Egzamin ma formę ustną z wykładów.
Wykład 1, 26.10.2011
Nowe wychowanie - geneza - prekursorzy.
Inne nazwy nowego wychowania to nowa szkoła, szkoła twórcza, szkoła reform, swobodne wychowanie. W Stanach Zjednoczonych pedagogika naturalistyczna przyjęła nazwę „progresywizmu”, którego inicjatorem był John Dewey (1859-1952).
Nowe wychowanie składa się z trzech nurtów:
Naturalizm pedagogiczny - przedstawiciel J.J. Rousseau. Wychowanie zgodnie z naturą, zgodnie z etapami rozwoju dziecka
Socjologizm - E. Durkheim. Wpływ grupy rówieśniczej i społeczeństwa, socjalizacja
Kulturalizm - W. Dilthey. Wychowanie przez wartości tkwiące w kulturze.
Kolebką Nowego Wychowania były: Francja, Szwajcaria, Niemcy, Anglia, Stany Zjednoczone.
Nowe wychowanie = pedagogika reformy. Rozkwit od końca XIX do połowy XX wieku. Nowe wychowanie było ruchem pedagogicznym zmierzającym do odnowy szkoły i radykalnych zmian w wychowaniu.
Nowe wychowanie - rozwój koncepcji. Przyczyny powstania:
Rozwój nauk biologicznych i psychologicznych
Krytyka tradycyjnej szkoły Herbarta
Wykazanie ze procesy poznawcze zależą od indywidualnych właściwości każdego dziecka, a kształcenie jest bardziej efektywne, jeśli uwzględnia się naturalną dziecięcą aktywność
Podważenie przekonania o uniwersalnej metodzie nauczania, którą można stosować do każdego dziecka i do każdego przedmiotu
Uświadomienie sobie jednostronności programów nauczania, ich oderwania od życia i statyczność
Podstawą teoretyczną nowego wychowania był pajdocentryzm, wg którego dziecko jest centralnym punktem działalności pedagogicznej. Ten kierunek zapoczątkowała Ellen Key („Stulecie Dziecka”). Domagała się szkoły, która umożliwia dziecku samodzielną prace, przygotowującą do samokształcenia. Złagodzenie dyscypliny, rozwijanie natury dziecka, swoboda w rozwoju, dawanie dziecku przykładu, delikatne obchodzenie się z dzieckiem. Postrzegała wychowanie, jako zindywidualizowany proces wychowania jakiś zindywidualizowany proces wyznaczony przez naturalny rozwój psychofizyczny dziecka. Upowszechniła pojęcie pedagogika dziecka.
Wykład 2, 15.11.2011
Cechy charakterystyczne nowego wychowania:
Krytyczny stosunek do szkoły tradycyjnej (werbalnej, lansującej nauczanie pamięciowe, oderwanej od rzeczywistości, krępującej rozwój i wolność dziecka).
Zrozumienie i szacunek dla osobowości dziecka, jego potrzeb i dążeń, odwoływanie się do zainteresowań, jego spontanicznej aktywności, dostrzeżenie psychofizycznych odrębności dziecka
Sprawowanie opieki wychowawczej nad dziećmi, z wykorzystaniem wiadomości nie tylko z zakresu pedagogiki, ale też psychologii, etyki, estetyki, nauki o kulturze, religii
Tworzenie środowiska wychowawczego na miarę dziecka - szkoła na miarę dziecka - sprzyjającego rozwojowi jego osobowości, zwracanie uwagi na rozwój indywidualny, ale też uspołecznienie i pracę w grupie, wychowanie powinno być dostosowanie do naturalnego rozwoju dziecka, a dziecko powinno uczyć się wtedy, gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy
Rozwijanie twórczego myślenia, twórczej ekspresji, aktywności, dociekliwości w rozwiązywaniu problemów, samodzielności w dochodzeniu do wiedzy, odpowiedzialności, wolności
Współpraca szkoły z rodziną oraz więź szkoły z życiem pozaszkolnym
Selekcja uczniów według kryteriów psychologicznych uwzględniających rozwój umysłowy, uzdolnienia, zamiłowania
Podjęcie szczegółowych badań nad rozwojem dziecka, przywiązywanie wagi do zagadnień higieny psychicznej i fizycznej
Podstawowym założeniem nowego wychowania było skoncentrowanie zasad doboru treści i metod kształcenia wokół psychicznych właściwości dziecka, jego potrzeb i zainteresowań. Wychowanie powinno być progresywne, czyli zgodne z ujawniającymi się fazami rozwoju dziecka, jego zainteresowaniami i dążeniami do poznawania świata w toku bezpośredniego doświadczania.
