Pedagogika ogólna - wykłady

Pojęcie nauki

W potocznym znaczeniu nauka to ludzka wiedza dotycząca przyrody, człowieka, społeczeństwa, zjawisk i prawidłowości rozwoju rzeczywistości, sposobów badania oraz przekształcania tej rzeczywistości - ujęta w system odpowiednio uzasadnionych twierdzeń oraz hipotez. Zatem nauka jest usystematyzowaną wiedzą, która jest przedstawiona w formie różnych twierdzeń; jest to dziedzina społecznej aktywności człowieka, której celem jest obiektywne poznanie rzeczywistości. Nauka to proces społeczny, w którego wyniku powstają konstrukcje naukowe, a więc twierdzenia, teorie i prawa. Wyróżnia się następujące etapu naukowego poznania:

• etap gromadzenia spostrzeżeń (obserwacji)

• etap rejestracji wyników obserwacji

• etap uogólniania rezultatów obserwacji - należy ustalić związki i zależności zachodzące pomiędzy faktami lub zjawiskami oraz znaleźć możliwe wyjaśnienia tych zależności, które formułuje się w postaci hipotez badawczych

• etap weryfikacji hipotez - należy sprawdzić i sformułować twierdzenia w charakterze empirycznych praw

Pedagogika w systemie nauk

Wszystkie nauki dzielą się według różnych kryteriów:

• według kryterium rodzaju prowadzonych badań nauki dzielą się na:

• nauki empiryczne - doświadczalne poznawanie rzeczywistości; nauki te sprawdzają prawdziwość formułowanych praw i prawidłowości w praktyce

• nauki formalne - (na przykład logika czy matematyka) nauki te nie opierają swoich założeń na doświadczeniu, lecz na tak zwanych aksjomatach, nie wymagających uzasadnienia twierdzeniach pierwotnych

• według kryterium przedmiotu badań, nauki dzielą się na:

• nauki przyrodnicze - ich przedmiot badań stanowi medycyna i wszelkie inne nauki, wiążące się z poznawaniem biologicznej sfery człowieka

• nauki społeczne - ich przedmiot badań stanowi człowiek w aspekcie jego wnętrza, które badają filozofia czy etyka; badania społeczne zmierzają do poznania rzeczywistości społecznej wraz z wszelkimi procesami nią rządzącymi

August Comte (filozof) w XIX wieku napisał dzieło pt. „Kurs filozofii pozytywnej”, gdzie po raz pierwszy użył pojęcia „socjologia” w celu określenia nauki zajmującej się społeczeństwem (stąd też nazywa się go często ojcem socjologii). Oprócz tego, stworzył on również pierwsze kryteria naukowości, których spełnienia wymagał w celu przyznania danej nauce jej naukowego charakteru. Zatem, aby stwierdzić, iż dana dziedzina wiedzy jest także nauką, musi ona spełnić następujące kryteria:

1. posiadanie własnego przedmiotu badań

2. zajmowanie swojego miejsca w systemie nauk

3. posiadanie własnego warsztatu metodologicznego

Jeśli chodzi o pedagogikę, jej przedmiot badań stanowi człowiek w różnych etapach życia i rozwoju (od narodzin do śmierci). Nauka ta zajmuje się także procesami edukacyjnymi, a więc wychowaniem i nauczaniem. Pedagogika należy do nauk empirycznych i społecznych, a jej swoistym przedmiotem jest człowiek, który zmienia się pod wpływem innych ludzi. Pedagogika posiada również swój własny warsztat metodologiczny, gdzie wśród stosowanych metod pedagogicznych wyróżnić można:

• analizę dokumentów i innych wytworów ucznia

• ankietę

• eksperyment pedagogiczny

• monografię pedagogiczną

• obserwację

• sondaż diagnostyczny

W późniejszym czasie dodano jeszcze jedno kryterium naukowości - posiadanie własnego systemu pojęć, który to pedagogika również posiada, między innymi:

