Przemoc w Rodzinie

Pamiętaj nie jesteś sama/sam to. To co Cię spotkało nie jest rzadkością, występuje w prawie co piątej rodzinie w Polsce. Możesz zmienić swoją sytuację. Ten ból i cierpienie może szybko się skończyć, a Ty powrócisz do takiego życia gdzie przemoc i maltretowanie nie będą miały miejsca.

Koncepcje psychologiczne wyjaśniające zjawisko przemocy i zachowanie ofiar.
ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO (PTSD)

Powstaniu tego zaburzenia sprzyjają sytuacje zewnętrzne, w których człowiek narażony jest na utratę życia czy zdrowia, gdy obserwuje zranienie, zagrożenie życia, nagłą śmierć bliskich sobie osób. Źródłem takich sytuacji mogą być klęski żywiołowe, np. powódź, trzęsienie ziemi, huragan, pożar a także wojny, obozy koncentracyjne, wypadki drogowe, przestępstwa kryminalne, przemoc w rodzinie, nadużycia seksualne, gwałt. W przypadku przemocy wystarczy sama groźba jej użycia, by wywołać wstrząs u ofiar. Często sprawcy są w stanie gestem, słowem, spojrzeniem, charakterystycznym zachowaniem wywołać u swoich ofiar paraliżujący lęk i uległość.
O PTSD mówimy, gdy poniżej wymienione objawy trwają przynajmniej jeden miesiąc:

POWTÓRNE PRZEŻYWANIE STRESUJACEGO WYDARZENIA:

* powracające natarczywe wspomnienia związane z wydarzeniem,
* powracające koszmarne sny o wydarzeniu,
* gorsze samopoczucie w sytuacji zetknięcia się z okolicznościami przypominającymi wydarzenia stresujące lub z nim związanymi.


UPORCZYWE UNIKANIE LUB WYBIERANIE UNIKANIA OKOLICZNOŚCI PRZYPOMINAJĄCYCH LUB ZWIĄZANYCH ZE STRESOREM:

* trudności z zasypianiem lub w podtrzymaniu snu,
* drażliwość lub wybuchy gniewu,
* trudności w koncentrowaniu się,
* nadmierna czujność,
* przesadna reakcja na bodźce,
* wzmożona reakcja zaskoczenia,
* mało celowe ruchy ciała (wzdrygnięcia ramion, zawroty głowy, zmiany pozycji ciała).



"Możecie stać się bierni, jeśli zupełnie poddacie się rezygnacji, jeśli nabierzecie przekonania, że nic, co robicie
bez względu na to, czy jesteście ulegli, czy zajmujecie postawę roszczeniową nic nie wpływa na naszą sytuację"
Martin Seligman


Syndrom wyuczonej bezradności przyczynia się do uwięzienia kobiety w związku krzywdzącym, działa jako silny czynnik zniewalający. Efekt wyuczonej bezradności jest tym bardziej trwały im:

* młodsza jest osoba doznająca przemocy,
* dłużej pozostaje w sytuacji, na której zmianę nie ma wpływu mimo, że stara się ją jakoś kontrolować,
* osoba doznająca przemocy więcej ma doświadczeń z nieposiadania wpływu na daną sytuację, niż z posiadania go,
* ma coraz więcej wiary i nadziei, że ona sama jak również osoby ją otaczające mają wpływ na zmianę tej sytuacji.

Kluczem do zmiany są:

* przekonania o możliwości zmiany na lepsze,
* wiara i nadzieja,
* wpływ i kontrola nad osobistym środowiskiem,
* wcześniejsze doświadczenia.



Zjawisko "Prania Mózgu" jest jednym z najsilniej działających mechanizmów przemocy psychicznej, stanowi jej istotę. Znane jest już od czasów starożytnych. Obecnie występuje w wielu dziedzinach życia politycznego, społecznego, reklamach, sektach religijnych i życiu rodzinnym. Pranie mózgu jest próbą systematycznego wpływania na czyjeś poglądy, postawy i przekonania. Jest to szereg zabiegów stosowanych w celu zmiany przekonań, uczuć potrzeb, postaw, po to, aby osoba manipulowana działają zgodnie z oczekiwaniami osoby manipulującej. Najczęściej używanymi metodami prania mózgu są: izolacja, poniżenie i degradacja, monopolizacja uwagi, groźby i demonstracja wszechmocy oraz sporadyczne okazywanie pobłażliwości. Izolacja
stopniowe odcinanie osoby doznającej przemocy od kontaktów z innymi ludźmi. Izolacja przejawia się krytykowaniem znajomych i rodziny partnera, wyrażaniem niezadowolenia z tego, że partner rozmawia przez telefon, kontaktuje się z osobami z pracy. Z czasem ofiara pod wpływem tych nacisków zrywa wszelkie kontakty z rodziną, przyjaciółmi i znajomymi, odchodzi z pracy i jest zupełnie odcięta od zewnętrznych źródeł wsparcia, zdana wyłącznie na sprawcę przemocy.

Poniżenie i degradacja - z chwilą gdy ofiara przestaje komunikować się z otoczeniem sprawca bombarduje ją fałszywymi informacjami na jej temat. Wielokrotnie przypomina o jakimś poniżającym doświadczeniu, poddaje stałej krytyce, często przy innych ludziach, ubliża lub ignoruje.