Nowe wychowanie opierało się nie tylko na teoretycznych przesłankach, lecz rozwinęło się także w praktyce w postaci szkół reform. Wszystkie kierunki nowego wychowania zajmowały się działalnością doświadczalną, obejmującą głownie niższe klasy szkoły podstawowej.
Szkoły eksperymentalne krytykowały tradycyjny intelektualizm i rygoryzm na rzecz swobody i spontaniczności dziecięcej.
Przykłady szkół eksperymentalnych:
John Dewey - szkoła pracy, nauka przez pacę, learning by doing
Celestyn Freinet - swobodna ekspresja dziecka
Owidiusz Declory - metoda ośrodków zainteresowań
Helena Parkhurst - plan daltoński
Henryk Rowid - szkoła twórcza
Peter Peterson - plan jenajski
Aleksander Neill - szkoła swobodnego wychowania
Wiliam Kilpatrick - metoda projektów
Maria Montessori - metoda gier i zabaw
Krytyka i aktualności Nowego Wychowania.
Nurt nowego wychowania krytykowano za zbyt indywidualne podejście do dziecka i nie zwracanie uwagi na jego cechy społeczne. Potępiano również naturalizm i ekspresję, wytykając nadmierną swobodę. Obecnie w wychowaniu dzieci i młodzieży zwraca się uwagę na swobodę, indywidualność, tożsamość i edukację kulturalną. Dzieci nie uczą się pracy w grupie.
Pedagogika Celestyna Freinet'a:
Punktem wyjścia pedagogiki Freinet'a była troska o dziecko i rozwój jego osobowości. W swoim programie uwzględniał indywidualny rozwój dziecka, jego potrzeby i naturalny sposób bycia. Obserwacja i poznanie dziecka na tle jego warunków środowiskowych to niezbędne przesłanki do określenia potrzeb dziecka. Pedagogika Freinet'a jest podobna do pedagogiki Korczaka - okazywanie dzieciom głębokiego szacunku i zrozumienia wobec ich potrzeb, dążeń i zainteresowań.
Podstawowe elementy pedagogiki Freinet'a to:
Swoboda ekspresji (swobodna twórczość dziecka, której wyrazem są różne formy ekspresji artystycznej i praktycznej).
Metody naturalne, praca indywidualna, praca w małych grupach (rezygnacja z ocen, tradycyjnych sposobów prowadzenia zajęć z podręcznika)
Wychowanie przez pracę - zabawę (zastąpienie tradycyjnych metod nauczania nowymi formami pracy tzw. „technikami szkolnymi”)
Samorządność uczniów (stanowi podstawę wychowania, jest formą jest tzw. spółdzielnia szkolna - dzieci organizują wszystkie dzieciny i rodzaje działalności w szkole, sami określają zadania do wykonania na cały tydzień, wyznaczają osoby odpowiedzialne, dokumentują prace, na koniec tygodnia następuje samoocena i ocena pracy. Porządek do nauki wnosi tygodniowy plan pracy sporządzany przez ucznia oraz grafik jego wykonania).
Techniki szkolne:
Swobodny tekst (mówiony i pisany) dziecko tworzy tekst gdy ma coś do powiedzenia i odczuwa potrzebę wyrażenia tego przez rysunek lub napisanie tekstu. Zastosowanie techniki inspirowane jest przeżyciami dziecka związanymi, np. wycieczką, oglądaniem spektaklu teatralnego, czy obserwacją jakiegoś zjawiska. Swobodny tekst mówiony tworzą dzieci, które nie potrafią jeszcze zapisać swoich myśli za pomocą pisma. Swobodny tekst pisany może mieć formę prozy, poezji, dialogu.
Doświadczenia poszukujące technika polega na różnych formach gromadzenia informacji potrzebnych do rozwiązania konkretnego problemu wynikającego z zainteresowań i doświadczeń dziecka oraz na wykonywaniu doświadczeń (wywiady terenowe, wycieczki, zbieranie informacji w bibliotece). Najczęściej realizowane w zakresie matematyki, przyrody, geografii, historii.
Fiszki- zawiera zadanie oraz dokładny plan samodzielnej pracy w postaci poleceń, pytań lub problemów, wykaz materiałów źródłowych, z których można uzyskać informacje lub wskazówki do wykonania zadania. Po wykonaniu zadania uczeń sprawdza jego poprawność na tzw. fiszce kontrolnej, zawierające prawidłowe rozwiązanie.
