Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków
Regulacje i nadzór nad rynkami finansowymi
233710-1118 2010/11
dr Wojciech Rogowski (Szkoła Główna Handlowa, Instytut Ekonomiczny NBP)
[e-mail]
Regulacje i nadzór nad rynkami finansowymi
Wykład 1. Rynki finansowe  tradycja, specyfika, kryzys
Wykład 2. Przesłanki i teoretyczne podstawy regulacji rynków finansowych
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków
Wykład 5. Ponadnarodowe instytucje ustanawiające standardy nadzorcze
Wykład 6. Modele nadzoru nad narodowym rynkiem finansowym
Wykład 7. Struktura instytucjonalna nadzoru nad rynkiem finansowym w wybranych krajach
Wykład 8. Regulacje i nadzór nad rynkiem finansowym w Polsce
Wykład 9. Osiągnięcia i zamierzenia w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym w Unii Europejskiej
Wykład 10. Nadzór nad ponadnarodowymi instytucjami finansowymi
Wykład 11. Wpływ kryzysów finansowych na reformowanie sieci bezpieczeostwa finansowego
Wykład 12. Nowa międzynarodowa architektura finansowa
Wykład 13. Seminarium studenckie
Wykład 14. Wykład gościnny - jak to się robi w nadzorze bankowym?
Wykład 15. Egzamin w terminie  O
2
Wykład 2. Przesłanki i teoretyczne podstawy
regulacji rynków finansowych
" Bezpośrednie przesłanki regulacji rynków
finansowych
 Upadłości banków
 Panika bankowa
 Kryzysy finansowe
Wzrost stóp procentowych,
Wzrost niepewności
Deprecjacja aktywów i wartości
Recesja
 Stabilnośd finansowa de bono
 Cyklicznośd ekonomii
 Ryzyka:
" Kredytowe,
" PÅ‚ynnosci
" Walutowe
" Operacyjne
3
Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków
" ryzyko działalności banków
" bezpieczeostwo obrotu
" stabilnośd systemu finansowego
" Efektywnośd instytucji bankowych
" Ochrona inwestorów
Przesłanki
" Zapewnie uczciwego funkcjonowania
regulacji
" Naprawa błędów rynku
" Uzyskanie przewagi konkurencyjnej
bankowych
" Transparentnośd
" Rekurencja zaburzeo finansowych
" regulator capture
Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków
System finansowy
Infrastruktura prawna
Instytucje finansowe Rynki finansowe
i instytucjonalna
banki akty prawne pieniężny
·ð ð ·ð ð ·ð ð
niebankowe regulacje wewnętrzne (sektorowe) kapitałowy
·ð ð ·ð ð ·ð ð
instytucje finansowe
zwyczaje walutowy
·ð ð ·ð ð
instytucje wspólnego
·ð ð
instytucje regulujÄ…ce pochodnych
·ð ð ·ð ð
inwestowania
i nadzorujące instrumentów
zakłady ubezpieczeń
·ð ð finansowych
systemy płatnicze
·ð ð
biura i domy
·ð ð systemy rozrachunku papierów
·ð ð
maklerskie
wartościowych
instytucje pośredniczące między
·ð ð
instytucjami finansowymi
inne instytucje i systemy
·ð ð
Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków
" Prawo vs Regulacje
 Nadzór
 Autoryzacja
 Rekomendacje
nadzór
regulacje
" Deregulacja
" Samoregulacja
prawo
" Re-regulacja
6
Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków
Regulacje vs konkurencja
" Epizodyczne
" Reaktywne
 W odpowiedzi na kryzys
" Cykliczne
 Rekurencja kryzysów
" Pozytywne
 Europejskie
" Centralizacja
" Internacjonalizacja
Konkurencja regulacyjna (arbitraż)
Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków
mankamenty regulacji
 Internacjonalizacja
 Złożonośd systemu legislacyjnego
 Copy-past, follow me
 Regulacje sektorowe vs złożonośd nowych
instrumentów
 Słaba absorpcja szoków makroekonomicznych
Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków
Kto powinien dbad o stabilnośd systemu finansowego?
