Choroby skóry wywołane przez grzyby
Grzyby mogą wywołać zmiany chorobowe poprzez:
wytwarzanie toksyn,
działanie alergizujące,
w wyniku bezpośredniej inwazji tkanek.
W praktyce najczęstsze zakażenia grzybicze skóry i jej przydatków spowodowane są przez:
dermatofity,
drożdżaki,
grzyby pleśniowe.
Czynniki sprzyjające zakażeniom grzybiczym:
1.Czynniki immunologiczne
2.Chemioterapia i radioterapia
3. Przerwanie ciągłości tkanek :
•
urazy skóry lub błony śluzowej, oparzenia, miejscowa okluzja, maceracja tkanek; 4. Zabiegi chirurgiczne:
sztuczne zastawki serca, tracheotomia, intubacja, endoskopia,
5. Czynniki fizjologiczne:
•
infekcje, choroby idiopatyczne i inne choroby wyniszczające,
•
odchylenia od prawidłowego stanu fizjologicznego np. ciąża, okres noworodkowy; 6. Czynniki żywieniowe :
niedobór lub nadmiar składników odżywczych stwarza środowisko sprzyjające powstawaniu kandydozy błon śluzowych
Wyróżnia się grupy społeczne, które są szczególnie narażone na zakażenia grzybicze:
górnicy,
hutnicy,
sportowcy,
żołnierze.
Dermatofity:
grzyby niedoskonałe, posiadające zdolność rozkładania keratyny warstwy rogowej naskórka, włosa i paznokci
klasyfikowano około 40 gatunków dermatofitów należących do jednego z trzech rodzajów: Trichophyton, Microsporum, Epidermophyton.
Uwzględniając możliwe źródło zakażenia i miejsce bytowania, dermatofity dzielimy na:
antropofilne ( M.audouinii, T.rubrum, T.schoenleinii, T.violaceum, T. mentagrophytes var.
interdigitale, E.floccosum)
zoofilie ( M.canis, T.mentagrophytes var. granulosum, T.verrucosum, T.equinuum)
geofilne ( M.gypseum, T.terrestre, T.ajelloi).
Dermatofity zoofilie oraz dermatofity geofilne wywołują bardziej intensywny odczyn zapalny, cechujący się zajęciem głębszych warstw skóry, a nawet powstawaniem nacieczonych guzów.
Dermatofity antropofilne:
wywołują grzybice powierzchowne wyłącznie u ludzi,
zakażenia te przebiegają z niewielkim nasileniem procesu zapalnego,
infekcja zwykle trwa latami, ponieważ odporność komórkowa gospodarza rozwija się w stopniu niewystarczającym do wyeliminowania patogenu.
Cechą charakterystyczną każdego rodzaju dermatofitów jest powinowactwo do określonych tkanek:
Trichophyton - naskórek, włosy, paznokcie
Epidermophyton - naskórek, paznokcie
Microsporum – naskórek, włosy
Typy grzybic dermatofitowych:
1. grzybicę skóry owłosionej głowy ( Tinea capitis),
2. grzybicę skóry owłosionej brody ( Tinea trichophytica barbae),
3. grzybicę skóry gładkiej ( Tinea cutis glabrae),
4. grzybicę stóp ( Tinea pedis),
5. grzybicę dłoni ( Tinea manuum),
6. grzybicę paznokci ( Onychomycosis).
GRZYBICA OWŁOSIONEJ SKÓRY GŁOWY - TINEA CAPITIS
GRZYBICA DROBNOZARODNIKOWA ( Tinea microsporica capitis):
- Microsporum canis; Microsporum audounini (antropofilny)
- dzieci do okresu pokwitania - „epidemie podwórkowe”
- nieliczne owalne ogniska o złuszczającej powierzchni,
- włosy ułamane na równej wysokości 1-2mm ponad skórą, otoczone białoszarą pochewką,
- skóra pokryta szarymi łuskami,
- zielonkawa fluorescencja w lampie Wooda (charakterystyczna dla microsporum)
GRZYBICA STRZYGĄCA POWIERZCHOWNA (Tinea trichophytica superficialis)
-Trychophyton tonsurans (antropofilny), Trychophyton violaceum (antropofilny)
- liczne ogniska o złuszczającej powierzchni
- włosy odłamane na poziomie mieszków włosowych, na różnej wysokości
- nieznaczne zmiany zapalne
- brak świecenia w lampie Wooda
GRZYBICA STRZYGĄCA GŁĘBOKA ( Tinea trichophitica profunda)
Trichophyton veruccosum (zoofilny), Trichophyton mentagrophytes var. granulosum (zoofilny)
Zapalne guzy ze skłonnością do rozmiękania.