Stosują fiszki dziecko ma możliwość:
- pracy wg własnego tępa i możliwości
- uzupełnia indywidualne braki i trudności wdrąża się do samokontroli i oceny.
Dyplom sprawności - specjalne odznaki za zdobycie konkretnej sprawności intelektualnej lub ruchowej. Zdobywanie sprawności może być indywidualne, albo gr. Zestaw sprawności opracowany jest przez nauczyciela i uczniów. Każda sprawność musi mieć jasno określone kryteria i zdobywanie jej oceny.
Ekspresja artystyczna - swobodna twórczość dziecka (rysowanie, taniec, ruch, muzyka, śpiew, twórczość słowna). Wyzwala zainteresowania, podnosi samoocenę, poczucie wartości. Dziecko bawiąc się przeżywa, działa, eksperymentuje. Rozwijają się i wzbogaca wiedzę przez działanie i przeżywanie. (Żywy teatr to zabawa w inspirację)
Gazetka szkolna - może mieć formę zbioru swobodnych tekstów pisanych bądź drukowany przez uczniów.
Korespondencja szkolna - korespondencja odbywa się z zaprzyjaźnioną gr, klasą, przedszkolem czy szkołą w mieście, w kraju czy za granicą.
Wykład 3, 30.11.2011
Pedagogika Marii Montessori: zalicza się do reformatorów edukacji przedszkolnej.
Podstawą rozważań pedagogicznych była obserwacja dzieci i ich zachowania. Dziecko powinno doskonalić się samo.
Koncepcje rozwojowe dziecka wg Montessori.
Czynnikiem rozwoju i podstawą wychowania jest aktywność i samodzielność dziecka. Nie należy tworzyć z góry utrwalonego systemu wychowawczo-dydaktycznego dla dziecka. Pomoc wychowawcza musi być indywidualna, dostosowana do rozwoju dziecka.
Wychowanie wg Montessori to wspieranie rozwoju indywidualnego, psychofizycznego, emocjonalnego, umysłowego i duchowego dziecka.
System wychowawczy Montessori metoda gier i zabaw
Przed przystąpieniem do pracy z dzieckiem należy zadbać o przygotowanie otoczenia. Przygotowanie otoczenia to odpowiednio zorganizowane, dostosowane do właściwości psychicznych dziecka, środowisko wychowawcze, w którym dokonuje się rozwój jego aktywności. Elementami tego otoczenia jest materiał dydaktyczny oraz zasady, które pozwalają dziecku dokonywać swobodnych wyborów własnej aktywności.
Wyróżnia się trzy aspekty przygotowanego otoczenia: materialny, społeczny i dynamicznym.
Aspekt materialny odnosi się do budynku, przestronnych, funkcjonalnych, estetycznych pomieszczeń, duże okna, taras z ogrodem, odpowiednie wyposażenie, materiał rozwojowy wspierający rozwój dziecka, który jest dostosowywany do potrzeb i możliwości dziecka. Celem pracy z materiałem rozwojowym jest wprowadzenie dzieci w świat kultury i cywilizacji, zgodnie z zasadą od konkretu do abstrakcji, dziecko musi dotknąć, zobaczyć, doświadczyć by informacja znalazła swoje odbicie w mózgu. Materiał wspomagający rozwój dziecka podzielony jest na materiał: do ćwiczeń praktycznego życia, językowy, matematyczny, do poznania otoczenia, do wychowania religijnego.
Materiał rozwojowy spełnia następujące zasady:
Zasada etyki: atrakcyjność, materiał powinien przyciągnąć uwagę dziecka kolorem, kształtem, musi zachęcać do pracy, skłaniać do powtarzania ćwiczeń
Zasada izolacji trudności: przejrzysta budowa materiału ma ukazywać jeden problem do rozwiązania (np. kształt, kolor), elementy tworzące zestaw różnią się tylko jedną cechą, podczas pracy nic nie może rozpraszać dziecka, słowa ograniczone do minimum
Zasada kontroli błędów: materiał jest tak zbudowany, że dziecko potrafi samodzielnie zauważyć błąd i go skorygować.