Zapobieganie kryzysowi finansowemu
Podejście od strony mikro
Podejście od strony makro
(Ryzyko poszczególnych
(ryzyko systemowe)
instytucji finansowych)
Organy nadzoru Bank Centralny
9
Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków
System prawa bankowego
" Konstytucja
" Ustawy
" Akty wykonawcze  rozporzÄ…dzenia, rekomendacje
" Regulaminy bankowe
" Prawo bankowe UE
Ustawa Prawo bankowe (1997)
" Materiał dydaktyczny na stronie wykladu.
Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków
Cele nadzoru bankowego
" zapewnienie bezpieczeostwa środków pieniężnych gromadzonych
na rachunkach bankowych;
" zapewnienie zgodności działalności banków z przepisami
niniejszej ustawy, o Narodowym Banku Polskim, statutem oraz
decyzjÄ… o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku;
" zapewnienie zgodności działalności prowadzonej przez banki
zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie
instrumentami finansowymi w odniesieniu do wykonywanych
przez bank niektórych czynności z zakresu działalności
maklerskiej.
(art. 133 ust. 1-3 Prawa bankowego)
Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków
Funkcje nadzoru bankowego
" licencyjna;
" regulacyjna;
" kontrolna;
" dyscyplinujÄ…ca;
" procedury naprawczo-likwidacyjne.
Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków
Funkcja licencyjna
uzyskanie zezwolenia na utworzenie banku oraz
rozpoczęcie przez niego działalności;
 ograniczenie dostępu podmiotów i osób, które nie spełniają
ustawowych kryteriów, ograniczenie dostępu dla kapitału
pochodzÄ…cego z nielegalnego lub nieujawnionego z
ródła,
 od poczÄ…tku funkcjonowania bank powinien byd traktowany
jako instytucja zaufania publicznego,
 weryfikacja właścicieli i zarządu banku (dopuszczanie do
działalności bankowej odpowiednich ludzi i kapitału).
Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków
Funkcja regulacyjna
" określanie zasad funkcjonowania banków
poprzez ustalenie minimalnych standardów
bezpieczeostwa w ich działalności;
" tzw. nadzorcze regulacje ostrożnościowe;
" normy o charakterze ilościowym i
jakościowym.
Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków
Funkcja regulacyjna c.d
" współczynnik wypłacalności;
" limit koncentracji wierzytelności;
 ogranicza działalnośd banku w stosunku do klienta banku z tytułu
udzielonych kredytów, pożyczek pieniężnych, nabytych obligacji,
udzielonych gwarancji bankowych, poręczeo i akredytyw,
" limit dużych zaangażowao;
 górna suma wierzytelności banku oraz udzielonych przez bank zobowiązao
pozabilansowych obciążonych ryzykiem jednego podmiotu lub
podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie.
Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków
Funkcja kontrolna
" kontrole na miejscu, (tj. bezpośrednio w bankach);
" identyfikowanie przez nadzór podstawowych zagrożeo
wynikajÄ…cych z funkcjonowania banku;
 badanie zgodności stanu istniejącego i porównywanie go ze stanem
pożądanym, ustalenie poziomu głównych rodzajów ryzyka bankowego
oraz przekazanie jednostce kontrolowanej wyników ustaleo,
 analiza sytuacji finansowej banków oraz identyfikowanie podstawowych
zagrożeo w ich funkcjonowaniu poprzez analizę sprawozdawczości
finansowej.
Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków
Funkcja dyscyplinujÄ…ca
" w sytuacjach określonych prawem nadzór bankowy może
korzystad ze środków nadzoru administracyjnego (sankcje i
zalecenia) zarówno w stosunku do instytucji, jak też osób
odpowiedzialnych za wystąpienie określonych nieprawidłowości;
 podejmowanie działao zapobiegawczych, a w warunkach szczególnego
zagrożenia również naprawczych.
Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków
Procedury naprawczo-likwidacyjne
" stosowane są w ramach postępowania naprawczego, mające na
celu utrzymanie istnienia podmiotu bankowego poprzez
uzdrowienie jego sytuacji finansowej;
" zmierzajÄ… do zakooczenia jego bytu prawnego przy
maksymalnej, w danych warunkach, ochronie interesów
klientów.
