SUBKULTURY MA
ODZIEŻOWE
Grupy rówieśnicze i rozwój człowieka
Istotą rozwoju społecznego człowieka jest fakt, iż dokonuje się on przez uczestnictwo w
różnego rodzaju grupach społecznych. Najważniejszą i zarazem pierwszą z nich jest rodzina,
następnie przedszkolne i szkolne grupy rówieśnicze.
Do najistotniejszych funkcji grupy rówieśniczej należy:
- zastępowanie rodziny
- stabilizacja osobowości
- budowanie poczucia własnej wartości
- określanie standardów zachowania
- umożliwianie negocjowania z dorosłymi obowiązujących zasad postępowania
- rozwijanie kompetencji społecznych
- przekazywanie wzorów zachowań i stwarzanie warunków do ich naśladowania.
Grupa zapewnia wsparcie i umożliwia artykułowanie własnych przekonań. Potrzeba
akceptacji ze strony kolegów jest do tego stopnia nasilona, iż w celu jej zaspokojenia młody
człowiek może podejmować zachowania konformistyczne, niezgodne z akceptowanymi przez
siebie wartościami.
Dopiero w końcowej fazie dorastania zwiększa się poczucie własnej odrębności, tendencje
konformistyczne ulegają stopniowej redukcji, a zachowania młodego człowieka stają się w
większym stopniu autonomiczne i dojrzałe.
Subkultury młodzieżowe
Najczęściej przyjmuje się, że subkultury odznaczają się odrębnością od dominującej kultury
społeczeństwa w zakresie pewnych wartości i norm postępowania. Jeżeli subkulturowe
wartości i normy są sprzeczne z tymi, które są charakterystyczne dla kultury dominującej,
można mówić o subkulturach dewiacyjnych.
Do głównych cech subkultur młodzieżowych zalicza się:
- założenia ideologiczne
- obyczajowość
- kreowany wizerunek, aktywność twórcza.
Trójfazowy okres rozwoju spontanicznej kultury młodzieżowej:
1. subkultura młodzieżowa  chęć odróżnienia się od reszty społeczeństwa głównie przez
zewnętrzne atrybuty- ubiór, styl spędzania czasu wolnego, język. Wzory zachowania
tego rodzaju grup mieszczą się w ramach powszechnie obowiązującego porządku
społecznego
2. okres kontrkultury- młodzież uświadamia sobie wtedy swoją odrębność pokoleniową i
kulturową, protest przeciwko zasadom funkcjonowania oraz wartościom, tworzącym
fundament społeczeństw zachodniego kręgu kulturowego. Zakwestionowanie świata
rządzonego przez wartości materialne, nastawionego na efektywność i zysk.
3. faza kultury alternatywnej- stadium najbardziej dojrzałe: totalna krytyka zastanego
świata dorosłych jest powoli zastępowana przez próby kreowania wzorców i
zachowań pozytywnych. Społeczności alternatywne są nastawione raczej na twórczą
aktywność na obrzeżach głównego nurtu kulturowego niż atakowanie starego
systemu.
Młodzi dorastający ludzie znajdują się w specyficznej sytuacji społecznej. Osiągnęli już
dojrzałość biologiczną, nie są, więc już dziećmi. Jednocześnie jednak nie przyznaje się im
praw i nie nakłada obowiązków, charakterystycznych dla ludzi dorosłych. Charakter okresu
młodości dobrze opisuje pojęcie  moratorium , czyli odroczenie. W związku z pobieraniem
nauki odroczona jest odpowiedzialność, związana z finansowaniem swojego utrzymania.
Podobnie jest z założeniem rodziny i opieką nad dziećmi. Psychospołeczne moratorium to
swoisty okres ochronny, pozwalający młodym ludziom na wypróbowywanie różnych
rodzajów aktywności bez konieczności ponoszenia wielu konsekwencji nietrafnych wyborów.