Zasada ograniczenia materiału: materiał występuje w pojedynczych egzemplarzach
Zasada kontynuacji: cały materiał jest ze sobą logicznie powiązany
Funkcje materiały rozwojowego:
Rozwijanie zdolności percepcyjnych, motorycznych sensorycznych, zdobywanie wiedzy, rozumienie pojęć
Porządkowanie, klasyfikowanie zdobytych przez dziecko doświadczeń i wrażeń
Diagnozowanie, wykrywanie zaburzeń w rozwoju dziecka, określenie poziomu rozwoju i potencjalnych możliwości dziecka
Aspekt społeczny - dzieci powinny pracować nie tylko indywidulanie, ale też w grupie różnicowanej wiekowo. Starsze dzieci opiekują się młodszymi, a młodsze uczą się od starszych.
Aspekt dynamiczny - Formy pracy: zasada indywidualizacji, zasada samodzielności, zasada swobody i wolności w działaniu (swobodny wybór materiału, rodzaju aktywności, miejsca, czasu. Uczy to dziecko planowania pracy, przyzwyczaja do odpowiedzialności, nie ma rywalizacji ani oceniania, karania. Zasada ładu i porządku. Zasada egzemplarzu - dziecko pracuje tylko z jednym egzemplarzem materiału, inne dziecko musi na ten egzemplarz czekać.
Maria Montessori stworzyła mały dziecięcy świat, w którym to dzieci mogły uczyć się jak żyć, funkcjonować oraz samodzielnie sobie dawać radę, co w późniejszym wieku jest niezbędne.
Metody wychowania w systemie pedagogicznym Montessori
Metody przyswajania wiedzy:
Rozmowa,
Pokaz
Opis i opowiadanie
Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy
Prace z materiałem tekstowym
Gry dydaktyczne
Metody własnego działania i powtarzania
Metody praktyczne
Lekcje ciszy
Wychowanie bez porażek Gordona - rodzic akceptuje swoje dziecko takim, jakie jest z wadami i zaletami. Relacje nauczyciel-uczeń powinny opierać się na wzajemnym porozumieniu, szacunku, rozwiązaniach możliwych do przyjęcia przez obie strony. Wychowankowie nie powinni być traktowani przez dorosłych, jako szczególne istoty, lecz po prostu jako osoby. Dorośli muszą zrozumieć, iż zachowanie ich dzieci kształtowane jest w zależności od relacji zachodzących w układzie dziecko - rodzic. Rodzice muszą zaznajomić się z kilkoma podstawowymi zasada komunikacji międzyludzkiej. W praktyce, najczęściej już na samym początku, dorośli przejawiają następujące zachowania: wygłaszają kazania, wydają polecenia, ostrzegają, moralizują i wymyślają dziecku, udzielają rad, krytykują i stawiają diagnozy, tłumaczą i pocieszają, wypytują lub kierują rozmowę na inne tory. Wymienione zachowania zostały nazwane przez Gordona barykadami, czyli barierami komunikacji, które utrudniają rozwiązywanie problemów oraz nawiązanie właściwych relacji, blokują "wgląd w przeżywanie" dziecka, czego efektem jest stan rzeczy, w którym dzieci przestają rozmawiać ze swoimi rodzicami.
Podstawowe założenia wychowania bez porażek zakładają stosowanie czterech podstawowych technik:
słuchanie bierne. Słuchanie bierne zakłada, iż istnieją takie sytuacje, gdy w najlepszy sposób wyrazić akceptację może nie mówienie; bierne słuchanie ośmiela dziecko oraz pozwala wszystko powiedzieć.
zaakcentowanie uwagi np. marszczenie czoła, uśmiech czy też inne ruchy ciałem, jak również udzielać wypowiedzi słownych, takich jak: "hm...", "och", "rozumiem".
otwieracze i zachęty to wypowiedzi, umożliwiające dziecku większe otworzenie się, powodujące zachęcenie go do dalszej wypowiedzi (aha, rzeczywiście, interesujące, doprawdy, hm...)
słuchanie aktywne polegające na tym, iż odbiorca stara się zrozumieć, co może w danej chwili czuć nadawca lub co stara się powiedzieć przez swoją wypowiedź. Odbiorca, aby upewnić się, że dobrze rozumie sens wypowiedzi nadawcy, przeformułowuje słowa nadawcy przy użyciu własnych
Wykład 4, 20.12.2011
Modele wychowania a koncepcje natury dziecka.
