Polska - herb państwowy http://www.republika.pl/akromer/orzel2.html
zobacz też: ORZEA
BIAA
Y | HERBY KRÓLÓW | HERBY W CZASIE ZABORÓW | WA
ADCY POLSKI |
HERB PAC
STWA POLSKIEGO
KRÓLESTWO
O herbie państwa polskiego można mówić dopiero od czasów Przemysła II. Od jego koronacji w 1295
POLSKIE
roku srebrny orzeł w koronie na czerwonej tarczy stał się rzeczywistym herbem Królestwa Polskiego,
podczas gdy wcześniej występujące formy Orła Białego (zobacz) były raczej tylko książęcymi godłami
osobistymi.
Orzeł Biały pozostał herbem Królestwa Polskiego przez cały czas jego istnienia.
Herb Królestwa Polskiego z czasów Przemysła II (1295)
RZECZPOSPOLITA
Herb Rzeczypospolitej pojawił się wraz z Jagiellonami jako herb zjednoczonych: Królestwa Polskiego i
OBOJGA
Wielkiego Ksiestwa Litewskiego.
NARODÓW
Na tarczy czterodzielnej znajdują się naprzemianlegle Orzeł Biały - herb Korony i Pogoń - herb Litwy.
Jest to podstawowy herb Rzeczypospolitej zwany herbem małym. Od czasów Zygmunta Augusta na
herb mały nałożona zostaje zamknięta korona, a od Zygmunta III Wazy pojawia się piąte pole (tarcza
sercowa - na rysunku poniżej - pusta) zawierająca herb dynastyczny.
HERB MAA
Y
HERB MAA
Y RZECZYPOSPOLITEJ:
(najprostsza forma herbu Rzeczypospolitej)
1386-1548 1548-1586 1586-1795
DOSTOJNIEJSZE
Obok herbu małego istniały także bardziej rozbudowane formy herbu Rzeczypospolitej.
FORMY
HERBU
Herb udostojniano koroną, otaczającymi tarczę łańcuchami orderowymi lub wieńcami. Oprócz
RZECZYPOSPOLITEJ
połączenia Orła, Pogoni i tarczy sercowej z herbem dynastycznym istniały też inne połączenia,
stosowane przez władców z dynastii Jagiellonów i Wazów.
Poza tym, w najdostojniejszej wersji herbu - ukoronowana tarcza podtrzymywana jest przez trzymacze
(lwy, anioły lub personifikacje - Wojny i Pokoju, czy Pokoju i Sprawiedliwości) albo umieszczona na
płaszczu gronostajowym.
W rezultacie otrzymujemy kilkanaście form herbu. Część z nich przedstawiam poniżej. Oczywiście są to
raczej schematy tychże herbów niż przedstawienie rzeczywistych herbów z konkretnej epoki.
DYNASTIA
JAGIELLONÓW
Herby Rzeczypospolitej stosowane przez Jagiellonów
1 z 11 2011-04-16 14:31
Polska - herb państwowy http://www.republika.pl/akromer/orzel2.html
(oprócz najprostszej formy herbu):
Herb Rzeczypospolitej stosowany przez Władysława Jagiełłę w latach 1386-1413
Herb Rzeczypospolitej stosowany przez Władysława Jagiełłę, Władysława Warneńczyka i
Kazimierza Jagiellończyka w latach 1413-1492
Herb wielki Rzeczypospolitej stosowany przez Jana Olbrachta 1492-1501
Herb wielki Rzeczypospolitej stosowany przez Aleksandra Jagiellończyka 1501-1506
2 z 11 2011-04-16 14:31
Polska - herb państwowy http://www.republika.pl/akromer/orzel2.html
Inny herb Rzeczypospolitej stosowany przez Aleksandra Jagiellończyka 1501-1506
Herb Rzeczypospolitej stosowany przez Zygmunta Starego 1506-1548
Herb wielki Rzeczypospolitej stosowany przez Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta 1506-1572
Na tarczach oprócz Orła i Pogoni widnieją herby:
Wielkopolski - na szachowanej tarczy głowa żubra (potem był to herb tylko Ziemi Kaliskiej)
Kujaw - połuorzeł-połulew
Rusi - lew wspinający się na skałę
Prus Królewskich - orzeł mieczowy
rodowy herb Jagiellonów - podwójny krzyż
herb Austrii - herb Elżbiety Rakuszanki - matki Aleksandra Jagiellończyka i Zygmunta Starego.
