Etyka menedżera a etyka zawodowa

Podstawowe mity związane z problematyką etyki menedżera, mogące być

przedmiotem dyskusji na zajęciach, to między innymi:

● Etyka menedżera bardziej zajmuje się religią niż biznesem

● Nasi pracownicy są etyczni, więc nie musimy poświęcać uwagi etyce

menedżera

● Etyka menedżera jest dziedziną, którą najlepiej mogą wykładać filozofowie,

teolodzy i nauczyciele akademiccy

● Etyka menedżera jest zbędna, potwierdza jedynie oczywisty nakaz, by czynić

dobro

● Etyka menedżera jest kazaniem wygłaszanym przez dobrych ludzi dla złych

ludzi

● Etyka menedżera jest współczesną odmianą polityki personalnej.

● Etyką nie można zarządzać.

● Etyka biznesu i społeczna odpowiedzialność biznesu to jest to samo.

● Nasza organizacja nie ma problemów z prawem, więc jesteśmy etyczni.

● Zasady etyczne w miejscu pracy mają małe znaczenie praktyczne.

Encyklika Jana Pawła II pt. Laborem exercens → ważny dokument,

stanowiący wykładnię katolickiej nauki społecznej na temat szeroko pojętej

pracy ludzkiej.

Według bł. Jana Pawła II → głównym i centralnym aktem człowieczeństwa jest

DOSKONAŁOŚĆ MORALNA. Zdolność wyboru dobra w każdych warunkach

oraz w każdej sytuacji czyni CZŁOWIEKA GODNYM CZŁOWIECZEŃSTWA →

doskonałość moralna jest dla człowieka zadaniem i jednocześnie

wyzwaniem.

● Według współczesnych poglądów na ludzkie życie → istnieje potrzeba

oddzielenia sukcesu życiowego od osobistego szczęścia → usprawiedliwia to

oddzielenie własnej interesowności od altruizmu (ponoszenia własnych kosztów

na rzecz innych), dobra osobistego od społecznego oraz szczęścia od

moralności.

Powyższy pogląd, że zawodowe i osobiste wartości rzadko pokrywają się ze

sobą stał się aktualnie bardzo powszechny na świecie, szczególnie za oceanem

→ spowodowało to kryzys moralny wraz z konfliktem interesów.

Obecny brak moralności na świecie ← wynika z przeceny wartości sukcesu zawodowego oraz oddzielenia go od szczęścia w życiu osobistym

Oddzielenie moralności od szczęścia → powoduje brak motywacji wśród ludzi

do poświęcenia siebie dla realizacji wspólnego dobra i szczęścia.

● W odniesieniu do etyk zawodowych wyróżniamy 3 podstawowe rodzaje

dobra:

1) wspólne = doskonałość (państwa, społeczeństwa, wspólnoty), czyli realizacja

wszystkich potrzeb naturalnych niedoskonałych z natury ludzi (obywateli,

członków społeczeństwa, przedstawicieli wspólnoty)

2) najwyższe = szczęście (indywidualne),

3) molarne = doskonałość wspólnoty lub szczęście indywidualne, do których

przyczynia się praca zawodowa, służba lub inna aktywność zawodowa i

osobista, gdy są obowiązkowo i najlepiej realizowane.

W tradycji starożytnej → dobrem wspólnym jest doskonałość wspólnoty –

państwa, co polega przede wszystkim na samowystarczalności i suwerenności.

Miarą dobra wspólnego jest realizacja potrzeb, pragnień i zamiarów wspólnoty –

państwa.

W podejściu utylitarnym → dobro wspólne jest sumą pożytków indywidualnych

→ przewodnie hasło brzmi następująco: jak najwięcej dobra (szczęścia) dla jak

największej liczby osób.

Dla współczesnych społeczeństw cywilizacji zachodniej → filarami dobra

wspólnego są:

- wolność

- przestrzeganie prawa

- zapewnienie dobrobytu.

Jego zasadniczymi warunkami są:

- własność prywatna (hasło tyle mamy wolności, ile mamy własności)

- gospodarka wolnorynkowa

- przestrzeganie praw człowieka.

Myślenie kategoriami etycznymi → jednym z istotnych elementów decyzji,

podejmowanych przez ludzi w pracy zawodowej i życiu osobistym.

Podstawowe zalecenie etyki → decyzje te uwzględniały wymagania nauk:

● etyki, czyli były dobre,

● estetyki, czyli były piękne,

● prakseologii, czyli były skuteczne,

● ekonomii, czyli były sprawiedliwe.

Etyka zawodowa

Czasy działalności gospodarczej, nie uwzględniającej wskazań etyki i

ignorującej oceny moralne, coraz częściej w krajach rozwiniętych gospodarczo

odchodzą w przeszłość → nie sprawdził się więc system gospodarczy i

działalność ekonomiczna, która pomija te wskazania i opinię publiczną, pełniącą

rolę moralnego sumienia społecznego.

