Katarzyna Jurkiewicz
Przygotowanie dzieci
w wieku przedszkolnym
do uczestnictwa
w ruchu drogowym
ISBN 978-83-7696-034-0
©Copyright by Dr Josef Raabe Spółka Wydawnicza Sp. z o.o., Warszawa 2009
Wszelkie prawa zastrzeżone.
Wydawca wyraża zgodę na kopiowanie fragmentów publikacji do celów edukacyjnych
Wydawnictwo dołożyło wszelkich starań w prowadzeniu działań wynikających z wymagań prawa
autorskiego. W przypadku pojawienia się wątpliwości postara się je wyjaśnić.
Wydawca: Dr Josef Raabe Sp. Wydawnicza Sp. z o.o.
ul. MÅ‚ynarska 8/12
01-194 Warszawa
NIP 526-13-49-514
REGON 011864960
XII Wydział Gospodarczy, KRS 0000118704
Wysokość kapitału zakładowego: 50 000 PLN
www.dydaktyczne.info.pl
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
Przygotowanie dzieci w wieku
przedszkolnym do uczestnictwa
w ruchu drogowym
Katarzyna Jurkiewicz
Nauczyciel wychowania przedszkolnego i kszta cenia zintegrowanego, logopeda,
doradca metodyczny w zakresie wychowania przedszkolnego, ekspert ds. awansu
zawodowego nauczycieli.
Cel ogólny szkolenia
Doskonalenie warsztatu pracy nauczycieli.
I
Cele szczegółowe
3.1
Po szkoleniu dyrektor przedszkola b dzie umia motywowa nauczycieli do
s. 1
stosowania w edukacji komunikacyjno-drogowej ró nych rozwi za meto-
dycznych.
Po szkoleniu nauczyciele b d potra li:
okre li cele i zadania edukacji komunikacyjno-drogowej w wychowaniu
przedszkolnym;
stosowa w pracy ró norodne metody i formy zaj kszta tuj ce u dzieci
nawyki w a ciwego uczestnictwa w ruchu drogowym;
wykorzystywa w pracy z dzie mi ciekawe pomoce dydaktyczne.
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 1 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
Spis treści
Wszystko, co trzeba wiedzie na temat za o e edukacji komunikacyjno-
-drogowej dzieci w wieku przedszkolnym
1. Podstawowe za o enia edukacji komunikacyjno-drogowej
dzieci w wieku przedszkolnym ........................................................................... 3
1.1. Psychiczne i zyczne cechy dziecka 7-letniego
a jego uczestnictwo w ruchu drogowym ...................................................... 4
1.2. Zachowanie dziecka na drodze w sytuacjach trudnych ............................. 4
1.3. Zasady edukacji dzieci w wieku przedszkolnym
w zakresie uczestnictwa w ruchu drogowym .............................................. 5
1.4. Podstawowe metody edukacji dzieci w wieku przedszkolnym
w zakresie uczestnictwa w ruchu drogowym .............................................. 5
1.5. Podstawowe formy edukacji dzieci w wieku przedszkolnym
w zakresie uczestnictwa w ruchu drogowym .............................................. 7
1.6. Pomoce dydaktyczne do realizacji wychowania komunikacyjnego ......... 10
2. Literatura, któr warto przeczyta ........................................................................ 11
Szkolenie
3. Cele do realizacji ..................................................................................................... 12
4. Metody, które mo na wykorzysta , by osi gn cele ....................................... 12
5. Jak zorganizowa szkolenie .................................................................................. 12
6. Szczegó owy scenariusz szkolenia ...................................................................... 13
7. Opis wicze warsztatowych realizowanych podczas szkolenia .................. 14
8. Materia y do przeprowadzenia szkolenia .......................................................... 17
8.1. Plansze prezentacyjne dla uczestników i prowadz cego zaj cia .............. 17
8.2. Materia y dla uczestników .............................................................................. 17
I
3.1
s. 2
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 2 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
Wszystko, co trzeba wiedzieć na temat założeń
edukacji komunikacyjno-drogowej dzieci
w wieku przedszkolnym
1. Podstawowe założenia edukacji
komunikacyjno-drogowej dzieci
w wieku przedszkolnym
Co roku na drogach naszego kraju zdarzaj si tysi ce wypadków, których o arami
s dzieci. Liczba wypadków z ka dym rokiem wzrasta.
Wpojenie dzieciom zasad bezpiecznego i kulturalnego uczestnictwa w ruchu drogo-
wym jest elementem spo ecznej odpowiedzialno ci doros ych za ich zdrowie i ycie.
Jest to d ugotrwa y proces, dlatego wychowanie komunikacyjno-drogowe nale y
rozpoczyna ju w wieku przedszkolnym i traktowa je jako podstawowy element
przygotowania dziecka do szko y oraz dalszych etapów jego ycia.
Cho w wietle prawa drogowego:  dziecko w wieku do 7 lat mo e korzysta z drogi
tylko pod opiek osoby, która osi gn a wiek co najmniej 10 lat 1, tym niemniej dzieci
wcze niej powinny pozna prawid owo ci i niebezpiecze stwa ruchu drogowego.
Wa ne jest, by stopniowo przygotowywa y si do samodzielnego poruszania si po
drodze.
Tre ci edukacji komunikacyjno-drogowej wyst puj we wszystkich dzia ach progra-
mu wychowania w przedszkolu. Konieczna jest ich integracja, utworzenie jednolitego
programu w zakresie tre ci komunikacyjnych i dostosowanie ich do poszczególnych
faz i mo liwo ci rozwojowych dziecka.
Poznanie przez dziecko otoczenia spo ecznego jest mo liwe, je li spe nione zostan
nast puj ce warunki:
W dzia aniu dziecka dominuj takie czynno ci, jak: poszukiwanie, eksperyment,
I
dzia anie wed ug instrukcji lub podanego wzoru  zasada ró norodnego stymu-
lowania aktywno ci dziecka przez doros ego.
3.1
Zapewnia si dziecku poczucie bezpiecze stwa i pewno ci na p aszczy nie emo-
s. 3
cjonalnej, co daje mu odwag do poznawania otoczenia.
W celu prawid owego rozwoju, przede wszystkim usamodzielnienia, dziecko ma
dop yw informacji z zewn trz o bezpo rednich skutkach i dalszych konsekwen-
cjach podejmowanych dzia a 2.
Ważne!
Nale y korzysta z ka dego wyj cia z przedszkola, aby prowadzi konkretn nauk
ruchu ulicznego3.
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 3 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
1.1. Psychiczne i fizyczne cechy dziecka 7-letniego a jego uczestnictwo
w ruchu drogowym
Zachowanie dziecka jako uczestnika ruchu drogowego i trafno podejmowanych
przez nie decyzji wi si z poziomem jego rozwoju psycho zycznego, do wiad-
czeniami, wiedz i umiej tno ciami wyniesionymi z okresu przedszkolnego. Je eli
chcemy rozwi za problem bezpiecze stwa dziecka na drodze, nale y dobrze pozna
trudno ci i ograniczenia psychiczne i zyczne dziecka zwi zane z jego rozwojem.
Ograniczenia te mog przejawia si w nast puj cych obszarach:
widzenie,
s yszenie,
rozumienie zale no ci przyczynowo-skutkowych,
wyczucie odleg o ci, czasu i pr dko ci,
zdolno syntezy,
zaspokajanie potrzeb4.
1.2. Zachowanie dziecka na drodze w sytuacjach trudnych
Trudno ci, jakie odczuwa dziecko przy rozwi zywaniu problemów i podejmowaniu
trafnych decyzji w sytuacjach na drodze, wynikaj z ró nych przyczyn. Na skutek
silnego napi cia emocjonalnego nast puje zak ócenie w spostrzeganiu i przetwarzaniu
danych. Dochodzi do dezorganizacji czynno ci ukierunkowanych na rozwi zanie
problemu. W niektórych sytuacjach drogowych dziecko mo e prze ywa stany
przeci enia, znajduje si na granicy wytrzyma o ci zycznej i psychicznej. Taki stan,
cho trwa krótko, wymaga ogromnego wysi ku. Potem dziecko odczuwa zm czenie,
prowadz ce do p aczu, a nawet omdle .
Charakterystycznymi objawami w stanach zagro enia s m.in.: przy pieszone bicie
serca, blado lub zaczerwienienie skóry, pocenie si . Bardzo cz sto dziecko ogarnia
parali uj cy strach  zamiast dzia a , staje  jak wryte lub opó nia swe ruchy, cofa
si itp. Gdy trudno ci przerastaj jego mo liwo ci, gdy sytuacja na drodze jest zbyt
z o ona, nieznana, a wiedza i do wiadczenie znikome, dochodzi do dezorganizacji
I
czynno ci. Szukaj c wyj cia z sytuacji, dziecko rozgl da si , szerzej otwiera oczy lub
je mru y, poszukuje informacji, czasem wykonuje szereg niekontrolowanych ruchów,
3.1
przy piesza kroki itp.
s. 4
Je li brakuje mu wyobra ni, wiedzy, umiej tno ci i do wiadczenia, mo e szuka
rozwi za metod prób i b dów, bez przemy lenia. Je li udaje si wybrn z sytuacji
w sposób b dny i niedozwolony, mo e uzna ten sposób za w a ciwy, skuteczny
i utrwali go.
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 4 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
1.3. Zasady edukacji dzieci w wieku przedszkolnym
w zakresie uczestnictwa w ruchu drogowym
W wychowaniu komunikacyjnym dzieci w wieku przedszkolnym najwi ksze zna-
czenie maj nast puj ce zasady:
stopniowania trudno ci,
permanentno ci,
bezpo rednio ci,
kompleksowo ci,
odwróconych ról,
podwójnego adresowania pro laktyki.