Rozwój kultury młodzieżowej jest odbiciem skomplikowanych procesów społeczno-
ekonomicznych i zmian cywilizacyjnych. Jej kształt wynika ze specyfiki okresu dorastania-
czasu, który charakteryzuje się m. in. nasiloną potrzebą autonomii i zaburzeniami
społecznego funkcjonowania. Grupy subkulturowe są istotnym elementem kultury
młodzieżowej i spełniają ważne funkcje w życiu adolescentów; zarazem jednak uczestnictwo
w subkulturach dewiacyjnych może nieść za sobą szereg zagrożeń dla prawidłowego rozwoju
młodych ludzi.
Subkultury Młodzieżowe w Polsce
1. Bikiniarze
Subkultura ta działała w latach 50. Bikiniarze wywodzili się głównie spośród młodzieży
inteligenckiej, odrzucali oficjalnie propagowane wzorce; cenili indywidualność i osobistą
wolność, starali się odróżniać od szarego tłumu. Przede wszystkim jednak byli zafascynowani
wszelkimi przejawami zachodniej kultury. Zewnętrznym wyróżnikiem bikiniarskiego stylu
życia był wygląd: włosy zaczesane do tyłu, obszerne welwetowe marynarki, kolorowe
szerokie krawaty, wąski spodnie zaprasowane na kant i sięgające do kostek, kolorowe
skarpetki oraz buty na grubej podeszwie. Muzyką wyrażającą najlepiej tęsknoty, za
kolorowym wolnym światem, był jazz. Osoby, które mogły się pochwalić znajomością
nowinek mody, muzyki, tańca, literatury lub sztuki cieszyły się największą atrakcyjnością w
subkulturowych kręgach. Prywatki były ważnym elementem bikiniarskiego stylu życia.
Charakterystyczna dla bikiniarzy była również duża, jak na ówczesne czasy, swoboda
obyczajowa w relacjach damsko męskich (model tych stosunków był partnerski obu stronom
przyznawano równe prawa).
Po odwilży w 1956 roku przejawiającej się m. in. szerszym otwarciem Polski na świat
Zachodu, subkultura bikiniarzy stopniowo zanikła.
2. Hipisi
Ruch ten powstał w połowie lat 60. w Stanach Zjednoczonych. Do powstania subkultury
hipisów przyczynił się m. in. kryzys kultury amerykańskiej.
Ruch ten w Polsce pojawił się w większych miastach pod koniec lat 60. W latach 70 moda na
hipisowanie dotarła do mniejszych miast. Ze względu na sytuację społeczno polityczną
wzorce kultury młodzieżowej Zachodu docierały do kraju głównie za pośrednictwem muzyki
rockowej i indywidualnych kontaktów. Założenia ideologii polskich hipisów były
modyfikacją poglądów młodzieży amerykańskiej, dostosowaną do specyfiki lokalnej. Nacisk
był położony na:
- sprzeciw wobec aparatu państwowego, postępu technicznego i tradycyjnych instytucji
społecznych,
- życie chwilą:  tu i teraz , bez troszczenia się o przyszły byt,
- unikanie życia ustabilizowanego i brak dążenia do osiągnięcia lepszego statusu społecznego,
- preferowanie wolnych związków między kobietami i mężczyznami,
- traktowanie przedmiotów, należących do członków grupy jako wspólnej własności,
- unikanie powołania do wojska,
- bierne przyjmowanie społecznej krytyki życia i poglądów hipisów.
Subkultura hipisów miała w polskich warunkach ograniczone możliwości rozwoju. Jej
członkowie byli krytykowani przez opinie publiczną za uleganie zachodnim, burżuazyjnym
modom; milicja traktowała środowisko hipisowskie jako zdecydowanie kryminogenne. Hipisi
byli też atakowani przez wywodzące się z podkultury więziennej grupy gitowców. Co kilka
lat obserwuje się wzrost zainteresowania symboliką i ideologią hipisowską.
3. Git- ludzie (subkultura grypserki)
Subkultura gitowców pojawiła się w szkołach na początku lat 70. Nauczycieli i
wychowawców zaniepokoiły powtarzające się przypadki zastraszania uczniów, połączone z
wymuszaniem pieniędzy niszczeniem mienia oraz prześladowaniem kolegów. Subkultura git-
ludzi była odbiciem zjawiska  drugiego życia , które pojawiło się w latach 50. w zakładach
wychowawczych i poprawczych oraz zakładach karnych dla młodocianych więz
niów.
