Psychologiczne mechanizmy obronne
www.worldpressphoto.nl
Mechanizmy obronne
(Sęk, 2005)
Nieświadome, nawykowo stosowane techniki
radzenia sobie z napięciem i lękiem, które
maja na celu obniżenie lęku i spowodowanie
zastępczego zaspokojenie potrzeb. W toku
ich stosowania człowiek wprawdzie obniża
lęk, ale jednocześnie zniekształca informacje
o świecie i własnej osobie, a to jest powodem
dalszych zaburzeń funkcjonowania
psychicznego.
Funkcja mechanizmów obronnych
Cechy zachowań, w których
realizowane są mechanizmy obronne
��Włączają się w sposób nieświadomy,
automatycznie.
��Powtarzają się streotypowo na przestrzeni
historii życia jednostki (a nawet historii
rodziny). Konstytuują się we wczesnych
okresach rozwojowych.
��Nie wymagają  nakładów energetycznych .
��Trudno je zmienić, gdyż stanowią (dla
jednostki) zmienną identyfikującą osobowość,
a zatem budują podstawy poczucia
tożsamości.
(Rogiewicz, 2000)
Hierarchia mechanizmów
obronnych wg Vaillanta 1977
George E. Vaillant. Adaptation to Life. Boston: Little Brown, 1977.
Poziom I Psychotyczne mechanizmy obronne
Poziom II Niedojrzałe mechanizmy obronne
Poziom III Neurotyczne mechanizmy obronne
Poziom IV Dojrzałe mechanizmy obronne
http://images.amazon.com
Poziom I
Psychotyczne mechanizmy obronne
Psychotyczne mechanizmy obronne
zaprzeczanie denial
Nie rozpoznawanie pewnych aspektów rzeczywistości
zewnętrznej lub własnego doświadczenia, które dla
innych ludzi są ewidentne.
Psychotyczne mechanizmy obronne
idealizacja idealization
Przypisywanie sobie lub innym wyolbrzymione cechy
lub właściwości pozytywne.
www.worldpressphoto.nl
Psychotyczne mechanizmy obronne
dewaluacja devaluation
Przypisywanie sobie lub innym wyolbrzymione cechy
lub właściwości negatywne.
www.worldpressphoto.nl
Psychotyczne mechanizmy obronne
projekcja projection
Przypisywanie innym własnych poglądów, zachowań
lub cech, najczęściej negatywnych .
www.worldpressphoto.nl
Psychotyczne mechanizmy obronne
rozszczepienie splitting
Podzielenie zewnętrznych obiektów na całkiem dobre
i całkiem złe.
Osoba pozostająca w kontakcie z osobą stosującą
rozszczepienie może nagle zostać zaklasyfikowana
do jednej z kategorii i deprecjonowana lub
idealizowana.
Podobnie oscyluje obraz samego siebie, obraz świata,
moralność itp.
Poziom II
Niedojrzałe mechanizmy
obronne
Niedojrzałe mechanizmy obronne
zahamowanie
Wstrzymywanie przeżywania impulsów, myśli
i uczuć,wiążących się z napięciem.
Niedojrzałe mechanizmy obronne
rozgrywanie acting out
Jednostka wyraża w sposób niekontrolowany uczucia,
pragnienia lub impulsy, nie przejmując się przy tym
możliwymi negatywnymi konsekwencjami zarówno
na poziomie osobistym, jak i społecznym.
www.worldpressphoto.nl
Niedojrzałe mechanizmy obronne
pasywna agresja passive aggression
Jednostka wyraża w sposób niebezpośredni i bierny
agresję wobec innych osób.
Fasada pozornej gotowości do współdziałania,
udzielenia, pomocy itd. maskuje ukryty opór lub
niechęć.
www.worldpressphoto.nl
Niedojrzałe mechanizmy obronne
regresja regression
Powrót do zachowania charakterystycznego dla
wcześniejszego okresu rozwojowego.