1.4. Podstawowe metody edukacji dzieci w wieku przedszkolnym
w zakresie uczestnictwa w ruchu drogowym
Badania prowadzone w krajach Europy Zachodniej wykazywa y, e nauka prawi-
d owych zachowa ma ych dzieci w ruchu drogowym jest najbardziej skuteczna,
je li odbywa si wed ug nast puj cego schematu:
okre lanie niebezpiecze stw wyst puj cych na drodze, maj cych wp yw na po-
wstawanie wypadków (na podstawie historyjek obrazkowych, opowiada );
t umaczenie i wskazywanie prawid owych zachowa ;
przewidywanie przez dzieci, co mo e si wydarzy dalej w niebezpiecznej sytuacji
i jak nale y prawid owo post powa ;
zaj cia symulacyjne przygotowuj ce do wicze w warunkach rzeczywistych;
wiczenia praktyczne w rzeczywistym ruchu drogowym (podj cie decyzji przez
dziecko, korekta, powtórzenie wiczenia) przy zapewnieniu pe nego bezpie-
cze stwa.
Nale y uwzgl dni nast puj ce metody wychowania, nauczania i uczenia si :
osobistego przyk adu nauczyciela i innych doros ych,
spo ecznego porozumienia,
obserwacji i pokazu,
I
instrukta u,
inscenizacji,
3.1
pracy z tekstem,
s. 5
udost pniania dzieciom piosenek5.
Osobisty przyk ad nauczyciela, a tak e innych osób doros ych, ma dla dzieci w wieku
przedszkolnym znaczn warto wychowawcz . Dlatego nauczyciel nie powinien
pope nia w tym zakresie adnych b dów w obecno ci dzieci, a zauwa one przez
nie b dy innych pieszych nale y wspólnie analizowa i wyja nia , u wiadamiaj c
niebezpiecze stwa wynikaj ce z takiego zachowania.
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 5 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
Do opanowania przez dziecko okre lonych umiej tno ci poruszania si na drodze,
a tak e zachowania si jako pasa era rodków komunikacji publicznej i prywatnej,
niezb dna jest metoda obja niania i instrukta u. W metodzie tej wyró niamy trzy
podstawowe fazy: wst pn , bie c i ko cow .
W fazie wst pnej nale y wykona nast puj ce czynno ci:
przedstawi dzieciom cel zaj ;
zademonstrowa okre lone czynno ci (np. wchodzenie do tramwaju) w normal-
nym tempie oraz z obja nieniem s ownym;
pokaza wszystkie te czynno ci w zwolnionym tempie;
powtórzy ewentualnie te czynno ci, które sprawiaj dzieciom szczególn trud-
no ;
poprosi dzieci (ochotników lub wyznaczone przez nauczyciela) o samodzielne
wykonanie opanowanych czynno ci;
pokaza te czynno ci, z których opanowaniem dzieci mia y trudno ci.
W fazie bie cej wszystkie dzieci powinny wykona okre lone czynno ci, nauczyciel
sprawdza poprawno dzia ania, koryguje b dy, udziela instrukcji. Ko cowa faza
tej metody jest przeznaczona na omówienie osi gni tych celów i chwalenie tych,
którzy najlepiej wykonali zadanie.
Wa n metod , stanowi c równie element wielu innych, jest obserwacja. Poniewa
obiekty i zjawiska wyst puj ce w ruchu drogowym s z o one i dynamiczne, dlatego
nale y podopiecznych odpowiednio przygotowa do ich obserwacji: zainteresowa
danym obiektem czy zjawiskiem oraz ukierunkowa spostrze enia dziecka poprzez
sformu owanie odpowiednich pyta . Do ukierunkowania obserwacji znaku drogo-
wego mog np. s u y pytania: jakiego kszta tu jest tarcza tego znaku drogowego?, jakiego
koloru?, jaki rysunek znajduje si na tej tarczy?, co ten znak przypomina?
W wychowaniu komunikacyjno-drogowym szerokie zastosowanie ma metoda poka-
zu, która polega na przedstawianiu dzieciom przedmiotów naturalnych oraz modeli
trójwymiarowych i dwuwymiarowych. Na szczególne podkre lenie zas uguje metoda
pokazu serii obrazów statycznych i dynamicznych ( lm), gdy umo liwia dzieciom:
I
ustalanie zwi zków, jakie zachodz mi dzy zachowaniem uczestników ruchu
drogowego a znakami drogowymi;
3.1
porównanie sytuacji drogowych, ustalenie przyczyn i skutków wydarze ;
s. 6
identy kowanie si z pozytywnymi bohaterami serii obrazów.
Bardzo przydatn metod jest tak e praca z tekstem literackim, gdy przyczynia si
do kszta towania po danych postaw bogatych w pierwiastek emocjonalno-wolicjo-
nalny. Teksty literackie mog mie wielostronne zastosowanie jako: rady, instrukcje,
zagadki, opisy obiektów i zdarze , opowiadania. Mog spe nia funkcje motywacyj-
ne, ilustracyjne i kontrolne, a tak e poznawcze i wychowawcze. Wynika to st d, e
silnie oddzia uj na sfer uczuciow s uchacza, gdy przedstawiaj obrazy pewnych
zjawisk i wydarze za pomoc odpowiednio dobranych rodków artystycznych,
a tym samym mobilizuj do podejmowania okre lonych dzia a .
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 6 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
Aby tekst literacki móg spe ni swoje zadanie, musi by prosty i niezbyt d ugi. Jego
bohater powinien by rówie nikiem czytelnika czy s uchacza. Najbardziej przydatne
w pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym s ma e formy literackie, takie jak:
wiersz, zagadka, opowiadanie, powiastka. Na szczególn uwag zas uguj zagadki,
które pe ni ró norodn funkcj , m.in.:
motywacyjn  wywo uj zaciekawienie i zainteresowanie ruchem drogowym,
urz dzeniami drogowymi i pojazdami, dlatego mo na je wykorzystywa do zor-
ganizowania sytuacji problemowej;
ilustracyjn  zawieraj informacje dotycz ce podstawowych cech znaków i sy-
gna ów oraz urz dze drogowych itp.;
kontroln  mo na je zastosowa zamiast pyta i zada sprawdzaj cych wiado-
mo ci dzieci na temat zasad bezpiecze stwa ruchu drogowego.
Przy realizacji tre ci wychowania komunikacyjno-drogowego zalecane jest wyko-
rzystywanie tekstów inscenizowanych. Umo liwiaj one dzieciom odgrywanie
okre lonych ról: pieszego, kierowcy, policjanta kieruj cego ruchem ulicznym, sy-
gnalizatora itp., co pozwala im lepiej zrozumie i zapami ta niektóre zasady ruchu
drogowego.
1.5. Podstawowe formy edukacji dzieci w wieku przedszkolnym
w zakresie uczestnictwa w ruchu drogowym
Do podstawowych form nauki dzieci w wieku przedszkolnym w zakresie uczestnic-
twa w ruchu drogowym mo na zaliczy : zabawy i gry, wycieczki i spacery, spotkania,
k ciki, wystawy, wysy anie do rodziców kart  apeli, uroczysto ci artystyczno-roz-
rywkowe.
Zabawa jest aktywno ci typow dla wieku przedszkolnego. Natomiast gra jest od-
mian zabawy polegaj c na cis ym respektowaniu ustalonych przepisów.
Spo ród ró nego rodzaju zabaw ruchowych w edukacji komunikacyjno-drogowej
szczególne znaczenie maj zabawy orientacyjno-porz dkowe. Pobudzaj one
I
uczestników do my lenia, kszta tuj spostrzegawczo , orientacj , ucz odró niania
i zapami tywania polece , znaków, kolorów, d wi ków i gestów, samodzielnego
3.1
i szybkiego reagowania, podejmowania w a ciwych decyzji, opanowania i wspó -
s. 7
dzia ania z innymi. Bardzo wa ne jest, aby osoba prowadz ca zabaw podawa a
wszystkie instrukcje zwi le i zrozumiale, gdy ich celem jest kszta towanie szyb-
kiej reakcji na sygna , uczenie opanowania oraz podporz dkowania si ustalonym
zasadom i prawid om.
W edukacji komunikacyjno-drogowej bardzo du e znaczenie ma organizowanie
zabaw ruchowych z piosenk , ze wzgl du na ich warto ci wychowawczo-kszta c ce
i poznawcze. Tre piosenki powinna by tematyczne zwi zana z przepisami ruchu
drogowego, znakami i sygna ami drogowymi, wietlnymi i podawanymi przez po-
licjanta kieruj cego ruchem, funkcj pieszego, pasa era, kieruj cego pojazdem itp.
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 7 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
W przypadku przygotowania zabawy ruchowej z piosenk nale y dok adnie zapozna
dzieci z jej tekstem i melodi ; wa ne jest ws uchanie si w nastrój piosenki, wyodr b-
nienie najbardziej charakterystycznych cech i zapami tanie rytmu. Je li po o ymy
akcent na tekst, wtedy otrzymamy zabaw zwi zan z tre ci piosenki lub piosenk
inscenizowan ; je li za na muzyk  wówczas powstanie inscenizacja ruchowa. Na-
tomiast przy jednoczesnym wykorzystaniu obu elementów  zabawa z piosenk .
Tekst piosenek mo na ilustrowa obrazami i modelami znaków oraz urz dze
drogowych. Piosenka odtwarzana z kasety magnetofonowej mo e by inspiracj do
ró nego typu dzia ania, np. malowania, rysowania, lepienia z plasteliny.
Ważne!
W trakcie zabaw ruchowych prowadz cy powinien obserwowa wszystkie
dzieci, aby zauwa y te najmniej sprawne, dyskretnie je zach ca , wspiera
i udziela im pomocy.
Bardzo atrakcyjn form zaj z zakresu wychowania komunikacyjno-drogowego
s zabawy i gry dydaktyczne z zastosowaniem modeli symulacyjnych. Symulacja
to obrazowanie rzeczywisto ci, które s u y opisywaniu, wyja nianiu lub ocenianiu
zachowania ludzi, dzia ania urz dze technicznych, sytuacji ruchu drogowego itp.