(zobacz też: herby terytorialne, herby dynastyczne, herby Królowych)
WALEZY,
Herby Rzeczypospolitej stosowane przez królów elekcyjnych.
BATORY
Henryk Walezy, Stefan Batory.
3 z 11 2011-04-16 14:31
Polska - herb państwowy http://www.republika.pl/akromer/orzel2.html
Herb wielki Rzeczypospolitej za panowania Henryka Walezego (1573-1574)
Stosowany był też herb bez trzymaczy (tu: aniołów) oraz najprostsza forma bez trzymaczy i bez tarczy
sercowej z herbem Walezego
Herb wielki Rzeczypospolitej za panowania Stefana Batorego (1576-1586)
Stosowany był też herb bez trzymaczy (tu: aniołów) oraz najprostsza forma bez trzymaczy i bez tarczy
sercowej z herbem Batorego
(zobacz też: herby dynastyczne)
DYNASTIA
Herby Rzeczypospolitej stosowane przez królów z dynastii Wazów (Vasa):
WAZÓW
Herb wielki Rzeczypospolitej stosowany przez Zygmunta III i Władysława IV w latach 1587-1636
W latach 1636-1668 stosowany był przez Władysława IV i Jana Kazimierza podobny herb, z tą różnicą, że
rolę trzymaczy pełniły Bellona i Pax - personifikacje wojny i pokoju.
4 z 11 2011-04-16 14:31
Polska - herb państwowy http://www.republika.pl/akromer/orzel2.html
Inny herb Rzeczypospolitej stosowany przez Zygmunta III w latach 1587-1604
Inny herb Rzeczypospolitej stosowany przez Władysława IV i Jana Kazimierza w latach 1604-1668
(stosowany również bez łańcucha Orderu Złotego Runa)
Inny herb Rzeczypospolitej stosowany przez Zygmunta III (1587-1604 - bez łańcucha Orderu
Złotego Runa) oraz przez Władysława IV i Jana Kazimierza (1636-1668)
5 z 11 2011-04-16 14:31
Polska - herb państwowy http://www.republika.pl/akromer/orzel2.html
Jeszcze inny herb Rzeczypospolitej stosowany Władysława IV
W herbach epoki Wazów obok Orła i Pogoni znajdują się:
Snopek (Vasa) - herb rodziny Wazów,
herb Szwecji - Trzy Korony,
herb Folkungów (w polu błękitnym trzy skosy faliste srebrne, na nich lew wspięty w koronie złoty).
(patrz też: herby dynastyczne)
KRÓLOWIE
Herby Rzeczypospolitej stosowane przez królów elekcyjnych 1669-1795
ELEKCYJNI
1669-1795
Herb wielki Rzeczypospolitej stosowany przez Michała Korybuta Wiśniowieckiego 1669-1673
Stosowany był też herb bez trzymaczy (tu: aniołów) za to otoczony wieńcem palmowym i łańcuchem Orderu
Złotego Runa, a także najprostsza forma herbu - pięciodzielna tarcza przykryta koroną.
Herb Rzeczypospolitej stosowany przez Jana III Sobieskiego 1669-1696
Stosowany były też herby bez trzymaczy (tu: aniołów) za to otoczony albo wieńcem palmowym albo
łańcuchem Orderu Św. Ducha, a także najprostsza forma herbu - pięciodzielna tarcza przykryta koroną.
6 z 11 2011-04-16 14:31
Polska - herb państwowy http://www.republika.pl/akromer/orzel2.html
Herb wielki Rzeczypospolitej stosowany przez Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa 1697-1763
Od roku 1709 tarcza herbowa była otoczona łańcuchem Orderu Orła Białego.
Stosowana była też prostsza wersja herbu - bez płaszcza gronostajowego, tarcza otoczona wieńcem
palmowym, a także najprostsza forma herbu - pięciodzielna tarcza przykryta koroną.
