ISSN 1234  8112
rzez trzynaście czerwcowych g ... ), Radzymin, Wawel, grób rodzi-
dni mogliśmy być blisko naj- ców, góry, no i oczywiście rodzinne
Pwiąkszego Człowieka naszych Wadowice.
czasów: środki przekaz przemówiły Ten Człowiek naprawdą jest Paste-
bardziej l dzkim głosem, a pierwsze rzem, czytelnym świadkiem Boga. Kto
miejsca w serwisach informacyjnych inny zgromadziłby półtora miliona l - śmy wstydzili sią za Niego, za tą Jego
przestały zajmować doniesienia dzi stojących przez pół dnia w desz- niezgrabność w r chach i chorobą. Ale
o sporach koalicji z opozycją, prawi- cz jak na krakowskich błoniach? On właśnie w ten sposób pokaz je, co
cy z lewicą, masakrach i katastrofach. Z kim innym kilkaset tysiący jednoczy- jest tylko pozorem, a w czym kryje sią
Okazało sią, e potrafimy być spon- łoby sią w modlitwie, wiedząc, jak prawdziwa wartość człowieka; przy-
taniczni, yczliwi i wyroz miali dla w Gliwicach, e nie przyleci na zapla- pomina o rzeszy słabych, chorych i od-
siebie nawzajem. A kiedy Ojciec nowane nieszpory? I dla kogo pół mi- rz conych, których cząsto wspomina
Świąty odlatywał do Rzym , zrobiło liona Ślązaków zebrałoby sią w kilka i z którymi jednoczy sią w cierpieni ;
sią jakoś p sto - dobrze było mieć Go godzin, by czestniczyć w spotkani , jest znakiem sprzeciw .  Dobry Pa-
siebie. które miało trwać zaledwie kilkanaście sterz daje ycie swoje za owce... -
To była pod wieloma wzglądami min t? Dzieci, młodzi, starsi - razem nasz Ojciec Świąty w sposób coraz
wyjątkowa pielgrzymka: najdł sza i sią cieszą, sł chają Go w sk pieni , doskonalszy i coraz bardziej dosłow-
najbardziej intensywna z dotychczaso- wzr szają, klaszczą, skand ją, wycią- ny naślad je Mistrza.
wych, najbardziej wszechstronnie re- gają szyje, eby zobaczyć choćby dach Przy tym wszystkim wcią zaska-
lacjonowana (ksią ka z wszystkimi papamobila, dorosły mą czyzna płacze k je błyskotliwością intelekt , pamią-
wystąpieniami Papie a była gotowa ze wzr szenia na lotnisk w Balicach. cią, refleksem, figlarnym h morem
j ostatniego dnia wizyty), piel- Nasz Ojciec Świąty z tr dem sią (któ by podejrzewał Papie a o wymy-
grzymka pełna niespodzianek. Ojciec por sza, czasem cią liwe jest dla nie- ślenie zawołania  Niech yje ł pie  ),
Świąty na czał o tym, co wa ne dla go samo mówienie, nie jest w stanie bezpośredniością, a toironiczną szcze-
Polski, ale zwracał sią do społeczeń- opanować dr enia rąki, skaleczył sią rością i spontanicznością (ciągle mam
stwa, które znajd je swoje miejsce padając, cierpi pewnie wiącej ni nam przed oczyma, jak nie potrafi po-
w rodzinie wolnych narodów e ropej- wiadomo - Jego zewnątrzny wizer - wstrzymać wyb ch śmiech , mówiąc
skich. Zachącał do tego, byśmy stawali nek w aden sposób nie pas je do o wadowickich kremówkach l b jak
sią bardziej dojrzali, a zarazem mówił współczesnego świata zafascynowane- macha rąką na ceremoniarza sił ją-
w niezwykle prosty sposób, odwoł - go sprawnością, rodą, zdrowiem, cego przypomnieć M o obowiązk
jąc sią do podstawowych prawd Ewan- młodością, wydepilowanego, sterylne- koronacji obraz , jak zagad je gwarą
gelii i wracając do z
ródła:  Bóg jest go i pachnącego, skłonnego traktować do Ślązaków).
miłością . Była to tak e swoista  pod- chorych i niedołą nych jak zbądny Dobrze było mieć siebie Papie-
ró sentymentalna do miejsc bliskich balast w szalonej pogoni za s kcesem. a, a e apetyt rośnie w miarą jedze-
Karolowi Wojtyle: maz rskie jeziora, Nieraz łapiemy sią na tym, e podświa- nia, j teraz z nadzieją czekamy na
na których kiedyś dawno, podczas domie al nam, e Papie j nie wy- nastąpne odwiedziny. Daj M Bo e
spływ kajakowego zastała go wiado- gląda i nie por sza sią tak jak dwadzie- zdrowie i dł gie ycie -  ...i zdrowia,
mość o tym, e zostanie bisk pem (to ścia lat tem , kiedy pełen werwy, i szczęS
cia, i błogosławieństwa przez
właśnie dlatego Papie tak l bi pio- mocnym i wyraz
nym głosem wygła- ręce Maryi . G
senką  Pan kiedyś stanął na brze- szał na stojąco dł gie homilie - jakby-
CYKLE
iektóre niereg larności cykli, ograniczamy maksymalnie dopływ
takie jak: niewielka ilość śl - światła do sypialni. Zwróćmy wagą
Nz bądz
jego przerywane wy- na takie jego z
ródła jak lampy w przed-
stąpowanie, przedł ający sią okres pokoj , wpadający przez okno blask
wystąpowania śl z bardziej płodne- świateł i reklam licznych, migające
go typ , krótka faza l tealna, a nawet zegary elektroniczne. Niektóre panie
niepłodność mimo reg larnych cykli, mo e nawet dra nić światło wpadają-
mogą być spowodowane miądzy inny- ce przez szparą pod drzwiami, świe-
mi nadmierną wra liwością na świa- cące sią wskaz
niki magnetowid , małe
tło podczas sn . Nasz organizm ma lampki w kontaktach elektrycznych.
swój  zegar biologiczny , reg lowa- Dobrze jest zastosować al zje l b
ny przez nat ralny cykl dnia i nocy, gr be zasłony, aby ograniczyć dostąp
a imp lsy płynące z receptorów wra - światła Ksią yca. Jeśli w ciąg trzech,
liwych na światło wpływają z kolei na czterech cykli nie zaobserw jemy po-
mechanizmy hormonalne. Odwoł jąc prawy, mo emy spróbować innego
sią do doświadczeń niektórych ple- sposob :
mion pierwotnych, których członkiń - począwszy od pierwszego dnia cy-
obserwowano reg larne wystąpowanie kl śpimy w z pełnej ciemności
ow lacji w tym samym czasie: w oko- - po dwóch dniach od pojawienia sią śl -
licach pełni ksią yca, amerykański na- z bardziej płodnego, przez trzy kolejne
kowiec E. M. Dewan przeprowadził noce śpimy przy zapalonym miarko-
w 1967 rok eksperyment polegający wanym świetle, imit jącym blask Ksią-
na mieszczani w ciąg kilk dni yca (mo na na podłodze przy łó k
do zamawiania większej iloS
ci cykl na podłodze koło łó ka zapalo- postawić słabą lampką nocną)
nej 100 - watowej arówki, podczas - po trzech nocach ze światłem wraca-
(minimum 10)
gdy w pozostałe noce panowała w sy- my do spania w zaciemnieni , a dalej
kolejnych numerów
pialni ciemność. Joy de Felice, prowa- tak jak to wcześniej opisałam.
 Fundamentów Rodziny
dząca zającia z metod nat ralnego pla- De Felice nie stwierdziła w swych
nowania rodziny w Sacred Heart obserwacjach, eby ta wra liwość na
do kolportażu
Medical Center w Spokane w stanie światło zale ała od pory dawania sią
wS
ród znajomych,
Waszyngton, badając wpływ światła na spoczynek, a prac jącym w nocy
w rodzinie, w parafii.
nocnego na przebieg cykl , zaobser- s gerowała zaciemnianie pokoj do
Ci z Państwa, którzy zechcą w wowała, e wyeliminowanie światła spania.
z sypialni okazywało sią sk teczne Kobietom, których niereg larności
ten sposób pomóc nam
w korygowani niereg larności cykl , cykli są związane z karmieniem pier-
w upowszechnianiu
wpływało na bardziej reg larny objaw sią l b z odstawieniem pig łek anty-
odpowiedzialnego
śl z i normowanie fazy l tealnej. koncepcyjnych, które mają obfite i dł -
rodzicielstwa, otrzymują Kobiety, które konsekwentnie ograni- gie miesiączki l b plamienie oraz
czały dopływ światła, zwykle j po krótką fazą l tealną, zaleca sią spanie
dodatkowo jeden egzemplarz
jednym do trzech cykli za wa ały po- w całkowitej ciemności, bez kilk
gratis, zaS
za pozostałe płacą
prawą w przebieg objaw śl z i tem- nocy z doświetlaniem.G
po 1 zł plus koszty przesyłki
perat ry, a mał eństwa mające tr dno-
ści z począciem osiągały je średnio (Opr. na podstawie:
Prosimy o składanie zamówień
w ciąg piąci cykli. Marylin Shannon: Fertility, Cycles
na formularzu ze str. 15
Mał eństwa doświadczające wspo- and Nutrition, Cincinnati, 1996;
Dziękujemy!
mnianych wcześniej problemów mogą John and Sheila Kippley: The Art
wiąc spróbować tego prostego sposo- of Natural Family Planning,
b : począwszy od początk cykl Cincinnati, 1996)
Fundamenty Rodziny  nr 3/1999
Z MEDYCYNY
centyli) przed osiągniąciem wiek
szkolnego i a o 41 procent prawdo-
podobieństwo otyłości (indeks masy
ciała przekraczający 97 centyli).
Z kolei czeni włoscy nadesłali do
redakcji British Medical Journal wy-
niki własnych badań, z których wyni-
ka, dopiero wyłączne karmienie pier-
sią trwające dł ej ni trzy miesiące
bardziej znacząco chroni przed otyło-
ścią, bez wzgląd na masą rodzenio-
nieczność spo ywania wiąkszej ilości
wą dziecka. Stwierdzono te , e zwią-
Żywność powinna być wzbogaca- warzyw i owoców, roślin kalafioro-
zek ten jest widoczny wyraz
nie
na w kwas foliowy, by przyszłe mat- wych, dro d y, pomarańczy, bananów.
w gr pie dzieci 5-6 letnich, natomiast
ki przyjmowały wystarczające ilości Konieczne jest równie dodatkowe
nie jest j tak oczywisty w póz
niej-
tego niezwykle istotnego składnika przyjmowanie kwas foliowego w ta-
szym wiek .G
- stwierdzają a torzy redakcyjnego ko- bletkach (w aptekach mo na go k pić
British Medical Journal,
mentarza w British Medical Journal bez recepty)  wystarczy za ywać jed-
17 VII 1999, s. 147-150
z 10 lipca tego rok . Za wa ają oni, ną tabletką (5 mg) co cztery dni.
