1

Spis treści

WOLNOŚĆ LUDZKA. ............................................................................................................ 2

AKT LUDZKI (DZIAŁANIE LUDZKIE) ............................................................................. 3

AKT PROSTY I ZŁOśONY. ................................................................................................. 3

WARTOŚCI .............................................................................................................................. 4

WARTOŚCI MORALNE ........................................................................................................ 5

SUMIENIE ................................................................................................................................ 6

PROBLEM WIARY I RELIGIJNOŚCI ................................................................................ 7

2

Wolno

ść

ludzka.

Bóg stworzył ludzi istotami wolnymi, dał człowiekowi wolność. Ta wolność
jest jednak ograniczona przez warunki społeczne, psychologiczne,
ekonomiczne, gospodarcze.

Wolność

– to pewne zadanie, które mamy realizować przez całe życie.

Wolność polega na wyborze dobra i zła, lub na wyborze pomiędzy dwoma
dobrami tj. dobra i dobra. Poprzez wolność człowiek sie realizuje, swoje
jestestwo. Wolność wyraża się w aktach wyboru, działania. Jest
ukierunkowana do czegoś. Wolność charakteryzuje to, że jestem autorem
danego działania i ja za nie odpowiadam. I to nie jest odpowiedzialność w tej
chwili, ale na przyszłość.

Paradoks wolności

– ja jestem autorem mojego działania. Dokonuje pewnych

czynów, za które ponoszę konsekwencję, ale pewna norma moralna
ogranicza naszą wolność i to jest paradoks mojej wolności.

Cechy wolności:

1.

Odpowiedzialność za moje czyny teraz i na przyszłość

2.

Przyjęcie pewnej konieczności życiowej – cos co z nienacka na mnie
spada, a czemu nie mogę zapobiec, zmienić.

3.

Umotywowana

4.

Wcielona

5.

Niekonieczna

Umotywowana

– tzn. nie ma działania bez motywu, racji czegoś co chcę

osiągnąć. Niektórzy mówią, że można działać spontanicznie, ale i takie
działania ma motywy, może i nieuświadomione, ale ma.

Wcielona

– działamy zawsze w obrębie własnego ciała i charakteru (każdy byt

zawsze działa w obrębie...) różne spojrzenie z różnych stron na ta sama rzecz,
sprawę.

Niekonieczna

– istniejemy niekoniecznie, bo zmierzamy ku końcowi

(oczywiście tu na ziemi

→

śmierć).

Jest jeden moment kiedy wolność ludzka zbliża się do wolności Boga –
Absolutu: poprzez możliwość podejmowania decyzji – ja określam siebie
(własną wolność) przez swoje decyzje, które podejmuję.

Schemat obrazujący wolność:

cechy te ograniczają wolność

Wolność absolutu

Wolność

ludzka

3

Wolność absolutna jest wolnością stwórczą – tzn. możliwość uczynienia
(stworzenia) czegoś z niczego, a wolność ludzka jest ograniczona.

Boga = stwórcza
WOLNOŚĆ
Człowieka = ograniczona

Wolność

≠

samowola

ja mam taką zachciankę, bo mi się tak chce. Wolność stanie sie wtedy
służebna nad moimi uczuciami, sprawami fizycznymi.

Akt ludzki (działanie ludzkie)

W akcie ludzkim wyróżniamy następujące elementy:

1.

Etap: spostrzeżenie przedmiotu działania - spostrzegam co chce
uczynić

→

tzw. kres działania, odpowiada bezpośredniemu i

naturalnemu skutkowi jaki wypływa z wewnętrznej celowości danego
działania, np. zaświecenie światła-wszystkie elementy są tak ułożone
ż

e prowadzą do zaświecenia światła. Kiedy pojawi się cel naszych

osiągnięć, pojawią sie motywy, racje, dlaczego planuję, podejmuję takie
działania. Motywy są odpowiedzią na pytanie: dlaczego?

2.

Etap: rozum – ocenia czy dany cel działania jest możliwy do osiągnięcia
i czy jest dobry. Motyw skłania wole do podjęcia decyzji - działania.

3.

Etap: wola – zmierza do dokonania tego działania, wyraża chęć
realizacji intencji. Przez intencje człowiek decyduje i określa cel
działania.

4.