Sukces odnoszą te systemy gospodarcze i taka działalność ekonomiczna, które

są etyczne. Dobitnym na to dowodem są gospodarki wolnorynkowe, szanujące

własność prywatną, przestrzegające zasady racjonalnego prawa i etyki.

● Przyśpieszony w czasach współczesnych podział pracy, pojawienie się

nowych zawodów i specjalności oraz nowych form zatrudniania pracowników

legły u podstaw powstawania nie istniejącej wcześniej etyki zawodowej.

● Zwiększanie się możliwości zatrudnień i aktywności → problem etyk

zawodowych, a źródła ich zróżnicowania tkwią w sprawianiu dobra wspólnego,

a sprawianie to ma aprobatę społeczną (wspólnoty), o ile służy innym, czyli

wspólnocie.

Źródło etyki zawodowej → społeczna potrzeba oceniania aktywności

podejmowanej przez przedstawicieli określonych zawodów z punktu widzenia

ich społecznej roli, misji i służby w tworzeniu zarówno własnego szczęścia, jak i

dobra wspólnego → etyka zawodowa uwikłana jest w relacje między dobrem

indywidualnym ludzi podejmujących określoną aktywność, czyli dobrem

najwyższym, a dobrem wspólnym, czyli społecznym.

Wypadkową tego uwikłania pomiędzy dobrem indywidualnym a wspólnym →

dobro molarne, czyli drobinowe, zwane także dobrem centralnym, pełniące

funkcję dobra najwyższego w odniesieniu do danego zawodu lub grupy

zawodowej.

Problematyka etyk zawodowych dotyczy już nie tylko grup zawodowych

tradycyjnie uchodzących za wyróżnione, np. lekarze, nauczyciele, wojskowi,

lecz również wszelkich grup zawodów o szerszym znaczeniu społecznym, w

tym również nowo powstających.

Podstawowe zadania etyki zawodowej

1) Regulacja stosunków wewnątrz grupy zawodowej. Chodzi o reguły etyki, które określają zachowania się względem siebie przedstawicieli danej grupy.

Zasady moralne mają w tym zakresie znaczenie dla określonej grupy zawodów

(np. inżynierowie i technicy) i dla poszczególnych zawodów tworzących tę

grupę (np. inżynier bhp), w celu zachowania między innymi suwerenności,

dobrego samopoczucia i bezpieczeństwa

2) Określenie stosunku przedstawicieli zawodu do przedmiotu pracy,

zwłaszcza, jeśli stanowi go bezpośrednio jednostka ludzka (ochrona i realizacja

określonych dóbr człowieka, np. zdrowie, życie, uroda, majątek, poszanowanie

godności)

3) Zabezpieczenie przedstawicieli poszczególnych zawodów lub specjalności

zawodowych przed szczególnie zagrażającymi im niebezpieczeństwami

moralnymi i pokusami, przed możliwością nadużyć moralnych wiążących się z

charakterem wykonywanej pracy

4) Podnoszenie prestiżu grupy zawodowej w opinii społeczeństwa.

Prestiż społeczny zawodu/specjalności = możliwość wyższych dochodów i

satysfakcję moralną. Zaspokaja potrzebę samorealizacji i usprawnia

funkcjonowanie całej grupy.

Zagadnienia etyki zawodowej podejmuje zarówno etyka normatywna

(właściwa), jak również etyka opisowa (etologia) i etyka krytyczna (metaetyka).

Działy etyki zawodowej

1) Metaetyka danego zawodu,

2) Etologia danego zawodu,

3) Etyka normatywna danego zawodu.

Ad 1)

Metaetyka zawodowa = teoria etyczna zawodu, uzasadnienie etyki molarnej

danego zawodu, jego cech szczególnych i wymogów. W zakres metaetyki

zawodowej wchodzą odpowiedzi na pytania w odniesieniu do poszczególnych

grup zawodowych:

● dlaczego tak myślały i myślą?

● dlaczego tak postępowały i postępują?

● dlaczego powinny myśleć i postępować w sposób wskazany, zalecany lub

wymagany w zawodowych kodeksach etycznych?

Ad 2)

Etologia zawodowa = moralność przedstawicieli danego zawodu, jego rola społeczna, a przedmiot zainteresowania to między innymi postępowania i

przekonania moralne danego zawodu, tradycje etyki i moralności.

● Przekonaniami moralnymi przedstawicieli poszczególnych zawodów zajmuje

się głównie psychologia moralności, a ich ocenianymi moralnie postępowaniami

- socjologia moralności. Historia moralności opisuje, jak myślano i postępowano

moralnie w danych grupach zawodowych na przestrzeni dziejów.

Etyka zawodowa jako norma postępowania przedstawicieli danego zawodu

obejmuje:

- kodeksy

- przysięgi

- ślubowania

- zobowiązania.