Koszty obowiązków biurokratycznych
polskich regulacji bankowych (red tape)
Badanie wykonane przez
Zespół NBP w składzie:
Paweł Kłosiewicz
Wojciech Kozłowski
Janusz Paczocha
Wojciech Rogowski
Koszty (OA) na tle innych kosztów
Koszty prawa
Sektor prywatny
Sektor publiczny:
1. Koszty stanowienia aktów normatywnych.
2. Koszty wykładni, wiążących interpretacji.
3. Koszty egzekwowania prawa.
Obywatele Przedsiębiorcy
Koszty Koszty Koszty
finansowe rzeczowe OA
1. Podatki.
1. Koszt dostosowania obiektów. 1. Sprawozdawczość.
2. Opłaty skarbowe.
2. Koszty zakupu urządzeń. 2. Uzyskiwanie zezwoleń.
3. Opłaty administracyjne.
3. Koszt uzyskania wymaganych 3. Powiadamianie o transakcjach.
4. Opłaty cywilno-prawne.
kwalifikacji. 4. Koszty kontroli.
5. Kary finansowe.
Koszty jawne Koszty ukryte
Koszty jawne Koszty ukryte
y
ródło: opracowanie własne z wykorzystaniem Bonke, Dickmann, 2004 i Torriti, 2008
Sektor bankowy w Polsce
Liczba banków [szt.]
2004 2005 2006 2007 2008
Banki komercyjne
54 54 51 50 52
Oddziały banków zagranicznych
3 7 12 14 18
Banki spółdzielcze
596 588 584 581 579
Aktywa banków [mld zł]
2004 2005 2006 2007 2008
Banki komercyjne
509,3 547,1 618,7 712,2 929,1
Oddziały banków zagranicznych
b.d. 5,3 20,9 31,7 56,2
Banki spółdzielcze
28,7 33,9 42,1 48,9 56,5
Udział w rynku  aktywa [ %]
2004 2005 2006 2007 2008
Banki komercyjne
94,7 93,3 90,7 89,6 89,2
Oddziały banków zagranicznych
b.d. 0,9 3,1 4,3 5,4
Banki spółdzielcze
5,3 5,8 6,2 6,2 5,4
y
ródło: KNB (2005, 2006, 2007), KNF (2008, 2009)
Koszty administracyjne w bankowości
Struktura nieodsetkowych kosztów działania banków komercyjnych:
Skladka na BFG
Inne świadczenia
Ubezpieczenia Podatki i opłaty
0,4%
pracownicze
7% 1,6%
3%
Koszty utrzymania.
budynków
11%
Wynagrodzenia
45%
Pozostale koszty
rzeczowe
32%
Koszty OA
1. Koszty regulacji bankowych  ok. 12% nieodsetkowych kosztów działania banków
(Elliehausen, 1998).
2. Bankowość  najsilniej regulowany sektor (Guiso et al., 2003), w Polsce objęty 75
ustawami.
y
ródło: opracowanie własne, dane NBP, wartości średnie z lat 2004 - 2007
Przebieg badania
Klasyfikacja OA, CA Przetwarzanie danych
Model
MKS
Metoda obliczeń
Relacyjna
baza
danych
Access
ObowiÄ…zki adm. (OA)
Ustawy
Zespół
badawczy
$
Arkusz
Ankieta Opracowywanie wyników
kalkulacyjny
Excel
Banki
Załącznik: Klasyfikacja OA, CA wg MKS.
y
ródło: opracowanie własne
Dobór ustaw
Prawo
bankowe
Ustawy sektora bankowego:
1. Kodeks spółek handlowych
2. Prawo wekslowe
Ustawa
3. Prawo czekowe
O NBP
4. Prawo bankowe
5. Ustawa o NBP
6. Ustawa o listach zastawnych
7. Prawo dewizowe
Kryteria wyboru ustaw do badania:
8. Ustawa o  praniu brudnych
pieniędzy
Ustawa
1. Przepisy regulujące funkcjonowanie banków.
9. ...
o listach
.
2. Przepisy z dużą liczbą obowiązków sprawozdawczych.
zastawnych
.
3. Przepisy dotyczące banków specjalistycznych.
i bankach
75. Ustawa o rachunkowości
hipotecznych
Załącznik: Akty prawne regulujące funkcjonowanie sektora bankowego.
y
ródło: opracowanie własne
Grupa badawcza na tle sum bilansowych banków
Suma bilansowa [mld zł]
120,0
100,0
80,0
60,0
40,0
20,0
0,0
1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 53 55 57 59 61 63 65 67 69 71 73
Pozycja banku
1. Liczebność grupy: 22 spośród 63 banków komercyjnych,
4 spośród 584 banków spółdzielczych.