Model lepienia z gliny
Model laissez faire
Model konfliktowy
Model wzajemności
Model lepienia z gliny - dziecko jest „materiałem” w rękach wychowawcy (rodzica, wychowawcy):
Dziecko jest biernym odbiorcą bodźców, a uzyskiwane efekty oddziaływania zależą od siły, rodzaju i sposobu dostarczania stymulacji. Dziecko ujmowane jest jako nie posiadające żadnej natury. To w którym kierunku się rozwinie, zależy wyłącznie od środowiska wychowawczego. Cel wychowania jest określany przez wychowawcę (nauczyciela, rodzica). On również określa metody jego osiągnięcia. Model lepienia z gliny ujmuje człowieka, jako jednostkę zewnątrz sterowaną, przystosowującą się do otoczenia pod naciskiem nagród i kar. Dziecko może rozwijać się w dowolny sposób. W funkcje rodzica wpisana jest kontrola i używanie swego autorytetu dla zmiany dziecka w pożądanym kierunku. Wychowawcy nie interesuje, jakie predyspozycje wykazuje dziecko, a tym bardziej jakie ma zdanie w sprawie swojego rozwoju. Model lepienia z gliny bierze swój początek z psychologii behawiorystycznej (np. czysta karta).
Model laissez-fair (pozwólcie mi działać) - dziecko jest z natury dobre. W wychowaniu należy pozostawić dziecku całkowitą swobodę. Wychowawca powinien unikać wpływu na naturalny i spontaniczny rozwój dziecka. Wychowawca nie ma określonego celu, ideału wychowania, to wychowanek decyduje, w którym kierunku się rozwinie. Rolą wychowawcy jest stwarzanie dziecku takiego środowiska, które dostarczałoby odpowiednich warunków do jego rozwoju (wspieranie naturalnych tendencji dziecka i jego egocentryzmu). Model ten wyrasta z założeń psychologii humanistycznej. Pionierem tego podejścia jest J.J. Rousseau, głoszący, że dziecko jest natury dobre, a wychowaniu sprzyja styl permisywny (zezwalający, przyzwalający).
Model konfliktowy - dziecko rodzi się ze złymi skłonnościami lub brakiem dobrych, w procesie wychowania należy, więc te złe wykorzenić a te dobre ukształtować. Aktywność dziecka jest sprzeczna z celami wychowawcy. Model konfliktowy uznaje aktywność dziecka, ale to, co naturalne i rozwojowe, może być postrzegane przez rodzica w kategoriach przejawu złej natury dziecka, pociąga to za sobą negatywny stosunek do przejawów rozwoju dziecka i brak akceptacji dla nich. Zadaniem wychowawcy, rodzica jest poskromienie dziecka i powodowanie, aby jego pierwotne popędy (niemożliwe do zaakceptowania) zostały opanowane i zmieniły swoją formę. Frustracja potrzeb jest dziecku potrzebna, umożliwia mu przejście od zasady przyjemności do zasady rzeczywistości. Model konfliktowy ma swoje odbicie w nurcie nazwanym pedagogiką tradycyjną, gdzie przymus i przemoc w relacji z dzieckiem nie tylko nie są potępiane, ale uważane za właściwe. Model konfliktowy ma swoje korzenie w psychoanalizie.
Model wzajemności - wychowawca traktuje dziecko jako odrębną istotę, na której potrzeby jest wrażliwy i za którą bierze odpowiedzialność (szacunek do dziecka). Dziecko z natury jest dobre, jego zachowania nie wynika z negatywnych cech charakteru. Wychowawca pozostawia dziecko dość dużą swobodę, o ilę jego zachowanie nie narusza istotnych potrzeb otoczenia. W sytuacji konfliktu zadaniem wychowawcy nie jest ani uleganie, ani zmuszanie dziecka do uległości - wychowawca dąży do wzajemnego dopasowanie się (adaptacji). Model wzajemności oparty jest a metodzie Godrona - wychowania bez porażek. Wychowanie opiera się na wzajemnej trosce o siebie o adaptacji, umożliwia rozwój poczucia odpowiedzialności u dziecka, zwiększanego zaradność i zaufanie do siebie. Może być czynnikiem odporności na stres. Potwierdzają to badania nad modelem poczucia koherencji Antonovskiego. Autor ten dowiódł, że osoby o wysokim poczuciu koherencji lepiej radzą sobie w życiu, są mniej narażone na skutki stresu. (Wysoka samoocena, akceptacja przez innych, własne zdanie). Dla rozwoju poczucia koherencji niezbędne są w dzieciństwie spójne doświadczenia, odpowiednie wymagania wobec możliwości, czynne uczestnictwo w podejmowaniu istotnych dla siebie decyzji.
Wykład 5, 4.01.2012
Nowe nurty w pedagogice.