Główny przedmiot zainteresowania etyki zawodowej:

- wartości i zasady

- cnoty i reguły

- dyrektywy postępowania

- normy etyczne

- wzorce

- procedury

- uprawnienia

- przywileje

Ad 3)

Etyka zawodowa (sensu stricto) (i usytuowana w zakresie etyki normatywnej) =

zespół odpowiedzi na pytanie o to, jak powinien postępować przedstawiciel

danego zawodu w sytuacjach typowych i nietypowych

Sytuacje typowe = sytuacje określane normami postępowania moralnego,

sprowadzanymi czasami do procedur postępowania

Sytuacje nietypowe = sytuacje określane zalecanymi sposobami myślenia,

utrwalonymi w przekonaniach moralnych.

Etyka zawodowa = zespół bardziej specjalnych, niż ogólnych norm i

zobowiązań wymaganych od pełniących określone funkcje zawodowe.

Kodeks etyczny/etyczny zawodu/deontologiczny zawodu/zawodowy = treść

norm i zobowiązań wymaganych od przedstawicieli danego zawodu, która jest

ułożona w uporządkowany logicznie zespół wytycznych.

ETYKA ZAWODOWA = zespół norm i zasad wynikających z tradycji

zawodu, kultury narodowej, z podstawowych wskazań etycznych

przyjętych w danym społeczeństwie, a zastosowanych do wykonywania

danego zawodu lub specjalności

● Etyka zawodowa (w wąskim pojmowaniu) jest zawsze związana z

powinnościami, zobowiązaniami i często rygorystycznymi procedurami

postępowania, co jest zawarte między innymi w przysięgach i ślubowaniach

zawodowych. Dotyczą one takich sytuacji, jak na przykład solidarność

zawodowa, wzajemna pomoc, życzliwe przekazywanie wiedzy i umiejętności

współpracownikom, zwłaszcza młodszym uczącym się zawodu.

● Tradycje etyki zawodowej w odniesieniu do niektórych zawodów sięgają epoki

starożytnej. Dotyczyło to przykładowo etyki lekarskiej.

● Odległe tradycje ma etyka duchownych, żołnierzy, prawników, naukowców i

rzemieślników

● Aktualnie → problematyka ta uległa znacznemu poszerzeniu i zyskała

odpowiednią rangę społeczną.

● W ostatnich kilkunastu latach → wzrost kodyfikacji zawodowych kodeksów

etycznych, z których najpopularniejsze są wytyczne dotyczące głównie:

1) bankowców – Kodeks Dobrej Praktyki Bankowej przyjęty przez Związek Banków Polskich

2) doradców i maklerów – Kodeks Etyki Zawodowej Doradców i Maklerów

przyjęty przez Związek Maklerów Papierów Wartościowych i Doradców

3) dziennikarzy i operatorów mass mediów – kodeksy: Dziennikarski Kodeks

Obyczajowy i Karta Etyczna Mediów przyjęte przez Stowarzyszenie

Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej

4) inżynierów i techników – kodeksy Zasady Etyki Zawodowej Inżynierów i Techników Mechaników i Ogólne zasady etycznego postępowania inżynierów i

techników przyjęte przez Federację Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych

NOT

5) lekarzy – Kodeks Etyki Lekarskiej przyjęty przez Naczelną Izbę Lekarską i Polskie Towarzystwo Lekarskie,

6) naukowców i nauczycieli akademickich – kodeks Dobre obyczaje w nauce

– zbiór zasad i wytycznych przyjęty przez Komitet Etyki w Nauce Polskiej

Akademii Nauk,

7) oficerów i żołnierzy – kodeksy Polski kodeks honorowy autorstwa

Boziewicza i Kodeks honorowy oficera przyjęte przez Wojsko Polskie,

8) pielęgniarek i położnych – Kodeks etyki zawodowej pielęgniarek i

położnych przyjęty przez Naczelną Izbę Pielęgniarek i Położnych,

9) rzemieślników – Kodeks etyki w działalności gospodarczej przyjęty przez Krajową Izbę Gospodarczą.

10) dziennikarzy i operatorów mass mediów – kodeksy pt. Dziennikarski

Kodeks Obyczajowy i Karta Etyczna Mediów przyjęte przez Stowarzyszenie Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej,

11) naukowców i nauczycieli akademickich – kodeks pt. Dobre obyczaje w

nauce – zbiór zasad opracowany przez Komitet Etyki w Nauce Polskiej

Akademii Nauk.

● Etyka zawodowa należy do tzw. etyki specjalnej, która dotyczy

wyodrębnionych dziedzin życia moralnego. Wyodrębnienie to jest wyrażane ze

względu na szczególne znaczenie tych dziedzin z punktu widzenia zarówno

dobra wspólnego, jak i najwyższego.