Herb wielki Rzeczypospolitej stosowany przez Stanisława Leszczyńskiego 1704-1709, 1733-1736
Tarcza herbowa była otoczona (nie przedstawionymi na rysunku) łańcuchami Orderów Św. Ducha
i Św. Michała.
Istniała też prostsza forma herbu bez płaszcza gronostajowego, a także najprostsza bez płaszcza i bez
łańcuchów orderowych.
7 z 11 2011-04-16 14:31
Polska - herb państwowy http://www.republika.pl/akromer/orzel2.html
Herb wielki Rzeczypospolitej stosowany przez Stanisława Augusta Poniatowskiego 1764-1795
Tarcza herbowa była otoczona (nie przedstawionym na rysunku) łańcuchem Orderu Orła Białego.
Stosowana też była inna wersja herbu wielkiego - tarcza (bez płaszcza gronostajowego i łańcucha
orderowego) podtrzymywana przez personifikacje pokoju i sprawiedliwości (Pax i Iustitia).
W prostszych wersjach herbu tarcza była tylko otoczona wieńcem palmowym albo z liści dębu i palmy.
1795-1918
Po rozbiorach zniknęło państwo polskie, a z nim i herb Rzeczypospolitej. Dopiero dzięki Napoleonowi
Bonaparte zostało stworzone kadłubowe państwo o nazwie Księstwo Warszawskie. Ponieważ władcą
Księstwa został król Saksonii Fryderyk August herb Księstwa przedstawiał dwudzielną tarczę z herbem
Saksonii w pierwszym polu i z Orłem Białym w drugiej.
Herb Księstwa Warszawskiego (1807-1815)
Po upadku Napoleona Księstwo Warszawskie zostało podzielone pomiędzy Rosję i Prusy. Car
Aleksander na mocy Kongresu Wiedeńskiego ogłosił powstanie Królestwa Polskiego (nazywanego
Królestwem Kongresowym). Pierwszy herb Królestwa - przedstawiał ukoronowaną tarczę z Orłem
Białym - wprowadził Rząd Tymczasowy w 1815 roku, ale w roku 1822 pojawił się herb przedstawiający
czarnego, dwugłowego orła rosyjskiego z umieszczoną na piersi tarczą z Orłem Białym na gronostajowym
płaszczu.
W zagarniętej przez Prusy części Księstwa Warszawskiego utworzono Wielkie Księstwo Poznańskie. Jej
herbem, obowiązującym zresztą do 1918 roku, był pruski, czarny orzeł z tarczą sercową, w której znajdował
się Orzeł Biały.
Herb Królestwa Polskiego (1822-1831) na pieczęci cara Mikołaja I
8 z 11 2011-04-16 14:31
Polska - herb państwowy http://www.republika.pl/akromer/orzel2.html
Herb Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1918)
Herb wielki - oprac. H. Str�hl (powiększ)
- y
ródło: International Civic Arms
W roku 1830 wybuchło powstanie listopadowe. W styczniu 1831 roku Sejm ustanowił herb państwowy -
w ukoronowanej tarczy dwudzielnej Orzeł i Pogoń. Na temat korony na głowie Orła jak i korony nad tarczą
były burzliwe dyskusje. Istniały, zwłaszcza po upadku powstania, wersje herbu bez korony, ale były one w
zdecydowanej mniejszości.
Herb Polski z powstania listopadowego (1831-1832)
W 1832 Królestwo Polskie oficjalnie włączono do państwa rosyjskiego. Biały Orzeł pozostał tylko jako jeden
z wielu herbów umieszczonych na skrzydłach rosyjskiego orła. Herb Rosji miał kilka form, na których tarcza
z polskim herbem bywała ukoronowana.
