Amanita phalloides (muchomor sromotnikowy, m. zielonawy)


www.grzyby.pl| Menu główne | Klucz do oznaczania grzybów >Agaricales>Amanita
| Grzybowy kalendarz pór roku | Grzyby jadalne warte polecenia | Słowniczek pojęć |

Amanita phalloides (Vaill.: Fr.) Link: Secr. - muchomor sromotnikowy, m. zielonawy
10 mmmłody owocnik, grupa w buczynie (Fagus) 20 mmdojrzały owocnik; u góry trzonu widać ślimaka, któremu toksyczność dla ludzi tego grzyba nie sprawia problemu; buczyna (Fagus) 20 mmpod dębami w trawie 20 mmmłody owocnik; buczyna (Fagus)w świetlistej dąbrowie, w trawie, silnie spłowiały 50 mmstary owocnik; buczyna (Fagus)
Owocnik
  Kapelusz średnicy (5)6 - 12(15) cm. Półkulisty, potem spłaszczony. Barwy zielonawej w odcieniach jasnych, ciemnych lub żółtawych; oliwkowozielonkawy. Na brzegu zwykle jaśniejszy. Występują też białe formy albinotyczne. W skórkę kapelusza są wrośnięte charakterystyczne promieniste włókienka. Strzępek osłony zazwyczaj brak. Czasem mogą jednak pozostać nieliczne, słabo przylegające, białe, skórkowate łatki. Powierzchnia sucha, gładka, nieco błyszcząca. Wilgotna lekko kleista. Brzeg kapelusza nie jest prążkowany.
  Blaszki białe, u starych okazów mogą mieć żółtozielonkawy odcień. Gęste; różnej długości; wybrzuszone. Przy trzonie wolne lub niewyraźnie wolne.
  Trzon 8 - 15(21) x 0.8 - 1.5(2.5) cm. Nieco zielonawy lub biały, intensywność zabarwienia zależy od barwy kapelusza. Może występować zygzakowaty wzorek. Szczyt nieco zwężony. Trzon pełny, z wiekiem watowaty. Pierścień wyraźny, duży; biały; gruby; gładki lub słabo bruzdowany. Odstający, niekiedy przyczepiony do brzegu kapelusza, może też odpadać. Podstawy, zagłębiona w ziemi, bulwiasto zgrubiała i otoczona wyraźną, dobrze rozwiniętą, wysoką, odstającą, białawą pochwą; jest ona czasami porozrywana.
  Miąższ biały, pod skórką kapelusza słabo żółtozielony; niezmienny. Kruchy. Intensywny zapach, zwłaszcza u dojrzałych osobników; słodkawy (podobny do zapachu sztucznego miodu)(amoniakalny), nieprzyjemny (mdły). Smak nieokreślony, łagodny i słodkawy (lekko orzechowy) - nie przeprowadzać próby smakowej - ktoś już to zrobił za ciebie!.

Zarodniki
  Wysyp biały. Zarodniki średnicy 8 - 11 mim. Prawie kuliste lub szerokoelipsoidalne. Gładkie. Bezbarwne.

Występowanie
  Dość rzadki ale występuje w całej Polsce za wyjątkiem gór. Mikoryzowy. Najczęściej w lasach liściastych (pod dębami i bukami, może też współżyć z brzozą) i mieszanych. Rzadziej w lasach iglastych (sosna). Od (lipca) sierpnia do października. Lubi zasobne gleby, rośnie także na wapiennych. Zwykle pojedynczo.

Wartość
  Śmiertelnie trujący. Dawką śmiertelną jest już jeden średni okaz, śmiercią może się skończyć zjedzenie ledwo 30 - 50 g grzyba. Trujący składnik, amanityna jest oligopeptydem. Powoduje uszkodzenia komórek. Przyczyną śmierci jest zazwyczaj niewydolność wątroby po jej uszkodzeniu. Trucizna nie jest rozkładana podczas przetwarzania (gotowania, smażenia, suszenia itd.). Najwięcej zatruć śmiertelnych i ciężkich przypada na ten gatunek grzyba, bo jest mylony, przez ignorantów, szczególnie z pieczarkami.

Gatunki podobne
  Muchomor sromotnikowy ma zestaw charakterystycznych cech: zawsze jasne blaszki, pochwę u podstawy trzonu (tak wyciągać grzyba aby nie została w glebie!), zwykle pierścień pod kapeluszem, słodkawy zapach (palacz może nie wyczuć - palenie szkodzi!), biały wysyp zarodników; dzięki nim można pewnie odróżnić go od innych jadalnych grzybów. Inne grzyby podobnej barwy nie mają tego zestawu cech.
  Odmiana biała muchomora sromotnikowego (var. verna), zwaną też wiosenną (ale pojawiająca się cały sezon), może być mylona z pieczarkami (Agaricus); pieczarki mają białe blaszki jedynie w młodości, szybko jednak różowieją, następnie stają się brązowe lub czarne i nie mają pochwy u podstawy trzonu; ich wysyp jest ciemnobrązowy. Inny biały grzyb jadalny to gąską gołębią (Tricholoma columbetta) bez pochwy i pierścienia.
  Podobną barwę ma zielonkawa gąska zielonka (Tricholoma equestre) (fot.1), która nie ma jednak ani pochwy, ani pierścienia i ma siarkowo-żółte blaszki; podobnej barwy i rysunku kapelusza jest też gąska oddzielona (Tricholoma sejunctum). Zielonkawe gołąbki jak: gołąbek modrożółty (Russula cyanoxantha), gołąbek zielonawy (Russula virescens), gołąbek grynszpanowy (Russula aeruginea), Russula heterophylla też nie mają pochwy u podstawy trzonu, ani pierścienia.
  Bardzo młode owocniki, przed wyjściem z osłony, potencjalnie mogą być mylone z purchawkami. Jednak i wtedy na przekroju widać zarys kapelusza i zawiązki blaszek; młode purchawki są na przekroju jednolicie białe.
  Wśród muchomorów do pewnego stopnia podobny jest w barwie muchomor cytrynowy (Amanita citrina) ma on inną budowę podstawy trzonu, intensywny zapach surowych ziemniaków i zwykle łatki na kapeluszu; poza tym jest niejadalny.
  Między mity należy włożyć możliwość pomylenia muchomora sromotnikowego z czubajką kanią (Macrolepiota procera) (fot.2); jeśli istotnie zeznają tak ofiary oznacza to, że zupełnie nie miały pojęcia o wyglądzie kani.





| Menu główne | Klucz do oznaczania grzybów >Agaricales>Amanita
| Grzybowy kalendarz pór roku | Grzyby jadalne warte polecenia | Słowniczek pojęć |