● Etyka specjalna różni się od etyki ogólnej tym, że zawsze odnosi się do dobra

wspólnego. Wymagają one więc stosunku zobowiązania, powinności, służby, a

stosunek ten określony jest często jako powołanie do danego zawodu i

związanej z nim roli społecznej.

● Wobec zawodów, mających za zadanie dbanie o cudze dobro, stawanie na

straży pozaosobistego dobra, formułowane były i są zasady etyk zawodowych.

W zawodach tych specyficzne wartości, także etyczne wysuwają się na plan

pierwszy. Są to tzw. wartości centralne (molarne lub drobinowe), mające

charakter szczególnie ukonkretnionego dobra wspólnego.

● Dobro wspólne jest celem etyki każdego zawodu, a dobro poszczególnych

zawodów, jako owa wartość centralna, różnicuje poszczególne etyki zawodowe.

Główne wartości centralne dla przykładowych popularnych zawodów

a) lekarz – zdrowie,

b) naukowiec – prawda,

c) prawnik – sprawiedliwość,

d) dziennikarz – rzetelna informacja,

e) wojskowy – wolność, suwerenność, bezpieczeństwo,

f) rzemieślnik – rzetelność, uczciwość, godność zawodowa,

g) nauczyciel – rozwój intelektualny i osobowościowy wychowanków,

h) menedżer i kierownik – sprawność organizacyjna i funkcjonalna,

i) biznesmen i przedsiębiorca – zysk, dochód, efektywność.

● W kodeksach etycznych poszczególnych zawodów są zawarte powinności

pozytywne i negatywne.

Powinności pozytywne → w zaleceniach i wskazywanych cnotach wymaganych

od przedstawicieli danego zawodu

Powinności negatywne → zabronienia, ostrzeżenia, nakazy

Podstawowe czynniki, kształtujące strukturę poszczególnych zawodów

- system czynności wewnętrznie spójnych, oparty na określonej wiedzy i

umiejętnościach, skierowany na wytworzenie pewnego przedmiotu lub usług,

zaspokajających potrzeby społeczne i indywidualne

- rodzaj pracy lub czynności wykonywanych przez pracownika systematycznie

lub trwale jako wyuczone

- wykonywanie pracy jako podstawy ekonomicznego bytu pracownika

- spełnianie pracy jako podstawy prestiżu i pozycji społecznej pracownika

Modele kierowania przedsiębiorstwem/firmą

Na podstawie wartości moralnych oraz cnót etycznych kierowników

wyróżniamy:

1) kierowanie niemoralne (nieetyczne)

2) kierowanie amoralne

3) kierowanie moralne

Ad 1)

Aktualnie – zyskuje na popularności.

- biznesmeni kierując się chciwością, samolubnie dążą do maksymalizacji

swych zysków

- działają wbrew etyce i mimo że potrafią odróżnić dobro od zła, stosują zasadę

cel uświęca środki, dążąc za wszelką cenę do osiągnięcia sukcesu

materialnego, nawet kosztem innych uczestników życia gospodarczego,

oczekujących uczciwego i sprawiedliwego traktowania

- prawo jest dla nich tylko barierą, którą starają się omijać, w ramach

osiągnięcia oczekiwanego przez nich sukcesu

Jest to działanie W ZŁEJ WIERZE I NIEJEDNOKROTNIE Z GRUNTU

NIELEGALNE.

Ad 2)

W wielu wypadkach pośredniczy pomiędzy moralnym i niemoralnym.

a) świadome podejście do kierowania → kierownictwo świadomie nie

uwzględnia zasad etycznych w podejmowaniu decyzji, działaniach oraz

zachowaniach. Uważa, że osądy moralne w działalności gospodarczej nie mają

żadnego znaczenia. Według nich, należy oddzielić biznes od życia prywatnego.

b) nieświadome podejście do kierowania → brak świadomości kierownictwa o

tym, że jego decyzje też mają aspekt etyczny → ich działania mogą być

szkodliwe i krzywdzące dla innych. Ignorowane są aspekty moralne, mogące

zawęzić pole manewru w podejmowaniu decyzji. Kierownictwo wykazuje w tym

wypadku brak poczucia odpowiedzialności moralnej za swoje czyny.

Działalność przebiega tutaj według umownych etycznie nieodpowiedzialnych

zasad wolnej przedsiębiorczości. Liczą się wyłącznie zyski, a zasady moralne schodzą tu na dalszy plan

Ad 3)

Jest to zarządzanie zgodne z etycznym zachowaniem.

Cel → osiąganie zysków zgodnie z obowiązującym prawem, normami

moralnymi oraz standardami profesjonalnego postępowania.