e poniewa około czterdziest pro- Uczeni amerykańscy wskazali tak-
cent cią y w Wielkiej Brytanii jest nie- e na znaczenie kwas foliowego w
Amerykańska firma Wimoweh So-
planowanych, spora cząść kobiet nie profilaktyce zespoł Downa. Interes -
ftware opracowała oparty na zasadach
otrzym je przed począciem dziecka jące mo e być równie to, e dzieciom
metody objawowo - termicznej pro-
fachowych porad dotyczących właści- z zespołem Downa zaleca sią dietą
gram Cycle Watch, sł ący do zapi-
wego od ywiania. Na kowcy wa a- bogatą w tzw. antyoksydanty, tj. wita-
sywania i analizowania obserwacji
ją zresztą, e pomimo kosztownej miną C i E oraz beta karoten. Stwier-
objawów płodności. Daje on mo li-
i szerokiej akcji informacyjnej jedy- dzono bowiem, i wystąpowanie de-
wość zanotowania temperat ry,
nie około trzydziest procent kobiet fekt metabolicznego tych dzieci
wszystkich cech śl z oraz pełnych
przyjm je odpowiednie ilości kwas w postaci nadprod kcji tzw. wolnych
danych wynikających z obserwacji
foliowego (s gerowana dawka wyno- rodników mo e prowadzić do szereg
szyjki macicy, a zapis oglądamy bądz

si 4 mg dziennie). nieprawidłowości, z chorobą nowo-
w r brykach kalendarza, bądz
w po-
Równie Polski Narodowy Pro- tworową jako efektem włącznie.G
staci wykres na typowej karcie ob-
gram Ochrony Zdrowia (na lata 1996
serwacji. Jeśli zechcemy, mo emy
 2005) opracowany przez zespół eks-
komp terowi kazać tak e zinterpreto-
pertów zaleca w cel zapobiegania
wać cykl - wtedy otrzymamy zazna-
wadom wrodzonym kład nerwowe- Przedłużone karmienie wyłącz-
czone dni płodności i niepłodności,
go spo ywanie ok. 0,4  1 mg kwas nie piersią zmniejsza ryzyko otyło-
przyp szczalny dzień ow lacji, prze-
foliowego dziennie przez wszystkie ści u dzieci - stwierdzili czeni z Mo-
widywany termin ow lacji w nastąp-
kobiety w wiek rozrodczym. Jest to nachi m, s ger jąc, e ich odkrycie
nym cykl (program zapamiąt je hi-
szczególnie wa ne zwłaszcza w okre- mo e być znaczącym arg mentem na
storią przebieg cykli), a po
sie trzech miesiący poprzedzających rzecz popierania karmienia piersią
osiemnast dniach podwy szonej tem-
planowane począcie i w pierwszych 12 w krajach wysoko przemysłowio-
perat ry zobaczymy na ekranie kom -
tygodniach po począci . Zab rzenia nych, poniewa otyłość jest jednym
nikat inform jący, e pora zrobić test
zamykania sią tzw. cewy nerwowej z czynników wystąpowania chorób
cią owy. Ci, którzy l bią komplikować
w okresie płodowym mogą prowadzić kład krą enia. Poza tym zapobiega-
sobie proste czynności, mogą za dar-
do tzw. bezmózgowia i przep klin nie otyłości poprzez karmienie piersią
mo skopiować z Internet działającą
oponowo  rdzeniowych. Polska na- jest sk teczniejsze i o wiele mniej kosz-
przez trzydzieści dni pełną wersją pro-
le y do krajów o najwiąkszym współ- towne ni póz
niejsze jej leczenie, któ-
gram : http://www.cyclewatch.com.
czynnik zgonów z powod rozszcze- re zresztą cząsto bywa niesk teczne.
Rejestracja program koszt je 39 do-
p krągosł pa i wodogłowia. Obserw jąc 9 357 dzieci w wiek
larów.G
Stwierdzono, e oprócz war nkowań 5 i 6 lat, na kowcy stwierdzili, e kar-
genetycznych wa ną rolą odgrywają t mienie wyłącznie piersią przez trzy do
Zapraszamy
równie czynniki środowiskowe, a piąci miesiący zmniejsza o 35 pro-
na nasze strony
wiąc m.in. dieta boga w kwas folio- cent ryzyko wystąpienia nadwagi (in-
internetowe:
wy. Dlatego te warto podkreślić ko- deks masy ciała przekraczający 90 www.mateusz.pl/goscie/ligamm
Fundamenty Rodziny  nr 3/1999
!
WYZWANIA
od koniec lat siedemdziesiątych wiek matki, lecz prawdopodobień- styki o charakterze rehabilitacyjnym,
zakończył sią w klinikach nie- stwo zaistnienia schorzenia nawet dla tworzenia specjalnych war nków w
Pmieckich program badawczy, kobiet w wiek 45 lat jest w granicach przedszkolach itd. Wedł g jego sza-
który doprowadził do stos nkowo do- 2,85 5,23%. (1) Jednak najcząściej c nków opieka nad dzieckiem z zespo-
brego opanowania technik pobierania inwazyjna diagnostyka prenatalna jest łem Downa w pierwszym rok jego
materiał genetycznego z płyn owo- kojarzona z mo liwością wyelimino- ycia kosztowała na przełomie 1976/
dniowego i (nieco póz
niej) z kosmków wania chorych dzieci j przed ich 77 przeciątnie 248 000 marek. W wy-
ło yska oraz zadowalającej sk teczno- rodzeniem. padk przeprowadzenia koniecznych
ści samej diagnostyki anomalii na po- Arg mentacja za rozb dową sieci jego zdaniem inwestycji dla nale ytej
ziomie chromosomalnym. Innymi sło- placówek wykon jących diagnostyką opieki nad tymi dziećmi koszty zosta-
wy istniały mo liwości diagnozowania prenatalną przyjm je ró ne formy, łyby zwiąkszone do 330 000 marek.
takich schorzeń jak zespół Downa, chciałbym zwrócić jednak wagą na Flatz oszacował nastąpnie ile ba-
zespół T rnera (X0), Klinefeltera jeden z rozdziałów raport pt. Pr�na- dań diagnostycznych trzeba byłoby
(XXY) oraz wiel chorób (np. meta- tale Diagnostik (2) op blikowanego w w Niemczech przeprowadzić w po-
bolicznych) war nkowanych gene- 1978 r. pod redakcją czołowych nie- szczególnych gr pach wiekowych w
tycznie. mieckich genetyków M rkena i Sten- ciąg rok i porównał koszty. Na pod-
Po zakończeni eksperymentów gel-R tkowski. Został on opracowany stawie danych statystycznych wskazał
klinicznych z amniocentezą i co za tym przez Gebharda Flatza i nosi tyt ł: na przykład, e w gr pie kobiet powy-
idzie perspektywie rychłego zaprzesta- Porównanie kosztów i zysków pre- ej 40 rok ycia potrzeba byłoby wy-
ni finansowania dalszych badań wencji zespoł Downa poprzez dia- konać ich około 8 900 rocznie.(por. ta-
z f nd szy przeznaczonych na ekspe- gnostyką prenatalną.(3) bela) W gr pie tej wystąp je około 172
rymenty, rozwój metody pojawiło sią W omawianej pracy po przedsta- wypadki trisomii 21. W przypadk
zasadnicze pytanie: jakie praktyczne wieni metod badań prenatalnych ich gr py kobiet powy ej 40 rok ycia
rozwiązanie wybrać wobec owych dia- sk tków oraz ograniczeń komitet re- zysk jego zdaniem wynosi 16 642 000
gnostycznych mo liwości? Czy jest dakcyjny sform łował post laty doty- marek, w gr pie kobiet 37-39 lat zysk
potrzeba i do jakiego stopnia istnieje czące rozb dowy sieci placówek, które 144 000 marek, w gr pie 35-36 lat jest
konieczność rozb dowy sieci placó- miałyby zajmować sią ich przeprowa- natomiast deficyt 11 913 marek.
wek świadczących sł gi w dziedzi- dzaniem. Z niemiecką dokładności Nie wiem do końca, jakie motywy
nie badań prenatalnych? Jak przeko- zasadniał te wnioski m.in. konkret- kierowały odpowiedzialnymi za inwe-
nać kasy chorych, aby finansowały na nymi analizami kosztów i zysków stycje i strategie rozwojowe w nie-
szerszą skalą amniocentezą, placento- Gebhart Flatz. mieckiej sł bie zdrowia. Nie mo na
centezą i inne metody diagnostyki pre- Przedstawił on koszty f nkcjono- ich sprowadzać tylko do ekonomii,
natalnej? wania ośrodków wykon jący amnio- chocia bardzo mocno zaznaczyła ona
Mo liwości prenatalnego diagno- centezą, analizą chromosomalną oraz swoje istnienie. Faktem jest, i obec-
zowania schorzeń genetycznych nie aborcją w wypadk wystąpienia ano- nie w Niemczech istnieje sieć co naj-
idą w parze z mo liwościami terapii malii chromosomowych. Wedle jego mniej kilk dziesiąci wyspecjalizowa-
i praktycznie stwierdzenie choroby jest obliczeń w wypadk zastosowanie nych placówek w których
związane z propozycją aborcji a nie przesiewowych badań kobiet powy ej przeprowadza sią r tynowo dobrowol-
leczenia dziecka obcią onego schorze- czterdziestego rok ycia koszt amnio- nie inwazyjne badania prenatalne ma-
niem genetycznym. Oczywiście samo centezy powinien wynosić 977 marek- jące wskazać anomalie genetyczne.
badanie mo e w wiel przypadkach pl s koszt ewent alnego przerwania Prawo niemieckie pozwala na aborcją
prowadzić do ratowania ycia dziec- cią y w szpital 690 marek. ze wzgląd na szeroko pojąte wskaza-
k , zwłaszcza gdy rodzice z gr py ry- Kolejnym krokiem było wskazanie nia medyczne i w praktyce w wypad-
zyka, bądąc zdeterminowani do prze- kosztów leczenia i opieki nad dzieć- k prenatalnego zdiagnozowania ano-
rwania cią y, mogą z dosyć d ym mi, które rodziło sią z zespołem Do- malii genetycznych w ponad 90 % sią
prawdopodobieństwem dowiedzieć wna. A tor wskazywał na koszty le- ją przeprowadza.
sią, e ich dziecko nie cierpi na okre- czenia szpitalnego ponoszone przez Rach nek kosztów i zysków ka-
śloną chorobą. Typowym przykładem kasy chorych, w tym koszty opieki nad z je ile mo na �zaoszcządzić elimi-
jest t taj zespół Downa, którego czą- dziećmi, które mierają we wczesnym n jąc chore dzieci w łonie matki. Na-
stość wystąpowania zale y m.in. od okresie ycia, tak e koszty np. gimna- s wa sią jednak refleksja, e d o
Fundamenty Rodziny  nr 3/1999
"
WYZWANIA
wiącej mo na byłoby zyskać, zgadza- typ sprawach.(4) Niemieccy prawni- mo e informować pacjentką o 98%
jąc sią na śmiercanie cią ko chorych cy określili, e lekarz ma kobiecie pewności, e dziecko bądzie zdrowe
noworodków czy e tanazją osób ob- oczek jącej dziecka a nale ącej do ja- i straszyć 2% niebezpieczeństwem
ło nie chorych. kiejkolwiek gr py ryzyka genetyczne- choroby. Mo e spotkać rodziców, któ-
Trzeba wskazać jednak, e nie tyl- go nie tylko wskazać to niebezpieczeń- rzy są w pierwszych trzech miesiącach
ko Kościół katolicki protest je prze- stwo oraz wyjaśnić mo liwości ycia gotowi dokonać aborcji ze stra-
ciwko traktowani osób obcią onych badania prenatalnego, ale ma czynić ch przed ryzykiem choroby i nakła-
anomaliami genetycznymi jako l dzi to ausreichend  wyczerp jąco. W niać do badania prenatalnego rat ją-
gorszego gat nk , jako kogoś, kto jest praktyce pacjentka, która mimo i na- cego w przewa ającej ycie dziecka
bezprod ktywny i wymaga tylko na- le y do gr py ryzyka, rezygn je z ba- i mo e nalegać na przeprowadzenie
kładów materialnych. Bardzo d e za- dania prenatalnego proszona jest naj- badania, mimo, e rodzice chcą tak,
strze enia wobec reg lacji prawnych cząściej o podpisanie stosownego czy inaczej chcą rodzenia dziecka.