• wykształcenie

• wychowanie

• uczenie się

• środowisko wychowawcze

• osobowość

• nauczanie

• kultura

• czas wolny

Wychowanie w znaczeniu szerokim oznacza:

• przygotowanie jednostki do pełnienia zadań, stawianych przez cywilizację

• proces osiągania optymalnego rozwoju osobowości

• pewien rodzaj ludzkiej działalności, polegającej na wywoływaniu odpowiednich zmian w osobowości wychowanka

• wychowanie zawiera w sobie proces kształcenia, czyli nauczania i uczenia się

Wychowanie w znaczeniu wąskim określa się jako:

• celową i świadomą działalność zmierzającą do realizowania założonych celów

• wychowanie moralne oraz kształtowanie uczuciowo - emocjonalnej strony osobowości wychowanka

W ogólnym ujęciu, wychowanie to przygotowywanie jednostki do pełnego życia w społeczeństwie; pełni ono następujące funkcje:

• funkcję zachowawczą - przekazywanie tradycji, obyczajowości, wzorców zachowań panujących w danej społeczności

• funkcję twórczą - kształtowanie kreatywności wychowanka we wszystkich sferach jego życia

Kształcenie - jest to całokształt czynności oraz procesów, które umożliwiają uzyskanie właściwej orientacji w rzeczywistości przyrodniczej, społecznej i kulturowej. Dzięki kształceniu człowiek nabywa pewnej wiedzy, umiejętności i nawyków. Rezultat kształcenia to wykształcenie. Samokształcenie - jest to proces nabywania wiedzy i umiejętności bez udziału nauczycieli. Instytucje, których celem jest organizacja procesu kształcenia to system kształcenia. Według kryterium przyswajanej wiedzy wyróżnia się:

• kształcenie ogólne

• kształcenie specjalistyczne - zawodowe

Kształcenie spełnia dwie podstawowe funkcje:

• funkcję poznawczą, która polega na dostarczaniu wiedzy o rzeczywistości

• funkcję praktyczną, która polega na zdobywaniu umiejętności i nawyków (nawyk jest wynikiem ostatniego stadium kształcenia bądź samokształcenia)

Uczenie się - jest to celowe zdobywanie i utrwalanie w pamięci wiadomości, sprawności i nawyków. Nauczanie - jest to kierowanie procesem uczenia się; to zamierzona praca nauczyciela i uczniów. Konieczny warunek nauczania stanowi świadome i aktywne współdziałanie nauczyciela z uczniami.

Osobowość - na gruncie pedagogiki, osobowość ujmowana jest w trojaki sposób:

• według koncepcji natywistycznej (natywizm - skrajny naturalizm) osobowość człowieka warunkowana jest przez czynniki wrodzone, popędy i instynkty; przedstawiciele tej teorii są zdania, iż osobowość ludzka zakodowana jest w genach, zatem nie można jej w żaden sposób zmienić, wpływać na nią

• według determinizmu socjologicznego osobowość kształtowana jest pod wpływem środowiska, w jakim żyje człowiek, zatem głównym czynnikiem mającym wpływ na człowieka są oddziaływania ze strony środowiska

• koncepcja konwergencji stanowi połączenie dwóch poprzednich teorii - według niej wpływ na osobowość człowieka mają zarówno czynniki wewnętrzne (wrodzone) jak i zewnętrzne (środowiskowe)

W literaturze pedagogicznej spotkać możemy dwa typy definicji osobowości:

• szerokie ujęcie osobowości określa ją jako zespół względnie stałych cech, które odróżniają poszczególne jednostki; do cech tych między innymi należą:

• budowa ciała

• charakter

• inteligencja

• kolor oczu

• motywacje

• poglądy

• postawy

• potrzeby

• temperament

• zainteresowania

• zdolności

• wąskie ujęcie osobowości określa ją jako złożoną strukturę cech fizycznych i psychicznych, które stanowią o względnej całości i odmienności danej jednostki; cechy te regulują zachowanie jednostki oraz przebieg jej procesów psychicznych