Symulowanie mo e obejmowa dwa rodzaje dzia alno ci: dzia anie na modelach lub
dzia anie modeli. Dziecko przeprowadza swego rodzaju do wiadczenie. Bawi c si
lub obserwuj c na makiecie dróg np. ruch modeli samochodów i pieszych, mo e
formu owa wnioski, opisywa , wyja nia i ocenia ich wspó zale no .
Nie wszystkie modele s symulacyjne. Tylko modele dynamiczne, które s wprowa-
dzane w ruch przy pomocy w asnego silnika lub si y cz owieka.
W kszta towaniu poj z zakresu wychowania komunikacyjno-drogowego szczegól-
nie przydatne s zabawki-pojazdy, które wyró niaj si takimi cechami jak:
podobie stwo do pojazdów rzeczywistych;
I
s wprowadzane w ruch za pomoc spr yny lub silnika elektrycznego.
3.1
Zabawki mechaniczne, pojazdy wykorzystywane s przez dzieci w zabawach
s. 8
tematycznych, funkcjonalnych i badawczych. Do najcz ciej spotykanych zabaw
tematycznych z u yciem zabawek-pojazdów nale :  wo enie ,  ruch uliczny ,
 gara owanie pojazdów ,  wy cigi ,  katastrofy . Ingerencja nauczyciela podczas
tego typu zaj powinna polega na poszerzaniu ich tematyki przez wprowadzanie
podstawowych przepisów ruchu drogowego, znaków drogowych i innych rekwizy-
tów przedstawiaj cych rzeczywiste urz dzenia znajduj ce si na drogach, placach
czy stacjach benzynowych.
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 8 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
Zabawki mechaniczne s tak e stosowane przez dzieci w zabawach funkcjonalnych,
tzn. takich, których temat wyznaczony jest cechami funkcjonalnymi zabawki  np.
zabawa, w której je d pojazdy. W tym przypadku nauczyciel mo e zasugerowa
dzieciom wzbogacenie zabawy o tre ci edukacji komunikacyjno-drogowej, np. je -
d enie pojazdami wzd u okre lonych tras, na których ustawione s znaki drogowe
poziome i pionowe, dzia a sygnalizacja wietlna czy ruchem kieruje policjant.
W trakcie zabaw badawczych z zastosowaniem mechanicznych pojazdów-zabawek
dzieci przeprowadzaj do wiadczenia, szukaj odpowiedzi na pytanie: jak to jest?
Wykonuj próby praktycznych czynno ci, np. nadania pchni temu pojazdowi pro-
stego kierunku jazdy z jednoczesnym regulowaniem si y pchni cia, wprowadzenie
w ruch ko a samochodu i obserwowanie, jak si obraca. Zabawy te uzmys awiaj
dzieciom wiele z o onych zjawisk ruchu pojazdu, trudnych do przewidzenia i opa-
nowania przez kieruj cego.
Wdra anie dzieci do uczestnictwa w ruchu drogowym odbywa si podczas wycieczek
i spacerów. G ównymi celami wycieczki i spaceru powinny by :
wdra anie dzieci do przestrzegania przepisów i znaków drogowych;
wyja nianie im znaczenia przepisów i znaków drogowych dla bezpiecznego
i kulturalnego uczestnictwa w ruchu drogowym;
ukierunkowanie obserwacji dzieci na wybrane elementy ruchu drogowego, zw asz-
cza pieszych i rowerzystów, najlepiej przez zadawanie pyta typu: jak zachowuj si
przechodnie na przej ciu dla pieszych?, jak reaguj na sygna y wietlne?, gdzie pope niaj
b dy?, na czym one polegaj ?, jak powinni si zachowa ?;
wdra anie dzieci do podejmowania decyzji (i jej uzasadnienia), czy w danym
momencie mo na przej na drug stron jezdni;
ukierunkowanie obserwacji dzieci na podstawowe urz dzenia drogowe i ich
znaczenie;
omawianie z dzie mi ciekawszych sytuacji zauwa onych w obserwowanym ruchu
drogowym (zgodnie z przepisami).
W czasie wycieczek wskazane jest przeprowadzanie takich wicze , jak: rozpozna-
wanie i nazywanie znaków drogowych dotycz cych ruchu pieszych, rozpoznawanie
I
sygnalizacji zmiany kierunku ruchu pojazdów (obserwacja wietlnych kierunkowska-
zów), rozpoznawanie pojazdów po ich sygna ach i odg osach, ocenianie odleg o ci
3.1
okre lonych obiektów (ludzi, pojazdów, znaków itp.).
s. 9
Spostrze enia wyniesione przez dzieci z wycieczek powinny by wykorzystane
przez nauczyciela w formie zorganizowanych rozmów, pogadanek, prac plastycz-
nych i technicznych, inscenizacji, gier oraz zabaw. Tematyka wycieczek powinna by
dostosowana do okre lonej grupy wiekowej
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 9 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
1.6. Pomoce dydaktyczne do realizacji
wychowania komunikacyjnego
rodki dydaktyczne do zapoznawania dzieci z zasadami i przepisami ruchu drogo-
wego mo na podzieli na: wizualne, audytywne, audiowizualne i manipulacyjne.
Przygotowanie dzieci do uczestnictwa w ruchu drogowym powinno odbywa si
w przedszkolu podczas zaj specjalnie po wi conych tym zagadnieniom, jak rów-
nie przy ró nych innych okazjach. Przy realizacji cyklu zaj na okre lony temat
z zakresu wychowania komunikacyjno-drogowego nale y:
uwzgl dni ró norodne formy dzia alno ci dzieci;
zachowa w a ciw proporcj mi dzy tymi formami;
w miar mo liwo ci w maksymalnym stopniu zapewni dzieciom bezpo rednie
poznanie ruchu drogowego przez obserwacj jego obiektów i zjawisk, a tak e
uczestnictwo w nim pod opiek nauczyciela;
zastosowa ró norodne rodki dydaktyczne, zw aszcza manipulacyjne i obra-
zowe.
Ma e dzieci ucz si zachowa na ulicy przez na ladowanie doros ych, przede
wszystkim emocjonalnie z nimi zwi zanych, tj. rodziców. Dlatego konieczna jest
cis a wspó praca przedszkola z rodzicami, polegaj ca na u wiadomieniu im, jak
wa ne jest wskazywanie dzieciom i utrwalenie wzorów prawid owych, bezpiecznych
zachowa w rzeczywistym ruchu drogowym.
W ka dym przedszkolu funkcjonuje specjalny k cik dla rodziców, w którym powin-
ny ukazywa si tre ci dotycz ce edukacji komunikacyjno-drogowej. Jest tam miejsce
na prezentacj obrazów i tekstów na temat w a ciwo ci dziecka jako uczestnika ruchu
drogowego, wybranych przepisów z prawa o ruchu drogowym, zw aszcza z zakresu
opieki nad dzieckiem, metodyki wychowania dzieci w bezpiecze stwie i kulturze
ruchu drogowego przez rodziców w czasie spacerów, wycieczek itp. Okazjonalnie
mog ukazywa si w tym k ciku wystawki prac dzieci cych o tematyce ruchu
drogowego. Teksty, obrazy, wystawki uwzgl dniaj ce tematyk bezpiecze stwa
ruchu drogowego musz by zawsze aktualne, zwi zane z porami roku, akcjami
I
podejmowanymi w kraju, mie cie, gminie, przedszkolu.
3.1
W zakresie edukacji dzieci w wieku przedszkolnym do samodzielnego uczestnic-
s. 10
twa w ruchu drogowym bardzo wa na jest wspó praca przedszkola z instytucjami
zajmuj cymi si edukacj komunikacyjno-drogow . Spotkania dotycz ce bezpie-
cze stwa na drodze mog odnosi si do przedstawicieli policji ruchu drogowego.
Aby spotkanie spe ni o po dane cele, nauczyciel musi si do niego odpowiednio
przygotowa , przede wszystkim omówi z zaproszonym go ciem cel i przebieg
zaj z jego udzia em. Ponadto wymieniona instytucja mo e zorganizowa konkurs
z zakresu znajomo ci zasad ruchu drogowego, przekaza materia y propagandowe
i niektóre rodki dydaktyczne (plansze, ulotki, prze rocza itp.).
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 10 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
Metod i form pracy z dzie mi, zale nych od ich w a ciwo ci wiekowych, nie mo na
rozpatrywa w oderwaniu od celów, tre ci, a tak e czynników, z którymi s wza-
jemnie powi zane.
2. Literatura, którą warto przeczytać
Fr tczakowie E. i J., Edukacja komunikacyjno-drogowa, ak, Warszawa 1995.
Fr tczakowie E. i J., Edukacja komunikacyjno-drogowa dzieci w wieku wczesnoszkolnym,
Turpress, Warszawa 1993.
Fr tczakowie E. i J., Zabawy i wiczenia w edukacji komunikacyjno-drogowej dzieci w
wieku wczesnoszkolnym, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce 1995.
Fr tczakowie E., J. i P., Edukacja dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa w ruchu
drogowym, Wydawnictwa TPD, 1987.
Gutowska H., Rybnik B., Bezpieczna droga do szko y, Image, Warszawa 1995.
Korvin S., Schneider B., Dziecko na drodze  zachowania nie do przewidzenia, WSiP,
Warszawa 1996.
I
Przypisy
3.1
1
Ustawa z 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn. DzU 2005 nr 108, poz. 908 ze zm.,
s. 11
art. 43 ust. 1).
2
A. Brzezi ska, M. Burtowy, Psychologiczne problemy edukacji przedszkolnej, Wydawnictwo Naukowe
UAM, Pozna 1985.
3
S. Korvin, B. Schneider, Dziecko na drodze  zachowania nie do przewidzenia, WSiP, Warszawa 1996,
s. 116.
4
S. Korvin, B. Schneider, dz.cyt.
5
E., J. i P. Fr tczakowie, Edukacja dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa w ruchu drogowym,
Wydawnictwa TPD, Warszawa 1987.