sprzyjających prowadzeni przesiewo- oświadczenie. Lekarz mo e straszyć tragicznymi
wych badań prenatalnych i aborcji Jeszcze dalej poszło prawodaw- sk tkami zespoł Downa i mo e wska-
dzieci obcią onych schorzeniami ge- stwo niektórych kantonów szwajcar- zać gr py zrzeszające rodziców wy-
netycznymi wys wają tak e przedsta- skich. W Z rich sąd kantonalny po- chow jących takie właśnie dzieci.
wiciele interesów osób pośledzonych, stanowił 23 września 1996 r., e Myślą, e opracow jąc konkretne
szereg lekarzy, szczególnie pediatrów, czennice, które przygotow ją sią do reg lacje prawne prawodawcy naszym
r chy �pro life ró nej proweniencji, zawod poło nej m szą odbyć obo- państwie powinni zadać sobie pytanie
prawnicy, a nawet niektóre organiza- wiązkowo praktyką przy wykonywa- co jest głównym motorem ich podej-
cje feministyczne. ni póz
nej aborcji na zasadzie wym - mowania aby nie zlekcewa yć wzglą-
Akcentowane jest m.in. to, i sto- szonego porod . Jest to związane dów etycznych na korzyść ekonomii
sowanie przesiewowych badań mają- bezpośrednio z amniocentezą, której i bezd sznego prawa. Kościół katolic-
ce wykryć anomalie genetyczne w za- wyniki są do dyspozycji dopiero oko- ki ofer je w tej dziedzinie dosyć sze-
sadzie prowadzi do tego, e rodzice ło 18-23 tygodnia cią y, czyli pod ko- roką pomoc.G
dzieci narodzonych z tego typ scho- niec dr giego, l b nawet na początk
Przypisy:
rzeniem są widziani cząsto jako oso- trzeciego trymestr cią y. Sądziowie
1. W przypadk wskazania ze wzgląd na za-
by nieodpowiedzialne, obcią ające ocenili, i w wypadk , gdy prawo do
awansowany wiek kobiety niebezpieczeństwo
siebie dodatkowymi problemami i na- diagnostyki prenatalnej i prawo do
trisomii waha sią od 0,05-0,07% dla kobiet w
ra ające społeczeństwo na powa ne przerwania cią y w wypadk choroby
wiek 20 lat do 2,87  5,23% dla kobiet w wie-
koszty. dziecka gwarantowane są przez sta- k 45 lat.  z p blikacji medycznych wybra-
łem skrajne wartości.
22 listopada 1983 r. zapadł w Re- wodawstwo kantonalne, sł ba zdro-
2. M rken, J. D., Stengel R tkowski. S. (red.),
p blice Federalnej Niemiec wyrok wia powinna zapewniać tak e facho-
Pr�natale Diagnostik, St ttgart 1978.
w sprawie amniocentezy. Lekarz zo- wą pomoc w tej dziedzinie. Je eli nie
3. G. Flatz, Vergleich von Kosten und Nutzen
stał mianowicie po narodzeni sią ma dość chątnych, którzy dobrowol-
der Pr�vention des Down-Syndroms durch
dziecka obcią onego anomalią chro- nie zechcą sią tego na czyć i podjąć, pr�natale Diagnostik, w: M rken, J. D., Sten-
gel R tkowski. S. (red.), Pr�natale Diagno-
mosomową skazany na ponoszenie nale y zagwarantować to przy pomo-
stik, St ttgart 1978, s. 208-212.
wszelkich kosztów jego trzymania cy reg lacji prawnych.(5)
4. Por. G. Hirsch, Pr�natale Diagnostik - recht-
i wychowania. Został on oskar ony, e Interesy materialne i reg lacje
slage und Rechtsfragen in der Bundesrepublik
nie dość dokładnie wyjaśnił przyszłej prawne z pełniają sią w tym wypad- Deutschland, w: D. Berg (red.), Pr�natale Dia-
gnostik. Eine Auseinandersetyung, Bra nsche-
matce, e w wiek 39 lat istnieje k wzajemnie jak kamyki mozaiki.
ig-Wiesbaden 1989, s. 118-119.
zwiąkszone niebezpieczeństwo wystą- Czy podobnie bądzie w wypadk e -
5. Por. Eisenring, G., M�ssen angehende He-
pienia trisomii 21 i innych wad gene- tanazji i wczesnej e tanazji dzieci po-
bammen das Abtreiben lernen? Zu den neuen
tycznych jej potomstwa i nie dość śledzonych?
Aufnahmebedingungen an der Hebammen-
stanowczo wskazał na istnienie dia- Z pewnością problem zawiera cały schule in Z�rich, w: Imago Hominis, B. III/Nr.
4/ 1996, 221-224.
gnostyki prenatalnej. W kolejnym pro- szereg ró nych aspektów i powy sze
cesie dotyczącym trisomii 21, z 7 lip- przestawienie jest d ym proszcze-
ca 1987 r. zapadł podobny wyrok, niem. Reg lacje prawne i naciski pra-
określając w bardzo zdecydowany wodawcy to jedna sprawa, osobiste
sposób praktyką orzecznictwa w tego przekonania sprawa nastąpna. Lekarz
Fundamenty Rodziny  nr 3/1999
#
WYCHOWANIE
Z nowej książki Jacka Pulikowskiego   Warto być ojcem tego nie jest zdolne. To jest powa ny
błąd rodziców, e stawiają dzieciom
wymagania, którym dzieci nie mogą
sprostać. Dziecko rozbawione na-
h
prawdą z tr dem oderwie sią od za-
bawy i pójdzie sią myć. A czasami
jest zmączone i nie mo e, nie jest w
stanie, to jest ponad jego mo liwości.
Wobec tego, co powinien zrobić ta-
t ś? Wziąć dziecko pod pachą i po-
yślą, e warto jeszcze po- skoro mama sią wcześniej nie zgodzi- wiedzieć: Grzeczny Jasiu idzie do ła-
wiedzieć parą słów o błą- ła. Mogła poddać pod dysk sją decy- zienki się myć. Jasi  idzie i wie, e
Mdach, które popełniamy na zją mamy, prosić tatą, eby tata z ma- jak tat ś powiedział:  Idziemy sią
myć , to  poszliśmy .
drodze wychowania, gdy mo e to być mą porozmawiał, eby przeanalizował
praktycznie yteczne. to ponownie. Natomiast nie wolno jej
było osz kiwać. Gdy otrzymała odmo-
wą z jednej strony, nie wolno próbo- I wreszcie, wym szanie posł szeń-
stwa przez stosowanie nawet kar cie-
Cząstym błądem jest brak dostatecz- wać podchodzić fortelem dr giej. T
lesnych. Pozwolą sobie zacytować Pi-
nej stanowczości, przy czym stanow- rodzice powinni mieć sią bardzo na
smo Świąte, ebym nie był posądzony,
czość to nie jest krzyk, to nie jest ha- baczności, dlatego e dzieci potrafią
łaśliwe domaganie sią wypełnienia być niezwykle chytre i przebiegłe i do- o pomysły na katowanie dzieci: Głu-
pota tkwi w sercu młodzieńca, lecz ró-
woli rodziców. To jest spokojna kon- skonale orient ją sią, z jaką sprawą do
zga karnoS
ci wypędza ją stamtąd (Prz
sekwencja. Pamiątam w jednym z od- którego z rodziców nale y sią zwrócić.
22, 15). Kto żałuje swojej rózgi, nie-
cinków Bill Cosby Show nastoletnia
nawidzi swojego syna. Lecz kto go ko-
córeczka coś tam narozrabiała, chyba
malowała sią wbrew wyraz
nem za- Przym szanie to chyba najtr dniej- cha, karci go zawczasu (Prz 13, 24).
kazowi rodziców. Była powa na roz- sza sprawa, a zwłaszcza przym sza- Bardzo wiel rodziców ał je ponie-
wczasie, e dostatecznie nie karciło
mowa i wreszcie tat ś mówi: Wyba- nie do posł szeństwa. J słyszą te
czam ci.... Córka radowana z ś- krzyki, e oszołom bądzie znow ka- swoich dzieci. Nieraz nieznaczne skar-
cenie postawiłoby dziecko na nogi.
miechem rz ca m sią na szyją, a on - zał bić, katować dzieci. Daleki jestem
równie z śmiechem - dodaje: ...ale od katowania dzieci, natomiast w pew- Dziecko czasem najnormalniej w świe-
zapowiedziana kara cię nie minie. nych momentach, gdy jest to dla do- cie potrzeb je klapsa, eby wyjść
z jakiegoś amok , złego h mor ; hi-
Konsekwencja w wychowani . Uka- bra dziecka, m si ono pocz ć nawet
sterii czy nawet czasem zabawy, od
zana w sposób lekki, ale c downie. przewagą fizyczną rodziców. Ka dy
której nie mo e sią oderwać. I jest to
Została pokazana bardzo wa na zasa- z nas rodziców to wykorzyst je, tylko
da, e w wychowani m si być kon- nie ka dy sią do tego przyznaje. Prze- pomocą dla dziecka. Ja nie robią tego,
nie powinienem przynajmniej tego ro-
sekwencja. cie je eli małe dziecko fika nó kami
Brak konsekwencji, brak stanow- w kąpieli i chlapie na cały dom, to ta- bić ze swojej złości, bo jestem bezsil-
ny, dziecko mnie nie sł cha, to ja m
czości, czyli spokojnego egzekwowa- t ś czy mam sia - yczą, eby tat ś
nia tego, co zostało stalone, jest czą- kąpał małe dziecko, jest to bardzo po- wleją: Nie tak. W trosce o dziecko.
stym grzechem rodziców w wycho- yteczne i dla ojca, i dla dziecka - przy- Nigdy nie powinniśmy dziecka bić
w gniewie. Mamy taką przewagą siły
wani dzieci. Bardzo cząsto niestety trzym je nó ki, mówiąc: Grzeczna
fizycznej, e mo emy dzieck zrobić
brak konsekwencji pojawia sią na li- Marysia, przestała fikać nóżkami.
nii ojciec - matka. Mama czegoś za- Dziecko jest bezsilne, pewnie sią zło- krzywdą. Przecie nie o to chodzi. Ale
gdy dzieck nie potrafią inaczej prze-
broni, tat ś pozwoli. Dziecko znako- ści, ale ono wie, co kom wolno i kto
kazać kom nikat , jak w ten sposób,
micie potrafi na tym pol manewrować t ma przewagą. Tata nie robi tego dla
i wie, z jakim pytaniem do kogo sią swojej fanaberii, tylko dla dobra dziec- e dostaje klapsa, to jest on dla niego
zwrócić. Jest ogromnie wa ne, eby ka - bo od tego zale y sprawność ką- wielkim wydarzeniem. Nie jest to bi-
rodzice ze sobą zgadniali decyzje. pania, a nawet bezpieczeństwo dziec- cie dziecka dla bicia i przy ka dej oka-
zji. Małe dziecko dostało klapsa, to -
Nawet je eli ja wyraziłem córce po- ka, które fikając mo e wyślizgnąć sią
aha - jest sygnał, e dzieje sią coś po-
chopnie zgodą na coś, a za chwilą do- z rąk kąpiącego.
wa nego. I to dzieck pomaga. Wiąk-
wiad ją sią, e ona wcześniej tej Póz
niej dziecko trochą starsze bawi
szą i sk teczniejszą pomocą dla małe-
zgody nie wyra ała, to cofam swoją sią, jest rozbawione l b zmączone.