Przedmiot badań pedagogiki stanowi proces wychowania w jego różnych postaciach i formach. Celowo zorganizowana działalność wychowawcza skierowana jest głównie do dzieci i młodzieży, dlatego też wychowanie młodego pokolenia stanowi główne zadanie pedagogiki. Działalność wychowawcza dotyczy również pewne grupy ludzi dorosłych, na przykład

• andragogika - nauka, której przedmiotem jest pedagogika i oświata ludzi dorosłych

• gerontologia - zajmuje się ludźmi wieku starczego

Współczesność wraz z jej wymaganiami sprawia, iż istnieje konieczność objęcia przez pedagogikę wszystkich zagadnień wiążących się z wychowaniem człowieka. Przedmiot pedagogiki stanowią świadome i celowe działania wychowawcze jak i te nieświadome i spontaniczne, składające się razem na proces socjalizacji jednostki. Nauka ta interesuje się również funkcjonowaniem systemu szkolno - oświatowego. Pedagogika jako nauka opisuje fakty, lecz również wyjaśnia je i stara się znaleźć odpowiedzi głównie na pytania:

• jaki jest przebieg i cel określonych procesów wychowawczych?

• jakie są optymalne warunki organizacji dla procesów wychowawczych?

Społeczne funkcje pedagogiki:

• funkcja diagnostyczna - gromadzenie wiedzy dotyczącej tego, co było, bądź co nadal znajduje się w obiektywnej rzeczywistości; jest to stwierdzenie obiektywnego stanu rzeczywistości

• funkcja prognostyczna - określanie w oparciu o poznane zjawiska, ich przyszłego kierunku zmian i rozwoju

• funkcja instrumentalno - techniczna - dostarczanie wiedzy na temat sposobów realizacji zamierzonych celów

• funkcja humanistyczna - zaspokajanie potrzeb człowieka w zakresie jego dążenia do poznania obiektywnej rzeczywistości

Główne subdyscypliny pedagogiki

Pedagogika ogólna

• opisuje pedagogikę jako naukę

• dokonuje analizy podstawowych pojęć pedagogicznych

• bada historyczne uwarunkowania pedagogiki

• bada różne czynniki wychowania, takie jak środowisko, dziedziczność

• formułuje cele i zadania wychowania

• zajmuje się zagadnieniem edukacji permanentnej (kształceniem ustawicznym)

Dydaktyka

• jest to teoria kształcenia

• zajmuje się istotą oraz przebiegiem procesu kształcenia

• analizuje cele, treści, zasady, formy organizacji i metody nauczania

• obejmuje dydaktykę ogólną wraz z dydaktykami szczegółowymi

• dydaktyki szczegółowe (szczegółowe teorie nauczania) dotyczą zarówno przedmiotów ogólnokształcących jak i zawodowych, na wszystkich etapach kształcenia

Teoria wychowania

• wyjaśnia treści, zadania, formy organizacyjne, metody i zasady wychowania

• zajmuje się teorią wychowania w rodzinie, w szkole, poza lekcjami, w różnych organizacjach młodzieżowych itp.

Historia wychowania

• jest to nauka zajmująca się formami, metodami i organizacją procesu wychowania w kontekście jego historii

• zajmuje się rozwojem ustrojów i systemów oświatowych

• jest to nauka zajmująca się genezą i historią myśli pedagogicznej

Do nauk współpracujących z pedagogiką zalicza się:

1. nauki przyrodnicze - biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania - dyscyplina ta zajmuje się badaniem rozwoju człowieka w jego biologicznym aspekcie oraz badaniem biologicznych uwarunkowań wychowania

2. nauki psychologiczne - psychologia ogólna, psychologia rozwojowa - przedmiotem ich badań jest funkcjonowanie psychiki i indywidualnego rozwoju jednostki