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 11 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
Szkolenie
3. Cele do realizacji
O powodzeniu szkolenia b dzie mo na powiedzie , gdy po jego zako czeniu na-
uczyciele b d potra li:
okre li cele i zadania wychowania komunikacyjnego w wychowaniu przed-
szkolnym;
zastosowa w pracy ró norodne metody kszta towania u dzieci nawyku bezpiecz-
nego uczestnictwa w ruchu drogowym;
zorganizowa zró nicowane formy zaj z zakresu wychowania komunikacyjnego;
wykorzystywa w pracy z dzie mi ciekawe pomoce dydaktyczne.
4. Metody, które można wykorzystać,
by osiągnąć cele
W szkoleniu mo na wykorzysta nast puj ce metody:
prezentacja (krótki wyk ad);
praca w grupach (parach);
praca indywidualna;
dyskusja;
metoda rundki.
5. Jak zorganizować szkolenie
W czasie szkolenia przewidziany jest krótki wyk ad. Uczestnicy b d mieli równie
I
okazj podzieli si w asn wiedz i do wiadczeniami.
3.1
Czas szkolenia
s. 12
5 godzin  nale y zaplanowa przerwy na kaw , herbat .
Potrzebne materiały
ipchart;
papier do ipchartu;
markery;
arkusze bia ego papieru (format A4);
kolorowe karteczki (samoprzylepne).
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 12 
U020506
U020506
6. Szczegółowy scenariusz szkolenia
Lp. Kolejne działania Pomoce dydaktyczne Czas Uwagi, wnioski
1 Powitanie Cele szkolenia: załączniki 1 3 10 min
Przedstawienie tematu, celów
i programu szkolenia
2 Podstawowe założenia edukacji komunikacyjno-drogowej Tekst pomocniczy: załącznik nr 4 30 min
dzieci w wieku przedszkolnym  wykład wprowadzający
w tematykÄ™ szkolenia
3 Psychiczne i fizyczne cechy dziecka 7-letniego a jego Tekst pomocniczy: załączniki nr 5 20 min
uczestnictwo w ruchu drogowym  praca indywidualna i 12
i w grupie
4 Zachowanie dziecka na drogach w sytuacjach trudnych Tekst pomocniczy: załącznik nr 6 15 min
 cd. wykładu
5 Zasady edukacji dzieci w wieku przedszkolnym do Tekst pomocniczy: załącznik nr 7 30 min
uczestnictwa w ruchu drogowym  dyskusja
6 Podstawowe metody nauki dzieci w wieku przedszkolnym Tekst pomocniczy: załącznik nr 8 30 min
uczestnictwa w ruchu drogowym  cd. wykładu
Dyskusja w parach
Prezentacja
7 Podstawowe formy nauki dzieci w wieku przedszkolnym Tekst pomocniczy: załącznik nr 9 20 min
uczestnictwa w ruchu drogowym  cd. wykładu
8 Propozycje wycieczek i spacerów w edukacji Tekst pomocniczy: załączniki nr 10 30 min
komunikacyjno-drogowej dzieci w wieku przedszkolnym i 13
 praca w grupach (parach)
Prezentacja
9 Pomoce dydaktyczne do realizacji wychowania Tekst pomocniczy: załącznik nr 11 30 min
komunikacyjnego  prezentacja Pomoce dydaktyczne
10 Podsumowanie zajęć Cele szkolenia: załączniki 1 3 i 14 20 min
Ocena stopnia realizacji celów
0
00184_srodek.indd
13
0
1
8
4
_
s
r
o
d
e
k
.
i
n
d
d
1
3
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Rady pedagogiczne w przedszkolu
w ruchu drogowym
 13 
Bezpieczeństwo i higiena
0
09-09-21
20:24
9
-
0
3.1
9
s. 13
-
2
1
2
0
I
:
2
4
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
7. Opis ćwiczeń warsztatowych realizowanych
podczas szkolenia
1) Powitanie, przedstawienie tematu, celów i programu szkolenia
Powitaj serdecznie uczestników szkolenia.
Przedstaw temat, cel i tre ci szkolenia (za cznik nr 1 3).
Poinformuj o metodach pracy.
Okre l czas szkolenia. Ustal z uczestnikami, kiedy zrobicie przerwy.
Zapytaj o inne propozycje dotycz ce organizacji szkolenia.
2) Podstawowe za o enia edukacji komunikacyjno-drogowej dzieci w wieku
przedszkolnym  wyk ad wprowadzaj cy w tematyk szkolenia
W przeprowadzeniu wyk adu pomo e za cznik nr 4
3) Psychiczne i zyczne cechy dziecka 7-letniego a jego uczestnictwo w ruchu
drogowym  praca indywidualna i w grupie
Ka dy uczestnik losuje kolorow karteczk z tekstem (za cznik nr 12). Zapoznaje
si z nim. Na kartkach wypisane s psycho zyczne cechy dziecka 7-letniego.
Na 6 plakatach umie has a:
widzenie,
s yszenie,
zale no przyczynowo-skutkowa,
odleg o  czas  pr dko ,
zdolno syntezy,
zaspokajanie potrzeb.
Uczestnicy zapoznaj si z otrzymanym tekstem. Ka dy kolejno czyta na g os tre
i umieszcza kartk pod odpowiednim has em. W ten sposób okre licie psycho zyczne
I
cechy dziecka 7-letniego. Za cznik nr 5.
3.1
4) Zachowanie dziecka na drogach w sytuacjach trudnych  cd. wyk adu
s. 14
Przedstaw uczestnikom przyczyny trudno ci, na jakie napotyka dziecko jako uczest-
nik ruchu drogowego. Zwró uwag na zachowanie si dzieci w takich sytuacjach.
Wykorzystaj za cznik nr 6.
5) Zasady edukacji dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
w ruchu drogowym  dyskusja
Zasady przydatne do edukacji bezpiecznego i kulturalnego uczestnictwa dzieci
w ruchu drogowym s integracj podstawowych zasad dydaktycznych. Zach
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 14 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
uczestników do dyskusji w parach na ten temat. W wychowaniu komunikacyjnym
dzieci w wieku przedszkolnym najwi ksze znaczenie maj takie zasady, jak:
zasada stopniowania trudno ci,
permanentno ci,
bezpo rednio ci,
kompleksowo ci,
odwróconych ról,
podwójnego adresowania pro laktyki.
Uczestnicy maj mo liwo podzielenia si swoj wiedz . Wykorzystaj za cznik
nr 7.
6) Podstawowe metody nauki dzieci w wieku przedszkolnym uczestnictwa w ru-
chu drogowym  cd. wyk adu. Dyskusja w parach. Prezentacja
Zaprezentuj uczestnikom za cznik nr 8. Zaproponuj im prac w parach. Ka da para
dokonuje analizy jednej z przedstawionych metod. Po dyskusji prezentuj grupie
wspólne ustalenia.
7) Podstawowe formy nauki dzieci w wieku przedszkolnym uczestnictwa w ruchu
drogowym  cd. wyk adu
W formie krótkiego wyk adu* zaprezentuj uczestnikom podstawowe formy uczenia
dzieci w wieku przedszkolnym uczestnictwa w ruchu drogowym. Skorzystaj z za-
cznika nr 9.
8) Propozycje wycieczek i spacerów w edukacji komunikacyjno-drogowej dzieci
w wieku przedszkolnym  praca w parach. Prezentacja
Ze wzgl du na cele edukacji komunikacyjno-drogowej wycieczki i spacery mo na
podzieli na:
celowo zaplanowane pod k tem obserwacji ruchu drogowego i uczestnictwa
w nim;
I
mimowolne, czyli takie, w których trakcie okazjonalnie zwraca si dzieciom
uwag na sytuacje zwi zane z ruchem drogowym.
3.1
s. 15
Tematyka wycieczek powinna by dostosowana do okre lonej grupy wiekowej.
Zaproponuj uczestnikom prac w grupach (parach). Na plakatach ka da grupa pre-
zentuje tre ci z zakresu wychowania komunikacyjnego, które mo na by zrealizowa
w czasie wycieczek z dzie mi 5 6-letnimi:
Przypisy
* W. Gniewkowski, Ewolucja idei wychowania zdrowotnego,  Wychowanie w Przedszkolu 1989,
nr 4.
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 15 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
spacer najbli szymi drogami,
skrzy owanie ulic,
wybrany odcinek drogi,
przystanek tramwajowy lub autobusowy,
przejazd kolejowy,
zajezdnia autobusowa lub o rodek kszta cenia kierowców,
policja ruchu drogowego.
Liderzy grup przedstawiaj wyniki pracy.
Pomocne mog by za czniki nr 10 i 13.
9) Pomoce dydaktyczne do realizacji wychowania komunikacyjnego.
Prezentacja
Ważne!
Zgromad w sali wszystkie znajduj ce si w przedszkolu pomoce dydaktyczne,
które mo na wykorzysta przy realizacji wychowania komunikacyjnego.
Zaproponuj nauczycielom obejrzenie zgromadzonych pomocy dydaktycznych. B -
dzie to doskona a okazja do wymiany do wiadcze . Wykorzystaj za cznik nr 11.
10) Podsumowanie zaj . Ocena stopnia realizacji celów
Przypomn uczestnikom cele szkolenia (za cznik nr 1 3). Zach nauczycieli do
re eksji na temat ich realizacji. Zaproponuj rundk . Uczestnicy udzielaj odpowiedzi
na pytanie: Co da y wam zaj cia?
Rozdaj za cznik nr 14.
I
3.1
s. 16
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 16 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
8. Materiały do przeprowadzenia szkolenia
8.1. Plansze prezentacyjne dla uczestników i prowadzącego zajęcia
Plansze zosta y opracowane w dwóch rodzajach:
z przeznaczeniem dla osoby prowadz cej szkolenie (P)  jako podpowied ;
z przeznaczeniem dla uczestników szkolenia (N)  do pracy warsztatowej.