go dziecka wkładającego palce do
zgodą, karcąc jednocześnie córką, bo I mówienie dziesiąć razy: Idz
sią myć
kontakt bądzie  br talne odciągnią-
nie miała prawa mnie nawet pytać, nie przyniesie sk tk , bo dziecko do
Fundamenty Rodziny  nr 3/1999
$
WYCHOWANIE
wo matki. Prosta rzecz, dziecko m si przecie nie jesteśmy nieomylni, ka-
dobrze roz mieć, o co je prosimy. Je- raliśmy dziecko za coś, co zrobił brat
eli powiemy dzieck : Idx
posprzątać czy siostra. Popełniliśmy błąd. Je eli
w pokoju - co to znaczy? W pokoj to była kara cielesna, to tego j nie
jest setka rzeczy. Złóż klocki - aha, wia- wycofamy, je eli tą karą był zakaz
domo; gdzie sią klocki składa, jak ,sią oglądania telewizji przez tydzień, to
klocki składa. Ale jak jest tr dniejsze mo emy zakaz znieść czy przenieść na
zadanie, mówmy: Posprzątajmy w inne dziecko - prawdziwego winowaj-
pokoju. Idziemy razem i sprzątamy, cą. Natomiast kara cielesna bez wąt-
podpowiadając dzieck : To połóż na pienia ma tą wadą, e jej sią cofnąć
tę półkę, a to wiesz gdzie położyć, a tu nie da, jest nieodwracalna, została
się zastanów, gdzie jest najlepsze miej- wykonana i koniec. I niezwykle wa -
sce dla tej rzeczy; czy ładnie wygląda ne dla sk tków wychowania jest to, co
ta rzecz na podłodze? itd. Ale powie- ojciec powie w chwili, kiedy oka e sią,
dzieć małem dzieck znad gazety: e popełnił błąd. Najgorsze jest - czą-
Idx
, posprzątaj pokój, to jest abs rd. sto ojcowie ten błąd popełniają - da-
Dziecko nie wie, co to znaczy. Nie wanie, e wszystko jest w porządk ,
potrafi wypełnić polecenia. aby nie stracić a torytet . Udawanie,
cie i natychmiastowe wymierzenie
Wez
my przykład: dziecko bawi sią e ja miałem jednak racją. A potem taki
klapsa ni zawiłe tł maczenie, e mo e
go prąd kopnąć. (Jeszcze gotowe z cie- zabawkami. Mam sia woła: Chodx
do ojciec dziwi sią, e kilk nastolatek
kuchni na obiad. Przecie dla dziecka b nt je sią przeciwko władzy ojcow-
kawości sprawdzać przy nastąpnej
to jest ogromny wysiłek zroz mieć, co skiej i ojciec całkowicie traci a tory-
okazji jak ten prąd wygląda i jakie ma
mama mówi - oderwać sią od zabawek. tet. Prawdziwie mądry człowiek mo e
 nó ki , którymi  kopie .)
Ono nie ma ochoty, eby podjąć wa - sią przyznać nawet do elementarnych
Znam syt acją, kiedy siedmioletni
chłopiec po otrzymani lania, ale ta- ną decyzją, e jednak przerwie zaba- błądów, bo ma zdrowe pocz cie swo-
kiego, e rzeczywiście pocz ł, e do- wą, bo mam sia prosi, wyciszy swoją jej wartości, bo wie, e jest mądry,
aktywność zabawową, wypełni pole- a pomylić sią mo e ka dy. Natomiast
stał lanie, powiedział obcierając łzy:
Wiesz, tato, dobrze mi to lanie zrobi- cenie mamy i pójdzie do k chni. Taki ktoś, kto sią boi o swoją pozycją, do
 czyn dziecko trzy-, czteroletnie jest adnego błąd sią nie przyzna, bo to
ło. Chłopiec siedmioletni. Stosować
w stanie wykonać kilka razy w ciąg podwa a (jak myśli) jego wiarygod-
tą  biblijną rózgą mamy nie po to,
dnia. Je eli matka w ten sposób zawo- ność czy mądrość. Ogromnie d o
eby sią na dzieck zemścić, tylko po
ła 10 raz, w ciąg godziny, to dziecko mo e wygrać ojciec, który podejdzie
to, eby dzieck pomóc. Oczywiście,
m si być  nieposł szne , bo jest po do syna i powie: Kochany, przepra-
stosowanie kary cielesnej ma sens
prost niezdolne do wykonania pole- szam cię bardzo, popełniłem błąd. Pro-
wtedy, gdy dziecko nie jest w stanie
zroz mieć niestosowności swego po- ceń matki. szę cię, abyS
mi to wybaczył. Wiesz,
Myślą, e powinniśmy sobie czą- chciałem twojego dobra, ale x
le oce-
stąpowania. Przestaje być potrzebna
kara cielesna, gdy dziecko w pełni ro- sto zadawać pytanie, czy my dzieck niłem sytuację. Myślą, e nic tak nie
z mie zło tkwiące w zakazanym po- nie stawiamy wymagań takich jak b d je a torytet rodziców, w tym
dorosłem . Pewnie okazałoby sią, e wypadk ojca, jak przyznanie sią do
stąpowani .
cząsto dzieci są nieposł szne dlatego, winy i przeproszenie.
e po prost nie dajemy im szansy I wreszcie, ostatnia rzecz - stawia-
wypełnienia tego, czego od nich wy- nie wymagań. W wychowani naszych
Mamy cząsto pretensje do naszych
magamy. Z dr giej jednak strony, sta- dzieci jakoś znikły wymagania, dzieci
małych trzy-, czteroletnich dzieci: Ono
wianie wymagań jest wa nym elemen- nie mają obowiązków. Żeby sią tylko
jest nieposł szne. Proszę pana, moje
dziecko się nie słucha - cząsto tak pa- tem rozwojowym. Nale y wiąc stawiać czyły. Mam sia nosi wągiel z piwni-
nie mówią w poradni - niezbyt popraw- dzieck wymagania na miarą jego cy, eby synek 18-letni tylko sią czył,
mo liwości i ani trochą mniejsze. bo przecie mat ra przed nim, a ona
nie po polsk . I co sią okaz je. Ta pani
nie miała okazji zdać mat ry, wiąc
wydaje, wyrz ca z siebie tyle poleceń
niech chocia synek zda. Za wa my
na min tą, e dziecko nie byłoby w
Teraz chciałbym powiedzieć o sza- taką rzecz. Je eli kom ś stawiamy
stanie wypełnić tych poleceń w ciąg
tygodnia. To nie dziecko jest niepo- lenie wa nej sprawie, na której mo - wymagania, to my m jednocześnie
sł szne, tylko matka stawia wymaga- na ogromnie d o wygrać i bardzo okaz jemy za fanie.
wiele stracić. To jest chwila, w której
nia, które nie mogą być spełnione.
Dziecko broniąc sią przed tym, po pro- my popełniliśmy błąd. Zarządziliśmy
st  tąpieje i nie reag je na adne sło- coś, co okazało sią złe dla dziecka;
Dokończenie na s. 9
Fundamenty Rodziny  nr 3/1999
%
MAŁŻEŃSTWO
NATURALNE PLANOWANIE RODZINY
WłaS
ciwie każde małżeństwo, które tego pragnie, ka, a gdy propon jemy im zabranie go
może stosować metody naturalnego planowania rodziny. ze sobą, to zaraz znajd je sią jeszcze
Szanse małżonków na praktykowanie ich z powodzeniem wzrastają, kilka innych przeszkód nie do przesko-
jeS
li mają oni silną motywację i cieszą się wzajemnym zrozumieniem czenia. Wycz wa sią czasami jakiś ląk
i dobrą komunikacją. Poziom wykształcenia nie wydaje się czynnikiem przed odkryciem sią, przed przyzna-
decydującym o możliwoS
ci nauczenia się NPR. W badaniach niem sią do bezradności i słabości w
przeprowadzonych w pięciu krajach przez R
wiatową Organizację Zdrowia tej dziedzinie. Mo e to tak e wina in-
stwierdzono, że 93 procent kobiet, żyjących w bardzo różnorodnych str ktorów, e czasem są odbierani ra-
warunkach socjalno - ekonomicznych i reprezentujących różny poziom czej jak s rowi sądziowie, a nie jak
wykształcenia, było w stanie już w pierwszym cyklu po otrzymaniu gotowi do pomocyc yczliwi przyja-
instruktażu w zakresie metody owulacyjnej właS
ciwie okreS
lić okresy ciele rodziny.
płodnoS
ci i niepłodnoS
ci. W jednym z oS
rodków 48 procent kobiet było Ten początkowy wysiłek wło ony
analfabetkami, a jednak radziły sobie tak samo dobrze jak kobiety w na ką jest niezbądny, by móc póz
-
z co najmniej S
rednim wykształceniem w innych oS
rodkach. niej radzić sobie samodzielnie. A na-
Kobiety karmiące piersią, mające nieregularne cykle (na przykład w ka jak to na ka: trzeba wa nie po-
okresie premenopauzy lub po zaprzestaniu używania antykoncepcji sł chać, trochą poczytać, pomyśleć,
hormonalnej) również będą w stanie nauczyć się nowoczesnych metod odrobić  zadanie domowe i przede
NPR, których stosowanie - w odróżnieniu od  kalendarzyka - nie jest wszystkim poświącić na nią trochą
uzależnione od regularnej długoS
ci cykli. czas . Widzimy na naszych k rsach,
( Natural Family Planning. A guide to provision of services ,
ze mał eństwa, które zdobyły sią na
WHO, Genewa 1988)
ten początkowy wysiłek nie mają póz
-
niej problemów, zaś z dr giej strony
amieszczony powy ej cytat po- osobiste l b zasłyszane poglądy, na za- są i takie, które własne lenistwo zasła-
chodzi z ogłoszonego w 1988 sadzie:  jedna pani dr giej pani... . Za- niają stwierdzeniem:  to dla nas za
Zrok raport Światowej Orga- stanówmy sią zatem nad kilkoma wa- tr dne .
nizacji Zdrowia, poświąconego meto- r nkami, które powinny być spełnione, Podstawowe zasady metod NPR
dom NPR i ich na czani . Przytoczy- eby nat ralne planowanie rodziny sta- nie są skomplikowane, tylko e wiele
liśmy go na wstąpie, poniewa dość ło sią nieskomplikowaną praktyką. kobiet przestało dziś fać swoim na-
cząsto słyszy sią stwierdzenia, e me- t ralnym odcz ciom i nie wierzy, e
tody NPR są tr dne. Podczas naszej takie proste obserwacje mogą dać pod-
kilk letniej praktyki instr ktorów me-  Nat ralne nie znaczy w tym wy- stawą do rozpoznania płodności. Dla-
tody objawowo - termicznej napraw- padk przychodzące samo z siebie - tego właśnie k rsy prowadzone przez
dą nie spotkaliśmy jeszcze nikogo, kto metody trzeba sią na czyć, a to mo e Ligą Mał eństwo Mał eństw rozcią-
z pełnie nie byłby w stanie na czyć wymagać trochą wysiłk , samozapar- gają sią na cztery miesiące - to a nad-
sią prowadzenia obserwacji i ich in- cia i systematyczności. Nie jest j dziś to, eby w kontakcie z instr ktorami
terpretowania, co oczywiście nie zna- specjalnym problemem znalezienie i z innymi mał eństwami wyjść z wła-
czy, e wszystkim szło to jak po ma- instr ktora czy odpowiednich ksią ek snej skor py i wierzyć w siebie. Ten
śle. Tą nieprawdziwą opinią o meto- i pomocy - w Polsce oprócz sieci po- początkowy tr d opłaca sią, bo daje so-
dach NPR w pewnej mierze kształt ją radni przyparafialnych działa kilka lidne podstawy na przyszłość.