Monopolizacja uwagi
polega na tym, że wszystko robi, myśli i jak się czuje stosujący przemoc ma być punktem odniesienia przy podejmowaniu działań przez ofiarę. Uniemożliwia to jej podjęcie jakichkolwiek działań niezgodnych z zasadą posłuszeństwa, nie będących pod kontrolą "strażnika". W konsekwencji takich działań osoba doznająca przemocy próbuje przewidzieć działania sprawcy i tym samym się na nie przygotować.

Groźby i demonstracja mocy
stosujący przemoc grozi, że pobije ofiarę, wyrządzi krzywdę dzieciom i rodzinie. Zmusza osobę doznającą przemocy do zrobienia tego, co jest dla niej wstydliwe lub upokarzające, a potem grozi, że komuś o tym powie. Ofiara nie jest w stanie przewidzieć co stanie się naprawdę, gdyż część gróźb spełnia.

Sporadyczne okazywanie pobłażliwości
czasami sprawca przemocy okazuje czułość, kupuje prezenty, zaprasza a kolację do restauracji. Na krótki czas staje się pobłażliwy i zapomina o wymaganiach. Daje to złudna nadzieję ofierze, że osoba stosująca przemoc może ją zmienić.

"Pranie mózgu powoduje, że u osoby doznającej przemocy zmienia się obraz własnej osoby: zaczynają postrzegać się za głupie i niezdolne, co pociąga za sobą fakt, że nie podejmują nowych, czy trudniejszych działań. Poza tym występuje stan nieustannego wyczerpania. Tak ważną energię życiową osoby doznającej przemocy pochłania ciągłe koncentrowanie się na dostosowaniu do żądań stosującego przemoc oraz na potencjalnych możliwościach samoobrony. Przeżywają też stale lęk i poczucie winy, mają osłabioną zdolność psychiczną i fizyczna do stawiania oporu, bezkrytycznie przyjmują obraz rzeczywistości, jaki kreuje sprawca".

Stopniowo sprawca ogranicza kontakty z rodziną, znajomymi - początkowo poprzez zniechęcanie, potem przez wyraźne zakazy. Początkowo sprawca może krytykować bliskie osoby z otoczenia ofiary (np. twierdząc, że wywierają na nią zły wpływ), następnie zaczyna zachowywać się wobec nich obraźliwie, powodując, iż oni sami zaczynają unikać kontaktów bądź ofiara zaprzestaje zapraszania do domu, wstydząc się zachowania partnera. Sprawca kontroluje zwykłe codzienne obowiązki kobiety, wielokrotnie telefonuje do domu, a jeżeli kobieta pracuje - kontroluje ją w pracy, nachodzi, sprawdza, z kim się widuje. Izolacja ofiary narasta...

W chwili, gdy ofiara zostaje pozbawiona wsparcia emocjonalnego osób bliskich, przestaje otwarcie komunikować się z innymi. Sprawca ma zmonopolizowany wpływ
na nią, zniekształcany jego systemem wartości, fałszywymi informacjami. Kobieta jest poniżana, ośmieszana w obecności innych bądź ignorowana. Wówczas pojawia się przeświadczenie, że jest nic nie warta i nie zasługuje na najmniejsze oznaki sympatii
i pomocy.

Sprawca domaga się od swojej ofiary, by spełniała wszystkie jego oczekiwania, dotyczące ubioru, wydawania pieniędzy, wychowywania potomstwa, jedzenia, spędzania wolnego czasu. Z czasem okazuje się, że nie ma końca żądaniom partnera, a kobieta nie jest w stanie go zadowolić. Całe życie ofiara podporządkowuje spełnianiu zachcianek sprawcy, zapominając o własnych pragnieniach i uczuciach.

Groźby są stałym elementem zachowań agresora. Dotyczą pobicia czy wręcz pozbawienia życia, doprowadzenia ofiary do obłędu, zamknięcia w zakładzie psychiatrycznym, skompromitowania w oczach rodziny i znajomych, odebrania dzieci. Bywa, że sprawca szantażuje ofiarę samobójczą śmiercią.

Częstym przejawem przemocy emocjonalnej jest manipulowanie dziećmi, przekupywanie ich po to, by przedstawić się w roli ofiary. Sprawcy często również wykorzystują spotkania z dziećmi, by nękać kobietę (Mellibruda, 1998; Lipowska
Teutsch, 1998).

Trudności w diagnozowaniu występują również przy przemocy seksualnej, której do niedawna nie wiązano w ogóle z problemem rodzinnym (Badura
Madej, Dobrzyńska
Mesterhazy, 2000). Przemoc ta współwystępuje z przemocą fizyczną i psychiczną. Wymuszanie pożycia seksualnego wbrew woli partnera: gwałt, wymuszanie nieakceptowanych praktyk seksualnych, zmuszanie do oglądania filmów pornograficznych, filmowanie podczas stosunku, krytyka zachowań seksualnych kobiety. Wymuszanie pożycia może polegać na użyciu siły bądź na groźbach czy też, szantażu emocjonalnym.

Narzędziem kontroli jest również przemoc ekonomiczna. Odbieranie zarobionych pieniędzy, uniemożliwianie podjęcia pracy zarobkowej, nie zaspokajanie podstawowych potrzeb bytowych rodziny itp. (Lipowska
Teutsch, 1998; Badura
Madej, Dobrzyńska
Mesterhazy, 2000).

Stosowanie przemocy to zwarty system zachowań sprawcy wobec ofiary, mający na celu całkowite jej podporządkowanie. Przemoc stanowi sposób utrzymania dominacji, kontroli, wyeliminowania suwerenności drugiego człowieka.