Etap: realizacja czynu – rozum słuszny = recta racjo oznacza sąd
wartościujący o konkretnej sytuacji i odnoszący się do konkretnego
działania. To rozum oświecony przez pierwsze podstawowe zasądy
porządku moralnego, buduje on swoja ocenę, osąd w oparciu o
obiektywną rzeczywistość w zgodności z odpowiednimi wartościami. W
działaniu kieruje się tym co podstawowe i obiektywne. To zdrowy
rozsądek

→

pierwszy rozum, który pozwala mi działać. To wrodzone

przekonanie, prawda moralna, która mówi, ze mam tak działać, a nie
inaczej.

Akt prosty i zło

ż

ony.

Działania proste składają się na działanie złożone, aby osiągnąć główny cel,
to trzeba osiągnąć cele później.

ś

ycie każdego człowieka składa się z aktów złożonych na które składają się

działania proste (

→

pośrednie), tzw. akty proste, które realizują (działanie) cel

złożony. Wszystkie elementy w działaniu prostym są tak ułożone, że
powodują odejście do celu głównego

→

złożonego.

4

Akty proste mogą mieć różny skutek:

•

bezpośredni, który nie podlega ocenie moralnej.

•

Uboczny niezamierzony.

•

Uboczny zamierzony „ja chcę” – podlega ocenie moralnej.

Czy cel uświęca środki?
Etyka klasyczne mówi że cel nie uświęca środki, bo cel sam w sobie ma być
dobry i środki także. Np. mam dług i moim celem jest go spłacić – cel dobry,
ale nie mam pieniędzy, i decyduję się na kradzież – cel zły.

Zasada podwójnego skutku

: polega na tym że aby osiągnąć proporcjonalnie

dobry, ważny cel można dopuścić skutek zły, pod warunkiem że skutek,
bądź skutki mogę jedynie tolerować, a nie zamierzać akceptować. Np.
sytuacja ta miała miejsce podczas II wojny światowej. Obóz pracy: kobieta
matka i żona, SS-man proponuje jej: aby się mu oddała za co czeka ja
wolność. (Jeżeli się mu odda

→

zdradzi męża; jeżeli tak nie postąpi

→

straci

dzieci i męża; co zrobić???). wybiera 1 wyjście, czy zdradziła męża? Fizycznie
tak, ale nie psychicznie, ona nigdy nie planowała go zdradzić, ale ceną
właśnie aby być z nim i dziećmi jest „zdrada”. Aby osiągnąć tak ważny
proporcjonalnie cel ona tylko tolerowała skutek całego zdarzenia, ale nie
akceptowała – nie zamierzała – nie miała innej drogi.

Etyka sytuacyjna

: Bardzo ważna ostatnio. Tzn. normy etyczne próbują się

dostosować do danej sytuacji. Niezależnie od sytuacji zawsze obowiązują
pewne normy, zasady etyczne wszystkich i wszędzie. My jesteśmy dla norm,
a nie normy dla nas!

Warto

ś

ci

Wartości

istnieją jako byty niezależne. Układają się w pewną hierarchię, na

którą człowiek nie ma żadnego wpływu. Wartości nie są zależne od człowieka,
ten jedynie może je tylko poznać.

Czy wartości się zmieniają?
Istnieje proces ewolucji wartości, tzn. z czasem może się zmieniać poziom
poznania i rozumienia wartości (tj. w danym czasie inaczej rozumie daną
wartość), ale sama wartość jako tako nie ulega zmianie. Np. niewolnik

→

na

początku XIXw. = przedmiot, tania siła robocza, a dzisiaj = człowiek.

Czy wartości wchodzą w konflikt?
Tak, ale tylko na płaszczyźnie psychologicznej, osobowej gdy człowiek ma
dylemat jak postąpić w danej sytuacji, ale konflikt ma to do siebie, iz jeżeli
zaistnieje to tylko po to, aby go rozwiązać. Jak? W oparciu o redukcje
znaczeń dochodzę do rozwiązania. Np. jest obowiązek uczestnictwa w
niedziele we Mszy Świętej, matka pójdzie do kościoła, ale jak zostawić chore
dziecko? Wybiera: opiekę nad dzieckiem, czy dobrze postąpiła? – tak bo nie
mogła pozostawić chorego dziecka na pastwę losu.

5

Cechy wartości:

1.

Obiektywne – tzn. istnieje świat niezależny od człowieka, świat bogów,
pewnych wzorców postępowania, które się nie zmieniają (i nie są
zależne od człowieka), ale mogą podlegać ewolucji = poznanie może
ulec zmianie, ale nie dany wzorzec wartości.

2.

Powierzchowne – tzn. dla wszystkich ludzi zawsze i wszędzie.

3.

Absolutne – nie podlegają żadnej dyskusji, poznane raz zobowiązują
człowieka bezwzględnie.