- uwzględniona jest tu zarówno litera prawa (minimalny standard) jak i duch

prawa (poczucie sprawiedliwości)

- menedżerowie dążą do ustalenia norm uniwersalnych, które są wyższe od

tych obowiązujących w świetle prawa i zgodnych z naturą ludzką

● Z powyższego wynika, że wspólne normy etyczne, w połączeniu z

samodyscypliną stanowią najefektywniejszą metodę zrównoważenia konfliktu

interesów

● Wybór właściwych z moralnego punktu widzenia motywów postępowania w

zarządzaniu przedsiębiorstwem/firmą jest możliwy tylko w oparciu o

normatywną etykę gospodarczą.

Etyka osobista a etyka organizacji

● Moralność osobista musi koniecznie współgrać z moralnością w sferze

danego przedsiębiorstwa/firmy → zatem niezbędne jest zabezpieczenie

instytucjonalne moralności

● Porządek danej organizacji musi umożliwiać oraz także ułatwiać moralne

postępowanie we wszystkich sferach działania człowieka

● Rozwiązania instytucjonalne muszą wspierać działania moralne człowieka

Kultura organizacyjna

Normy i wartości podstawowe

Rytuały, ceremonie, opowieści

język, slogany

Symbole, akcydensy

Założyciel, historia, firmy

Etyka osobista

Poziom rozwoj u moral nego

Uwarunkowania

jednostki

etycznego

Przekonania i w artości

działania w firm ie

Uznawane systemy ety czne

Cnoty e tyczne

Instytucjonalizacja etyki

Polityka i programy społeczne

Kodeksy etyczne

Zasady, teksty etyczne

Struktury i procedury

Szkolenia etyczne

● Wartości wyznawane i realizowane przez menedżerów oraz pozostałych

pracowników są oparte na osobistych przekonaniach, które są wnoszone do

organizacji oraz czerpane z kultury organizacji.

● Bez względu na różnice w poglądach na kulturę organizacji, znawcy

problematyki są zgodni odnośnie faktu, że kultura organizacji wywiera silny

wpływ na sposób myślenia i zachowania poszczególnych członków danej

organizacji

● Kultura organizacji jest oparta bezpośrednio na wartościach w niej

upowszechnianych, które odpowiednio ukierunkowują pracowników

w

działaniach i jednoczą ich we wspólnym wysiłku → kultura organizacji jest

ważnym czynnikiem kształtującym styczność przedsiębiorstwa

Kultura organizacji = ogół norm i wartości podzielanych przez poszczególnych uczestników organizacji/pracowników firmy, oddziaływujących na ich sposoby

myślenia, odczuwania i zachowania, który jest przyswojony w procesach

adaptacji do otoczenia i integracji wewnętrznej przedsiębiorstwa

● Obejmuje wzorce zachowań, idee oraz wartości panujące w firmie/organizacji

● Nadaje członkom organizacji/pracownikom firmy znaczenie i wskazuje

zasady, według których powinni postępować. Jeśli są one podzielane i

akceptowane przez członków organizacji/pracowników firmy, to można je uznać

za przejawy kultury.

W oparciu o widoczność i uświadomienie – wyodrębniono 3 poziomy kultury

organizacji:

1) Założenia podstawowe

2) Normy i wartości

3) Artefakty

Ad 1)

Założenia podstawowe są podstawą, na której opiera się filozofia i logika

działania przedsiębiorstwa. Leżą u podstaw kultury organizacji i są najmniej

widoczne.

● Stanowią punkty orientacyjne, wytyczające automatycznie cel i sposób

działania przedsiębiorstwa. Dotyczą one głównie:

a) relacji przedsiębiorstwa z otoczeniem

b) natury otoczenia i ludzkich działań

c) relacji międzyludzkich

ad a) Założenia podstawowe odzwierciedlają sposób postrzegania otoczenia

przez członków danej organizacji/pracowników firmy. Chodzi o dostrzeganie

wszelkich zagrożeń ze strony otoczenia i wypracowanie metod przeciwdziałania

im.

ad b) Brana jest pod uwagę postawa człowieka – pracownika firmy, jego ocena.

Czy potrafi wziąć odpowiedzialność, czy trzeba nim sterować?

ad c) Ważne są stosunki międzyludzkie (zażyłość, przyjaźń, współpraca,

zespołowość) oraz sposób traktowania siebie nawzajem (współzawodnictwo,

współpraca). Istotne jest także, który rodzaj sukcesu jest atrakcyjniejszy?

Indywidualny, czy zespołowy?

● Reasumując – założenia podstawowe ukierunkowują zachowania

pracowników firmy. Uczą ich sposobu myślenia, odczuwania i działania i

postrzegania świata oczami przedsiębiorstwa (firmy).

Ad 2)

System norm i wartości wypływa bezpośrednio z założeń podstawowych. Dzięki

przynależności do danej organizacji/Pracując w danej firmie otrzymują

ukierunkowanie działalności.

Wartości organizacyjne = szczególne przekonania, wyrażające to, co jest

bardziej lub mniej cenione w środowisku danego przedsiębiorstwa i pewnych

sytuacjach.