New Age. Nauka nie jest w stanie wytłumaczyć wszystkiego, ponieważ jest tylko niedoskonałym instrumentem naszego poznania. Alternatywne metody mogą być niekiedy skuteczniejsze od naukowych.
Radykalna krytyka szkoły. Szkoła to środek represyjnego oddziaływania cywilizacji technokratycznej i jej indoktrynacji ideologicznej. Człowiek żyje pod presją zinstytucjonalizowanej świadomości, doprowadzając do destrukcji człowieka. Krytyce poddaje się skutki instytucjonalizacji w rodzinie, w oświacie, w służbie zdrowia. Proces wychowania szkolnego zaszczepia i realizuję zasadę przystosowania do środowiska a nie przekształcania go. Systemowi szkolnemu zarzuca się, że jest przymusowy, nastawiony na świadectwa, opiera się na obowiązkowym programowym nauczaniu, dzieli i grupuje dzieci wg. wieku, jest strukturą hierarchiczną, zbudowaną od góry w dół, z uczniami na dole.
Poszukiwanie nowych strategii edukacyjnych.
Koncepcje społecznego wychowania i edukacji ustawicznej.
Antypedagogika.
Pedagogika radykalnego humanizmu (wychowanie antyautorytarne, personalistyczne).
Nurty postmodernistyczne. Ogólnie brak wiary w rozum, stosowane metody naukowe oraz postęp, jako taki. W obszarze pedagogiki postmodernistycznej występuje edukacja otwarta i elastyczna. wielość stylów uczenia się, stwarzanie dla wychowanka odpowiednich warunków do wychowania i kształcenia, indywidualizacja procesu uczenia się.
Edukacja globalna (w ramach tego nurtu rozwija się edukacja międzykulturowa).
Antypedagogika.
Powstała w latach 70 tych XX wieku. Protest przeciw wszelkiej pedagogiki. Neguje: praktykę wychowawczą - zarzuca jej manipulację, zinstytucjonalizowany system kształcenia, dehumanizację. Antypedagogika upomina się o takie wartości dla dziecka jak wolność, równość, przyjaźń, odpowiedzialność każdego za siebie. Dewizą antypedagogiki jest „wspierać a nie wychowywać”. Akcentowanie godności dziecka, samostanowienie we wszystkich obszarach życia, dialog i partnerstwo, szukanie nowego sposobu porozumiewania się dzieci i dorosłych, ważne jest wzajemne zrozumienie, zaufanie. Dziecko wie, co jest dla niego lepsze. Rozwój dziecka dokonuje się w sposób naturalny, będzie mogło dokonywać własnych wyborów.
Pedagogika antyautorytarna.
Wyniknęła ze sprzeciwu politycznego po wojnie. Uwydatnia rolę swobody i indywidualności w odniesieniu do rozwoju dziecka. Przedstawiciele: Korczak, Neill, Gordon.
Aleksander Neill: jego zdaniem większość dzieci jest źle wychowywana, bo rodziny, w których się wychowują nie gwarantują im wolności, możliwości bycia sobą, autentycznego wyrażania własnych przeżyć i doznań. Rodzice próbują zmienić, uformować charakter dziecka poprzez narzucanie mu własnej osobowości. Jest to idea formowania człowieka na własne podobieństwo (tak jak w modelu konfliktowym i lepienia z gliny). Swój udział w negatywnym wychowaniu dziecka ma także szkoła, nauczyciel, który tresują i tyranizują dzieci. U podstaw pedagogiki Neilla leży: dziecko jest z natury dobre, może być szczęśliwe, dziecku należy zapewnić. Wychowanie powinno być rozwianiem i wspieraniem zainteresowań oraz ciekawości dziecka. Powinno się podkreślać indywidualność dziecka, respektowania praw innych, pracy w grupie. Najważniejszy jest rozwój emocjonalny i twórczy dziecka, relacje wychowawcze powinny być partnerskie. Kształcenie to przyjemność a nie obowiązek.
Krytyka pedagogiki antyautorytarnej: wychowanie nie może być gwarancją ludzkiego szczęścia, zbyt duży indywidualizm w wychowaniu, nieumiejętność życia w grupie, brak samodyscypliny, przecenienie roli dynamiki rozwojowej dziecka. Dobrowolny udział w zajęciach dziecka może przyczynić się do antyintelektualizmu. Upadek roli nauczyciela i autorytetów rodziców, antyautorytarne wychowanie prowadzi do zaniku udziału w życiu państwa.
Wykład 5, 11.01.2012
Społeczeństwo bez szkoły wg. Ivan Illich (1926-2002).