2. Reprezentatywność: 42,6% aktywów sektora bankowego,
42,8% nieodsetkowych kosztów działania banków
y
ródło: opracowanie własne.
Identyfikacja obowiązków adm. (OA)
Czynność adm. (CA1)
Ustawa
Artykuł
Artykuł
ObowiÄ…zek adm. (OA1)
Czynność adm. (CAe)
Czynność adm. (CA1)
Artykuł
ObowiÄ…zek adm. (OAn)
Artykuł
Czynność adm. (CAf)
Załącznik: Obowiązki administracyjne w badanych ustawach:
1) Prawo bankowe  91 OA,
2) ustawa o listach zastawnych  12 OA,
3) ustawa o NBP  6 OA.
y
ródło: opracowanie własne
Najkosztowniejsze przepisy (TOP 10)
Udział
Ustawa Artykuł Opis obowiązku
w kosztach
Art. 105 u.1 Obowiązek nieodpłatnego udzielania określonych informacji objętych
Prawo bankowe 27,9%
w zw. z art.110 tajemnicą bankową na żądanie uprawnionych podmiotów zewnętrznych
Ustawa o Narodowym Przekazywanie NBP danych niezbędnych do oceny sytuacji finansowej
Art. 23 u.3 15,0%
Banku Polskim banków i ryzyka sektora bankowego na żądanie NBP
Obowiązek nieodpłatnego udzielania określonych informacji objętych
Prawo bankowe Art. 105 u.2a 11,6%
tajemnicą bankową na żądanie ZUS
Ustawa o Narodowym Przekazywanie NBP danych niezbędnych do ustalania polityki pieniężnej
Art. 23 u.2 pkt 1 11,4%
Banku Polskim i okresowych ocen sytuacji pieniężnej państwa na żądanie NBP
Informowanie prokuratora o uzasadnionych podejrzeniach
Prawo bankowe Art. 106a u.1 6,2%
wykorzystywania banku do ukrywania określonych działań przestępczych
Ustawa o Narodowym Przekazywanie NBP danych niezbędnych do sporządzania bilansu
Art. 23 u.2 pkt 2 5,1%
Banku Polskim płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej państwa
Art. 6c u.1 pkt 1,
Informowanie o zawieraniu, każdej zmianie, rozwiązaniu i wygaśnięciu
Prawo bankowe u.2 w zw. z art. 4,8%
umowy outsourcingu
6a u.1
Art. 133 u.3 Obsługa czynności kontrolnych prowadzonych przez inspektorów
Prawo bankowe 3,9%
w zw. z art.131 nadzoru bankowego
Przekazywanie KNB jednostkowych i skonsolidowanych sprawozdań
Prawo bankowe Art. 134 u. 2 finansowych wraz z opiniami i raportami biegłych rewidentów oraz 2,4%
odpisami uchwał o zatwierdzeniu sprawozdań finansowych
Informowanie prokuratora w zakresie objętym tajemnicą bankową -
Prawo bankowe Art. 106b u.1 w przypadkach nie objętych art. 105 i 106 - na podstawie postanowienia 1,9%
wydanego na jego wniosek przez właściwy miejscowo sąd okręgowy
y
ródło: opracowanie własne
Wyniki badania wg MKS
W grupie badawczej:
1. Prawo bankowe  50,9 mln zł
2. Ustawa o NBP  23,8 mln zł
3. Ustawa o listach zastawnych  0,4 mln zł
4. A
ącznie 75,1 mln zł
W sektorze bankowym:
1. Prawo bankowe  205,8 mln zł (67,7%)
2. Ustawa o NBP  96,3 mln zł (31,7%)
3. Ustawa o listach zastawnych  1,6 mln zł ( 0,5%)
4. A
ącznie 303,7 mln zł
y
ródło: opracowanie własne
Wniosek prakseologiczny
Koszt OA w trzech ustawach:
- 303,73 mln zł (1,6% kosztów działania banków).
Koszt wpłat na Bankowy Fundusz Gwarancyjny:
- 75,9 mln zł (0,4% kosztów działania banków).
Redukcja kosztów OA na poziomie zalecanym
przez UE, tj. o 25% tylko w trzech badanych
ustawach, dałaby kwotę 75,9 mln zł.
Połowa tej kwoty mogłaby zasilić BFG, znacznie
wzmacniając poziom gwarancji depozytów.