● Wpływają na wybór określonego sposobu zachowania się pracownika oraz

podejmowanych przez niego środków działania

● System wartości podpowiada pracownikom, jakiego typu zachowań można

spodziewać się ze strony innych osób/instytucji

Normy organizacyjne → wyrażają praktyczne metody realizacji przyjętych

wartości (niepisane zasady postępowania)

Normy i wartości:

a) deklarowane

b) przestrzegane

ad a) Odzwierciedlają oficjalne normy i wartości deklarowane przez organizację,

które są zawarte w jej kodeksie/statucie/zarządzeniach. Dzięki nim możliwe jest

zespolenie pracowników w firmie (przynajmniej teoretycznie)

ad b) Są trudniejsze do identyfikacji, gdyż wynikają z rzeczywistych wartości

wyznawanych przez pracowników. Stanowią kręgosłup moralny firmy.

● Podstawowe zadania norm i wartości:

- określenie celów i wartości, ku którym dane przedsiębiorstwo powinno dążyć i

które są miarą jego sukcesu oraz wartości rynkowej

-

określenie

właściwych

stosunków

pomiędzy

pracownikami

a

przedsiębiorstwem

- opisanie pożądanych i niepożądanych cech pracownika

- wskazywanie sposobu dokonywania oceny i kontroli pracownika

- ukazywanie właściwych stosunków pomiędzy pracownikami

- ustalenie prawidłowych metod radzenia sobie z otoczeniem

Reasumując, system norm i wartości ma znaczący wpływ na efektywność

przedsiębiorstwa. Decyduje o sposobie podejmowania decyzji, stylu

zarządzania zasobami ludzkimi, a także o sposobie reagowania na zmiany

zachodzące w otoczeniu.

● Dzięki wyznaczonym wzorcom właściwego postępowania w firmie, nowy

pracownik szybko przystosowuje się do warunków panujących w firmie

Ad 3)

Poziom artefaktów jest wyznaczany bezpośrednio poprzez system norm i

wartości.

Artefakty (sztuczne twory) → są najbardziej widocznymi przejawami kultury

organizacyjnej

● Są bardzo łatwe do opisania i tkwią one w świadomości pracowników firmy.

● Służą do przekazywania nowym członkom organizacji/pracownikom firmy, a

czasem nawet obcym osobom wartości i norm, wierzeń i odczuć,

umożliwiających nowym osobom rozumienie ich znaczeń

● Są środkami wyrazu wspólnych znaczeń, powstałych w procesie wspólnego

działania

Rodzaje artefaktów:

a) językowe

b) behawioralne

c) fizyczne

ad a) Należą do nich mity i legendy, powstające w trakcie rozwoju danego

przedsiębiorstwa i odwołujące się do jego historii, szczególnie do jego

sukcesów lub niezwykłych wydarzeń, warunkujących dalsze jego losy.

● Opisywane są dokonania bohaterów firmy, którzy w trudnych sytuacjach

umieli wyprowadzić ją na prostą. Dzięki temu powstaje obraz firmy i jej system

wartości w oczach wszystkich jej członków. Pozwala to na wyrażanie celu,

mającego być osiągnięty przez firmę.

ad b) Należą do nich ceremonie i rytuały, mające za zadanie uwypuklenie

znaczenia pewnych idei w funkcjonowaniu firmy/przedsiębiorstwa.

● Ceremonie i rytuały zawierają idee, które przekładane są na język prosty i

zrozumiały oraz łatwy do zapamiętania, co umożliwia integrację załogi i dając jej

poczucie jedności. Temu mają służyć właśnie wszelkiego typu spotkania pracowników, wspólne święta i uroczystości oraz wspólne wyjazdy.

● Wśród rytuałów można wyróżnić związane z:

- wprowadzeniem nowego pracownika

- zachęcaniem do osiągania lepszych efektów

- likwidowaniem niewłaściwych zachowań

- łagodzeniem konfliktów

- wprowadzeniem innowacji

Integrują one pracowników firmy i modelują styl pracy.

ad c) Zalicza się do nich wszelkie przedmioty materialne związane z

firmą/przedsiębiorstwem, czyli:

- akcydensy (samoistne druki o charakterze użytkowym lub okolicznościowym.

Zaliczyć do nich można praktycznie wszystkie pozostałe druki, począwszy od

znaczka pocztowego czy wizytówki, aż po plakat.)

- formularze

- oznakowanie środków transportu

- układ przestrzenny i architektura stoisk wystawienniczych

- stroje pracowników

● Zadaniem artefaktów fizycznych jest:

- wyróżnienie firmy spośród innych

- ukazanie odmienności firmy

- wyrażenie osobowości

- zapewnienie łatwej identyfikacji

● Elementy identyfikujące firmę:

- nazwa

- znak (symbol, logo)

- kolorystyka

Umożliwiają one rozpoznanie określonych cech danego przedsiębiorstwa/firmy.