Za cznik nr 1 P  Temat i cel ogólny szkolenia
N  Temat i cel ogólny szkolenia
Za cznik nr 2 P  Cele szczegó owe szkolenia
N  Cele szczegó owe szkolenia
Za cznik nr 3 P  Tre ci szkolenia
N  Tre ci szkolenia
Za cznik nr 4 P  Zadania wychowania komunikacyjnego w przedszkolu
N  Zadania wychowania komunikacyjnego w przedszkolu
Za cznik nr 5 P  Psychiczne i zyczne cechy dziecka 7-letniego
N  Psychiczne i zyczne cechy dziecka 7-letniego
Za cznik nr 6 P  Zachowanie dziecka na drogach w sytuacjach trudnych
N  Zachowanie dziecka na drogach w sytuacjach trudnych
Za cznik nr 7 P  Stosowanie zasad nauczania w wychowaniu komunikacyjno-
-drogowej
N  Stosowanie zasad nauczania w wychowaniu komunikacyjno-
-drogowej
Za cznik nr 8 P  Podstawowe metody nauki dzieci w wieku przedszkolnym
uczestnictwa w ruchu drogowym
N  Podstawowe metody nauki dzieci w wieku przedszkolnym
uczestnictwa w ruchu drogowym
Za cznik nr 9 P  Podstawowe formy nauki dzieci w wieku przedszkolnym
uczestnictwa w ruchu drogowym
N  Podstawowe formy nauki dzieci w wieku przedszkolnym
uczestnictwa w ruchu drogowym
I
Za cznik nr 10 P  Organizacja wycieczek
N  Organizacja wycieczek
3.1
Za cznik nr 11 P  Pomoce dydaktyczne do realizacji wychowania komunika-
s. 17
cyjnego
N  Pomoce dydaktyczne do realizacji wychowania komunika-
cyjnego
8.2. Materiały dla uczestników
Za cznik nr 12  Psycho zyczne cechy 7-letniego dziecka
Za cznik nr 13  Propozycje spacerów w edukacji komunikacyjno-drogowej
dzieci w wieku przedszkolnym (5 6 lat)
Za cznik nr 14  Propozycje literatury stosowanej w przedszkolu w czasie zaj
z zakresu wychowania komunikacyjno-drogowego
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 17 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
w ruchu drogowym
 18 
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym
do uczestnictwa w ruchu drogowym
Doskonalenie warsztatu pracy nauczycieli
Cel ogólny szkolenia:
Załącznik nr 1  Temat i cel ogólny szkolenia
Temat szkolenia:
I 3.1 s. 18
do uczestnictwa w ruchu drogowym
Doskonalenie warsztatu pracy nauczycieli
w wieku przedszkolnym
Przygotowanie dzieci
Cel ogólny szkolenia:
Temat szkolenia:
Załącznik nr 1  Temat i cel ogólny szkolenia
I 3.1 s. 19
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
w ruchu drogowym
 19 
I 3.1 s. 19
Załącznik nr 1  Temat i cel ogólny szkolenia
Temat szkolenia:
Cel ogólny szkolenia:
Przygotowanie dzieci
w wieku przedszkolnym
Doskonalenie warsztatu pracy nauczycieli
do uczestnictwa w ruchu drogowym
Załącznik nr 2  Cele szczegółowe szkolenia
Załącznik nr 2  Cele szczegółowe szkolenia
Cele szczegółowe szkolenia
Cele szczegółowe szkolenia:
Po zakończeniu szkolenia nauczyciele potrafią:
" określić cele i zadania edukacji komunikacyjno-drogowej w wychowaniu przedszkolnym
" zastosować w pracy różnorodne metody kształtowania u dzieci nawyku bezpiecznego
Zapoznanie z celami i zadaniami edukacji komunikacyjno-drogowej
"
uczestnictwa w ruchu drogowym
w wychowaniu przedszkolnym.
" zorganizować zróżnicowane formy zajęć
na temat wychowania komunikacyjnego
" wykorzystywać w pracy z dziećmi
Doskonalenie umiejętności stosowania w pracy różnorodnych metod
ciekawe pomoce dydaktyczne
"
kształtowania u dzieci nawyku bezpiecznego uczestnictwa w ruchu
drogowym.
I 3.1 s. 21
Kształcenie umiejętności organizowania zróżnicowanych form zajęć
"
na temat wychowania komunikacyjnego.
Zapoznanie z wyposażeniem przedszkola w pomoce dydaktyczne z zakresu wychowania komunikacyjnego.
"
I 3.1 s. 20
 20 
w ruchu drogowym
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
w ruchu drogowym
 21 
I 3.1 s. 21
Załącznik nr 2  Cele szczegółowe szkolenia
Cele szczegółowe szkolenia
określić cele i zadania edukacji komunikacyjno-drogowej w wychowaniu przedszkolnym
zastosować w pracy różnorodne metody kształtowania u dzieci nawyku bezpiecznego
uczestnictwa w ruchu drogowym
zorganizować zróżnicowane formy zajęć
na temat wychowania komunikacyjnego
wykorzystywać w pracy z dziećmi
ciekawe pomoce dydaktyczne
Po zakończeniu szkolenia nauczyciele potrafią:
"
"
"
"
Załącznik nr 3  Treści szkolenia
Załącznik nr 3  Treści szkolenia
Treści szkolenia:
Treści szkolenia:
" Podstawowe założenia edukacji komunikacyjno-drogowej dzieci w wieku przedszkolnym
" Psychiczne i fizyczne cechy 7-latka a jego uczestnictwo w ruchu drogowym
Podstawowe założenia edukacji komunikacyjno-drogowej dzieci
"
" Zachowanie dziecka na drodze w sytuacjach trudnych
w wieku przedszkolnym. " Sposób wpajania dzieciom w wieku przedszkolnym
zasad uczestnictwa w ruchu drogowym
" Podstawowe metody i formy edukacji
Psychiczne i fizyczne cechy dziecka 7-letniego a jego uczestnictwo
komunikacyjno-drogowej dzieci
"
" Pomoce dydaktyczne do realizacji
w ruchu drogowym.
wychowania komunikacyjnego
Zachowanie dziecka na drodze w sytuacjach trudnych.
I 3.1 s. 23
"
Sposób wpajania dzieciom w wieku przedszkolnym zasad uczestnictwa
"
w ruchu drogowym.
Podstawowe metody i formy edukacji komunikacyjno-drogowej dzieci w wieku przedszkolnym.
"
Pomoce dydaktyczne do realizacji wychowania komunikacyjnego.
"
I 3.1 s. 22
 22 
w ruchu drogowym
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Załącznik nr 3  Treści szkolenia
Treści szkolenia:
" Podstawowe założenia edukacji komunikacyjno-drogowej dzieci w wieku przedszkolnym
" Psychiczne i fizyczne cechy 7-latka a jego uczestnictwo w ruchu drogowym
" Zachowanie dziecka na drodze w sytuacjach trudnych
" Sposób wpajania dzieciom w wieku przedszkolnym
zasad uczestnictwa w ruchu drogowym
" Podstawowe metody i formy edukacji
komunikacyjno-drogowej dzieci
" Pomoce dydaktyczne do realizacji
wychowania komunikacyjnego
I 3.1 s. 23
0
00184_srodek.indd
23
0
1
8
4
_
s
r
o
d
e
k
.
i
n
d
d
2
3
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
w ruchu drogowym
 23 
0
09-09-21
20:24
9
-
0
9
-
2
1
2
0
:
2
4
Załącznik nr 4  Zadania wychowania komunikacyjnego w przedszkolu
Załącznik nr 4  Zadania wychowania komunikacyjnego w przedszkolu
Do podstawowych zadań realizowanych w procesie wychowania komu-
Zadania wychowania komunikacyjnego w przedszkolu:
nikacyjnego w przedszkolu należą:
" uczenie dzieci rozpoznawania: obiektów, miejsc, sygnałów, dz
więków, barw oraz bezpiecz-
nych i niebezpiecznych zachowań na drodze
kształtowanie umiejętności rozpoznawania przez dzieci: obiektów,
" kształtowanie i rozwijanie umiejętności określania tych obiektów i zjawisk oraz przewidy-
"
wania skutków różnych zachowań w ruchu drogowym
miejsc, sygnałów, dz
więków, barw oraz bezpiecznych i niebezpiecz-
" kształtowanie i utrwalanie bezpiecznych i kulturalnych wzorów zachowań na drodze
nych zachowań na drodze;
kształtowanie i rozwijanie umiejętności określania tych obiektów
"
i zjawisk;
I 3.1 s. 25
kształtowanie i rozwijanie umiejętności przewidywania skutków
"
różnych zachowań w ruchu drogowym;
kształtowanie i utrwalanie zasad bezpiecznego i kulturalnego zachowania na drodze.
"
I 3.1 s. 24
 24 
w ruchu drogowym
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Załącznik nr 4  Zadania wychowania komunikacyjnego w przedszkolu
Zadania wychowania komunikacyjnego w przedszkolu:
" uczenie dzieci rozpoznawania: obiektów, miejsc, sygnałów, dz
więków, barw oraz bezpiecz-
nych i niebezpiecznych zachowań na drodze
" kształtowanie i rozwijanie umiejętności określania tych obiektów i zjawisk oraz przewidy-
wania skutków różnych zachowań w ruchu drogowym
" kształtowanie i utrwalanie bezpiecznych i kulturalnych wzorów zachowań na drodze
I 3.1 s. 25
0
00184_srodek.indd
25
0
1
8
4
_
s
r
o
d
e
k
.
i
n
d
d
2
5
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
w ruchu drogowym
 25 
0
09-09-21
20:24
9
-
0
9
-
2
1
2
0
:
2
4
Załącznik nr 5  Psychiczne i fizyczne cechy dziecka 7-letniego
Załącznik nr 5  Psychiczne i fizyczne cechy dziecka 7-letniego
Jeżeli chcemy rozwiązać problem bezpieczeństwa dziecka na drodze,
musimy dobrze poznać trudności i ograniczenia psychiczne i fizyczne
widzenie słyszenie
dziecka zwiÄ…zane z jego rozwojem.
zależność
" odległość
przyczynowo-
" czas
Ograniczenia te mogą dotyczyć takich obszarów, jak:
-skutkowa
" prędkość
widzenie,
"
zdolność zaspokajanie
słyszenie,
"
syntezy potrzeb
ocena zależności przyczynowo-skutkowej,
"
I 3.1 s. 27
wyczucie odległości  czasu  prędkości,
"
zdolność syntezy,
"
zaspokajanie potrzeb.