Szkoła, jako instytucja przymusu. Szkoła znajduje się pod kontrolą państwa i jest narzędziem dostosowującym dzieci i młodzież do potrzeb systemu polityczno-ekonomicznego. Przekazuje gotowe idee, wytwarzając moralność instytucjonalną (służalstwo, pokora, szacunek dla władzy, zdyscyplinowanie). Szkoła jest przymusowa, realizuje narzucony program nauczania, dzieli i grupuje dzieci wedle wieku, jest strukturą zhierarchizowaną zbudowaną od góry w dół z uczniami na samym dole, gdzie sami uczniowie również, w zależności od wieku są zhierarchizowani.
Struktura szkoły przypomina koszary wojskowe, a nie miejsce, w którym dzieci mają spędzać mile czas. Władze szkolne nie widzą w uczniach ludzi, a materiał do realizowania planów społecznych. Widzą w nich przyszłych robotników, rolników, żołnierzy. Edukacja powszechna jest zniewalająca, nie liczy się z potrzebami i marzeniami uczniów. Alternatywą wobec współczesnego opartego na przymusie i selekcji systemu edukacyjnego jest deskolaryzacja społeczeństwa - likwidacja obowiązku szkolnego.
Charakterystyka deskoloryzacji:
Państwo traci kontrole nad edukacją
Każdy otrzymuje określoną sumę pieniędzy na kształcenie
Likwidacja szkół i utworzenie sieci edukacyjnych
Swoboda uczenia się (kształcenie to przyjemność nie obowiązek)
Możliwość wyboru przez ucznia treści kształcenia
Swoboda w wyborze nauczyciela
Utworzenie czterech sieci edukacyjnych:
Sieć ułatwiająca dostęp do przedmiotów oświatowych: pomoce naukowe, książki, przybory szkolne, muszą stać się ogólnie dostępne. Każdy uczestnik procesu kształcenia ma do nich dostęp, są one gromadzone i przechowywane w bibliotekach, laboratoriach.
Sieć wymiany umiejętności: ludzie zgłaszają swoje umiejętności i określają warunki, na jakich gotowi są je udostępnić. Po zgłoszeniu się osoby zainteresowanej skorzystaniem z ich oferty, określają czas, miejsce oraz metodę nauki. Stworzenie banku wymiany umiejętności, który zajmie się rejestracją i udostepniającą informację, czego i od kogo można się uczyć.
Sieć doboru partnerów do nauki: miejsce kojarzenie ludzi, mających wspólne zainteresowania i zdolności w celu doskonalenia tej samej umiejętności, czy prowadzenia wspólnych badań.
Sieć inforumująca o profesjonalnych oświatowcach: ogólny katalog zawierający adresy i informacje o fachowcach, oraz warunki korzystania z ich usług. Fachowcy bądź na drodze głosowania, bądź na podstawie opinii ich poprzednich klientów.
Opisany system kształcenia ma doprowadzić do stworzenia nowego społeczeństwa, w którym człowiek zostanie wyzwolony z werbalizmu i indoktrynacji szkolnej.
Modele współczesnej szkoły i style nauczania.
Rolą szkoły jest wsparcie w przygotowaniu do dorosłości polegające na nabywaniu kompetencji naukowych, społecznych, obywatelskich, rozwoju uzdolnień i zainteresowań. Szkoła pełni funkcje adaptacyjną i emancypacyjną (wyzwalającą). Współczesna szkoła to model tradycyjny i wielość twórczych kontynuacja modelu progresywistycznego.
Trzy modele współczesnej szkoły:
Szkoła tradycyjna (konserwatywna)
Szkoła romantyczna
Szkoła nowoczesna (wersja terapeutyczna, refleksyjna, emancypacyjna)
Szkoła tradycyjna: autokratyczne stosunki nauczyciel-uczeń, dominacja nauczycieli, surowa dyscyplina, sterowanie aktywnością ucznia za pomocą nagród i kar, wiedza podawana w sposób jasny i przystępny, dużą wagę przywiązuje się do korzystania w pomocy naukowych, nauczyciele dbają o wykształcenie uczniów podstawowych umiejętności szkolnych (czytanie, pisanie, rachowanie) i akademickich (zestawianie danych, porównywanie, dowodzenie). Czynności uczniów podejmowanie są pod kierunkiem i według wzoru prezentowanego przez nauczyciela. W strategii motywowania uczniów do nauki ważną rolę odgrywa rywalizacja (rankingi szkół, indywidualnych klas czy uczniów).