Młodzież, opuszczająca placówki resocjalizacyjne, przenosiła zasady funkcjonowania
subkultury na wolność. Cechą charakterystyczną subkultury gitowców było:
- kult siły, rozumianej jako sprawność fizyczna i przymioty ducha,
- odwaga i gotowość do podjęcia walki w obronie swoich racji,
- demonstrowanie przywiązania do reguł przestępczego świata i wzorca  prawdziwego
przestępcy ,
- lojalność, solidarność i uczciwość wobec członków grupy,
- spryt, bezwzględność i cynizm w kontaktach ze światem nieprzestępczym; kierowanie się
wyłącznie własną korzyścią i eksploatowanie  frajerów ,
- lekceważenie zasad współżycia społecznego,
- apoteoza męskości połączona z pogardą dla wszelkich przejawów słabości,
- pogardliwy, lekceważący stosunek do kobiet.
Ciekawym elementem subkultury były rytuały: zawarcie braterstwa krwi, mającego
cementować przyjaz
ń między gitowcami. Ważnym elementem grupowej aktywności było
zbiorowe picie alkoholu.
Zewnętrznymi przejawami przynależności do subkultury git- ludzi były tatuaże i sznyty.
Grupą młodzieżową, którą git-ludzie prześladowali ze szczególną zaciekłością byli hipisi.
Subkultura git- ludzi zaczęła tracić znaczenie pod koniec 70. i wkrótce jej działalność
zupełnie zanikła.
4. Chuligani
Na gruncie kryminologii określa się czyny chuligańskie jako rodzaj zachowań agresywnych o
charakterze irracjonalnym.
Do najważniejszych cech chuligańskiej subkultury zalicza się:
- negatywny, lekceważący stosunek do zasad współżycia społecznego,
- pozytywne wartościowanie takich przymiotów, jak odwaga, siła fizyczna, skłonność do
podejmowania ryzyka, cwaniactwo, pogardliwy stosunek do kobiet,
- popełnianie przestępstw o charakterze nieekonomicznym,
- niedojrzałość, wyrażająca się niezdolnością do odraczania gratyfikacji, nieuwzględnianiem
rezultatów własnych działań oraz brakiem planów na przyszłość.
Inne cechy grup chuligańskich to:
- działanie na określonym terytorium, niejednorodny charakter grupy,
- różny stopień organizacji (elita, centrum, zespół peryferyjny)
- charakter ewolucyjny; z biegiem czasu obserwuje się wzrost solidarności i dyscypliny
grupowej oraz dokonywanie coraz poważniejszych przestępstw.
5. Punki
Słowo punk oznacza śmieci, rzeczy bezwartościowe, tandetne; jest też slangowym
synonimem homoseksualisty i lumpa. Nazwa subkultury odzwierciedla jej główne cechy:
buntowniczy, prowokujący i nihilistyczny charakter. Członkowie grupy protestowali
przeciwko zastanemu porządkowi społecznemu, poddawali krytyce otaczającą ich
rzeczywistość.
Charakterystyczne cechy ideologii punków to:
- zdecydowane odrzucenie tradycyjnego systemu społecznego,
- kwestionowanie wszelkiego rodzaju autorytetów,
- sprzeciw wobec dyskryminacji, rasizmu, podziałów politycznych i ekonomicznych,
- krytyka tradycyjnych wartości i realizujących je instytucji społecznych (wojsko, policja
kościół),
- nieufność wobec mass mediów,
- nastawienie anarchistyczne, pacyfistyczne, a w części środowisk proekologiczne,
- negowanie przyszłości i przeszłości życie chwilą, teraz
niejszą.
