Psychologia rozwoju  materiały na egzamin
Badanie kształtowania się pojęcia stałości u dzieci (1)
1. stałość masy (plastelina - kulka i kiełbaska; płyn w naczyniach - rurka i szklanka, tyle
samo wody, przelewanie)
2. stałość ciężaru (ciężar kiełbaski i kulki z plasteliny)
3. stałość objętości (jak wzrośnie poziom wody gdy wrzucimy kiełbaską i kulkę z
plasteliny)
4. stałość liczb (szeregowanie drewnianych pałeczek, czy tyle samo korali,
Badanie lateralizacji dziecka (2)
Lateralizacja mózgu -oznacza to, że mózg człowieka jest podzielony na dwie półkule,
które spełniają odmienne funkcje. Lewa półkula zarówno kontroluje prawą stronę ciała, jak
odbiera inf. z prawej strony. Prawa zaś odbiera sygnały z lewej strony i kontroluje lewą
stronę ciała. Lewa jest odpowiedzialne głównie za mowę i język, a prawa za zdolności
matematyczne i przestrzenne.
Zestaw prób dominacji lateralnej:
1.dwie próby dla ręki
a)rozdawanie kart
b)diadohokineza (oznacza ruchy naprzemienne)
2.dwie próby dla oczu
a)podglÄ…danie
b)celowanie
3.dwie próby dla nogi
a)gra w klasy
b)kopanie
Wskaz
nik dominacji = czas ręki prawej - czas ręki lewej/ czas ręki dominującej
Wynik dodatni - praworęczność
Wynik ujemny - leworęczność
Problematyka zw. z sensem życia (4)
Adler- wspólnota, interesy wszystkich; Szuman- kształtowanie swojego charakteru,
osobowości, intelektu, światopogląd;
Bilans życiowy i przystosowanie się człowieka starego
- postawa konstruktywna (wew. Zintegrowany, cieszy się życiem, dobre stosunki z
ludz
mi, wolny od trosk finansowych, zadowolony, pewny siebie, odpowiedzialny,
pogodzony ze starością i śmiercią, ocenia pozytywnie swoją przyszłość)
- postawa zależności (bierność, zależność, bez objawów nerwicowych, liczy na pomoc,
męczy się, lubi święta i zabawy, hazard, przesadny optymizm, brak realizmu)
- postawa obronna (lekka nerwica, aktywny w sposób natrętny, działacz społeczny,
samowystarczalni, odrzucają pomoc, reagują lękowo)
- postawa wrogości (agresywność, uprzedzenia, brak realizmu, objawy paranoi,
depresja, lęk przed starością, nie chce przejść na emeryturę) - postawa wrogości do
siebie (krytycyzm do historii własnego życia, pasywność, pesymizm, niezdolność do
aktywności, nieszczęśliwe małżeństwo, śmierć jako wyzwolenie cierpienia)
Dojrzałość wg Allporta (9)
Dojrzałość-proces ciągły charakteryzowany przez osiągnięcia jednostki (pokonanie
przeszkód, cele, decyzje)
7 dymensji dojrzałości:
1.zasięg  ja
2.ciepłe odnoszenie się do innych
3.bezpieczeństwo emocjonalne
-akceptacja siebie
-akceptacja emocji
opracowanie: Marta Nowak, II rok psychologii Uniwersytet Wrocławski e-mail: [e-mail] 1 z 17
-odporność na frustrację
-swobodne wyrażanie siebie
4.realistyczna percepcja
5.kompetencje i kwalifikacja
6.wiedza o sobie (autoobiektywizacja)
7.stabilna i spójna filozofia życiowa
Dziedziczenie inteligencji a polityka edukacyjna (10)
1. programy nauczania dostosowane do zdolności ucznia (pomaganie najlepszym
uczniom, słabsi uczniowie powinni mieć łatwiejsze zadania by nie narażać na stres)
2. wspólnie uczące się grupy o takim samym poziomie umysłowym
3. programy wyrównawcze dla słabszych
Elitarystyczny charakter niektórych koncepcji rozwoju (11)
Koncepcja rozwoju może różnicować jednostki pod względem spełniania lub nie
warunków rozwoju. Tworzą się wówczas elity ludzi rozwijających się. Zachodzi to w
koncepcjach zbyt wąsko obejmujących kwestie rozwoju jednostki np. rozwój = dążenie do
realizacji celów rozwojowych (samorealizacja). Grupy elitarne, rozwijające się, stanowią f.