pop larne czasopisma reklam jące organizacji dostąpniających k rsy,
środki antykoncepcyjne jako nieskom- tylko eby sią chciało chcieć - a czą-
plikowane w yci , a tak e opinie osób sto to jest główna przeszkoda. Nieraz Kładziemy w Lidze d y nacisk na
nie mających w gr ncie rzeczy wiel- mał onkowie tł maczą sią, e nie to, eby w k rsach w miarą mo liwo-
kiego pojącia o metodach, za to głośno mogą wziąć dział w k rsie, bo nie ści brali dział obydwoje mał onko-
i z przekonaniem wygłaszających swoje mają przy kim zostawić małego dziec- wie, choć je eli dział mą a jest z ja-
Fundamenty Rodziny  nr 3/1999
&
MAŁŻEŃSTWO
kichś powodów niemo liwy, to oczy- metod i ich stosowanie. Chcielibyśmy
h
wiście wtedy przychodzi sama ona. w tym miejsc podzielić sią pewną
Jednak widać wyraz
nie, jak bardzo ak- obserwacją z naszych k rsów. Otó
tywna obecność obojga łatwia im jest niemal reg łą, ze chocia metody
wprowadzenie teorii w czyn. Mą owie NPR same w sobie nie mają charakte-
ze swoją zdolnością do analitycznego r religijnego, to jednak właśnie mo-
Dokończenie ze s. 7
myślenia znakomicie wspomagają tywacja religijna bywa najbardziej
ony, gdy trzeba zastosować zasady sk teczna. Nie chodzi t jedynie o ląk To jest niezwykle mobiliz jące,
interpretacji objawów, a przy tym j przed grzechem i wyrz ty s mienia, niezwykle rozwojowe. Stawiając
sama ich obecność daje ich towarzysz- ale o świadomość, e po ycie mał eń- dzieck wymagania, stwarzamy m
kom pocz cie, e mogą na swoich skie powinno sią opierać na Bo ym szansą rozwoj , zachącamy go do sa-
mą ach polegać. Ró nie to bywa: cza- porządk . Dlatego mał onkom i narze- mowychowania. To jest termin, który
sem na przeszkodzie wspólnem czonym, dla których wiara jest czymś pewnie przydałoby sią w osobno roz-
czestnictw staje praca, innym razem wa nym i codziennym, o wiele łatwiej winąć, bo nie da sią wychować czło-
mą nie wydaje sią specjalnie zainte- przychodzi styl ycia oparty na nat - wieka bez jego własnej aktywności.
resowany  babskimi sprawami , jesz- ralnym planowani rodziny. Metody Mo na stworzyć m najlepsze, wa-
cze kiedy indziej ta nieobecność mą a NPR nie są jakimś c downym reme- r nki, ale je eli on nie podejmie tr -
wynika z ró nicy poglądów na porzą- di m na l dzkie problemy, ale bardzo d samowychowania, wychowania
dek mał eńskiego współ ycia. Trzeba cząsto stają sią imp lsem do zastano- siebie, to nic z takiego wychowania
jednak robić wszystko, eby czyć sią wienia sią nad całością mał eńskich nie wyjdzie.
razem - to piąkny i b d jący widok: relacji. Silna motywacja jest zatem nie- Pods mow jąc temat  Bo y porzą-
mą i ona pochyleni w sk pieni nad zmiernie wa na, by to, co z początk dek dla dzieci , w zasadzie nale y po-
kartą obserwacji. wydawało wrącz nierealne, stało sią wiedzieć dwa słowa - cześć i posł -
rzeczywistością. To tak jak z b dową szeństwo. Dzieci mają czcić ojca
własnego dom : ile wyrzeczeń i tr - i matką. Mają być im posł szne. I to
Ró ne są powody, dla których mał- dów podejm ją l dzie, by cieszyć sią jest dla ich dobra, dla dobra ich przy-
eństwa decyd ją sią na nat ralne pla- swoimi czterema ścianami, a w koń- szłych rodzin, dla nich samych.
nowanie rodziny. U jednych przewa- c ta determinacja doprowadza ich do Obyśmy pomogli naszym dzieciom
ają wzglądy moralne, inni znają, e cel . Tym bardziej nie ł dz
my sią, e roz mieć sens posł szeństwa, dostrze-
chcą poprzestać na określonej liczbie szcząście w mał eństwie da sią zb - gać dobro, jakie tkwi w posł szeń-
dzieci i wybierają tą drogą, jeszcze inni dować środkami zastąpczymi, bez stwie, a wtedy bądą posł szne, bo dzie-
zawiedli sią na antykoncepcji. Jedno wysiłk , bo wszystko, co naprawdą ci są mądre.G
jest pewne: im silniejsza motywacja, wartościowe, koszt je.G
tym łatwiej przychodzi na czenie sią
INTERNET
www.mateusz.pl/goscie/ligamm/
.
a naszych stronach internetowych trwa przeb dowa, ktorej wyniki staną
Nsią widoczne pod koniec sierpnia - nie bądą to jakieś rewol cyjne zmiany,
- t. I:  Karol Wojtyła - dorastanie
ale mamy nadzieją, e łatwią one korzystanie z naszego wcią rozrastającego
do papiestwa (360 s., cena 42 zł)
sią serwis . Tymczasem polecamy miądzy innymi informacje o wpływie ró -
- t. II:  Jan Paweł II - niezwykły
nych leków na objawy płodności, zdrowie dziecka w łonie matki i skład mleka
pontyfikat (360 s., cena 42 zł)
kobiecego. Wiadomości te mo na znalez
ć pod adresami: http://www.mate sz.pl/
t. III:  Pielgrzymki do Polski (w
goscie/ligamm/k rsy/lekcje/l_30.pdf oraz http://www.mate sz.pl/goscie/ligamm/
przygotowani ).
porady/karmienie/leki/
Poza tym mamy j pełny zestaw lekcji k rs NPR (bądziemy sią starali
Miesiącznik  Ziemia Bocheńska ,
tak e jak najszybciej z pełnić te nagrania dz
wiąkowe k rs radiowego), po-
32-700 Bochnia, Proszówki 361,
jawiają sią te nowe archiwalne n mery  F ndamentów , mo na równie sko-
tel ((0-14) 611 00 91
rzystać z całkiem sporej ilości porad. No i najwa niejsze - mo na do nas pisać,
(0-601) 49 74 61
pytać - to najszybszy sposób kontakt z nami. Zapraszamy.G (M.T.)
Fundamenty Rodziny  nr 3/1999
'
KARMIENIE
dr Magdalena Nehring  Gugulska
nader spokojne i ciche w okresie, gdy
Przez kilka pierwszych dni dziec- niewiele jedzą, a rodzice myślą, e
ko  spada na wadze jak sią przyjąło mają po prost grzeczne dziecko i nie
mówić. Spadek ten nie powinien prze- przychodzi im do głowy, e coś jest
kroczyć 10% masy rodzeniowej. Naj- nie w porządk . Nierzadko bywa, e
 Mo e mam za mało pokarm ? ni sza wartość odnotowana na ogół zbyt póz
no rozpoznane obni enie po-
i:  Czy mój mały nie jest głodny? to w 3  4 dobie, to tzw. masa spadkowa. ziom laktacji jest tr dne l b wrącz
cząste pytania niepewnych, młodych Jest ona bardzo wa na, choć cząsto niemo liwe do odratowania.
mam karmiących. Nad niejedną zanie- rodzice nawet jej nie pamiątają. To od
pokojoną matką stoi rodzina i dosz - niej właśnie, nie od masy rodzenio-
k je sią objawów głod mal cha: wej liczy sią ile dziecko  przybiera .
 Zobacz jaka ta rączka ch dzi tka! ; Ka de dziecko, chyba e wystąpi-
 Ale ten Michaś ssie pal szki, jakby ły wyjątkowe okoliczności np. cho-
tydzień nie jadł! . Jedna wątpliwość Dzieci rosną w ró nym tempie, jed- roba, operacja, kłopoty ze ssaniem,
dokłada sią do nastąpnej i w matce ne szybciej inne wolniej. Najłatwiej to powinno wyrównać masą rodzenio-
rodzi sią ląk.  Głodzą dziecko! . Co zobaczyć na tzw. siatkach centylo- wą do kończenia 3 tygodni. Osta-
wtedy robić? Siągać po mieszanką, wych. Uzmysławiają one nam, e tzw. teczny termin mija wraz z kończe-
której przynajmniej wiem ile dziecko norma ma całkiem szerokie granice. niem miesiąca.
zjada? Zwiąkszyć cząstość karmień 50% dzieci mieści sią miądzy 25 a 75 W pierwszych 6 miesiącach, nie
w ciąg dnia? Na te wszystkie pytania centylem, ale masa mieszcząca sią biorąc pod wagą pierwszego tygodnia
postaram sią Wam, Drogie Czytelnicz- miądzy 3 a 97 centylem te jest pra- ycia, dziecko powinno zwiąkszać
ki, po kolei odpowiedzieć. widłowa. Jeśli masa ciała naszego swoją masą o 120  240 gramów ty-
dziecka w danym wiek odpowiada 30 godniowo. Nie powinno przybierać ab-
centylowi, oznacza to, e 30% dzieci sol tnie mniej ni 100 gramów. Przy-
Po rodzeni wiąkszość noworod- wa y mniej, a 70% wa y wiącej. Sama pominam, e liczymy, poczynając od
ków jest wa ona. Nie ma znaczenia, czy masa jeszcze niewiele mówi. Dopiero najni szej znanej masy spadkowej.
bądzie to wykonane 15 min t czy 4 go- skorelowana ze wzrostem mo e dać Przyzwoity przyrost masy w ciąg
dziny po porodzie. Ze wzgląd na przy- nam pełniejszy obraz rozwoj dziec- miesiąca przekracza 600 gramów. Naj-
wiązywanie coraz wiąkszej wagi do do- ka. Na siatkach najlepiej obserw je sią ni szy do zaakceptowania wynosi 450
brego pierwszego kontakt noworodka rozwój dziecka przez dł szy okres. gramów na miesiąc. Wa enie codzien-
z matką i wczesne pierwsze karmienie, Ka de załamanie krzywej w dół po- ne, zwłaszcza starszego niemowlącia,
w wiel szpitalach zaniechano szybkie- winno b dzić niepokój i skłonić do na wadze mechanicznej mo e nie dać
go, t po porodzie wa enia  dla zasa- wyjaśnienia przyczyn takiego stan  nam prawdziwego obraz . Jeśli chce-
dy . Zwłaszcza, e poło na orientacyj- bądzie to cząsto choroba l b odmawia- my określić dobowy przyrost masy,
nie mie określić wagą rodzonego nie jedzenia. W niektórych krajach lepiej odczekać 3-4 dni i zyskaną
dziecka i mo e ocenić, czy zwa enie jest zachąca sią matki, aby same prowa- wartość podzielić przez ilość dni.
konieczne dla dalszego postąpowania dziły obserwacje na proszczonej siat- Otrzymana wartość nie powinna być
np. medycznego. Za to znajomi i rodzi- ce jak rosną ich niemowląta. Pozwala ni sza od 16 gramów na dobą.