Dla subkultury punków charakterystyczny jest brak liderów, ideologów oraz sformalizowanej
struktury. Strój punka ma charakter niedbały i celowo antyestetyczny. W jego skład wchodzą:
skórzana lub dżinsowa kurtka nabijana ćwiekami, dżinsowe spodnie, oraz ciężkie, wojskowe
buty. Fryzura ma postać biegnącego przez środek głowy czuba. Muzyka, tworzona i słuchana
przez punków również ma charakter antyestetyczny. Jest ogromnie dynamiczna, agresywna,
nieskomplikowana. W Polsce największa aktywność ruchu punk przypada na lata 80. Rozwój
kultury, analogicznie, jak na Zachodzie, można uznać za reakcję młodzieży na sytuację
kryzysową. Specyfiką ruchu był bunt przeciwko państwu komunistycznemu, jego agendom.
Obecnie subkultura ta ma w Polsce znaczenie marginalne. Jej wpływ można obserwować
głównie w postaci kierunków w muzyce młodzieżowej.
6. Skini (skinheadzi)
Subkultura ta pojawiła się w Anglii w połowie lat 60. Nazwa odnosi się do głównej cechy
wyglądu skina: krótkich lub ogolonych do samej skóry włosów, kurtka typu flyers, dżinsowe
spodnie z podwiniętymi nogawkami, szerokie, elastyczne szelki oraz wysokie, ciężkie i
wypastowane do połysku buty. Wygląd skina ma spełniać kilka funkcji: symbolizuje
zdecydowanie i ciągłą gotowość do walki, ma wzbudzać respekt, jest przejawem swoiście
pojmowanej przez skinów idei czystości i porządku. Wywodzą się spośród młodzieży
robotniczej. Główną cechą tej subkultury jest silne przywiązanie do wąsko rozumianej
społeczności lokalnej. W Polsce przejawy działalności skinów obserwuje się od około 20 lat.
Ideologia ruchu ma charakter skrajne nacjonalistyczny. Propagowane hasła są przejawem
postaw wręcz faszystowskich. Celem ataków są ludzie należący do mniejszości etnicznych,
będący zaprzeczeniem swoiście pojmowanej idei siły i porządku. Przejawem odwagi i
determinacji są samookaleczenia i tatuaże. Skini uważają się za obrońców tożsamości i
tradycji narodu polskiego. Młodzi mężczyz
ni należący do tej grupy są zwykle wysportowani i
sprawni fizycznie Z reguły nie nadużywają alkoholu, nie używają też narkotyków. Działają w
zorganizowanych, kierowanych przez przywódców grupach wywodzących się z jednej
dzielnicy miasta. Atak kończy się zwykle ciężkim pobiciem lub okaleczeniem ofiar.
7. Sataniści
Przejaw fascynacji szatanem. Powstanie tej subkultury w Polsce przypada na środek lat 80. i
wiąże się z rosnącą w tym czasie popularnością zespołów heavy  metalowych. Podczas
koncertów można obserwować elementy symboliki i rytualnych gestów charakterystycznych
dla subkultury satanistów. Zewnętrznymi oznakami identyfikacji z satanizmem są długie
włosy, czarne skórzane, nabijane ćwiekami kurtki z malowanymi na plecach lub wyszytymi
wizerunkami diabła lub kozła oraz napisami będącymi wyrazem uwielbienia dla szatana,
pentagram, wisiorki w postaci odwróconego krzyża, trzy szóstki oraz pozdrowienie
symbolizujące rogi szatana.
Najbardziej znanym obrzędem satanistycznym jest czarna msza. Rytuał ten polega na
odwróceniu i zbezczeszczeniu porządku liturgii chrześcijańskiej. Subkultura ta zyskała sobie
również ponurą sławę ze względu na inne działania o charakterze przestępczym;
dewastowanie cmentarzy, profanacje zwłok, kradzieże i akty wandalizmu w kościołach oraz
znęcanie się nad zwierzętami. Sataniści stali się symbolem subkultury dewiacyjnej o
charakterze kryminogennym.
Od około dziesięciu lat działalność satanistów w Polsce stopniowo zanika.
