Wykład 1

Typy ludzkiej wiedzy wg S. Kamińskiego

1.

Kryterium ze względu na źródło i kryterium poznania.

a.

Wiedza racjonalna – oparta na faktach, uzasadniona

b.

Wiedza irracjonalna – oparta na wierze, uczuciach

2.

Kryterium ze względu na genezę i cel poznania

a.

Wiedza aprioryczno-spekulatywna – oparta na domysłach i przypuszczeniach

b.

Wiedza empiryczno-eksplanatywna – oparta na doświadczeniu i wyjaśnieniu

3.

Kryterium ze względu na sposób ukazywania informacji

a.

Wiedza systematyczna – zdobywana w sposób planowy

b.

Wiedza niesystematyczna – zdobywana doraźnie i chaotycznie -

4.

Kryterium ze względu na związek poznania z poza poznawczą aktywnością człowieka

a.

Wiedza czysta

b.

Wiedza zaangażowana

5.

Kryterium ze względu na przedmiot poznania

a.

Wiedza specjalistyczna – z jednej dziedziny, z określonego wycinka rzeczywistości

b.

Wiedza wieloaspektowa - zdroworozsądkowa

Wiedza zdroworozsądkowa – potoczna, zdobywana poprzez doświadczenie, codzienną życiową aktywność.
Jej jakość zależy od ilości doświadczeń jednostki, im więcej różnorodnych doświadczeń tym wiedza będzie
bogatsza, pochodzi od innych ludzi, jest pełna nieścisłości i braków, chaotyczna.

Cel ludzkiego poznania / nauki:

•

epistemologia otwarta – poznanie wszystkiego nie jest możliwe, wciąż będą się rodzić nowe pytania.

•

epistemologia zamknięta – możliwe jest uzyskanie odpowiedzi na nurtujące pytania i stworzenie
zamkniętej teorii wszystkiego.

Wykład 2

Czynniki determinujące rozwój nauki:

1.

Podejście empiryczno-historyczne:

a.

czynniki zewnętrzne wobec nauki (zmiany społeczne, postęp techniczny, potrzeby ludzkie);

b.

Przedstawiciele: Mokrzycki, Amsterdamski, Kuhn;

c.

Nauka rozwija się głównie wokół zmian zewnętrznych, a nie czynników wewnętrznych

d.

Eksternalizm głosił, że historię nauki należy badać jak każdą inną dziedzinę życia i kultury

2.

Podejście internalistyczne:

a.

Nauka to systematyczna i uporządkowana działalność człowieka

b.

Rozwój nauki następuje pod wpływem obcowania z czynnikami związanymi z samą nauką
(czynniki wewnętrzne)

c.

Przedstawiciel: Popper

Etapy rozwoju ludzkiej świadomości wg A. Comte:

I.

Teologiczny charakteryzował się wśród ludzi próbą tłumaczenia zjawisk istnieniem jakiejś woli wyższej,
od której te zjawiska są zależne.

II.

Metafizyczny to odejście od myślenia teologicznego, w którym wolę wyższą jako przyczynę zastępuje
się abstrakcyjnymi, tworzonymi racjonalnie „istotami”

III.

Pozytywny

opiera się w całości na nauce jako obiektywnej, wywodzącej się z doświadczenia

empirycznego, zgodnej z prawami logiki drogi poznania rzeczywistości. Tylko takie dążenie do prawdy
jest gwarancją uniknięcia zafałszowań. Nauka ma być praktyczna i pragmatyczna, ma ulepszać i
ułatwiać życie ludziom. Na etapie pozytywnym ludzkość konstruuje prawa.

Pozytywizm wg A. Comte’a to nowa religia ludzkości. Nie jest kierunkiem jednorodnym: pozytywizm,
empirokrytyzcyzm, neopozytywizm. Sam A. Comte głosił idee powszechnej oświaty, ponieważ wiedza
prowadzi do rozwoju. Metody zaczerpnięto z nauk przyrodniczych. Nie określono zjawisk tylko je mierzono.
Główne hasła pozytywizmu: (postęp, pożytek, planowanie, panowanie, praktyczność).

Równoważność funkcjonalna – różne typy ludzkiej wiedzy pełnią te same funkcje (Religia, filozofia i nauka).

Naturalizm przedmiotowy – pogląd zgodnie, z którym świat społeczny i zjawiska społeczne zaliczone są do
natury, podlegają więc tym samym prawom.

Antynaturalizm przedmiotowy – pogląd zgodnie, z którym świat społeczny jest zdeterminowany jest przez
inne prawa niż świat przyrody.

Wykład 3

Krytyka pozytywizmu:

•

teoretyczne byty w nauce

•

działalność poznawcza dla wszystkich taka sama

•

brak twórczego myślenia

Dlaczego metod nauk przyrodniczych nie można stosować w naukach humanistycznych? (Ossowski)

•

relacje badacz respondent wpływają na wyniki badań

•

wyniki badań zmieniają przedmiot badań

Inne spojrzenia na nauki społeczne:

1.