Szkoła romantyczna: zindywidualizowane nauczanie, uczniowie uczą się wg. indywidualnych planów semestralnych, miesięcznych, tygodniowych. Nauczyciel rezygnuje z autorytetu opartego na władzy. Akcentuje się nie przedmiot, a metodę nauczania. Uczniowie mają dużą swobodę w określaniu, czego i jak chcą się uczyć. Odpowiedzialność ucznia za własną pracę wzmacnia motywację wewnętrzną. Wiedza wynoszona przez uczniów ze szkoły nie musi być w pełni usystematyzowana. W klasie budowany jest klimat akceptacji i współdziałania. Uczniowie działają nie tyle według wzoru demonstrowanego przez nauczyciela, ile w celu zrealizowania czegoś dla nich ważnego.
Szkoła nowoczesna: uczenie się w małych grupach, uczniowie są zaangażowani w realizację autorskich programów edukacyjnych wykraczających poza ramy poszczególnych przedmiotów szkolnych (interdyscyplinarnych). Aktywność ucznia ześrodkowana jest na wspólnym z innymi dociekaniu istoty rzeczy i całościowym oglądzie badanego procesu. Demokratyczny styl kierowania. Akcentowanie procesu uczenia się, doświadczenie, wyzwalanie zachowań kreatywnych. Wielość i różnorodność materiałów edukacyjnych. Wiedza traktowana jest, jako wymagająca stałej weryfikacji, uczniowie działają korzystając z instrukcji nauczycieli oraz pomocy naukowych. Jest to szkoła do której dążymy współcześnie. Trzy modele szkoły nowoczesnej:
Model terapeutyczny: oparty na psychologii Maslowa. Wyższa ranga przyznawana jest efektom emocjonalnym niż poznawczym. Szkoły mają służyć rozwojowi jednostki i jej samorealizacji, nauczanie dostosowane do poziomu rozwoju i zdolności uczniów. Szkoła ma wspierać niezależność ucznia oraz uczyć akceptacji siebie i innych. W szkole każdy uczeń traktowany jest jak indywidualność. Uczeń jest ciągle upewniany, że wyniki uczenia się i zdobyte kompetencje są rezultatem jego własnej pracy, nauczyciel pomaga uczniom w radzeniu sobie z własnymi potrzebami i problemami psychicznymi, jest terapeutą.
Model refleksyjny: uczeń w centrum zainteresowań procesów edukacyjnych. Szkoła wspomaga całościowy rozwój jednostki. Przygotowanie dożycia w demokracji. Nacisk na rozwój poznawczy dziecka. Naciska na wewnętrzną motywację uczenia się. Duża rola języka w przyswajaniu wiedzy -rozwój komunikacyjno-interpretacyjny. Program nauczania w blokach, ścieżki, tematy wiodące. Swobodny wybór treści i metod pracy przez ucznia, nauczyciel to refleksyjny praktyk, badacz w działaniu.
Model emancypacyjny: szkoła zaangażowana w zmiany społeczne, wychowanie dla zmian i reform społecznych. Program nauczania wzbogacony o treści społeczne, polityczne, sztukę, estetykę, wykraczający w realizacji poza mury szkolne. Nauczenie to między innymi angażowanie w lokalne projekty, inicjatywy. Nauczyciel to osoba dążąca do zmian, realizująca wyzwalający styl wychowania. Nauczanie przez działanie.
Szkoła XXI wieku.
Szkoła, jako instytucja społeczna ulega zmianom. Obserwujemy zarówno występowanie modelu tradycyjnego, jak i modeli szkoły nowoczesnej w różnych wersjach. Popularność zyskuje koncepcja szkoły jak organizacji uczącej się. Koncepcja ta akcentuje zmianę dotychczasowej kultury szkoły ze statycznej i indywidualistycznej na dynamiczną i zespołową.
Style nauczania:
Styl zamknięty (formalny, frontalny) Nauczyciel przed grupą, przekazuje wiedze - tradycyjny model szkoły.
Styl ramowy - nauczyciel tworzy warunki w ramach których dziecko się rozwija. - romantyczny model szkoły.
Style negocjacyjny - emancypacyjny model szkoły, wiedza nie przychodzi z zewnątrz, jest tworzona w procesie interakcji nauczyciela i ucznia.
Szkoła Tradycyjna - styl zamknięty
Szkoła Romantyczna - styl ramowy
Szkoła Nowoczesna - styl negocjacyjny
Pedagogika ogólna. Wykład.
1