8. Rastafarianie
Ruch rastafarian ma charakter religijno - filozoficzny. Nazwa tego ruchu wywodzi się od
imion Ras Tafari Makkonena, etiopskiego księcia, który w 1930r. został cesarzem i był
póz
niej znany jako Hajle Sellasje. Zasady postępowania rastafarian to:
- nieużywanie alkoholu i narkotyków,
- spożywanie żywności czystej ekologicznie,
- wyzbycie się przemocy,
- propagowanie zasad braterstwa i równości między ludz
mi,
- prowadzenie spokojnego trybu życia, wolnego od rywalizacji, agresji i stresu.
Zewnętrzną oznaką przynależności do ruchu to: akcentowanie w noszonym stroju kolorów
flagi etiopskiej, włosy   dredy . Ulubioną muzyką rastafarian to regge.(połączenie muzyki
jamajskiej, bluesa i soulu). Wykonawcą regge był Bob Marley.
Właśnie popularność tego rodzaju muzyki była jedną z przyczyn pojawienia się tej subkultury
w Polsce we wczesnych latach 80.
9. Graficiarze (sprejowcy)
Mianem graffiti określa się rysunki i napisy, wykonywane w miejscach publicznych. W
Polsce początki tej subkultury sięgają lat 80. Największy rozwój przypada natomiast na
początkowy okres transformacji ustrojowej. Grafficiarze najczęściej działają w grupach, w
nocy. Rysunki mogą mieć charakter własnych kompozycji lub być inspirowane.
Zdaniem opinii publicznej ich działalność przynosi szkody materialne. Według grafficiarzy-
rozjaśnia i ubarwia otaczający ich, szary świat.
Napisy i rysunki są swoistym wołaniem o zauważenie problemów i niepokojów młodzieży.
Nocne malowanie pozwala zaspokoić potrzebę ryzyka, dostarcza mocnych wrażeń i jest
okazją do wykazania się odwagą.
10. Squatersi
Nielegalnie zajmują puste niezamieszkałe budynki lub mieszkania. W Polsce subkultura ta
obecna jest od lat 80. Wspólnoty funkcjonują w większych miastach. Grupy są tworzone
przez młodych ludzi. Pod wspólnym dachem mieszkają zarówno osoby niechętnie nastawione
do społeczeństwa dorosłych, uciekinierzy z domów rodzinnych młodzież pragnąca po prostu
zakosztować niezależnego, samodzielnego życia. Wszystkich uczestników squautu łączy
przekonanie, że niezależnie od zamożności, każdy ma prawo do dachu nad głową. Wspólnoty
te są atrakcyjne dla nieletnich uciekinierów z placówek opiekuńczo- wychowawczych, osób,
które popadły w konflikt z prawem, oraz narkomanów.
11. Metalowcy
Powstała w latach 70. subkultura metalowców wzięła swoją nazwę od ciężkiej, dynamicznej
muzyki rockowej. Na wizerunek metalowca składają się długie włosy, obcisłe spodnie,
skórzane kurtki, czarne T-shirty, ćwiekowane pasy, rękawiczki z obciętymi palcami. Podczas
koncertów dominuje atmosfera tajemniczości i grozy, budowana za pomocą scenografii,
efektów specjalnych, strojów i zachowań muzyków. Subkultura metalowców nie opiera się na
żadnej spójnej ideologii. Zwykle wyróżnia się w jej obrębie dwa nurty- sataniczny i
mitologiczny. W Polsce największy rozkwit tej subkultury można było obserwować w latach
80. i na początku 90.(TSA, KAT).
12. Skejci (skaterzy)
Jeżdżą na rolkach i deskorolkach. W Polsce grupy skejtów powstały pod koniec lat 80. Ich
uczestnicy wywodzili się z ruchu punk. Dla członków subkultury skateboarding jest czymś
więcej niż tylko sportem i zabawą  jest częścią ich stylu życia. Główne jego cechy to
spontaniczność, luz i podkreślanie niezależności. Przynależność do subkultury manifestowana
jest przez specyficzny ubiór: czapki baseballówki lub chustki bandanki, obszerne bluzy z
kapturami, luz
ne podkoszulki. Sympatycy subkultury mogą sprawdzić swoje umiejętności
sportowe podczas zawodów, zaopatrzyć się w specjalistycznych sklepach w sprzęt i kultową
odzież.