na l bią zadawać pytanie:  Ile wa ył? . to w miarą szybko wychwycić jakieś Oczywiście bywają niemowlaki
Równie pediatra chce znać masą ro- nieprawidłowości. Was te zachącam kochające jeść, które bądą przybiera-
dzeniową noworodka i wpis je ją do do skorzystania z siatki, którą mo na ły ponad 300 gramów tygodniowo,
ksią eczki. Póz
niej stanowi ona p nkt znalez
ć na stronie . Nim dotrzecie do czyli przez miesiąc zwiąkszą masą
odniesienia przy obserwowani czy Poradni D na kolejne szczepienie d o o 1,5 l b 2 kg (!). Tymi nie bądziemy
dziecko dobrze  przybiera . Warto wiąc wcześniej bądziecie mogły wykryć np. sią w ogóle przejmować. Ka de z tych
znać masą naszego mal cha odnotowa- słabe  przybieranie waszego malca arłoków, jeśli jest karmione piersią,
ną w pierwszej dobie. i szybciej zadziałać. Niektóre dzieci są wyrośnie na sm kłego dw latka. Naj-
Fundamenty Rodziny  nr 3/1999
KARMIENIE
wa niejsze jest stalenie, czy dziecko - ograniczanie czas i cząstości kar- Jeśli przybór masy wynosi ok. 90-
nie przekracza dolnych granic. Jeśli mień 100 gramów tygodniowo, postąp je-
tak, trzeba działać! - dokarmianie w pierwszych dobach my jak wy ej oraz mo na przez okres
Do szóstego miesiąca prawidłowo 2. Błędy często popełniane przez przejściowy podawać dzieck 2-3 razy
przybierające niemowlaki powinny matki: dziennie ok. 60 ml najlepiej odciąga-
podwoić swoją masą rodzeniową. - nieprawidłowa technika karmienia nego przez matką pokarm . Mama
W kolejnych 6 miesiącach, a cza- - karmienia zbyt rzadkie, zbyt krótkie powinna zaopatrzyć sią w elektrycz-
sem nawet wcześniej, tempo wzrost - brak karmienia nocnego ny odciągacz i przez pierwsze dwa dni
maleje. Wtedy krzywa na naszym - stosowanie smoczków, kapt rków kilka razy dziennie odciągać pokarm,
wykresie spłaszcza sią. Niemowląta - zaniechanie odciągania w przypad- aby maksymalnie pob dzić laktacją.
przybierają w tym okresie 90-150 gra- k rozdzielenia z dzieckiem Pokarm powinien być podawany nie
mów na tydzień, czyli około 400-600 3. Czynniki ze strony dziecka: b telką ze smoczkiem, lecz inną me-
gramów miesiącznie. - nie miejątność efektywnego ssania todą nie zab rzającą mechanizm ssa-
- odmawianie piersi nia. (artykuł na ten temat ukazał się w
- choroba numerze 1/99  Fundamentów Rodzi-
W pierwszych dobach po rodze- 4. Czynniki ze strony matki: ny - przyp. red.)
ni  codziennie, w pierwszych tygo- - zab rzenia odr ch wypływ (stres, Jeśli przybór jest ni szy ni 90 gra-
dniach  co 1-2 tygodnie, w kolejnych ból, przemączenie) mów na tydzień, trzeba po pierwsze
miesiącach  raz na miesiąc. Zawsze - niewiara we własne mo liwości wyeliminować przyczyny, po dr gie
warto wtedy, gdy za wa ymy, e: ma- - brak wsparcia ze strony rodziny zapewnić dzieck po ywienie podając
l ch ciągle chce ssać l b przesypia dł - - niechąć do karmienia 5 razy dziennie po 60 ml mleka, a po
gie okresy i je rzadko; w czasie ssania 5. Inne mniej znane przyczyny: trzecie rozb dzić obni oną laktacją.
nie słychać łykania; mama nie obser- - przyjmowanie leków ham jących Jest to jedyna syt acja, kiedy porcje
w je odr ch wypływ mleka; dziec- laktacją (bromokryptyna, estrogeny, mleka m szą być początkowo z peł-
ko moczy mniej ni 6 piel szek na di retyki ) niane szt czną mieszanką, a mama
dobą; w okresie pierwszych 8 tygodni - ywki (tytoń, alkohol, środki od - m si skoncentrować sią początkowo
rzadziej ni raz dziennie oddaje stolec. rzające) na odciągani mleka a nie na samym
- zab rzenia hormonalne l b szko- karmieni . Kolejne dni przynoszą
dzenia gr czoł piersiowego zwiąkszanie ilości odciąganego mle-
Najcząściej mamy do czynienia - cią a ka, mo na stopniowo zmniejszać ilość
z pozornym brakiem pokarm . Matka podawanej mieszanki na korzyść po-
jest pełna ląk o ilość prod kowane- karm (zawsze podaje sią mieszanką
go mleka, jest przekonana, e nie ma W wiel w miarą wcześnie rozpo- połączoną z pokarmem). Powoli nie-
pokarm , myśli, e dziecko głod je. znanych syt acjach mo na przywró- które karmienia z piersi zaczynają na-
Być mo e powodem jej niepokoj są cić prawidłową laktacją. Zarówno sycać dziecko, to bardzo dobry znak.
jakieś zachowania dziecka, które człowieka jak i innych ssaków mo - Mo na wówczas pomyśleć o zmniej-
mama kojarzy z głodem: krzyki, płacz, liwe jest rozb dzenie prod kcji mle- szani dokarmiania. Cały proces tej
ssanie pal szków itp. Zwa enie bądzie ka nawet wtedy, gdy matka nie rodzi- tzw. relaktacji przebiega pod kontrolą
działało terape tycznie na mamą i całą ła i adopt je dziecko. Tym bardziej jest fachowej osoby, która co kilka dni
rodziną. Przecie , jeśli mal ch rośnie to mo liwe, jeśli laktacja nat ralnie wa y dziecko i decyd je o kolejnych
to je. A jeśli je tylko z piersi, to zna- wyzwoliła sią, a tylko okresowo zo- krokach. Jest to proces m dny, cza-
czy, e laktacja jest na odpowiednim stała zab rzona. sem ciągnący sią 2-4 tygodnie. Jeśli
poziomie a problem tkwi raczej w psy- Jeśli przybór masy jest niewielki, po tym okresie nie daje sią odrato-
chice ni w gr czole piersiowym. ale nie ni szy ni 100 g na tydzień trze- wać zaniedbanej laktacji, dziecko na
ba wedł g powy szej listy sz kać i na- ogół pozostaje przy karmieni mie-
stąpnie wyeliminować przyczyny oraz szanym. A to i tak d o lepsze wyj-
maksymalnie zwiąkszyć cząstość do- ście ni całkowite przejście na szt cz-
Niestety, bywa, e niepokoje mamy brych technicznie karmień. Dobrą ny pokarm, gdy tylko pojawią sią
są zasadnione, masa dziecka jest ni- zasadą, jest karmienie co półtorej go- wątpliwości.G
ska, zbli a sią l b przekracza stalone dziny dzień i co trzy godziny w nocy.
dolne granice. Przyczyny takich syt - Efekt jest m rowany, jeśli dziecko
acji mogą być nastąp jące: mie l b szybko na czy sią prawidło-
1. Błędy wynikłe z rutyny szpitalnej: wo chwytać i dobrze ssać pierś. Na tym
- opóz
nione pierwsze karmienie etapie mo e być pomocna poradnia
- rozdzielanie matki z dzieckiem laktacyjna.
Fundamenty Rodziny  nr 3/1999
PORADY
nie po 5  10 kropli  nalewka), Kytta
Sedativum (trzy razy dziennie po 5 
10 kropli), w zespole napiącia przed-
miesiączkowego mo na te zastoso-
wać mieszanką spokajająco - rozk r-
czającą - oto prosty przepis: 5 cząści
melisy, po 3 cząści ziela krwawnika,
koszyczka arcydziągla, kłącza tatara-
k , ziela dzi rawca, koszyczka r -
 Moim problemem jest bolesne miesiączkowanie. Jest to ból na miank - stosować do zaparzania jed-
tyle poważny, że nie pozwala mi na normalne funkcjonowanie - ną ły eczką mieszanki na szklanką
muszę leżeć. Kilka razy bóle były tak silne, że trzeba było nawet wody i pić trzy razy dziennie po jedną
wzywać pogotowie. Obecnie stosuję na uS
mierzenie bólu trzecią szklanki. Dobrze jest te sto-
przepisany przez lekarza S
rodek Solpadeine, bo słabsze leki sować ciepłe okłady na dół brz cha
nie przynoszą żadnych efektów. Póx
niej doszło jeszcze obfite oraz gimnastykować sią (zestaw odpo-
miesiączkowanie. Ginekolog nie stwierdził u mnie chorób, które wiednich ćwiczeń przedstawialiS
my w
objawiałyby się takimi dolegliwoS
ciami i zastosował leczenie numerze 4/1998 - przyp. red.).G
progesteronem. Przez 6 miesięcy po zakończeniu kuracji nie było
problemów z obfitym krwawieniem, póx
niej pojawiło się znowu.
Jako ostatnią alternatywę lekarz zaproponował mi leczenie
tabletkami antykoncepcyjnymi.
olesne miesiączkowanie jest Z leków przeciwbólowych polecam
cząsto dość zło onym zagad- Solpadein, Acenol, Cataflam - proszą
Bnieniem. Generalnie mo na sią nie obawiać sk tków bocznych,
PIERWSZY ROK
stwierdzić, e jeśli w r tynowym ba- chyba e ma Pani przeciwwskazania
dani ginekologicznym nie stwierdzo- ogólne. Leki te działają m.in. poprzez
no odchyleń od normy, nale ałoby hamowanie wydzielania prostaglan-
pomyśleć o wąskiej szyjce macicy jako dyn - s bstancje te są cząsto odpowie-
jednej z dość typowych przyczyn po- dzialne za ból podczas miesiączki. Ich
wy szych dolegliwości. W tym przy- wydzielanie mo e być indywid alnie
padk jedynie poród w przyszłości zmienne i ró nie odcz wane przez
mo e rozwiązać ten problem (a torka pacjentką.
list nie jest jeszcze mą atką). Dole- Bolesne miesiączkowanie związa-
gliwości bólowe mogą równie wyni- ne jest cząsto z zespołem napiącia
kać z przebieg cykli, stąd te radziła- przedmiesiączkowego, którego z
ródło
bym prowadzić obserwacje, które tkwi w pewnej nierównowadze hormo-
m.in. mogą przynieść odpowiedz
na nalnej - w jej reg lowani d ą rolą
pytania, jak dł ga jest III faza cykl odgrywa dieta wysokobłonnikowa -
i czy ewent alnie byłyby wskazania do niskotł szczowa oraz magnez.
przyjmowania progesteron . Antykoncepcja hormonalna jest
Endometrioza, choroba wcią dość ostatecznością, która tak naprawdą nie
MIESIĄCE
zagadkowa, mo e równie być przy- leczy, lecz ods wa czasowo problem,
czyną bolesnego miesiączkowania, ale wyłączając na okres jej stosowania
w tym przypadk wskazana jest bar- nat ralny zegar biologiczny. Wa ąc W miejscu, gdzie skrzyżują się linie
dzo drobiazgowa diagnostyka gineko- zyski i straty towarzyszące jej stoso- odpowiadające wadze i wiekowi dziec-
logiczna. Chciałabym te zwrócić wani , raczej bym odradzała. ka narysuj wyrax
ną kropkę. Lącząc
wagą, e jeśli zdecyd jecie sią Pań- Z innych leków wspomagających kropki, otrzymasz krzywą, która poka-
stwo na próbą leczenia dolegliwości polecam preparaty homeopatyczne: że Ci, jak roS
nie Twoje karmione pier-
specjalna dietą z s plementami oraz Magnesium phosphoricum D3 l b D4, sią dziecko. JeS
li krzywa ta nie wznosi
stosowanie magnez w cel przeciw- R 75 (krople), Aesculus compositum, się lub opada, a także przekracza dol-
bólowym, wskazane jest poprowadze- a tak e: olej wiesiołkowy (Oeperol), ną granicę zaznaczoną linią ciągłą,
nie takiej k racji przez minim m 3 -4 r mianek, walerianą, maliną, przy- skontaktuj się z lekarzem pediatrą, po-
miesiące, bez dodatkowych leków. wrotnik, Tormentilla (trzy razy dzien- łożną lub poradnią laktacyjną.G
Fundamenty Rodziny  nr 3/1999
KILOGRAMY
ZDROWIE
toksyczne dla plemników, wywoł ją
spadek ilości plemników oraz ham ją
ich r chliwość i wzrost odsetka form
nieprawidłowych;
- alkohol - przyczynie sią do zab rzeń
erekcji; mo e równie trwale szka-
dzać materiał genetyczny plemnika,
sprzyjając porodom dzieci z tzw. ze-
społem alkoholowym (zab rzenia roz-
iepłodność jest problemem stanowi oceną  jakości nasienia , ale woj psychomotorycznego, tr dności
około jednej trzeciej par, waga: stres oraz szczególne war n- w koncentracji, na ce, zmiana rysów
Nwśród których w jednej trze- ki, w jakich odbywa sią pobranie, jak twarzy).G
ciej przypadków przyczyna le y po równie nadmierne przegrzanie, obci-
stronie mą czyzny. Jeśli mał onkowie sła bielizna mogą powodować fałszy-
po rok reg larnego współ ycia płcio- we jemne wyniki. Badanie mo na
wego nie mogą począć dziecka, to powtarzać co 3-4 miesiące, bowiem
wskazana jest kons ltacja lekarza gi- prod kcja nasienia trwa około 72 dni
nekologa. Jednocześnie nale y podkre- pl s 2 dni na transport.
