Izrael (właściwa nazwa Państwo Izrael)

Informacje ogólne:

Powierzchnia: 21,1 tys. km2 (bez Zachodniego Brzegu Jordanu, Okręgu Gazy i Wzgórz

Golan, które łącznie razem mają 7,5 tys. km2 ); stolica: Jerozolima według decyzji rządu z

1950 i Knesetu z 1967, nie uznawana przez większość państw i ONZ; ludność 6,6 mln (2003),

bez trzech terytoriów które łącznie liczą 1,6 mln; języki urzędowe: hebrajski, arabski,

angielski; waluta: szekel; godło państwowe: Menora (siedmioramienny świecznik), otoczona

gałązkami oliwnymi symbolizującymi tęsknotę narodu żydowskiego za pokojem; flaga:

oparta na wzorze żydowskiego szala modlitewnego z niebieską Gwiazdą Dawida; hymn:

„Hatikva” (Nadzieja), nie został oficjalnie zatwierdzony przez Kneset; siły zbrojne: 167 tys.

żołnierzy, służba wojskowa: kobiety 24 miesiące, mężczyźni 36.

Podział narodowościowy i religijny:

Około 80,5 % ludności stanowią Żydzi*, ok. 19,5 % Arabowie, 4 tys. Czerkiesów (lud

kaukaski) i ok. 600 Samarytan; 78,8 % to wyznawcy judaizmu (religia państwowa), ok. 15 %

islam, 2,1 % chrześcijaństwo.

* w tym grupa Falaszów, in. Felaszów: kuszycki lud w Etiopii, prawdopodobnie potomkowie

zjudaizowanych przybyszów z Półwyspu Arabskiego, w 1984 i 1991 organizacje żydowskie

ewakuowały część Falaszów do Izraela z powodu klęski głodu w Etiopii.

Obywatelstwo:

Przysługuje osobom które: 1) uzyskały prawo powrotu na podstawie ustawy o powrocie z

1950, 2) mieszkały Palestynie przed powstaniem Izraela, 3) naturalizowanym, 4) dzieciom

obywateli Izraela.

Historia:

Po nieudanym powstaniu Żydów przeciwko Rzymianom w latach 66 – 70 i zburzeniu

Jerozolimy w 70 nastąpiła diaspora- rozproszenie Żydów poza Palestyną, w czasie której ich

jedność i odrębność utrzymywała wiara, że zjawi się Mesjasz, który odbuduje Izrael. W XIX

w. narodził się syjonizm, ruch postulujący utworzenie państwa żydowskiego w Palestynie.

Teodor Herzl, działacz ruchu, zwołał w 1897 w Bazylei I Światowy Kongres Syjonistyczny,

na którym nastąpiło zjednoczenie ruchu. Już w latach 80 XIX w. wychodźstwo Żydów do

Palestyny pod wpływem antysemityzmu w Rosji (1 alija). W 1917 deklaracja Artura Balfoura

(do lorda Rotshilda) zapowiadająca utworzenie „żydowskiej siedziby narodowej” w

Palestynie, która po I wojnie światowej stała się terytorium mandatowym Ligi Narodów

zarządzanym przez Wielką Brytanię. Napływ Żydów i wykup przez nich ziemi powodował

konflikty z Arabami. Po 1945 nasiliła się emigracja Żydów. Próby rozwiązania konfliktu

przez ONZ. 14.05.1948 wygasł mandat brytyjski, nastąpiło wycofanie wojsk Wielkiej

Brytanii. Tego dnia Tymczasowa Rada Narodowa proklamowała powstanie Państwa Izrael,

co spowodowało atak wojsk Egiptu, Transjordanii, Arabii Saudyjskiej, Syrii, Libanu, Jemenu

i Iraku. Wojnę zwycięską dla Izraela zakończyły układy rozejmowe w 1949. Inne wojny i

1

operacje zbrojne: 29.10 – 07.11.1956 wojna z Egiptem (w sojuszu z Francją i Wielką