"
Proszę, aby każdy wylosował kartkę i zapoznał się ze znajdującym się na niej tekstem... (Przeprowadz
ćwiczenie).
y
ródło: S. Korvin, B. Schneider, Dziecko na drodze  zachowania nie do przewidzenia, Warszawa 1996, WSiP.
I 3.1 s. 26
 26 
w ruchu drogowym
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
w ruchu drogowym
 27 
odległość
czas
prędkość
"
"
"
potrzeb
słyszenie
zaspokajanie
I 3.1 s. 27
Załącznik nr 5  Psychiczne i fizyczne cechy dziecka 7-letniego
syntezy
zdolność
widzenie
zależność
-skutkowa
przyczynowo-
Załącznik nr 6  Zachowanie dziecka na drogach w sytuacjach trudnych  Materiały pomocnicze
Załącznik nr 6  Zachowanie dziecka na drogach w sytuacjach trudnych
Trudności w rozwiązywaniu problemów i podejmowaniu trafnych decyzji
Przyczyny trudności dziecka w rozwiązywaniu problemów
i podejmowaniu trafnych decyzji na drodze:
w sytuacjach na drodze są spowodowane przede wszystkim tym, że:
" nowa, nieznana sytuacja
Dziecko znajduje się w sytuacji dla niego nowej, nieznanej, więc nie
" złożoność i zmienność sytuacji drogowych
"
" przeszkody uniemożliwiające szybkie osiągnięcie celu
orientuje się, na czym ona polega i jak się zachować.
" wpływ różnych nacisków na dziecko
" górna granica możliwości dziecka
Sytuacje w ruchu drogowym są złożone i zmienne.
"
Na drodze pojawiają się często przeszkody uniemożliwiające szybkie
"
osiągnięcie celu.
I 3.1 s. 29
Dziecko znajduje się pod wpływem różnych nacisków, których często
"
nie potrafi pogodzić.
Problemy, które trzeba rozwiązać w ruchu drogowym, znajdują się w górnej granicy możliwości dziecka.
"
I 3.1 s. 28
 28 
w ruchu drogowym
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
w ruchu drogowym
 29 
I 3.1 s. 29
Załącznik nr 6  Zachowanie dziecka na drogach w sytuacjach trudnych
i podejmowaniu trafnych decyzji na drodze:
Przyczyny trudności dziecka w rozwiązywaniu problemów
nowa, nieznana sytuacja
złożoność i zmienność sytuacji drogowych
przeszkody uniemożliwiające szybkie osiągnięcie celu
wpływ różnych nacisków na dziecko
górna granica możliwości dziecka
"
"
"
"
"
Załącznik nr 7  Stosowanie zasad nauczania w wychowaniu komunikacyjno-drogowym
Załącznik nr 7  Stosowanie zasad nauczania w wychowaniu komunikacyjno-drogowym
Zasady nauczania i ich zastosowania w wychowaniu komunikacyjnym:
W wychowaniu komunikacyjnym dzieci w wieku przedszkolnym
zasada stopniowania trudności  polega nie tylko na poszerzaniu wiado-
największe znaczenie mają:
"
mości i zwiększaniu trudności ćwiczeń praktycznych, ale także na przecho-
" zasada stopniowania trudności
dzeniu od zajęć w pomieszczeniu do zajęć na terenie zamkniętym (plac zabaw,
zasada permanentności
"
zasada bezpośredniości
dydaktyczny plac ruchu drogowego) a następnie na wybranym odcinku drogi,
"
zasada kompleksowości
"
skrzyżowaniu ulic itp.;
zasada odwróconych ról
"
zasada permanentności  konieczność podejmowania treści dotyczących
"
zasada podwójnego adresowania
"
bezpośredniego uczestnictwa w ruchu drogowym za każdym razem w odpo- profilaktyki
wiednich sytuacjach, np. przy przechodzeniu z dziećmi przez drogę, z okazji
wyścigu kolarskiego, tygodnia kultury na jezdni;
I 3.1 s. 31
zasada bezpośredniości  kształtowanie postaw dzieci staje się tym bardziej
"
skuteczne, im bardziej wszechstronne i głębsze jest powiązanie ich zasobów
wiedzy i wzorów postępowania z obiektywną rzeczywistością, dlatego należy
zapewnić dzieciom okazję do obserwacji i udziału w ruchu drogowym, spotkania ze specjalistami w tej dziedzinie; realizację tej
zasady utrudnia sprzeczność: nie można nauczyć dziecka zachowania w ruchu drogowym bez narażania go na zagrożenia (przede
wszystkim z powodu jego ograniczonej samodzielności i wyobraz
ni oraz bojaz
ni wobec obiektywnie niebezpiecznych sytuacji)
z drugiej strony trzeba nauczyć dziecko ostrożności, ale bez kształtowania w nim panicznego lęku przed sytuacją drogową;
zasada kompleksowości  treści z zakresu wychowania komunikacyjno-drogowego występują we wszystkich działach progra-
"
mu wychowania w przedszkolu, konieczne jest więc ich zebranie i dostosowanie do możliwości rozwojowych dzieci;
zasada odwróconych ról  polega na zorganizowaniu sytuacji, w której dzieci będą mogły stać się przewodnikami swych rodzi-
"
ców w ruchu drogowym, zarazem rodzice powinni pozwalać im na wyjaśnienie wielu zagadnień z tym związanych, a nauczyciele
proponować zadania typu:  Porozmawiaj z rodzicami na temat, o którym była mowa na zajęciach... ;
zasada podwójnego adresowania profilaktyki  sprowadza się do jednoczesnego oddziaływania przez nauczycieli przedszkola
"
na dzieci i na ich rodziców, np. przez okazjonalne, ale kompleksowe prowadzenie kącika ruchu drogowego dla dzieci i rodziców.
y
ródło: E., J. i P. Frątczakowie, Edukacja dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa w ruchu drogowym, Wydawnictwa TPD, Warszawa 1987.
I 3.1 s. 30
 30 
w ruchu drogowym
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
w ruchu drogowym
 31 
I 3.1 s. 31
największe znaczenie mają:
Załącznik nr 7  Stosowanie zasad nauczania w wychowaniu komunikacyjno-drogowym
W wychowaniu komunikacyjnym dzieci w wieku przedszkolnym
zasada stopniowania trudności
profilaktyki
zasada permanentności
zasada bezpośredniości
zasada kompleksowości
zasada odwróconych ról
zasada podwójnego adresowania
"
"
"
"
"
"
Załącznik nr 8  Podstawowe metody nauki dzieci w wieku przedszkolnym uczestnictwa w ruchu drogowym
Załącznik nr 8  Podstawowe metody nauki dzieci w wieku przedszkolnym uczestnictwa w ruchu drogowym
Właściwy dobór metod i form sprawia, że nauczyciel może skutecznie
Należy uwzględnić następujące metody wychowania,
oddziaływać na dzieci.
nauczania i uczenia siÄ™:
" metodę osobistego przykładu nauczyciela i innych dorosłych
Podstawowymi metodami w dziedzinie edukacji drogowej powinny być
" metodÄ™ obserwacji i pokazu
te, które aktywizują do faktycznego przestrzegania przepisów oraz przy-
metodę instruktażu
"
metodÄ™ inscenizacji
czyniają się do kształtowania umiejętności bezpiecznego i kulturalnego
"
" metodÄ™ pracy z tekstem
uczestnictwa w ruchu drogowym.
" metodÄ™ pracy z piosenkÄ…
Osobisty przykład nauczyciela, a także innych osób dorosłych, ma dla dzie-
ci w wieku przedszkolnym znaczną wartość wychowawczą. Dotyczy to
y
ródło: E., J. i P. Frątczakowie, Edukacja dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa w ruchu drogowym,
Wydawnictwa TPD, Warszawa 1987.
także poruszania się w ruchu drogowym. Dlatego nauczyciel nie może po-
I 3.1 s. 33
pełniać w tym zakresie żadnych błędów w obecności dzieci, a zauważone
przez nie błędy innych pieszych powinien przeanalizować wspólnie z nimi,
dzieciom wyjaśnić i uświadomić im niebezpieczeństwa wynikające z takiego zachowania.
Należy uwzględnić następujące metody wychowania, nauczania i uczenia się:
metodę osobistego przykładu nauczyciela i innych dorosłych,
"
metodÄ™ obserwacji i pokazu,
"
metodę instruktażu,
"
metodÄ™ inscenizacji,
"
metodÄ™ pracy z tekstem,
"
pracÄ™ z piosenkÄ….
"
y
ródło: E., J. i P. Frątczakowie, Edukacja dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa w ruchu drogowym, Wydawnictwa TPD, Warszawa 1987.
I 3.1 s. 32
 32 
w ruchu drogowym
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Załącznik nr 8  Podstawowe metody nauki dzieci w wieku przedszkolnym uczestnictwa w ruchu drogowym
Należy uwzględnić następujące metody wychowania,
nauczania i uczenia siÄ™:
" metodę osobistego przykładu nauczyciela i innych dorosłych
" metodÄ™ obserwacji i pokazu
metodę instruktażu
"
metodÄ™ inscenizacji
"
" metodÄ™ pracy z tekstem
" metodÄ™ pracy z piosenkÄ…
y
ródło: E., J. i P. Frątczakowie, Edukacja dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa w ruchu drogowym,
Wydawnictwa TPD, Warszawa 1987.