sterującą, reprezentacyjną w społ. Społ. przyjmując koncepcje inwestuje w grupę elitarną
Empatia Lipps (12)
empatia to: obserwacja otoczenia, obserwacja siebie, wczucie; rodzaje empatii:
nastrojowa, estetyczna, wspomnieniowa, apercepcyjna, intelektualna, etyczna
Epigenetyczność a psychospołeczość wg. Eriksona (13)
- psychospołeczność-rozwój czł. kształtowany przez społeczeństwo,
- epigeneza-fazowy rozwój
Etapy kształtowania się związku z obiektem wg Mahler (15)
1. Symbioza (2-5,8 msc), podwójna jedność (ja + matka) ale odróżnienie od reszty
świata, przywiązanie do "obiektów przejściowych" uśmiech
2. Separacja-indywiduacja (8msc-4 lat), różnicowanie się odrębnych reprezentacji "ja" i
"obiektu", poczucie stałości obiektu, przywiązanie do "obiektów przejściowych", bo lęk
3. Edypalna, zintegrowany obraz "ja" i "obiektu" (3-7 lat), oddzielenie siebie z systemu,
tworzÄ… siÄ™ EGO, ID i SUPEREGO
- 5 struktur charakteru: schizoidalna, oralna, psychopatyczna, masochistyczna,
sztywna (histerycy i impulsywno-kompulsywni)
Ewolucja przekonań wg Goulda (16)
Zakłada, że młodzi ludzie dążą do eliminacji nieprzydatnych i bezsensownych idei
dzieciństwa, sztywnych zasad, zbędnych oczekiwań
1.opuszczam świat moich rodziców (16-22)
odrzucenie poglądu że jednostka zawsze będzie należeć do rodziców
2.nie jestem teraz niczyim dzieckiem (22-28)
odrzucenie poglądu że musi postępować tak jak rodzice
3.otwarcie na to co jest we mnie (28-34)
zwrócenie się ku własnemu wnętrzu, nowy sposób widzenia świata
Fazy rozwoju mowy małego dziecka (17)
1. wiek niemowlęcy - krzyk, płacz, sapanie, mlaski, 2m. Gruchanie (dz
więki a nie sylaby),
5 m. Gaworzenie (charakter sylab, różnicowanie wokalizacji)
2. wiek poniemowlęcy: 6 m. Rozpoczyna się mowa właściwa
- stadium wyrazu - mowa autonomiczna, bez gramatyki, wyrazy dz
więkonaśladowcze,
pojedyncze słowa w funkcji zdania
- stadium zdania - szybki wzrost słów, znikanie języka dziecięcego, gramatyzacja mowy,
rozwój symbolicznej funkcji języka
Funkcja symboliczna (19)
-funkcja symboliczna jest głównym osiągnięciem stadium przedoperacyjnego,
przedstawianie zdarzeń przeszłych i przyszłych, używanie symboli
opracowanie: Marta Nowak, II rok psychologii Uniwersytet Wrocławski e-mail: [e-mail] 2 z 17
-przejawy: naśladownictwo opóz
nione, rysunek, obraz psychiczny, mowa (słowne
odtwarzanie zdarzeń)
Funkcja zabawy w rozwoju małego dziecka (20)
1. nadmiar energii (Spencer), funkcja wyładowująca
2. katarktyczna (Carr) - funkcja oczyszczajÄ…ca
3. funkcja wytchnienia
4. marksistowska-zabawa jest zjawiskiem społecznym
5. przyjemność funkcjonalna
6. ćwiczenia przygotowawcze do dalszego życia
7. zabawy tematyczne, konstrukcyjne, dydaktyczne, ruchowe
Geneza potrzeby transcendencji (21)
1. Jung -z
ródłem religii nieświadomość zbiorowa, religia chroni psychikę
2. Fromm -religia to ostateczny ukł. odniesienia, potrzeba posiadania przedmiotu czci,
religia: humanistyczna(koncentracja na rozwoju), autokratyczna(kalwinizm, faszyzm)
3. Maslow -religia to przeżycie szczytowe
4. Freud -religia jest nerwica ludzkości, funkcja pocieszyciela, moralności dla mas
5. Young -jesteśmy gatunkowo przygotowani do tego aby wierzyć, religia chroni przed
natura, gdy jej nie ma to faszyzm, agresja
Główne mechanizmy powstawania zachowań przestępczych (22)
1)Rodzaje przestępczości
-Subkulturowa (warstwa niezależna) przystosowawcza
-Indywidualna (przeciw rodzicom- kl. średnia)
2)Przyczyny:
Ignorowanie potrzeb (uznanie, statusu wołanie o pomoc)
-Indukowanie zachowań przestępczych przez rodziców ( podwójne związanie, wzorzec,
ukryta stymulacja)
-Podświadome wzmacnianie zachowań aspołecznych
-Luka w superego (balansowanie na granicy przestępczości)
-Podłoże psychotyczne lub organiczne
-Rola  kozła ofiarnego , triangulacja
-Karanie w sposób niekonsekwentny i ambiwalencja
Zapobieganie przestępczości u dzieci-wychowanie empatyczne, umiejętność
samokontroli (kontrolowane wyrażanie agresji)
Główne problemy dorastania (23)
-zmiany fizyczne (proporcje ciała, hormony), psychiczne, emocjonalne, podejmowanie
decyzji (wybór zawodu), poszukiwanie tożsamości
Hipoteza Sapira-Whorfa (26)
- język określa percepcję rzeczywistości (determinizm językowy), nazywanie
rzeczywistości ma wpływ na działanie ludzi i rozumienie jej, determinizm kulturowo-
językowy.