Brytanią), 05.06 – 10.06.1967 wojna sześciodniowa z Egiptem, Jordanią i Syrią, 06.10 –

11.11.1973 wojna Jom Kippur z Egiptem i Syrią (spowodowała kryzys naftowy), 1982 – 1985

operacja „Pokój dla Galilei” zajęcie części Libanu ogarniętego od 1975 wojną domową i

likwidacja baz OWP. W 1964 powstała Organizacja Wyzwolenia Palestyny, od 1969 Jaser

Arafat był jej przywódcą. 1987 pierwsza intifada; 1988 OWP uznała istnienie Izraela; 1993

porozumienie między OWP a Izraelem o utworzeniu Autonomii Palestyńskiej w Strefie Gazy

i Jerychu; następne rozmowy pokojowe zrywane i wznawiane. W 2000 druga intifada po

wizycie gen Ariela Szarona na Wzgórzu Świątynnym.

Konstytucja:

Izrael nie ma jednolitej konstytucji, ponieważ jej ewentualna treść wywołuje spory miedzy

laickimi i religijnymi odłamami społeczeństwa, tę rolę pełnią tzw. Prawa Podstawowe

uchwalane zwykła większością głosów i tak samo mogą być zmieniane: „Kneset” (1958),

„Ziemie Izraela” (1960), „Prezydent” (1964), „Izraelskie Siły Zbrojne” (1976), „Jerozolima”

(1980), „Sądownictwo” (1984), „Wolności obywatelskie” (1992), „Rząd” (1992) i in.

Władza ustawodawcza:

Kneset: jednoizbowy parlament, liczący 120 deputowanych wybieranych w wyborach

powszechnych na 4 lata. Partie polityczne zasiadające w ustępującym Knesecie

automatycznie rejestrują swoje listy, pozostałe muszą przedstawić listy z podpisami poparcia

2,5 tys. wyborców i wpłacić 23 tys. szekli jako depozyt, który jest zwracany jeśli dana partia

przekroczy próg wyborczy 1,5%, zyskując tym samym prawo do posiadania jednego miejsca

w Knesecie .Cały kraj jest jednym okręgiem wyborczym, a ogólna liczba głosów oddanych na

partie, które przekroczyły 1,5% jest dzielona przez 120. Każda partia otrzymuje tyle głosów,

ile razy w oddanej na nia liczbie głosów występuje wielokrotność minimum. Pozostałe

miejsca są rozdzielane między te partie, które uzyskały najwięcej nadwyżkowych głosów.1

Czynne prawo wyborcze od 18 lat, bierne od 21.

Prawo inicjatywy ustawodawczej: rząd, ministrowie i deputowani. W związku z tym

wyróżnia się projekty ustaw: rządowe i prywatne (poselskie) - zgłaszane zarówno przez

deputowanych koalicji rządowej jak i opozycji. Uchwalona ustawa jest przesyłana do

prezydenta, który nie może odmówić jej podpisania, ponieważ nie ma instytucji veta. Nie ma

również możliwości kwestionowania ustaw przez sądy. Kneset obraduje na dwóch sesjach

zwyczajnych w roku, sesje nadzwyczajne zwoływane są na wniosek 30 deputowanych lub

rządu.2

Władza wykonawcza:

Rząd: sprawuje władzę wykonawczą, politykę wewnętrzną i zagraniczną, składa się z

premiera (stoi na czele rządu) i ministrów (mogą być odwołani przez premiera bądź Kneset

większością 7/12 ustawowej liczby deputowanych). W latach 1996 – 2001 premier był

wybierany w wyborach powszechnych. Obecnie prezydent powierza misje stworzenia rządu

liderowi partii, która ma największe szanse na stworzenie stabilnej koalicji rządowej*. W

ramach rządu działa komitet ds. bezpieczeństwa, który składa się z premiera jako

przewodniczącego i ministrów: obrony, sprawiedliwości i spraw zagranicznych.3 Pierwszym

premierem był Dawid Ben Gurion. Obecnie premierem jest Ariel Szaron z partii Likud.