ślić konieczność równoczesnej diagno- O ostatecznym wynik badań de-
styki obojga współmał onków, cyd je ich całościowy obraz.
bowiem chroni to oboje od niepotrzeb- Wiele doniesień trakt je o szcze-
nych przykrych obcią eń psychicz- gólnej roli diety, a zwłaszcza niektó-
nych oraz oszcządza wspólny czas. rych jej składników na poprawą  ja-
Człowiek rozwijając sią z dwóch rów- kości nasienia . Zwróćmy wagą na (Reuters, 29 VI 1999) Wzbogace-
nowa nych komórek: mąskiej i eń- nastąp jące elementy: nie diety w izoflawonoidy mo e zła-
skiej i zmiany w ich materiale gene- - witamina C (do 1000 mg/dz) - zwiąk- godzić dolegliwości menopa zalne
tycznym mogą prowadzić do poronień sza ilość plemników, poprawia ich y- i obni yć ryzyko wystąpienia osteopo-
(w tym tzw. nawykowych, czyli po- wotność i r chliwość, bierze dział w rozy i chorób kład krą enia ko-
wy ej trzech, l b do nieprawidłowych syntezie testosteron ; biet po menopa zie - wynika z badań
porodów - szkodzenia płod ) - cynk - wspomaga syntezą testoste- przedstawionych przez czonych
Do badań odgrywających szczegól- ron , zwiąksza ilość plemników oraz z Boston na odbywającym sią w San
ną rolą nale ą m.in.: ich r chliwość, bowiem jest koenzy- Diego zjez
dzie Towarzystwa Endokry-
- badania przedmiotowe, tj. dokładnie mem w syntezie białka keratyny, nologicznego. Na kowcy poddali ba-
zebrany wywiad, z wzglądnieniem wchodzącej w skład witki plemnika; daniom preparat o nazwie Promensil,
obcią eń rodzinnych, akt alnych bądz
- witaminy z gr py A i E - wspomaga- zawierający izoflawonoidy pochodze-
przebytych chorób, m. in. nadciśnie- ją f nkcje nabłonka plemników nia nat ralnego. Stwierdzono, e po
nie tątnicze, c krzyca, choroby tarczy- - witaminy z gr py B - wspomagają ośmi tygodniach terapii 40 mg izo-
cy, choroby kładowe, nowotwory, f nkcjonowanie przysadki mózgowej flawonoidów dziennie o 56 % zmniej-
szkodliwe war nki pracy: hałas, zanie- - nienasycone kwasy tł szczowe (np. szyła sią ilość skar ących sią na de-
czyszczenie (na przykład takimi pier- wiesiołek) - biorą dział w syntezie rzenia gorąca, zmniejszyła sią te
wiastkami jak ołów, kadm, rtąć), sie- hormonów płciowych intensywność warów oraz nocnego
dzący tryb pracy (np. kierowcy), - selen - wspomaga r chliwość plem- pocenia sią. Nie stwierdzono przy tym
ywki (nikotyna, alkohol, narkotyki), ników. adnych sk tków bocznych związa-
sport, sa na; Oprócz znanych z
ródeł nat ralnych nych z przyjmowaniem preparat .
- badanie podmiotowe (ocena anato- preparatami godnymi polecenia są Z kolei czeni z niwersytet w
mii i f nkcji); miądzy innymi: Cincinnati przez trzy miesiące wzbo-
- badanie psychofizyczne, ewent al- - Zincas l b Zincas forte (cynk) gacali dietą gr py badanych kobiet po
nie psychiatryczne (zab rzenia osobo- - Salfazin (zawiera witaminy: C, E, A, menopa zie w prod kty z soi (30 g
wości, choroby psychiczne); B6 oraz cynk) orzeszków sojowych l b 750 ml mle-
- badania hormonalne; - beta karoten ka sojowego dziennie). Po tym okre-
- badania genetyczne; - olej z kiełków pszenicy, z wiesiołka sie stwierdzono znaczące obni enie
- badanie nasienia (z oceną bakterio- - dro d e (Lewitan) tempa traty masy kostnej i wzmoc-
logiczną oraz testami czynnościowy- Szczególnie niekorzystnie na płod- nienie kości, jak równie za wa ono
mi mąskich komórek rozrodczych) ność działają równie ywki, np.: istotny efekt antyoksydaycjny oraz
Badanie nasienia - spermiogram - - nikotyna i jej składnik kotynina są reg lowanie poziom cholesterol .G
Fundamenty Rodziny  nr 3/1999
!
PROPOZYCJE
Recenzja nowej książki Jacka Pulikowskiego
wiel podstawowych, a cząsto zna- koS
tak naturalnie samo załatwi. Gdy-
wanych dziś za kontrowersyjne kwe- by mężczyzna spędził na rzetelnym stu-
stii, takich jak na przykład relacja ko- diowaniu, które miałoby służyć jego
bieta - mą czyzna w społeczeństwie, karierze rodzicielskiej tyle czasu, co
pojmowanie mąskości, mą czyzna powiedzmy w szkole podstawowej na
jako  głowa rodziny , wychowanie do naukę, to bylibyS
my fantastycznymi
posł szeństwa. P likowski nie zajm je ojcami.
sią obalaniem współczesnych femini- I jeszcze jedna podstawowa spra-
stycznych mitów, za to pisząc o wła- wa: czas dla rodziny. Nieprzypadko-
hciałbym zwrócić wagą na dzy ojcowskiej, przedstawia ją jako wo ksią ka kończy sią taką propozy-
najnowszą ksią ką Jacka P - sł bą, obowiązek i odpowiedzialność, cją: Proponuję wszystkim ojcom, żeby
Clikowskiego, zatyt łowaną mówiąc o kierowani rodziną, ma na zaofiarowali - może w najbliższą nie-
 Warto być ojcem. Najważniejsza myśli podział ról zgodny z nat rą mą- dzielę - pół godziny z tatusiem, każde-
kariera mężczyzny . P likowski jest skości i kobiecości - stara sią pokazać mu dziecku pół godziny. Jestem prze-
a torem, którego sł cha sią bez zn - porządek, którego zb dowanie pomo- konany, że w wielu domach wybuchnie
dzenia i przym s . Napisałem  sł - e stworzyć szcząśliwą rodziną. szał radoS
ci większy niż z powodu
cha , mimo e chodzi o ksią ką, bo Mnóstwo jest w tej ksią ce przy- otrzymania jakiegoS
drogocennego
najnowsza pozycja tego praktycznego kładów, w których wiel z nas odnaj- prezentu.
poznaniaka napisana została - podob- dzie scenki z ycia własnej rodziny - Naprawdą warto przeczytać tą
nie jak wcześniejsze:  Młodzi i mi- wydaje sią, e jednym z patronów tej ksią ką - mo na ją zamówić za naszym
łość (współa torstwo) i  Warto yć ksią ki mógłby być amerykański ak- pośrednictwem (form larz na sąsied-
zgodnie z nat rą - raczej jązykiem tor Bill Cosby (znany choćby z  Bill niej stronie) - to świetny prezent dla
przeplatanej przykładami i anegdota- Cosby Show ), który ma podobny dar mą a na jesienne wieczory. G (M.T.)
Jacek Pulikowski,  Warto być ojcem.
mi gawądy ni stylem powa nego wy- ironicznego i zabawnego, a przy tym
Najważniejsza kariera mężczyzny ,
kład o ojcostwie, co nie zmienia fak- pozytywnego spojrzenia na rodzinne
Inicjatywa Wydawnicza  Jerozolima ,
t , e są to rozwa ania o bardzo padki i wzloty.
Poznań 1999, 152 s., nasza cena: 13 zł.
istotnych sprawach. Jeszcze kilka lat Ksią ka nosi podtyt ł:  Najwa -
tem jedynymi dostąpnymi nas p - niejsza kariera mą czyzny . Jacek
blikacjami na ten temat trzymanymi P likowski pisze: Jeżeli się zakłada
w podobnym styl były ksią ki ame- rodzinę, to musi się ponosić pewne
rykańskich protestanckich a torów, koszty. Znam wspaniałe przykłady, kie- akładem F ndacji  Głos dla
takich jak Josh McDowell, James Do- dy mężczyzna odmówił przyjęcia NŻycia kazało sią piąte j
wydanie niewielkiej ksią eczki benedykty-
bson czy Gordon McDonald; w 1990 awansu, koledzy nie mogli tego zrozu-
na i lekarza z wykształcenia, o. Karola Me-
rok kazała sią te ksią ka Billa Dod- mieć, a on po prostu zrezygnował
issnera, pt.  Skąd się biorą dzieci (Poznań
dsa:  Tato w katolickim styl  . Bra- z tego, ponieważ byłoby to tak absor-
1999, 44 s., ceny nie podano), która przed-
kowało jednak p blikacji polskich a - bujące, że nie mógłby funkcjonować
stawia prosty i sk teczny wychowawczo
torów, którzy potrafiliby pisać w po- dobrze dla rodziny. (...) Zwykle męż-
sposób rozmawiania z dziećmi o tajemnicy
dobny sposób, odwoł jąc sią do na- czyzna nie wpada na taki pomysł, że
począcia i narodzin. Ojciec Meissner radzi:
szych realiów -  Warto być ojcem trzeba się uczyć, żeby zrobić karierę
po pierwsze rozmawiać - na swoje pytania
przynajmniej cząściowo wypełnia tą ojca. Gdy jednak robi karierę zawo-
dziecko powinno otrzymać wyczerp jącą
l ką, a przy narodzinach tej ksią ki dową, to poS
więca dziesiątki, setki
odpowiedz
; po dr gie mówić zawsze praw-
asystował niejako profesor Włodzi- godzin na to, żeby się doszkolić (...), dą i ywać prostego, nat ralnego jązyka;
po trzecie opowieść o początkach ycia od-
mierz Fijałkowski, który namówił Jac- żeby tylko być fachowcem. Ten sam
nieść podstawowych wartości: miłości, mał-
ka P likowskiego, by przelał na papier mężczyzna, gdy się żeni, myS
li, że spra-
eństwa, rodziny
treści prowadzonych przez niego wowanie władzy ojcowskiej czy w ogó-
Ksią ką mo na zamawiać pod adresem
w Radi Maryja a dycji. Ogromną za- le funkcjonowanie w rodzinie przyjdzie
f ndacji podanym na sąsiedniej stronie. (JN)
letą tej ksią ki jest to, e dotyka ona mu bez żadnego wysiłku, że to się ja-
Fundamenty Rodziny  nr 3/1999
"
PROPOZYCJE
Zagadnieni feminizm poświąco-
ne są dwa artyk ły: Ewy Kowalew-
skiej  y
ródła ruchu feministyczne-
go w Polsce i Cornelii R. Ferreira
 Czy feminizm zagraża Europie .