Identyfikacja (27)
- mechanizm obronny polegający na utożsamianiu się z ważną osobą lub jej częścią
osobowości
- etapy kształtowania się identyfikacji: identyfikacja prekursalna (opieka matki), wybór
obiektu, kompleks edypa, zaniechanie kateksji z matką, identyfikacja wtórna z ojcem
Ilorazowy i dewiacyjny wskaz
nik inteligencji (28)
ILORAZ INTELIGENCJI-pojęcie oparte na liniowej zależności wieku umysłowego od wieku
życia; ale jest to prawdą od 4 do 16 tego roku życia - potem IQ maleje
IQ=WU/WÅ» x 100
DEWIACYJNY IQ- odległość wyniku os bad. od przeciętnego wyniku o jednostki
odchylenia standardowego(średnia ustalona dla odpowiedniej grupy wiekowej)przy
założeniu normalności rozkładu. Lokalizacja wyniku ob. względem średniej- porównanie z
opracowanie: Marta Nowak, II rok psychologii Uniwersytet Wrocławski e-mail: [e-mail] 3 z 17
innymi osobami w grupie- Thurston zastąpił ilorazowy wskaz
nik opartych na wynikach
standaryzowanych (obliczanych z rozkładu normalnego dla poszczególnych grup
wiekowych średnia = 100 a odchylenie standardowe = 15
Interioryzacja (29)
-przejście czynności zewnętrznych do wewnętrznych czynności psychicznych (mowa
egocentryczna)
-etapy interioryzacji: budowa schematu orientacyjnej podstawy czynności (mowa
dorosłych, rozkładanie myślenia), formowanie czynności materialnych (składowe
podczas wykonywania nazywane), mowa zew. (przeważa warstwa słowna, komentarze),
mowa wew. (mowa ulega uwewnętrznieniu, automatyzacja), czysto umysłowy
(maksymalna automatyzacja i interioryzacja.
Sposoby rozwiązywania problemu starości:
- postawa konstruktywna (wew. Zintegrowany, cieszy się życiem, dobre stosunki z
ludz
mi, humor, wolny od trosk finansowych, udane małżeństwo, pewny siebie,
pogodzenie ze starością i śmiercią, odpowiedzialny, ma przyjaciół)
- postawa zależności (bierność, zależność, bez objawów nerwicowych, zodowolenie z
przerwania pracy, liczy na pomoc finansową, je i pije więcej, hazard, lubi zabawy i święta,
chętnie wypoczywa, brak realizmu, zaradności)
- postawa obronna (lekkie objawy nerwicowe, przesadnie opanowani, działali
społecznie, samowystarczalni, aktywni w sposób natrętny)
Jakość rodzicielstwa a inteligencja (30)
-genotyp rodziców- genotyp dziecka
-ważna jakość rodzicielstwa w rozw. inteligencji emocjonalnej(np. odrzucenie
emocjonalne)
-pewna swoboda rozwoju dziecka
-stymulacja rozwoju zdolności , zaspokajanie potrzeb podstawowych (odżywianie,
bezpieczeństwo)
Język a inne procesy psychiczne (31)
1.Język a procesy percepcyjno - językowe
relacje między jęz. A percepcją lub wyobrażeniem- wpływ nazwy na percepcję (obrazy
dwuznaczne), 2 kody dot. przetwarzania inf. w umyśle
a)analogowy - zachowuje konformizm z rzecz.
b)werbalny - arbitralny w stosunku do rzecz.