3. nauki wychowawcze - zajmują się badaniem psychicznych uwarunkowań i skutków oddziaływań wychowawczych

4. nauki socjologiczne - socjologia wychowania, socjologia edukacji, socjologia pracy, socjologia kultury

5. nauki ekonomiczne

6. nauki filozoficzne - etyka - zajmuje się zagadnieniem wychowania moralnego; estetyka - zajmuje wychowaniem estetycznym, analizuje wpływ sztuki na człowieka

Metody badań pedagogicznych:

Eksperyment pedagogiczny („experimentum” - doświadczenie, rozpoznawanie) - według W. Okonia jest to metoda, w której badacz wywołuje pewien proces bądź reguluje jego warunkami w taki sposób, by umożliwić dokładne jego zbadanie. Z kolei M. Łobocki określa eksperyment jako obserwację prowadzoną w specjalnie zorganizowanych warunkach; badacz prowadzący eksperyment interweniuje w dany proces, podczas gdy obserwator jest bierny w stosunku do badanej rzeczywistości.

Według W. Zaczyńskiego eksperyment to metoda naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości wychowawczej, polegająca na wywoływaniu bądź tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich nowego czynnika oraz obserwowanie powstałych w wyniku jego działania zmian. Metoda eksperymentu była powszechnie stosowana w 70 - 80 latach, współcześnie jest rzadziej wykorzystywane ze względu na możliwość manipulowania osobami badanymi. Wyróżnia się następujące techniki stosowane w metodzie eksperymentu:

• technika grup równoległych - w badaniu biorą udział dwie grupy porównawcze - grupa eksperymentalna i grupa kontrolna; jako podstawę do ustalenia grup przyjmuje się zazwyczaj wyniki nauczania, obserwacji, wywiadów i opinii nauczycieli; obie grupy muszą być równoważne

• technika rotacji - od techniki grup równoległych różni się w ten sposób, iż zostaje tutaj wprowadzona rotacja grup - najpierw grupa pierwsza jest eksperymentalną a druga kontrolną, w następnym etapie badań jest odwrotnie

• technika jednej grupy - jest to najmniej skuteczna technika (przez co również rzadziej stosowana), gdyż opiera się tylko na jednej grupie - eksperymentalnej

Monografia - to metoda, której przedmiotem są instytucje wychowawcze lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej. Jej celem jest gruntowne rozpoznanie struktury instytucji, zasad, efektywności działań wychowawczych i opracowanie koncepcji ulepszeń oraz prognoz rozwojowych. Główną techniką wykorzystywaną przy monografii jest analiza dokumentów, wprowadza się także elementy obserwacji uczestniczącej, ankietę lub wywiad; niekiedy mogą być wykorzystane elementy eksperymentu wychowawczego. Dokonując opisu danej instytucji, zawieramy w nim następujące informacje:

• historia placówki od dnia jej powstania do dzisiaj

• opis obecnych warunków materialnych i lokalowych placówki

• charakterystyka kadry - opis powinien obejmować cały personel zarówno pedagogiczny jak i obsługowy, wykształcenie, kompetencje, staż pracy (zamieszczamy analizę w formie tabeli i opisową

• charakterystyka wychowanków (podopiecznych) - ich środowisko, liczba dzieci (liczba chłopców i dziewczynek), typy występujących zaburzeń, rotacja (statystyka naboru)

• przybliżenie specyfiki pracy - opis form i metod stosowanych w placówce

• omówienie efektów pracy - współpraca placówki z rodzicami, kuratorami, poradniami psychologicznymi, sponsorami itp.