Z początkiem powstania styczniowego powrócił dwupolowy herb z 1831 roku, ale pojawiła się idea
połączenia herbów Polski, Litwy i Rusi. Próbowano tego dokonać na kilka sposobów, ale ostatecznie
przyjęto trójdzielną tarczę zawierającą Orła, Pogoń i Archanioła jako herb Rusi. Orzeł najczęściej nie miał
korony, choć zwykle ukoronowana była tarcza. Czasem też barwy tła - prawidłowo we wszystkich
przypadkach była to czerwień - zmieniano tak, by nawiązywały do kolorów francuskich, które uważano za
republikańskie (Orzeł na czerwonym tle, Pogoń na niebieskim, a Anioł na białym).
Po upadku powstania herb Polski występował wyłącznie na prawym skrzydle orła rosyjskiego, na drugim
miejscu (za herbem Kazania, a przed herbem Krymu).
Herb Polski z powstania styczniowego - 1863-1864
Orzeł Biały wśród sześciu herbów na skrzydłach dwugłowego carskiego
orła - w herbie Cesarstwa Rosyjskiego obowiązującym w latach
1832-1856
(herby na skrzydłach: Kazań, Astrachań, Syberia oraz Polska, Krym,
Finlandia)
powiększ
y
ródło: National Emblem of Russia
9 z 11 2011-04-16 14:31
Polska - herb państwowy http://www.republika.pl/akromer/orzel2.html
Orzeł Biały wśród ośmiu herbów na skrzydłach dwugłowego carskiego orła
- w herbie Cesarstwa Rosyjskiego obowiązującym w latach 1856-1917
powiększ
(herby na skrzydłach: Kazań, Polska, Krym, połączony herb księstw:
kijowskiego, włodzimierskiego i nowogrodzkiego
oraz Astrachań, Syberia, Gruzja, Finlandia)
y
ródło: National Emblem of Russia
Ten sam herb Cesarstwa Rosyjskiego wzór zmieniony w roku 1883
powiększ
y
ródło: National Emblem of Russia
Orzeł Biały w wielkim herbie Cesarstwa Rosyjskiego - na wieńcu wokół
carskiego orła (1856-1917)
powiększ
y
ródło: National Emblem of Russia
II RZECZPOSPOLITA
Po odzyskaniu niepodległości (w 1918) próbowano wprawdzie wprowadzić wizerunek Orła bez korony, ale
pomysł ten szybko został odrzucony i ostatecznie w 1919 roku przyjęto wzór Orła nawiązujący do herbu
sprzed rozbiorów.
W 1927 roku przyjęto nowy wzór herbu państwowego wg projektu Zygmunta Kamińskiego.
Herb Polski 1919-1927
Herb Polski od 1927 roku
POLSKA
Wraz z władzą komunistyczną w Polsce pojawił się orzeł bez korony. Pierwszym takim wizerunkiem był orzeł
RZECZPOSPOLITA
zaprojektowany przez Janinę Broniewską dla I Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Był to rzekomy
LUDOWA
orzeł piastowski, rzekomo z grobowca Władysława Hermana. Wzór ten jednak się nie przyjął i w PRL
używano poprawianych rysunków orła Zygmunta Kamińskiego - zawsze bez korony.
10 z 11 2011-04-16 14:31
Polska - herb państwowy http://www.republika.pl/akromer/orzel2.html
Herb Polski po II wojnie światowej
Herb PRL - wzór wprowadzony 7 grudnia 1955 roku
Herb PRL - wzór wprowadzony 31 stycznia 1980 roku
W odpowiedzi na zmianę herbu Polski dokonaną przez komunistyczne władze Rząd na Uchodz
stwie
ustanowił herb Polski z Orłem w koronie (zamkniętej i zwieńczonej krzyżem).
Herb Polski ustanowiony przez Rząd na Uchodz
stwie w 1956
III RZECZPOSPOLITA
Pod koniec 1989 roku przywrócono herb Polski przedstawiający ukoronowanego orła.
Wzór Orła (w zasadzie wzór Kamińskiego z 1927 roku, z drobnymi poprawkami Andrzeja Heidricha) przyjęto
9 lutego 1990 roku.
Herb Polski od 1990 roku
zobacz też: ORZEA
BIAA
Y | HERBY KRÓLÓW | HERBY W CZASIE ZABORÓW | WA
ADCY POLSKI |
Adam Kromer
11 z 11 2011-04-16 14:31