13. Technomani
Nazwa subkultury pochodzi od stylu muzycznego, opartego na monotonnym, jednostajnym,
wprowadzającym w taneczny trans rytmie. Subkultura inspirowana tego rodzaju muzyką
pojawiła się pod koniec lat 80. w USA i W. Brytanii. W Polsce uzyskała popularność w
połowie następnej dekady. Oprócz fascynacji muzyką, technomanów łączy zamiłowanie do
tańca oraz oryginalnych, futurystycznie zaprojektowanych strojów. Największe europejskie
imprezy techno odbywają się w Niemczech, a w Polsce  W A
odzi. Ponieważ trwające
kilkanaście godzin imprezy są wyczerpującym przeżyciem, młodzież używa w ich trakcie
różnych substancji dopingujących.
14. Dresiarze i jumacy
Oba określenia odnoszą się do młodzieżowych subkultur dewiacyjnych, których powstanie
jest efektem ubocznym procesów transformacji ustrojowej i zmian społeczno- politycznych
zachodzących w naszym kraju w latach 90. Ich ulubionym strojem są dresy znanych firm,
krótko ostrzyżone włosy. Dresiarze lubią się popisywać przed rówieśnikami i ostentacyjnie
demonstrują swoją zamożność. Dochody czerpią z działalności przestępczej. Sami nie
używają narkotyków.(jedynie amfetamina przed  akcją ).
Większość członków subkultury to osoby o wykształceniu zawodowym lub średnim.
Jumacy to młodzi ludzie, dla których z
ródłem dochodu są kradzieże sklepowe dokonywane za
granicą. Jumacy zwykle kradną drogie towary, które następnie sprzedają paserom. Podobnie
jak dresiarze lubią imponować swoją zamożnością.
15. Hakerzy i freekerzy
Działalność subkultury hakerów może mieć zarówno charakter intelektualnej zabawy i
swoiście pojmowanego sportu, nastawionego na wynajdywanie luk komputerowych w
systemach zabezpieczeń; może też mieć znamiona aktywności przestępczej.
Mianem freekerów określa się młodzież świetnie obeznaną z zasadami działalności systemów
telekomunikacyjnych. Członkowie tej subkultury wykorzystują swoją wiedzę, łamiąc kody
telekomunikacyjne, podłączają się nielegalnie do sieci telefonicznej i dzwonią na koszt
operatorów lub osób prywatnych.
16. Szalikowcy
Główne przejawy działalności subkultury szalikowców to naruszenia porządku, do których
dochodzi nie tylko podczas meczów piłki nożnej, ale również przed i po spotkaniach, oraz na
trasach dojazdowych do stadionów. Do chuligańskich ekscesów dochodzi najczęściej na i w
pobliżu obiektów sportowych, ulicach miast, w obrębie dworców kolejowych. Można
wyróżnić trzy najczęściej występujące formy negatywnych zachowań agresywnych kibiców.
Są to: awantury połączone z bójkami, rzucanie niebezpiecznych przedmiotów oraz tzw.
pociągi grozy. Chóralne śpiewy i wulgarne okrzyki można zakwalifikować jako wykroczenie,
stanowią one jednak, przede wszystkim, naruszenie zasad fair play. Większość grup
szalikowców ma ustalony repertuar kilku lub kilkunastu najczęściej wykonywanych piosenek.
Zjawisko chuligaństwa na stadionach piłkarskich w Polsce ma swoje początki w połowie lat
70. Największy rozwój subkultury piłkarskich fanów przypada na lata 90. Zdecydowana
większość grup szalikowców odnosi się do siebie wrogo i zwalcza się wzajemnie.
Opracowała:
Ewa Hrypińska
Bibliografia:
Subkultury młodzieżowe, Aspekty psychospołeczne  Piotrowski Przemysław,
Wydanie I 2003, Wydawnictwo Akademickie ŻAK.