Powrót ten może również objawiać się na płaszczyz
nie
emocjonalnej (odczuwanie siebie jako dziecka,
przypominanie sobie uczuć podobnych do tych
odczuwanych jako dziecko, itp.).
www.worldpressphoto.nl
Poziom III
Neurotyczne mechanizmy
obronne
Neurotyczne mechanizmy obronne
kompensacja compensation
Powetowanie sobie strat w jednej dziedzinie
podkreślaniem zalet w innej.
.
Neurotyczne mechanizmy obronne
przemieszczenie displacement
Rozładowanie stłumionych uczuć, zazwyczaj wrogości
na obiektach mniej niebezpiecznych niż te,
które pierwotnie wzbudziły emocje.
www.worldpressphoto.nl
Neurotyczne mechanizmy obronne
izolowanie isolation
Oderwanie emocji od obiektów lub sytuacji
wywołujących te emocje.
www.worldpressphoto.nl
Neurotyczne mechanizmy obronne
racjonalizacja rationalization
Pozornie racjonalne uzasadnianie po fakcie swoich
decyzji i postaw, kiedy prawdziwe motywy pozostają
ukryte, często także przed własną świadomością.
www.worldpressphoto.nl
Neurotyczne mechanizmy obronne
reakcja upozorowana reaction formation
Radzenie sobie z nieakceptowanymi impulsami
przez wyrażanie przeciwstawnych im impulsów.
www.worldpressphoto.nl
Neurotyczne mechanizmy obronne
wyparcie repression
Usunięcie ze świadomości myśli, uczuć, wspomnień
i pragnień, które przywołują bolesne skojarzenia
lub w inny sposób zagrażają spójności osobowości
danej jednostki (na przykład prowokują
pytania o moralność).
Wyparcie zachodzi wtedy gdy
zaspokojenie popędu (związane
z przyjemnością) może spowodować,
z uwagi na inne wymogi,
przykrość.
www.worldpressphoto.nl
Neurotyczne mechanizmy obronne
odczynianie undoing
Jednostka wykonuje działania, których celem
jest symboliczne naprawienie lub zanegowanie
poprzednich myśli, uczuć lub działań.
Poziom IV
Dojrzałe mechanizmy
obronne
Dojrzałe mechanizmy obronne
altruizm altruism
Jednostka zajmuje się potrzebami innych osób, żeby
w ten sposób częściowo zaspokoić własne potrzeby.
Częściowe zaspokojenie własnych potrzeb poprzez
altruizm dokonuje się albo w sposób zastępczy, albo
jako uzyskanie życzliwości ze strony innych ludzi.
www.worldpressphoto.nl
Dojrzałe mechanizmy obronne
humor
Polega na otwartej ekspresji uczuć bez osobistego
dyskomfortu i nieprzyjemnych efetów dla innych.
www.worldpressphoto.nl
Dojrzałe mechanizmy obronne
sublimacja sublimation
Przesunięcie popędu (potrzeb, motywów) z celu,
którego nie można zrealizować ze względu na
niezgodność z przyjętymi zasadami, na inny, zastępczy
obiekt lub czynność.
www.worldpressphoto.nl
Dojrzałe mechanizmy obronne
tłumienie suppression
Świadome odwrócenie uwagi od pewnej  aktualnie
świadomej - treści psychicznej, na skutek czego myśl
ta staje się przedświadoma. Bezpośrednią motywacją
stłumienia są opory moralne,których z
ródłem jest
druga cenzura, której istnienie między świadomością
a przedświadomością postulował Freud.
www.worldpressphoto.nl
Znaczenie mechanizmów obronnych dla
przystosowawczego funkcjonowania
Przewaga mechanizmów z poziomów 1, 2, 3:
��słabe przystosowanie społeczne w dorosłości (cele
życiowe, związki z innymi ludz
mi),
�� wyższy wskaz
nik rozwodów i poważnych, trudności
w związkach,
��ubogie relacje przyjacielskie,
��wyższy wskaz
nik epizodów wymagających
interwencji psychiatrycznej
��większa liczba dni zwolnień lekarskich i związanej z
tym nieobecności w pracy,
��gorszy ogólny stan zdrowia.
Vaillant, 1977