I 3.1 s. 33
0
00184_srodek.indd
33
0
1
8
4
_
s
r
o
d
e
k
.
i
n
d
d
3
3
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
w ruchu drogowym
 33 
0
09-09-21
20:24
9
-
0
9
-
2
1
2
0
:
2
4
Załącznik nr 9  Podstawowe formy nauki dzieci w wieku przedszkolnym uczestnictwa w ruchu drogowym
Załącznik nr 9  Podstawowe formy nauki dzieci w wieku przedszkolnym uczestnictwa w ruchu drogowym
Przedszkolaki bardzo interesujÄ… siÄ™ ruchem ulicznym i motoryzacjÄ…. Im
Do podstawowych form edukacji dzieci w wieku przedszkolnym
więcej przekażemy im wiadomości na temat bezpiecznego zachowania
w zakresie uczestnictwa w ruchu drogowym można zaliczyć:
zabawy i gry,
się, tym mniejszą skłonność będą przejawiały do ulegania wypadkom.  Wy- "
" wycieczki i spacery,
jaśnienie konieczności przestrzegania zasad i nakazów wychowania zdro-
spotkania,
"
wotnego [...], bezpieczeństwa, profilaktyki, zachowania na drodze wystą-
" kÄ…ciki ruchu drogowego,
wystawy,
"
pić może w czasie ćwiczeń ruchowych w różnych warunkach, wycieczek,
" wysyłanie do rodziców kart  apeli,
uroczystości artystyczno-rozrywkowe.
w czasie zabaw i gier .*
"
Metod i form pracy z dziećmi, zależnie od ich wieku, nie można rozpatry-
I 3.1 s. 35
wać w oderwaniu od celów, treści, a także czynników, z którymi są wza-
jemnie powiÄ…zane.
Do podstawowych form edukacji drogowej dzieci w wieku przedszkolnym należą:
zabawy i gry,
"
wycieczki i spacery,
"
spotkania,
"
kÄ…ciki ruchu drogowego,
"
wystawy,
"
wysyłanie do rodziców kart  apeli,
"
uroczystości artystyczno-rozrywkowe.
"
*
W. Gniewkowski, Ewolucja idei wychowania zdrowotnego,  Wychowanie w Przedszkolu 1989, nr 4.
I 3.1 s. 34
 34 
w ruchu drogowym
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
w ruchu drogowym
 35 
I 3.1 s. 35
Załącznik nr 9  Podstawowe formy nauki dzieci w wieku przedszkolnym uczestnictwa w ruchu drogowym
w zakresie uczestnictwa w ruchu drogowym można zaliczyć:
wycieczki i spacery,
kÄ…ciki ruchu drogowego,
wysyłanie do rodziców kart  apeli,
Do podstawowych form edukacji dzieci w wieku przedszkolnym
spotkania,
wystawy,
uroczystości artystyczno-rozrywkowe.
zabawy i gry,
"
"
"
"
"
"
"
Załącznik nr 10  Organizacja wycieczek
Załącznik nr 10  Organizacja wycieczek
Organizator wycieczki (spaceru) powinien:
Do najbardziej efektywnych metod stosowanych w czasie
ustalić cel wyjścia;
wycieczki należą:
"
obserwacja
"
poznać trasę i miejsca, które będą odwiedzane podczas wycieczki;
"
pogadanka
"
zadbać o nastawienie intelektualne i emocjonalne dzieci mających
" pokaz czynności
"
praktyczne ćwiczenia
wziąć udział w wycieczce przez przypomnienie im wiadomości
"
związanych z zasadami bezpieczeństwa ruchu drogowego;
zapewnić sobie pomoc przez zaangażowanie rodziców jako opiekunów
"
 wychowawców, fachowców, doradców, np.: kierowców, instrukto-
rów praktycznej nauki jazdy, policjanta ruchu drogowego;
I 3.1 s. 37
ustalić ubiór i ekwipunek indywidualny i zbiorowy uczestników wy-
"
cieczki (odpowiedni do pogody ubiór dzieci, apteczka, środki dydak-
tyczne).
Do najbardziej efektywnych metod stosowanych w czasie wycieczki należą: obserwacja, pogadanka, pokaz czynności
oraz praktyczne ćwiczenia.
I 3.1 s. 36
 36 
w ruchu drogowym
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
w ruchu drogowym
 37 
I 3.1 s. 37
wycieczki należą:
Załącznik nr 10  Organizacja wycieczek
Do najbardziej efektywnych metod stosowanych w czasie
pogadanka
pokaz czynności
praktyczne ćwiczenia
obserwacja
"
"
"
"
Załącznik nr 11  Pomoce dydaktyczne do realizacji wychowania komunikacyjnego  Materiały pomocnicze
Załącznik nr 11  Pomoce dydaktyczne do realizacji wychowania komunikacyjnego
W celu wzmocnienia zainteresowania i zaciekawienia dzieci tematem
Środki dydaktyczne do zapoznawania dzieci z zasadami ruchu drogowego można podzielić na:
przestrzegania zasad ruchu drogowego należy stosować różnorodne
1) Plansze sytuacji drogowych, zdjęcia, rysunki dzieci, ilustracje, tablice
graficzne
środki dydaktyczne. Powinno się dobierać je tak, by oddziaływały na róż-
2) Znaki drogowe, sygnalizatory świetlne
Środki wizualne 3) Tablice flanelowe, magnetyczne, podświetlone
(np. ze skrzyżowaniami dróg)
ne zmysły dziecka, a więc na słuch, wzrok, dotyk, a także inspirowały je
4) Elementy odblaskowe
5) Rzutniki, przez
rocza
do działania poprzez propozycję różnych czynności i ćwiczeń. 6) Wydawnictwa (książki, broszury, foldery, czasopisma, gazetki ścienne)
1) Radio, magnetofon, dzwonek rowerowy, sygnał dz
więkowy
Åšrodki
do samochodu
audytywne
2) Taśmy, kasety, płyty
Ciekawym rozwiązaniem jest kącik ruchu drogowego. Może on być
Åšrodki 1) Telewizor, magnetowid, kasety wideo
audiowizualne 2) Projektory i taśmy filmowe
zorganizowany zarówno w sali, jak i w ogrodzie przedszkolnym. W kąci-
1) Makiety dróg i skrzyżowań ulic
Åšrodki
2) Modele pojazdów
manipulacyjne
3) Zabawki: ludzie, pojazdy, znaki drogowe, klocki itp.
ku ruchu drogowego znajdującym się w sali zajęć powinny zostać zgroma-
I 3.1 s. 39
dzone urządzenia i środki dydaktyczne, które dzieci mogą wykorzystać
w każdej chwili do zabaw tematycznych i manipulacyjnych organizowa-
nych we własnym zakresie, np.: zestaw znaków drogowych, modele
pojazdów, zwierząt, ludzi, drzew i budynków, zagadki rysunkowe, rysunki do kolorowania, wycinania, segregowania,
książki, czasopisma, albumy tematyczne.
Natomiast kącik ruchu drogowego na placu przedszkolnym powinien stanowić wydzielone miejsce z wyznaczoną siecią
dróg i zestawem przenośnych znaków drogowych oraz sygnalizatorem świetlnym, zaporą przejazdu kolejowego itp.
Do organizowania ćwiczeń praktycznych, zabaw oraz gier na placu ruchu drogowego niezbędne są: hulajnogi, rowerki,
dużych rozmiarów pojazdy-zabawki.
Przy zakładaniu placów ruchu drogowego należy pamiętać, aby przeważały na nich urządzenia ułatwiające organizowa-
nie pokazów i ćwiczeń.
I 3.1 s. 38
 38 
w ruchu drogowym
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Załącznik nr 11  Pomoce dydaktyczne do realizacji wychowania komunikacyjnego
Środki dydaktyczne do zapoznawania dzieci z zasadami ruchu drogowego można podzielić na:
1) Plansze sytuacji drogowych, zdjęcia, rysunki dzieci, ilustracje, tablice
graficzne
2) Znaki drogowe, sygnalizatory świetlne
3) Tablice flanelowe, magnetyczne, podświetlone
Åšrodki wizualne
(np. ze skrzyżowaniami dróg)
4) Elementy odblaskowe
5) Rzutniki, przez
rocza
6) Wydawnictwa (książki, broszury, foldery, czasopisma, gazetki ścienne)
1) Radio, magnetofon, dzwonek rowerowy, sygnał dz
więkowy
Åšrodki
do samochodu
audytywne
2) Taśmy, kasety, płyty
1) Telewizor, magnetowid, kasety wideo
Åšrodki
audiowizualne 2) Projektory i taśmy filmowe
1) Makiety dróg i skrzyżowań ulic
Åšrodki
2) Modele pojazdów
manipulacyjne
3) Zabawki: ludzie, pojazdy, znaki drogowe, klocki itp.
I 3.1 s. 39
0
00184_srodek.indd
39
0
1
8
4
_
s
r
o
d
e
k
.
i
n
d
d
3
9
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
w ruchu drogowym
 39 
0
09-09-21
20:24
9
-
0
9
-
2
1
2
0
:
2
4
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
Załącznik nr 12  Psychofizyczne cechy 7-letniego dziecka
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Pole widzenia dziecka jest w skie: odpowiada po owie pola widzenia doros ego (70 stop-
ni w porównaniu ze 180 stopniami), dziecko widzi tylko to, co jest przed nim.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Pole widzenia dziecka, które jest niskiego wzrostu, mie ci si na wysoko ci ok. 1 m
nad ziemi i cz sto jest zas oni te przez liczne przeszkody (drzewa, s upy, pieszych,
samochody itp.).