Instytucjonalizacja etyki w zarządzaniu

Instytucjonalizacja etyki w zarządzaniu = proces, w ramach którego

podejmowane są przez kierownictwo działania, mające na celu kształtowanie

klimatu do przestrzegania zasad etycznych, warunkujących właściwe działanie,

przynajmniej zgodne ze standardami

● Normy etyczne stanowią wzorce oceny działań wewnątrz przedsiębiorstw, dając przy tym pracownikom fundament wzywający ludzi do działań moralnie

pozytywnych.

Instrumenty instytucjonalizacji etyki w zarządzaniu

Wizja, misja i strategia

Aktywne

Kontrola etyczna:

przedsiębiorstwa

komunikowanie się

ombudsman, komitety

etyczne, sprawozdania

audyty społeczne

Struktury i procedury

Przywództwo

Polityka społeczna

etyczne kierownictwa

i programy etyczne

Społeczna

odpowiedzialność

Kodeks postępowania

Szkolenia etyczne

Nagradzanie

Mechanizmy zachowania

przestrzegających

i sprzeciwu wobec zachowań

Podejmowanie

i karanie łamiących

nieetycznych: “gorące linie”,

decyzji etycznych

zasady etyczne

“bicie na alarm” ( whistle blowing)

1) Misja, wizja i strategia przedsiębiorstwa

Misja = określenie szczególnego, wyjątkowego sensu i racji bytu organizacji –

tu i teraz

● Powinna wyrażać wspólnie podzielane wartości moralne

● Ma charakter normatywny

● Wskazuje motywację powołania przedsiębiorstwa/firmy, określając ogólny

sens jej istnienia i wytaczając kierunek jej rozwoju. Określa dziedziny, jakie

firma może i chce reprezentować.

● Stanowi przedmiot aspiracji przedsiębiorstwa/firmy oraz trwałych dążeń

wyznaczających zakres jej społecznej odpowiedzialności, czyli ma służyć

społeczeństwu

Wizja = 1) może być wyobrażeniem obrazu rzeczywistości w bliższej lub dalszej

perspektywie czasu

2) jest koncepcją modelową przyszłego przedsiębiorstwa/firmy, jego/jej

funkcjonowania i pożądanego rozwoju, określoną przez aspiracje i twórczą

wyobraźnię jego właściciela, kierownictwa oraz pracowników

● Obejmuje wyobrażenia o celach i kierunkach rozwoju przedsiębiorstwa/firmy,

przedstawianych jako określony pożądany stan, zakładający ambitne cele oraz

marzenia i dążenia właścicieli i zarządu przedsiębiorstwa

Strategia przedsiębiorstwa → polega na dopasowaniu konkretnych perspektyw

do profilu przedsiębiorstwa oraz jego struktury.

2) Struktury i procedury organizacyjne

Właściwa

struktura

i

procedura

organizacyjna

wprowadza

do

przedsiębiorstwa/firmy taki porządek, który będzie umożliwiał i ułatwiał

prawidłowe postępowanie we wszystkich obszarach działań → określa ramy

zachowania się i postępowania pracowników przedsiębiorstwa/firmy, oferując

im świat znany, przewidywalny, gdzie łatwo ustalić pozycję konkretnego

uczestnika organizacji wobec innych

3) Polityka społeczna i programy etyczne

Polityka społeczna → określa obowiązki przedsiębiorstwa/firmy, wykraczające

poza te, których wymaga prawo. Pomaga w koordynacji różnorodnych,

dobrowolnie

przyjętych

zobowiązań

oraz

podejmowanych

inicjatyw

społecznych.

Programy etyczne → stanowią konkretyzację polityki społecznej ukształtowanej

w procesie zarządzania strategicznego

4) Kodeks postępowania

Kodeks

postępowania

w

przedsiębiorstwie/firmie

→

określa

zakres

odpowiedzialności zarządu oraz rady nadzorczej, wynikający z przyjętych przez

przedsiębiorstwo/firmę zobowiązań wobec społeczeństwa. Polegają one

najczęściej na promocji dobra, praw ludzkich, korzyści i dobrobytu społecznego,

a zakazują działań i zachowań zagrażających wszelkim wartościom etycznym.