 Misja kobiety w świecie to te- ści. Ale z dr giej strony przyniosła W związk z debatą dotycząca
mat nowego, wakacyjnego n mer nowe cierpienie: jest nim samotność. ograniczenia badań prenatalnych i po-
 Głosu dla Życia - miesiącznika  WolnoS
ć od mężczyzny  ale i samot- jawiającymi sią z tego powod nie-
wydawanego przez f ndacją związa- noS
ć bez mężczyzny; wolnoS
ć od obo- poroz mieniami przedstawiamy na
ną z Polską Federacją R chów Obro- wiązków wobec dzieci  i samotnoS
ć łamach naszego pisma opinią etyka,
ny Życia - a w nim: bez dzieci; wolnoS
ć od rodziny  i ko- lekarz i polityka.
 Być kobietą - artyk ł o. Karola niecznoS
ć borykania się ze wszystkimi Oprócz tego teksty osób ze świata
Meissnera, d szpasterza, lekarza, psy- problemami, jakie spadają na samot- polityki: ministra Kazimierza Kapery,
chologa. A tor wychodząc od słów św. ną kobietę senatora Jana Szafrańca i posła Anto-
Pawła (1 Kor 11,11) kaz je, e  bycie Kolejnym artyk łem tematycznym niego Szymańskiego; a w stałych r -
kobietą to sprawa relacji. Nie ma ko- jest tekst Ewy Polak  Pałkiewicz: brykach rozwa ania dr. Henryka Jaro-
biety bez mężczyzny, tak zresztą, jak nie  Walka o kobietę w mediach : siewicza -  Wychowanie do
ma mężczyzny bez kobiety. Jeżeli słyszy-  WS
ród powabnych i niezwykle kolo- cywilizacji życia oraz - świadectwa
my czasami, że kobieta się zagubiła - to rowych rekwizytów, tysięcy porad, re- i słowniczek pro life.
należałoby powiedzieć, że zagubiła się portaży z egzotycznych krajów, wS
ród Ponadto w F ndacji  Głos dla Ży-
kobieta, bo zagubił się mężczyzna i za- cudownych zapachów, jakimi są nasą- cia mo na zamówić szereg cieka-
gubił się mężczyzna, bo zagubiła się ko- czone strony magazynów dla pań  wych materiałów pro - life (ksią ki,
bieta. A właS
ciwie problem trzeba po- toczy się bezwzględna walka o kobie- kasety, plakaty i lotki): Fundacja
stawić inaczej: to nie kobieta się zagubiła tę, o jej S
wiadomoS
ć, o wyznawaną  Głos dla Życia ; ul. Forteczna 3;
i nie mężczyzna. To zagubiona została hierarchię wartoS
ci, o jej serce. Te pi- 61-362 Poznań; tel. [phone],
relacja między nimi . sma, będące skądinąd poradnikami, tel/fax [phone].G
Te myśli rozwija równie artyk ł niestrudzenie indoktrynują kobiety,
Aliny Petrowej  Wasilewicz:  Odna- zachęcając je, wręcz zmuszając do
lez
ć i odbudować przymierze . Wy- antykoncepcji, perwersji, zdrad mał-
walczona wolność kobiety dała jej żeńskich, podwójnego życia, nieufno-
mo liwość kształcenia, realizacji za- S
ci wobec KoS
cioła. Robią to w tonie
wodowej, samodzielność, wolniła od najlepszej przyjaciółki, ciepłej po-
całego system powinności i zale no- wierniczki .
Nr Tytuł C e n a Ilo S
ć NależnoS
ć
1  Domowy kurs NPR
(UWAGA : komplet - zawiera pozycje: 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8) 40,00 zł
2 J.S. Kippley:  Sztuka naturalnego planowania rodziny 10,00 zł
3 "Przewodnik dom owego kursu NPR 7,00 zł
4 Zeszyt obserw acji codziennych 2,00 zł
5 Ćwiczenia 2,50 zł
6 Ulotka:  Antykoncepcyjne kła m s tw a  0,20 zł
7 ulotka:  NPR - zdrowe, skuteczne, bezpieczne 0,30 zł
8 Roczna (6 numerów) prenumerata 1 egzemplarza "Fundamentów Rodziny
(zam ówienie realizujem y po otrzym aniu z banku dowodu wpłaty na podane obok konto) 25,00 zł
9 NOWOR
Ć! "Prenum erata przyjaciół" - Roczna (6 numerów) prenumerata
3 egzemplarzy "Fundamentów Rodziny wysyłanych razem na jeden adres
(zam ówienie realizujem y po otrzym aniu z banku dowodu wpłaty na podane obok konto) 60,00 zł
10  Fundamenty Rodziny (do kolportażu - minimum 10 egz.)
(na leżnoS
ć uiszcza się po otrzym aniu przesyłki) 1,00 zł/egz.
11 NOWOR
Ć! J . P u lik o w s k i:  W arto być ojcem" 13,00 zł
12 J. Pulikowski, G. A. Urbaniakowie:  Mło d zi i m iło S
ć  13,00 zł
13 Paweł V I: Encyklika "Hum anae vitae" 1,50 zł
14 Papieska Rada ds. Rodziny: "Ludzka płc io w o S
ć : p ra w d a i zn a c ze n ie ..." 5,50 zł
Razem do zapła ty :
(D o łąc zne j kw oty zo sta n ą do lic zo ne ko szty p rzes yłk i.
N ie do ty c zy to ty lk o k o m p le tu m a te ria łów  Kursu dom owego )
Zamawiam zaznaczone pozycje i zobowiązuję się zapłacić Podpis
za nie w ciągu tygodnia od daty otrzym ania przesyłki
imię i nazwisko adres telefon
Fundamenty Rodziny  nr 3/1999
#
e eli dziś mówimy o świątości, o no w polskim mileni m chrześcijań- 7, 25-26). Zainspirowana tym wska-
jej pragnieni i zdobywani , to stwa  rodzina była  Bogiem silna . zaniem, pragnąła poświącić sią Bog
Jtrzeba pytać, w jaki sposób two- Dziś, opierając sią na ponadczasowym całym sercem przez śl b dziewictwa.
rzyć właśnie takie środowiska, które doświadczeni świątej Kingi, powta- Tote , gdy ze wzgląd na historyczne
sprzyjałyby dą eni do niej. Co zro- rzam te słowa t , pośród mieszkańców okoliczności miała zostać oną ksią-
bić, aby dom rodzinny, szkoła, zakład Sądeckiej Ziemi, którzy przez wieki, cia Bolesława, przekonała go do dzie-
pracy, bi ro, wioski i miasta, w końc cząsto za ceną wyrzeczeń i ofiar, da- wiczego ycia na chwałą Bo ą i po
cały kraj stawały sią mieszkaniem l - wali dowody troski o rodziną i wiel- dw letniej próbie mał onkowie zło yli
dzi świątych, którzy oddział ją dobro- kiego miłowania ycia rodzinnego. na rące bisk pa Prandoty śl b dozgon-
cią, wiernością na ce Chryst sa, świa- Wraz z Patronką tej ziemi proszą nej czystości.
dectwem codziennego ycia, wszystkich moich Rodaków: niech Ten sposób ycia, dziś mo e tr d-
sprawiając d chowy wzrost ka dego polska rodzina dochowa wiary Chry- ny do zroz mienia, a głąboko zakorze-
człowieka? Świąta Kinga i wszyscy st sowi! Trwajcie mocno przy Chry- niony w tradycji pierwotnego Kościo-
świąci i błogosławieni XIII wiek dają st sie, aby On trwał w was! Nie po- ła, dał świątej Kindze tą wewnątrzną
odpowiedz
: potrzeba świadectwa. Po- zwólcie, aby w waszych sercach, w wolność, dziąki której z całym odda-
trzeba odwagi, aby nie stawiać pod sercach ojców i matek, synów i córek niem mogła troszczyć sią przede
korcem światła swej wiary. Potrzeba zagasło światło Jego świątości. Niech wszystkim o sprawy Pana, prowadząc
wreszcie, aby w sercach l dzi wierzą- blask tego światła kształt je przyszłe głąbokie ycie religijne. Dziś na nowo
cych zagościło to pragnienie świąto- pokolenia świątych, na chwałą imie- odczyt jemy to wielkie świadectwo.
ści, które kształt je nie tylko prywat- nia Bo ego! ( Tertio millennio adve- Świąta Kinga czy, e zarówno mał-
ne ycie, ale wpływa na kształt całych niente ) eństwo, jak i dziewictwo prze ywa-
społeczności. Bracia i siostry, nie ląkajcie sią ne w jedności z Chryst sem mo e stać
Napisałem w LiS
cie do Rodzin, e chcieć świątości! Nie ląkajcie sią być sią drogą świątości. Ona staje dziś na
�poprzez rodziną toczą sią dzieje czło- świątymi! Uczyńcie kończący sią wiek stra y tych wartości. Przypomina, e
wieka, dzieje zbawienia l dzkości. i nowe tysiąclecie erą l dzi świątych! w adnych okolicznościach wartość
Rodzina znajd je sią pośrodk tego �Świąci pragną świątości. Takie mał eństwa, tego nierozerwalnego
wielkiego zmagania pomiądzy dobrem pragnienie ywe było w serc Kingi. związk miłości dwojga osób, nie
a złem, miądzy yciem a śmiercią, Z tym pragnieniem rozwa ała słowa mo e być podawana w wątpliwość.
miądzy miłością a wszystkim, co jest świątego Pawła, które słyszeliśmy dzi- Jakiekolwiek rodziłyby sią tr dności,
jej przeciwieństwem. Rodzinom po- siaj: �Nie mam (...) nakaz Pańskiego nie mo na rezygnować z obrony tej
wierzone jest zadanie walki przede co do dziewic, lecz dają radą jako ten, pierwotnej miłości, która zjednoczyła
wszystkim o to, a eby wyzwolić siły który  wsk tek doznanego od Pana dwoje l dzi i której Bóg nie stannie
dobra, których z
ródło znajd je sią w miłosierdzia  godzien jest, aby m błogosławi. Mał eństwo jest drogą
Chryst sie Odk piciel człowieka, wierzono. Uwa am, i przy obecnych świątości, nawet wtedy, gdy staje sią
aby te siły czynić własnością wszyst- trapieniach dobrze jest tak zostać, drogą krzy ową.G
kich rodzin, a eby  jak to powiedzia- dobrze to dla człowieka tak yć (1Kor
(Stary Sącz, 16 VI 1999)
FUNDAMENTY RODZINY dw miesiącznik LIGI MAA
ŻEC
STWO MAA
ŻEC
STWU  stowarzyszenia o charakterze niedochodowym,
którego celem jest na czanie i pop laryzowanie nat ralnego planowania rodziny. Redaktor prowadzący: Maciej Tabor.
Współpraca: Magdalena Nehring  G g lska, ks. Jan sz Kaleta, Ewa Ślizień  K czapska. Sześć kolejnych n merów
FUNDAMENTÓW RODZINY wysyłamy czestnikom k rsów NPR prowadzonych przez LMM oraz jako wyraz naszej
wdziączności wszystkim ofiarodawcom, którzy wesprą działalność Ligi darowizną w kwocie co najmniej 25 zł, wysłaną
przekazem na konto LMM: PKO BP O/Gostynin, n mer: 10204014 33167 270 1 (prosimy o pisanie na przekazie, e
jest to dar na rzecz LMM). Liga Małżeństwo Małżeństwu, ul. Spokojna 5, 05 502 Piaseczno 3; tel. [phone];
e mail:[e-mail]; www.mateusz.pl/goscie/ligamm/. Dr k: UNIGRAF, tel. [phone]
� LMM 1999 ISSN 1234  8112