Metoda indywidualnych przypadków - jej początek to pierwsze lata XX wieku w Stanach Zjednoczonych, gdzie w 1917 roku pojawiła się książka pt. „Diagnoza społeczna” autorstwa Mary Richmond, gdzie po raz pierwszy została ona opisana. Klasyfikacja tej metody bazowała na pojęciach medycznych, Richmond wyróżniła:

• przyczyny typu charakterologicznego, które tkwią w człowieku

• przyczyny typu społecznego niezależne od człowieka

Metoda ta obejmuje następujące etapy:

• przeprowadzenie rozpoznania, odnalezienie powodów i przyczyn powstałej sytuacji

• próba odnalezienia rozwiązania trudnej sytuacji, która jest akceptowalna przez obie strony

• praca z przypadkiem - kontrola realizacji wspólnie ustalonego planu działania

Dla rozwiązania problemu, Mary Richmond zaproponowała wykorzystanie następujących technik:

1. wywiad środowiskowy - dokładne zabranie informacji na temat podopiecznego oraz jego najbliższego środowiska

2. obserwacja - samego podopiecznego oraz jego środowiska

3. analiza dokumentów

Sondaż diagnostyczny - jest to sposób gromadzenia wiedzy o:

• atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych zjawisk społecznych

• dynamice zjawisk społecznych

• opiniach, poglądach danych zbiorowości

• kierunkach rozwoju i nasilaniu się określonych zjawisk

• wszelkich zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych, lecz posiadających wymiar wychowawczy

Badania metodą sondażu (ankiety) przeprowadza się na specjalnie dobranej grupie, która reprezentuje populację generalną, gdzie badane zjawisko występuje. Najczęściej wykorzystuje się tutaj techniki takie jak wywiad, ankieta, analiza dokumentów, obserwacja czy techniki statystyczne.

Charakterystyka współczesnej pedagogiki

W każdej dyscyplinie naukowej mają miejsca dwa przeciwstawne procesy: integracja i dezintegracja, które to zjawisko występuje także w pedagogice, decydująco wpływając na jej strukturę. Struktura (J. Szczepański) to układ elementów rzeczy bądź zjawiska oraz zasady wzajemnego ich przyporządkowania. Elementy, które wymagają takiego uporządkowania na gruncie danej dyscypliny naukowej to teorie naukowe oraz składające się na nie pojęcia, hipotezy i twierdzenia. Przyjmować można różne kryteria porządkowania.

Jednym z takich kryteriów tworzących strukturę pedagogiki jest kryterium metodologiczne, odpowiadające poszczególnym etapom rozwoju tej nauki, wyznaczonym przez dorobek naukowy jej twórców. Ze względu na to kryterium, pedagogika dzieli się na:

1. pedagogikę praktyczną - składa się na nią opis poszczególnych doświadczeń oraz sprowadzania z działalności dydaktyczno - wychowawczej; z punktu widzenia nauki, wartość jej jest kwestionowana (B. Suchodolski uważa, iż pedagogika praktyczna nie ma statusu naukowego, gdyż jest to tylko zwykła refleksja nad wychowaniem)

2. pedagogika opisowa (eksperymentalna) - dokonuje uogólnień pojęć i doświadczeń dydaktyczno - wychowawczych, swoje twierdzenia formułuje na podstawie przeprowadzanych badań eksperymentalnych; wykorzystuje ona dwie procedury badawcze: eksperymentalną i ex post facto; celem badań w ramach pedagogiki opisowej jest formułowanie hipotez, twierdzeń oraz teorii odzwierciedlających relacje wychowania z różnego rodzaju zjawiskami natury biologicznej, socjologicznej, psychologicznej i kulturalnej

3. pedagogika normatywna - jest to nauka, która bazując na rożnych źródłach określa cele, ideały oraz normy wychowania

4. pedagogika ogólna (teoretyczna) - w oparciu o trzy poprzednie nauki tworzy jedną, spójną teorię rozwoju człowieka wraz jego uwarunkowaniami, czego dokonuje przez uogólnianie różnego rodzaju zjawisk wychowawczych oraz tworzenie siatki pojęć określających całokształt tych procesów

Prądy i kierunki w pedagogice XX wieku

Do najważniejszych prądów współczesnej pedagogiki zalicza się:

1. postmodernizm

2. rekonstrukcjonizm

3. globalizm

Ad.1 Postmodernizm to nurt kulturalny, który zagościł również w pedagogice. Postmoderniści uważają, iż obecnie granica między kulturą wysoką (awangardą) i kulturą popularną (kiczem) ulega zatarciu. W kulturze, w której panuje swoboda, dopuszcza się niemal wszystko: wieloznaczność, dowolne wybieranie, przeplatanie się, manipulowanie cytatami itd.