Warto

ś

ci moralne

Wartością jest wszystko to, co jest pozytywnie ocenione. Wartości są różne
np. dla człowieka głodnego wartością jest jedzenie, dla spragnionego napój.
Oprócz tych podstawowych wartości wyróżniamy różne kategorie wartości:

•

artystyczne – w sztuce

•

ekonomiczne – w ekonomi

•

religijne – w religii

•

moralne – w życiu ludzkim, działaniu.

Wartości moralne

to pewne wzory, ideały postępowania mające na celu

doskonałość człowieka. Człowiek realizując pewne wartości

→

treści,

realizuje, doskonali siebie.
Wartość moralne to np. miłość, sprawiedliwość, wierność. Wiąże się ściśle z
postępowaniem ludzkim. Wartości moralne są pewnymi obszarami, w
ramach których znajdują się poszczególne dobra do realizacji. Np. płace wg
tego jak kto pracuje, Msza Święta (obowiązek) to wartość religijna i moralna

→

bo wypływa z mojej wiary.

Wartości artystyczne, kulturalne, ekonomiczne nie są moralne, ale jeżeli
wiążą się z moim działaniem to tak. Np. mogę oglądać obrazy (akty)
podziwiając piękno, ale jeżeli doszukuje się w tym sensacji seksualnych – to
już nie jest to moralne.

Wartości moralne nie są empirycznie namacalne, nie da się ich poznać
zmysłami, natomiast my je wychwytujemy naszym rozumem

→

te istotne

treści które są wartościami. Np. sprawiedliwość to jest to................, ale my
wychwytujemy tylko te istotna treść.

Wartości poznajemy w pewnej redukcji znaczeń

→

co jest w danym

momencie dla nas istotne.

Wartości jest wiele, ale nigdy nie wchodzą w konflikt ze strony obiektywnej,
ale z subiektywnej.

Wartości koncentrują się wokół człowieka, odnoszą się do niego.

6

NIE!

Człowiek dla wartości maja chronić godność

.........................

i wolność ludzką

ALE

Wartości dla człowieka

1

Etyka klasyczna na temat wartości:

•

ostateczne

•

człowiek to centrum wartości

•

mają na celu doskonałość człowieka.

Restrykcja moralna

→

w pewnych przypadkach zło staje sie neutralne na

rzecz dobra wyższego rzędu.

ALE człowiek wie o tym: zawsze powinien brać

pod uwagę to, ze istnieje zło, winien być tego świadomy, mimo swoich emocji,
bo! Istnieje coś takiego jak akt wewnętrznie zły, obiektywnie ciężki – jeżeli
coś z natury jest złe, to nie należy szukać usprawiedliwienia.

Sumienie

Sumienie

jest to głos wewnętrzny, który mi mówi, jak mam postępować

„czyń dobro, unikaj zła” – podstawowa zasada sumienia /ogólna/ to tzw.
sumienie fundamentalne (ogólne)
Aktualne – w konkretnej sytuacji pomaga mi w osądzie: jak ja mam postąpić
i wg jakich zasad.

Sumienie jest podstawową normą moralności

•

subiektywną

•

nieomylną

•

bez pośrednictwa

•

absolutna

Sumienie należy kształtować wychowywać przez całe życie.

Kategorie sumienia:

•

pewne

(normalne) „czyń tak, bo to jest dobre”

•

wątpliwości

ja nie jestem pewien czy dana

norma jest słuszna, dlatego

powinienem się doradzić, zapytać,

to samo

→

upewnić a potem działać, a jeżeli

nie mogę czekać na odpowiedź, już

•

pokonalnie błędnie

mam działać, to wtedy kieruje się

własnym rozsądkiem i działam

.

•

niepokonalnie błędne

→

osąd nie odpowiada obiektywnej prawdzie

moralnej,

a które jest trudno zmienić, wręcz nie jest to

możliwe.

1

każdy człowiek używając tzw. zdrowego rozsądku może ogólnie je poznać

.

7

•

szerokie

→

siebie usprawiedliwia, innych ostro ocenia, krytykuje

.

•

skrupulatne

→

związane jest to z psychika zwłaszcza człowieka wrażliwego

.

Konflikt pokoleń:

młodzi żyją innymi treściami, zasadami niż dorośli np.

.....bo ja tak się ubierałam, .......o tej porze wracam do domu.

Problem wiary i religijno

ś

ci

Rozróżnić wiarę od religijności

zawierzenie Panu Bogu

z mojej wiary wypływa moja

na pewną symbolikę np.

religijność.

posypanie głów popiołem,

Spowiedź Święta