2

* gabinety zawsze były koalicyjne, najwięcej partii liczyły rządy Szimona Peresa w 1984 i

Icchaka Szamira w 1986 – 9 partii.

Prezydent: jest głową państwa, pełni funkcje reprezentacyjne i formalne: otwiera sesję nowo

wybranego parlamentu, podpisuje ustawy i ratyfikowane umowy międzynarodowe, powołuje

sędziów. Jest wybierany przez Kneset bezwzględną większością głosów ustawowej liczby

deputowanych, nie ma prawa reelekcji. Grupy co najmniej 10 deputowanych mogą zgłaszać

kandydatów. Głosowanie – jeśli w czasie dwóch pierwszych tur żaden kandydat nie uzyska

wymaganej większości to od 3 tury usuwa się z listy tych którzy uzyskali najmniej głosów.

Ten kandydat, który jako pierwszy uzyska bezwzględną większość głosów, zostaje

prezydentem. Istnieje odpowiedzialność parlamentarna prezydenta: może zostać usunięty

przez Kneset większością ¾ ogólnej liczby deputowanych (wniosek składa 20

deputowanych). Pierwszym prezydentem był Chaim Weizman (1949 – 1952), obecnym (8)

jest Mosze Kacaw od 2000 r.

Sądownictwo:

Sędziowie powoływani przez prezydenta na wniosek komitetu nominującego w skład którego

wchodzą: sędziowie Sądu Najwyższego, przedstawiciele adwokatury, osoby publiczne.

Nominacja jest w zasadzie dożywotnia, jednak istnieje obowiązek przejścia na emeryturę po

ukończeniu 70 lat.

Najniższą instancja są sady rejonowe, sędziowie w nich zasiadający są nazywani sędziami

pokoju, zajmują się sprawami drobniejszymi. Sądy okręgowe są wyższą instancją,

odwoławczą wobec wyroków sadów rejonowych a zarazem pierwszą instancją dla

ważniejszych spraw cywilnych i karnych. Sąd Najwyższy w Jerozolimie jest sądem

apelacyjnym, odwoławczym a zarazem sądem pierwszej i ostatniej instancji jako sąd

administracyjny, bada zgodność ustaw z Prawami Podstawowymi.

Przewodniczący Izby Kontroli:

Jest wybierany przez Kneset na 5 lat i mu podlega. Sprawdza działalność administracji

państwowej pod katem zgodności z prawem, prawidłowej gospodarki, sprawności,

efektywności, upoważniony do kontroli finansów partii politycznych reprezentowanych w

Knesecie. Jest także Komisarzem Oskarżenia Publicznego wobec państwowych i publicznych

organów podlegających jego kontroli.4

Partie Polityczne:

Najważniejsze partie to Partia Pracy (socjaldemokratyczna) i Likud (Zjednoczenie,

prawicowa, liberalna), które zawsze tworzyły koalicje rządowe (przeciwko sobie lub nawet

bywały w jednej koalicji). Pozostałe partie to: Agudat Israel, Narodowa Partia Religijna,

Hadasz (Demokratyczny Front na Rzecz Pokoju i Równości), Szas (Sefardyjscy Strażnicy

Tory), Zjednoczony Judaizm Tory, Arabska Partia Demokratyczna, Geszer (Most), Moledet

(Ojczyzna), Partia Centrum i in.

Przypisy:

1. T. Goduń „Leksykon systemów politycznych”, Warszawa: Elipsa 2003

2. j.w.

3. j.w.

4. j.w.

3

Bibliografia:

T. Goduń „Leksykon systemów politycznych”, Warszawa: Elipsa, 2003

„Encyklopedia Gazety Wyborczej”, Wydawnictwo Naukowe PWN

Internet

Opracowała: Emilia Osipów

4