W przypadku pedagogiki postmodernistycznej mamy do czynienia z wieloznacznością, różnorodnością i niejednorodnością. Nie istnieją również jakiekolwiek autorytety, wzorce czy idee. Według postmodernistów, wychowanie to nauczanie postaw (rodzic - dziecko, nauczyciel - uczeń) oraz kształtowanie osobowości młodych ludzi. Odrzuca się tutaj urabianie, a wzorce czerpane są ze źródeł, tekstów popularnych, subkultur, symboliki młodzieżowej. Zdaniem postmodernistów pedagogika nie jest nauką nieomylną, nie ma również pewności, co do prawdziwości aktu naukowego poznania, dlatego też kładą oni akcent na jej probabilistyczny charakter.

Ad.2 Idea rekonstrukcjonizmu narodziła się w Stanach Zjednoczonych, gdzie w Polsce nurt ten traktowany był jako odmiana nurtu postmodernistycznego. Głównym założeniem jest tutaj twierdzenie o nieuniknionych zmianach społeczeństwa, które wyrażają się na przemian w kolektywizmie i autokracji. Każda z grup społecznych posiada swoje upodobania, gdzie jedne z nich mają charakter autokratyczny a drugie - demokracji kolektywnej.

Jedyną grupą zawodową, która łączy te dwie tendencje, są nauczyciele, którzy uważani są przez rekonstrukcjonistów za architektów nowego porządku, gdyż posiadają oni najszersze kompetencje w neutralizowaniu potrzeb obydwu tendencji. Ich kompetencje opierają na świadomości społecznej, świadomości rozwoju społeczeństwa oraz rozwoju myśli pedagogicznej.

Ad.3 Globalizm powstał w Stanach Zjednoczonych. Jego głównym założeniem jest twierdzenie, iż ludzkość egzystuje w ramach globalnych systemów - politycznego, ekonomicznego, kulturalnego czy technicznego. Nurt ten zawitał również w kulturze (rewolucja mikro-elektroniczna, globalizm lingwistyczny - język angielski to język międzynarodowy).

Na gruncie pedagogiki myśl globalistyczna wyraża się w konieczności przekazywania młodemu pokoleniu wiedzy i globalnej świadomości, łączącej nas we wspólnoty, opierające się na wspólnym systemie biologicznym, wspólnej historii, wspólnych potrzebach i problemach egzystencjalnych. Człowieka stanowi element ziemskiego ekosystemu, a cywilizacja to swego rodzaju globalny bank kultury, z którego czerpany jest kapitał. Należy również dostrzegać problemy współczesnej cywilizacji, takie jak bezrobocie, głód, przeludnienie czy wojny, co znajduje też swoje odzwierciedlenie w pedagogice.

Kierunki we współczesnej pedagogice to:

1. pedagogika chrześcijańska

2. pedagogika funkcjonalna

3. pedagogika kultury

4. pedagogika marksistowska

5. pedagogika socjologiczna

Ad.1 Pedagogika chrześcijańska (humanizm chrześcijański) oparta jest na chrześcijańskich podstawach filozoficznych, światopoglądowych i na wychowawczej doktrynie kościoła. Głównym założeniem jest rozwój osobowości wychowanka wyrażający się we wszechstronnym rozwoju fizycznym, umysłowym i duchowym, co dokonuje się w czterech społecznościach wychowania:

• w rodzinie

• w kościele

• w szkole

• w państwie

Wśród przedstawicieli tego kierunku wymienić można Kardynała Wyszyńskigo, Pawła Woronieckiego, ks. Jana Bosko, Karola Wojtyłę, Stefana Kunowskiego, ks. Józefa Tarnowskiego, Leona Dyczewskiego.