Wilhelm Dilthey
Uważał nauki społeczne za równorzędne dziedziny nauki, ale różniące się od nauk przyrodniczych
przedmiotem pod względem jakościowym. Dokonał podziału nauk na nauki o naturze i nauki o duchu
(obszar humanistyczny). Wyższość nauk o duchu nad naukami o naturze polega na tym, że
przedmiotem badań jest człowiek, a człowiek to my, jesteśmy częścią tego świata, jest nam bliższy,
dostępny bezpośrednio, a przyrodoznawsto w stosunku do człowieka jest czymś zewnętrznym. Nauka
o duchu jest wynikiem kreacji człowieka, a świat przyrody nie jest naszym dziełem. Wprowadził nowe
metody badawcze z uwagi na nowy przedmiot badań, które polegają na rozumieniu.

2.

Wilhelm Windelband
Podzielił naukę na nauki humanistyczne – idiograficzne (to co jednostkowe) i nauki przyrodnicze –
nomotetyczne (to co się powtarza)

3.

Heinrich Rickert

Połączył podział Windelbanda i Diltheya. Uważał, że nauki dzielą się na generalizujące o naturze i
indywidualizujące o kulturze

Wykład 4

Temat: Związki teorii z praktyką.

S. Palka podaje warunki, kiedy wiedza teoretyczna i praktyczna mogłyby się ze sobą spotkać:

Docenienie finansowe nauczycieli

Wprowadzenie zrozumiałego języka

Zostawanie badań w praktyce

Wychowanie jako zadanie

•

aktywność której głównym kryterium definicyjnym jest intencjonalność;

•

wyraża się w kryterium intencjonalności; realizuje, wypełnia pewne intencje;

•

celem jest projektowanie działań wychowawczych a nie samo działanie;

•

sprostanie określonym celom, zadaniom odgórnym;

•

przełożenie odgórnych dyrektyw i wymogów;

Wychowanie jako fakt

•

Składnik życia człowieka ukierunkowany na niebiologiczne zachowanie ciągłości

•

nie wyklucza działań celowych;

•

ważniejsze jest samo dochodzenie do celu, sama droga a właściwie wielość dróg;

•

elastyczność, twórczość w myśleniu;

•

krytyczny namysł, analiza;

•

dociekanie sensu wychowania;

•

język typu filozoficznego; dialektyka;

Wykład 5

Temat: Czynnik zewnętrzny wobec nauki determinujący jej rozwój – ekonomia.

W ujęciu ekonomicznym uniwersytet rozumiany jest jako – zwykłe przedsiębiorstwo:

Istnieją koncepcje, w których podkreśla sie, iż edukacja wyższa podlega współcześnie intensywnej i

bezwzględnej „industrializacji”. Standardy edukacyjne kształtowane są na podstawie opartych o kompetencje
definiowane przez komisje złożone z przedstawicieli wielkich firm i biznesu, którzy uważają, że celem edukacji
jest przygotowanie siły roboczej. W konsekwencji takiego podejścia role nauczyciela – mistrza redukuje sie do
pozycji „przekaźnika” pożądanej wiedzy i kompetencji. Kontakt nauczyciela akademickiego ze studentem jest
coraz bardziej fragmentaryczny. Profesor dostarcza wiedze jako towar w sposób łatwy, szybki w pięknym
opakowaniu bez narażania siebie i studenta na stres. Uczelnia staje sie MC Uniwersytetem, który ma
wykazywać sie efektywnością pracy.

Zmiany funkcji uniwersytetu następują poprzez następujące mechanizmy:

1.

Akademicki menadżeryzm - polega na zmianie w stylu kierowania uniwersytetem, który widoczny jest
poprzez umniejszanie roli profesorów/ intelektualistów na rzecz menadżerów, którzy z nauka i
nauczaniem mają niewiele wspólnego. Celem menadżerów staje się monitorowanie relacji miedzy
uniwersytetem a środowiskiem zewnętrznym tak, aby wytwarzany produkt edukacyjny był dobrze
sprzedawalny po najniższej cenie.]

2.

Akademicka re-stratyfikacja - kształtuje nowa hierarchię akademicką, gdzie nowym kryterium
szacowania przedmiotów i kursów, zakładów, katedr i wydziałów oraz poszczególnych osób staje się
wartość użyteczna i rynkowa wartość wymienna partykularnych form wiedzy, którą są oni w stanie
wytworzyć. Urynkowieni profesorowie stratyfikowani są przez pryzmat zdobywanych przez nich
środków finansowych na rzecz decydentów uczelnianych. Trudno w takim otoczeniu bliższym i dalszym
utrzymać podstawowa idee uniwersytetu, jaka jest otwarcie na wszystkie rodzaje wiedzy, niezależnie
od możliwości ich aplikacji.

3.

Akademicki konsumeryzm - dyplomy akademickie, kursy i kredyty nie posiadają już wartości same w
sobie. Są one sprzedawane tak jak każdy inny towar. Akademickie usługi w obszarze kształcenia /
nauczania oraz wytwarzania wiedzy są traktowane w kategoriach popytu i podaży a studenci to klienci
/ konsumenci. Edukacja wyższa postrzegana jest w kategoriach użytkowych a nie intelektualnych.
Pobyt na uniwersytecie traktowany jest jako akademicka biznesowa transakcja. Nieodwracalnym
zjawiskiem jest tu utrata znaczenia akademickiej tradycji. Przestają być istotne społeczne funkcje
uniwersytetu (kultywowanie tradycji edukacyjnych, zachowanie dziedzictwa kulturowego itp.). Funkcja
ekonomiczna uniwersytetu wypiera funkcje socjalizacyjna uniwersytetu.