Włosy mogą samoistnie wypadać.
Pacjenci mogą gorączkować.
Brak świecenia w lampie Wooda.
GRZYBICA WOSZCZYNOWA ( Tinea Favosa)
Trichophyton Schoenleini
Obecnie występuje rzadko
Tarczki woszczynowe.
Po wygojeniu pozostaje blizna z trwałym wyłysieniem.
GRZYBICA BRODY (tinea barae):
występuje u mężczyzn
głównie gatunki zoofilne dermatofitów ( grzybica strzygąca głęboka) – guzy zapalne
gatunki antropofilne ( grzybica strzygąca powierzchowna)
GRZYBICA SKÓRY GŁADKIEJ (Tinea cutis glabrae)
1. Postać drobnozarodnikowa
2. Postać strzygąca
3. Postać strzygąca przewlekła
Obraz kliniczny:
Ogniska dobrze ograniczone
Obwodowo wykwity pęcherzykowe, grudkowe, krostkowe
Niekiedy znaczny świąd
Głównie skóra odsłonięta – twarz, szyja, ręce
Dermatofity zoofilne:
-rumieniowo-obrączkowe ogniska z grudkami i krostami na obwodzie
-znaczny odczyn zapalny
Dermatofity antropofilne
-nieliczne rumieniowo-złuszczające ogniska
-bez odczynu zapalnego
GRZYBICA STÓP (Tinea pedum):
Epidermophyton floccosum (antropofilny)
Trichophyton rubrum ( antropofilny) 70%
Trichophyton mentagrophytes var. Interdigitale 30%
Trichophyton tonsurans
Występuje szczególnie u osób narażonych na wilgoć i wysoką temperaturę (górnicy, sportowcy- „stopa atlety”) oraz u osób starszych
Odmiany kliniczne:
1. Międzypalcowa (początkowo III i IV przestrzeń międzypalcowa)
2. Potnicowa, dyshydrotyczna (zlewne ogniska rumieniowo-wysiękowe z pęcherzykami) 3. Złuszczająca (stopa mokasynowa)
GRZYBICA DŁONI (Tinea manum):
występuje stosunkowo rzadko
zmiany zlokalizowane głównie na dłoniach
przebieg przewlekły
ogniska rumieniowo-złuszczające, nadmierne rogowacenie, grudki, pęcherzyki GRZYBICA PACHWIN (Tinea inguinalis)
Epidermophyton floccosum (antropofilny)
Trichophyton rubrum ( antropofilny)
Trichophyton mentagrophytes var. Interdigitale
Głównie dorośli (częściej mężczyźni – „infekcja koszarowa”)
Obraz kliniczny:
Ogniska rumieniowo-złuszczające, szerzące się obwodowo z głębi fałdu
Na obwodzie wykwity pęcherzykowo-grudkowe i krostkowe
Różnie nasilony świąd zmienionej chorobowo skóry
Brak świecenia w lampie Wooda
GRZYBICA PAZNOKCI (Onychomycosis):
Grzybica dermatofitowa paznokci występuje głównie u ludzi dorosłych i osób starszych.
U dzieci szybki wzrost płytki paznokciowej umożliwia eliminację patogenu.
Rozwój grzybicy dermatofitowej paznokcia zapoczątkowuje wniknięcie patogenu z zakażonego naskórka.
Obraz kliniczny
nadmierne rogowacenie podpłyktowe
utrata przejrzystości
przebarwienie i pogrubienie
paznokieć kruchy i łamliwy
onycholiza
brak zapalenia tkanki okołopaznokciowej
Odmiany kliniczne:
DSLO - dystalną i boczną podpaznokciowa grzybicę paznokci, w której zakażenie rozpoczyna się od dystalnych lub bocznych brzegów paznokcia,
PSO - proksymalną podpłytkową grzybicę paznokci – w tym przypadku grzyby w pierwszej kolejności wnikają pod obrąbek paznokciowy,
EO - wewnątrzpłytkową grzybicę paznokci
WSO - białą powierzchowną grzybicę paznokci
GRZYBY DROŻDŻOPODOBNE
Grzyby drożdżopodobne – lokalizacja zmian:
jama ustna, pochwa, fałdy skórne.