● Kodeks postępowania interpretuje obowiązki przedsiębiorstwa/firmy i jego/jej

pracowników względem innych podmiotów, głównie jego interesariuszy

5) Szkolenia etyczne

● Warunkują poziom moralnego i uczciwego działania w biznesie

● Spełniają 2 cele:

- rozwój u zatrudnionych świadomości etycznej

- zwracanie uwagi na kwestie etyczne, z jakimi zatrudnieni mogą się zetknąć

● Zawsze nieodzowną rzeczą jest analiza konkretnych przypadków oraz

kodeksów etycznych, na których oparte są codzienne decyzje podejmowane w

firmie

● Szczegółowe zadania szkoleń etycznych:

- nauczanie metod rozwiązania w kwestiach etycznych

- uświadomienie pracownikom, że etyczny wizerunek firmy kształtowany jest

przez ich działanie

6) Podejmowanie decyzji etycznych

Należy tu odwoływać się do:

- norm uniwersalnych lub standardów profesjonalnych: indywidualnych,

organizacyjnych, ogólnospołecznych, międzynarodowych i globalnych

- kierunków lub systemów i zasad etycznych: utylitaryzmu, tradycji

judeochrześcijańskiej

i

personalizmu

katolickiego,

etyki

Kanta,

etyki

odpowiedzialności oraz teorii sprawiedliwości i teorii praw

- testów etycznych: powszechny sens, najlepszy dla mnie, podanie do wiadomości publicznej, przewietrzenie, test kłamstwa

7) Aktywne komunikowanie się

● Nadaje przedsiębiorstwu/firmie ukierunkowanie etyczne

● Naczelne kierownictwo musi mieć pewność, że etyczne aspekty dotyczą całej

organizacji, ogółu jej celów i zadań

● Pozwala na zaznajomienie pracowników z rzeczywistymi celami, kodeksami

postępowania oraz procesem podejmowania decyzji

● Warunki konieczne do spełnienia:

- szczerość

- otwartość

- uczciwość

- wolność od stronniczości i złej woli

● Odgrywa kluczową rolę w promowaniu etyki w podejmowanych decyzjach

8) Kontrola etyczna

a) Rzecznik ds. etycznych - powoływany jest dla podniesienia poziomu

etycznego. Jest nim ombudsman (= przedstawiciel opinii publicznej przy

parlamencie (urząd ten powstał w Szwecji na początku XX w.) lub też

oficerowie, inspektorzy, doradcy oraz dyrektorzy etyczni.

● Wskazane jest, by powyższe stanowiska zajmowali doświadczeni pracownicy,

o nieposzlakowanej opinii, z dużym autorytetem zawodowym i moralnym

● Osoby te powinni dokładnie znać kodeksy etyczne, standardy profesjonalne

oraz kulturę organizacyjną przedsiębiorstwa/firmy, w którym/której pracują

● Zakres obowiązków rzecznika ds. etycznych:

- uzgadnianie polityki społecznej z radą dyrektorów i zarządem

- opracowanie, weryfikowanie i propagowanie kodeksu etycznego

- stwarzanie efektywnych kanałów komunikacyjnych do propagowania

etycznych standardów

- prowadzenie audytu etycznego i kontrolowanie efektywności polityki

społecznej

- opracowanie właściwych metod wdrażania standardów etycznych

- aktualizacja polityki społecznej, stosownie do zmian w strategii ogólnej

b) komitety/rady etyczne – powoływane są w ramach rozstrzygania kwestii

dotyczących decyzji (działań) trudnych lub wątpliwych z etycznego punktu

widzenia.

● Mają one na celu pokojowe rozstrzyganie pojawiających się konfliktów

● Są to ciała mające prowadzić długofalową politykę etyczną i ustalające

standardy właściwe dla określonych potrzeb, a następnie na ich podstawie

monitorować i oceniać działania pracowników

9) Raporty i audyty społeczne

● Sporządzane są w ramach zachowania społecznej odpowiedzialności

przedsiębiorstwa/firmy

● Audyty przeprowadza się w oparciu o określone normy

10) Mechanizmy zapobiegania i sprzeciwu wobec działań nieetycznych

a) polityka otwartych drzwi

b) prawo do informowania o przestępstwie

ad a) Dobra sieć porozumiewawcza jest ważna z punktu widzenia kontroli

działalności pod kątem przestrzegania ustalonych wcześniej standardów

etycznych w całym przedsiębiorstwie/firmie.

● gorąca linia = telefon zaufania, na który pracownicy mogą anonimowo przez

całą dobę zgłaszać swoje uwagi/zażalenia odnośnie nieetycznych zachowań

swoich przełożonych

● polityka otwartych drzwi → polega na tym, że każdy pracownik może zwracać się do swoich bezpośrednich przełożonych lub kierownictwa wyższego szczebla

ze wszystkimi problemami dotyczącymi warunków zatrudnienia. I mają być oni

traktowani z honorem i godnością

ad b) Stwarza pracownikowi realną możliwość przeciwdziałania złu.

● Odwołuje się bezpośrednio do prawa wolności sumienia i wolności słowa oraz

do obowiązku działania organizacji w interesie społecznym

● Jest potrzebne w sytuacji, kiedy pracownik podejmuje decyzję o ujawnieniu

przestępstwa w jego miejscu pracy

● Jego celem jest uczciwe traktowanie pracownika i zabezpieczenie go przed

negatywnymi następstwami podjętej decyzji