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Dziecko widzi kontrastami  lepiej widzi ó t ci arówk na tle ciemnej jezdni ni
ma y, ciemny samochód na tle szarej jezdni.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Dziecko widzi ulic w sposób statyczny: nie zdaje sobie sprawy z faktu, e wci
panuje na niej ruch, zmienia si sytuacja.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Dziecko myli wielko i odleg o : wydaje mu si , e ma y samochód jest bardziej
oddalony ni du a ci arówka.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Dziecko nie rozró nia aspektów:  widzie  i  by widocznym ; wydaje mu si , e
je li ono zobaczy o samochód, to kierowca tak e je dostrzeg .
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Dziecko nie u wiadamia sobie z udze optycznych (odleg o ci, wielko ci, wzgl d-
nych ruchów), które atwo wprowadzaj je w b d, gdy brakuje mu do wiadczenia
yciowego.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
I
Normalnie rozw aj ce si dziecko ma przewa nie dobry s uch, ale ma trudno ci
3.1
z okre leniem ród a d wi ku.
s. 40
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Ha asy ycia codziennego rozpraszaj dziecko i utrudniaj mu koncentrowanie si
na ruchu ulicznym.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Dziecko reaguje tylko na jeden d wi k, który jest dla niego wa ny, np. zawo anie
kolegi.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 40 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Dziecko nie rozumie dobrze zale no ci pomi dzy przyczyn i skutkiem: jest w sta-
nie uchwyci j tylko w bardzo prostych sytuacjach (np. uwa a, e samochód mo e
zatrzyma si w miejscu, gdy tylko kierowca naci nie na hamulec).
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Dziecko nie potra przewidzie , jak zmieni si sytuacja na drodze (np. w któr stron
pojedzie samochód, który ma w czony kierunkowskaz).
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Dziecko ma trudno ci z ocen odleg o ci.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Dziecko nie ma poczucia czasu.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Dziecku potrzeba ok. 3 4 sekund, by odró ni samochód stoj cy od samochodu
jad cego powoli.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Dziecko nie potra dobrze ocenia pr dko ci, która jest stosunkiem odleg o ci
i czasu.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Dziecko nie potra my le o kilku rzeczach równocze nie i równocze nie na nie
reagowa .
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Dziecko ma trudno ci ze zrozumieniem z o ono ci sytuacji drogowej.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Dziecko d y przede wszystkim do zaspokojenia swoich w asnych potrzeb.
I
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
3.1
Najwa niejsz i najbardziej naturaln potrzeb dziecka jest zabawa, wszystko stanowi
s. 41
pretekst do zabawy: zakamarek na placu, styki elektryczne, s upki, kwietniki itp.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Zabawa stanowi zasadniczy element rozwoju osobowo ci i odruchów dziecka.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Z zabaw jest tak e powi zana potrzeba ruchu: dzieci cz sto reaguj ywio owo
i impulsywnie, ruchliwo dzieci na drodze bywa cz sto przyczyn wypadków.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 41 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
Załącznik nr 13  Propozycje wycieczek i spacerów w edukacji komu-
nikacyjno-drogowej dzieci w wieku przedszkolnym (5-, 6-latków)
Miejsce Tematyka  treści obserwacji, pokazu i ćwiczeń praktycznych
spacer najbliższymi zapoznanie się z budową drogi
drogami obserwowanie zachowań pieszych i ich ocena: co jest prawidłowe,
a co nieprawidłowe
skrzyżowanie ulic obserwowanie pojazdów, ich ruchu, drogi hamowania
przejście przez jezdnię (z sygnalizatorem świetlnym i bez niego
 w miejscu, gdzie ruch regulowany jest przez policjanta)
zapoznanie z oznaczeniem przejścia dla pieszych (poziomy i pionowy
znak drogowy)
obserwowanie ruchu pojazdów, sygnalizowania przez nie kierunku
jazdy za pomocą kierunkowskazów, znaczenie tego sygnalizatora
w ruchu pieszych
wybrany odcinek poznanie znaków drogowych, zwłaszcza dotyczących ruchu pieszych
drogi rodzaje pojazdów poruszających się po drodze (pojazdy uprzywilejowa-
ne: karetka pogotowia, straż pożarna, radiowóz policyjny
przystanek obserwowanie zachowania siÄ™ ludzi: wchodzenie i wychodzenie
tramwajowy z autobusu lub tramwaju
lub autobusowy obserwowanie zachowania się pasażerów: kasowanie biletów,
ustawianie się na przystanku w bezpiecznej odległości od pojazdu
wsiadanie tylnym pomostem, wysiadanie przednim
przejazd kolejowy obserwowanie i zapoznanie z urzÄ…dzeniami na przejez
dzie kolejowym
z zaporami
obserwowanie i ocena zachowania siÄ™ kierujÄ…cych pojazdami oraz
pieszych przed i na przejez
dzie kolejowym
zajezdnia zwiedzanie autobusu: poznanie jego wnętrza, nauka korzystania
autobusowa z siedzeń, poręczy, uchwytów
I
lub ośrodek pokaz wsiadania i wysiadania
kształcenia prezentacja niektórych urządzeń w kabinie kierowcy, omówienie
3.1
kierowców sposobu działania kierunkowskazów i ich znaczenia
krótki przejazd autobusem
s. 42
pokaz drogi hamowania pojazdów na mokrej i suchej nawierzchni drogi
policja ruchu spotkanie z policjantem ruchu drogowego: zaznajomienie z jego
drogowego umundurowaniem, wyposażeniem i czynnościami
zapoznanie z wyglądem i niektórymi urządzeniami samochodu
uprzywilejowanego
przeprowadzenie ćwiczeń na placu: kierowanie ruchem przez policjanta
na skrzyżowaniu dróg, zapoznanie z postawami policjanta i ich
znaczeniem
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 42 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
Załącznik nr 14  Propozycje literatury stosowanej w przedszkolu
w czasie zajęć z wychowania komunikacyjno-drogowego
1) Chotomska W., Bisko W., Pies z ulicy Ba amutów, Wydawnictwo  Jaworski , War-
szawa 2004.
2) Boglar K., Tokarczyk M., Dwaj z Galaktyki Gryfa, czyli k opoty z ziemskim ruchem
drogowym, M odzie owa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1987.
3) Brzechwa J., Przygoda Lutka, historia krótka, O cyna Wydawnicza  Grupa Tech-
niczna Urania , Warszawa 1983.
4) Chmielewski H., Tytus, Romek i Atomek, M odzie owa Agencja Wydawnicza,
Warszawa 1986.
5) Faber W., Uwaga! S o , Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1980.
6) Faber W., wiat a na skrzy owaniu,  Mi  1972, nr 20.
7) Faber W., Wa na wiadomo ,  Mi  1973, nr 18.
8) Faber W., Wy cigi, Wydawnictwa Komisji Bezpiecze stwa Ruchu Drogowego
PZMot, Kraków 1975.
9) Ficowski J., Niebieskie wiat a (w: T cza na niedziel ), Nasza Ksi garnia, Warszawa
1971.
10) Janczarski Cz., Drogowskaz, Nasza Ksi garnia, Warszawa 1965.
11) Janczarski Cz., Gromadka Misia Uszatka, Nasza Ksi garnia, Warszawa 1984.
12) Kaliszewska M., K opoty ó wików, Wydawnictwa Komunikacji i czno ci, War-
szawa 1988.
13) Konopi ski L., cis owski W., Tajemnicze znaki, Nasza Ksi garnia, Warszawa
1989.
14) Kulig H., Na chodniku i na jezdni, PZWSz, Warszawa 1965.
15) awicki J., Uwa aj, uwa aj, Nasza Ksi garnia, Warszawa 1991.
16) awicki J., Zastanów si , Ruch, Warszawa 1968.
17) awicki J., Na ulicy i na drodze, Horyzonty, Warszawa 1967.
18) ochocka H., Jak wróbelek Elemelek le n dró k szed w niedziel , Nasza Ksi garnia,
Warszawa 1976.
19) ochowska H., Uwaga... Nie gap si , Wydawnictwa PZU, Warszawa 1976.
20) Pietruszko R., Wojciechowski Z., Uwa aj, ZWSz, Warszawa 1964.
21) Pomianowski J., B d partnerem na drodze, Krajowa Agencja Wydawnicza, War-
I
szawa 1985.
22) Porazi ska J., Hej z drogi, Czytelnik, Warszawa 1965.
3.1
23) Sikirycki I., Najlepszy samochód, Ruch, Warszawa 1968.
s. 43
24) Szuchowa St., Marcin i jego miasto, Nasza Ksi garnia, Warszawa 1969.
25) Szuchowa St., Przygoda z ma pk , Nasza Ksi garnia, Warszawa 1972.
26) liwiak T., Bajkoteka druga, Wydawnictwo Literackie, Wroc aw 1985.
27) Terlikowska M., Draka o drogowych znakach, Wydawnictwa Komunikacji i cz-
no ci, Warszawa 1987.
28) Wasilewski J., Czy zebry musz chodzi po zebrach, Wydawnictwa Komunikacji
i czno ci, Warszawa 1986.
29) Wasilewski J., Jak paw przez jezdni przechodzi , Wydawnictwa Komunikacji i cz-
no ci, Warszawa 1985.
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 43 
U020506
Przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa
Aspekty wychowawcze pracy przedszkola
w ruchu drogowym
Bezpieczeństwo i higiena
30) Wasilewski J., Król deskorolki, Wydawnictwa Komunikacji i czno ci, Warszawa
1985.
31) Wasilewski J., O czym nie wie kret?, Wydawnictwa Komunikacji i czno ci, War-
szawa 1985.
32) Wasilewski J., Przechodnie, Wydawnictwa Komunikacji i czno ci, Warszawa
1986.
33) Wi niewski K., Kolorowe znaki, Wydawnictwa Komunikacji i czno ci, Warszawa
1987.
34) Zimi ski M., Samochód, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1977.
35) Zyman E., Gdybym by lekki jak piórko, Krajowa Agencja Wydawnicza, Katowice
1983.
I
3.1
s. 44
Rady pedagogiczne w przedszkolu
 44 
U020506