paznokcie i wały okołopaznokciowe
w przypadku zaburzeń odporności - także narządy wewnętrzne
Do zakażeń drożdżakowych zaliczamy:
1. kandydozę błon śluzowych
2. zapalenie drożdżakowe narządów płciowych
3. drożdżyce skóry (wyprzenia drożdżakowe fałdów, kandydoza pieluszkowa oraz kandydoza międzypalcowa)
4. kandydozę paznokci i wałów okołopaznokciowych
5. zakażenie drożdżakami lipofilnymi - łupież pstry
6. zapalenie mieszków włosowych
KANDYDOZA BŁON ŚLUZOWYCH
DROŻDŻAKOWE ZAPALENIE JAMY USTNEJ ( Candidosis mucosae oris)
1. ostre rzekomobłoniaste = pleśniawki
2. ostre zanikowe
3. przewlekłe zanikowe
4. przewlekłe rozrostowe
Ostre rzekomobłoniaste (Candidosis pseudomembranacea acuta, soor)
Białawe naloty („ścięte mleko”)
Po usunięciu nalotu pojawia się żywoczerwony rumień z nadżerkami
Język, policzki, dziąsła, podniebienie, gardło
Pieczenie, uczucie palenia
Często u dzieci, u cukrzyków, u osób z obniżoną odpornością
DROŻDŻAKOWE ZAPALENIE KĄCIKÓW UST = ZAJADY ( Cheilitis angularis, perleche)
U chorych na cukrzycę, u osób z niedoborami witamin, protezy
Pęknięcia naskórka, rumień, strupy w kącikach ust
Przewlekły przebieg
KANDYDOZA SKÓRY
Wyprzenia drożdżakowi (Intertrigo candidamycetica):
Sączące ogniska rumieniowe, wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry
Tzw. satelity (grudki, krosty) na obwodzie
Często u osób otyłych i z cukrzycą w okolicach wyprzeniowych –
Kandydoza międzypalcowa:
Pęknięcia , nadżerkami, brzeżnym odwarstwieniem naskórka w przestrzeni międzypalcowej
K>M, ręce>stopy
współistnieje z kandydozą paznokci i wałów paznokciowych
Kandydoza pieluszkowa (Diaper dermatitis, napkin rash)
Ostrozapalne zmiany rumieniowe z nadżerkami w miejscu przylegania pieluszki DROŻDŻYCA PAZNOKCI I WAŁÓW PAZNOKCIOWYCH:
75% infekcji wywołanych przez drożdżaki obejmuje wały paznokciowe i paznokcie rąk.
Prace domowe wymagające moczenia rąk sprzyjają zakażeniu.
Zmiany w płytce paznokciowej poprzedzone są zapaleniem wałów paznokciowych (zanokcica)
Objawy - obrzęk, bolesność, zaczerwienienie, ropna wydzielina przy ucisku wału paznokcia płytka - szorstka, matowa z poprzecznymi zagłębieniami (linie Beau)
Zakażenia drożdżakami lipofilnymi – Malassezia furfur – łupież pstry
Powierzchowne zakażenie skóry ze złuszczaniem i odbarwieniem (hipopigmentacją) /
przebarwieniem (hiperpigmentacją)
Odbarwienia powstają po ekspozycji na światło słoneczne
Choroba ma przebieg przewlekły i nawrotowy
Otyłość, nadmierna potliwość, niedożywienie, nieprzewiewne ubrania – sprzyjają zakażeniu
•
Lokalizacja - kark, plecy, klatka piersiowa, ramiona
•
Ceglasta fluorescencja w lampie Wooda
Grzyby pleśniowe:
powszechnie występujące w przyrodzie i środowisku człowieka,
mogą być one czynnikiem etiologicznym grzybic powierzchownych i narządowych u osób z obniżoną odpornością,
jako alergeny związane są z chorobami atopowymi.
Pleśnica paznokci - Scopulariopsis brevicaulis:
zajęte są najczęściej paznokcie paluchów, natomiast nigdy paznokcie rąk
chorują najczęściej kobiety oraz osoby w podeszłym wieku
do infekcji predysponują zaburzenia odporności, urazy oraz zmiany patologiczne w obrębie aparatu kostno-stawowego stopy
grzyb zajmuje zarówno zdrowe, jak i uprzednio zmienione patologicznie płytki paznokciowe
bezobjawowy przebieg akauliozy oraz zdolność wytwarzania dużej ilości zarodników przyczyniają się do przewlekłego przebiegu choroby
mimo że infekcja trwa latami, odczyn ze strony łożyska jest niewielki i paznokieć bardzo rzadko ulega całkowitemu zniszczeniu.