Ad.2 Pedagogika funkcjonalna (pajdocentryzm, natywizm, pedagogika swobodnego wychowania) stanowiła kontynuację pedagogiki eksperymentalnej, jej idee odzwierciedlał ruch Nowe Wychowanie, którego korzenie sięgały rozwoju dyscyplin psychologicznych i biologicznych.

Centrum zainteresowania pedagogiki funkcjonalnej stanowi dziecko, któremu należy zapewnić warunki dla naturalnego i swobodnego rozwoju. Dziecko jest ze swej natury dobre, jest ono pojmowane jako tabula rasa (biała karta), która zapisywana jest w ciągu życia człowieka. Istnieje kilka odmian funkcjonalizmu, wśród najpopularniejszych wymienić należy pedagogikę pracy, ruch szkół aktywnych, koncepcję „Plan Daltoński”. Główni przedstawiciele tego kierunku:

• A. Ferriere

• E. Claparede

• G. Kerschenstainer

• H. Rowid

• J. Dewey

• J. Korczak

• K. Jeżewski

• M. Montessouri

Ad.3 Pedagogika kultury - wychowanie w ujęciu tego kierunku rozumiane jest jako spotkanie człowieka z pewnymi dobrami kultury w określonych warunkach (trzy elementy - osoba, otoczenie i dobra kultury). Człowiek biorąc czynny udział w procesie tworzenia dóbr kultury, wzbogaca swoje duchowe siły i tworzy nowe wartości. Przedstawiciele tego kierunku to:

• W. Dilthey

• Z. Mysłakowski

• B. Nawroczyński

• S. Hessen

• B. Suchodolski.

Ad.4 Pedagogika marksistowska (materialistyczna, dyrektywna) - nurt ten aktywny był w Polsce do końca lat 80, opierał się na założeniach filozofii marksistowskiej. Człowiek uważany był wprawdzie za wartość najwyższą, jednak był on całkowicie zdeterminowany przez społeczeństwo i prawa nim rządzące. Wychowanie miało zatem służyć kształtowaniu sprawiedliwych stosunków społecznych. Do przedstawicieli tego kierunku zalicza się następujących myślicieli:

• A. Lewin

• F. Engels

• H. Muszyński

• K. Marks

• L. Tołstoj

• N. Krupska

• S. Rudniański

• S. Sempołowska

• W. Lenin

Ad.5 Pedagogika socjologiczna (pedagogika społeczna, pedagogika środowisk wychowawczych) - wychowanie jest tutaj pojmowane w kategorii aktu społecznego, gdzie społeczeństwo tworzy pewien ideał człowieka oraz ideał wychowania. Wychowanie jest tutaj traktowane jako skutek oddziaływań na jednostkę przez grupy społeczne, jest to swego rodzaju urabianie wychowanka do życia w grupie. Główni przedstawiciele tego kierunku to:

• E. Durkheim

• F. Znaniecki

• H. Radlińska

• J. Chałasiński

• L. Krzywicki

• S. Karpowicz

Diagnoza pedagogiczna

Diagnoza (z grec. „diagnosis” - rozpoznawanie, osądzanie, rozróżnianie) według S. Ziemskiego to rozpoznawanie badanego stanu rzeczy poprzez zaliczanie go do określonego typu bądź gatunku, przez przyczynowe i celowościowe wyjaśnienie tego stanu, określenie jego fazy obecnej i przewidywanego dalszego rozwoju. Przedmiot diagnozy stanowić mogą trudności, niepowodzenia uczniów w nauce szkolnej wraz z przyczynami tych trudności oraz ich konsekwencjami dla rozwoju. Dobrze przeprowadzona diagnoza cechuje się rzetelnością i trafnością, która stanowi również nieodłączny element prognozy. Diagnoza wymaga wielu danych, które należy intelektualnie opracować. Diagnoza interdyscyplinarna (wieloaspektowa) uwzględnia informacje z następujących obszarów:

1. społeczny - badanie środowiska rodzinnego ucznia (sytuacji i warunków życia) i środowiska szkolnego (funkcjonowanie w roli ucznia oraz członka klasy)

2. medyczny - badanie rozwoju fizycznego ucznia, ogólnego stanu zdrowia

3. psychologiczny - ocena poziomu rozwoju intelektualnego

4. pedagogiczny - analiza poziomu posiadanych wiadomości, umiejętności szkolnych i specyfiki trudności w nauce

Diagnoza składa się z pięciu faz, z których każda może stanowić również odrębny typ diagnozy:

1. diagnoza typologiczna (klasyfikacyjna, nozologiczna) - przyporządkowanie pewnego zespołu objawów do znanej jednostki klasyfikacyjnej

2. diagnoza genetyczna - kładzie nacisk na genezę badanego zjawiska, czyli jego źródło

3. diagnoza znaczenia - wyjaśnienie znaczenia zaburzenia dla całego układu, całego organizmu

4. diagnoza fazy - określenie fazy, stadium, w jakim znajduje się zaburzenie

5. diagnoza prognostyczna (rozwojowa) - kładzie nacisk na przypuszczalny rozwój badanego zjawiska

Lesław Pytka z kolei proponują następującą klasyfikację diagnozy:

• diagnoza opisowa - jej cel stanowi dokładny, szczegółowy opis cech i mechanizmów regulujących dany typ zachowania z punktu widzenia przyjętych norm społecznych

• diagnoza projektująca - jest to program ewentualnych zmian, jakie należy dokonać dla przywrócenia równowagi jednostki

• diagnoza sprawdzająca (weryfikująca) - jej celem jest wdrażanie i sprawdzenie już wdrożonych programów interwencyjnych o charakterze wychowawczym, edukacyjnym, terapeutycznym, resocjalizacyjnym

Charakterystyka szkoły

Szkoła stanowi jedną z podstawowych instytucji kształcenia i wychowania. Efekty działalności szkolnej determinowane są nie tylko przez to, jaka dana szkoła jest, lecz również zależą one od tego, czy szkoła potrafi w odpowiedni sposób wykorzystywać swoje warunki w postaci nauczycieli, uczniów, rodziców, programu pracy szkoły oraz społeczności lokalnej. Niezwykle ważna jest tutaj umiejętność łączenia zadań edukacyjnych z działalnością różnego rodzaju pozaszkolnych placówek. Ponadto, należy zaszczepiać wychowankom umiejętność (i chęć) do samodzielnego uczenia i zdobywania wiedzy z innych niż tylko szkoła środowisk. Aktualnie oczekuje się, by szkoły współpracowały przede wszystkim ze środowiskiem lokalnym, co wpływa na ich uspołecznienie (tworzy się społeczeństwo edukacyjne). Wyróżnić można cztery typy szkół:

1. szkoła nauczająca - jest ona nastawiona przede wszystkim na przekazywanie wiadomości

2. szkoła wychowująca - łączy kształcenie z wychowaniem stwarzając sytuacje umożliwiające kształtowanie odpowiedniego systemu wartości, pewnej wrażliwości emocjonalnej i odpowiedzialności u uczniów

3. szkoła opiekuńcza - jej celem jest pokonywaniem trudności szkolnych poprzez działania kompensacyjne i profilaktyczne w stosunku do uczniów nie posiadających prawidłowych warunków zdrowotnych, psychicznych

4. szkoła środowiskowa - oprócz funkcji dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej, jako zadanie stawia sobie współpracę ze środowiskiem lokalnym, gdzie kładzie duży akcent na aktywność i zespołowość uczniów

Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.

---