2.Język a pamięć
lepiej zapamiętamy początek i koniec szeregu znaków, trudno jest zapamiętać materiał
werbalny (łatwiej treść niż formę)
3.Język a pojęcia
4.Język a świadomość
rozróżnianie kodu językowego od obrazowego, świadomie zautomatyzowane nawyki,
język jest narzędziem myślenia - mowa wewnętrzna, myśl językowa - myśl obrazowa,
proces przetwarzania języka jest nieświadomy, analizator nieświadomy (interpretacja) i
świadoma penetracja struktur języka
Język ludzki a język zwierząt (32)
1. cechy wspólne
-biologiczne wyposażenie
-systemy naturalne
-każdy gatunek ma własny system komunikacji
-systemy dz
więkowe, kinestetyczne, zapachowe, wzrokowe
2. różnice
-transmisja kulturowa języka
-zwierzęta nie uczą się języka
opracowanie: Marta Nowak, II rok psychologii Uniwersytet Wrocławski e-mail: [e-mail] 4 z 17
-język ludzki jest dwuklasowy
-anatomiczna budowa-artykulacja, różnorodność dz
więków
-język ludzki oparty na kombinacji-nieskończona liczba
Kontrowersje wokół odziedziczalności inteligencji (34)
- czynnik genetyczny 80%, środowisko 20%
- idea, że ludzie rodzą się z takimi samymi zdolnościami implikuje, że duże nierówności
między nimi są niesprawiedliwe
- środowisko może zmienić ludzi na lepsze, ale też zniszczyć przez złe rządy, odpowiedni
program społeczny zniweluje różnice
- wpływ otoczenia zaczyna się jeszcze przed urodzeniem
- niedożywienie może spowodować spadek IQ
- natura jako czynnik pasywny, środowisko czynnik aktywny
- IQ bliz
niąt jest bardzo podobna, niż bliz
niÄ…t dwujajowych wychowywanych razem
Kontrowersje wokół pojęcia kryzysu w okresie dorastania (35)
-przyczyny kryzysu: zmiany hormonalne, wybuch emocji, przeładowanie inf.
-Piaget-przełom, zmiany jakościowe (myślenie hipotetyczno-dedukcyjne), autonomia
moralna.
-Erikson-tażsamość, rozproszenie ról, konflikt rodzi się między pojawiającymi się
zdolnościami fizjologicznymi i umysłowymi a wymaganiami społecznymi.
-Leontiew-konfliktu można uniknąć, wynika z błędów wychowania
Kryteria diagnostyczne psychozy symbiotycznej (36)
-występuje u dzieci w wieku poniemowlęcym, przedszkolnym, spowodowana jest
nieprawidłowym rozwiązaniem zw. Symbiotycznego
-objawy: lęk, panika, niemożność rozłączenia się z matką, napady złości, regresja
kontaktów z rówieśnikami, brak snu gdy nie ma matki, koszmary senne, unikanie bycie
samemu, nadmierne skargi z powodu rozłąki)
ryteria diagnostyczne zaburzeń zachowania, patogeneza, rokowania,
rozpowszechnienie (37)
PATOGENEZA
a.nieprawidłowy poród , patologia ciąży
b.uwarunkowania rodzinne i kulturowe:
i.niski status społ.
ii.rodziny rozbite
iii.złe funkcjonowanie systemu
iv.brak norm moralnych rodziców
v.zły podsystem rodzicielski i rodzeństwa
vi.wahadłowy styl zachowania
c.odrzucenie emocjonalne , surowość
KRYTERIA:jak przy normie i patologii
ROKOWANIA :20% możliwe do wyleczenia; część wyrasta ale ma nerwicę.
ROZPOWSZECHNIENIE: 2% dziew. , 9 % chł.
ZABURZENIA: fobie, mutyzm, jąkanie się, moczenie nocne, czynności nawykowe
Kryteria rozpoznawcze sekty (38,92)
1. obiawy uzależnienia przez sektę: zmiany w zachowaniu, intelektualne, fizyczno-
emocjonalne
2. fazy manipulacji: wabienie, zawładnięcie(dowartościowanie), destrukcja(rozbijanie i
upokarzanie), rekonstrukcja(przez poczucie winy)
3. pranie mózgu: rozstrajanie organizmu(bicie, głodzenie, brak snu, asceza seksualna,
lub utajone:pośpiech, współzawodnictwo); zmniejszanie poczucia bezpieczeństwa
(straszenie śmiercią, odcięcie od rodziny, zalewanie złymi wiadomościami,
bombardowanie obrazami przemocy, gwałtów); doprowadzenie do degradacji obrazu
siebie, silne poczucie winy(upokarzanie, zmuszanie do donosicielstwa, nakłanianie do
opracowanie: Marta Nowak, II rok psychologii Uniwersytet Wrocławski e-mail: [e-mail] 5 z 17
zdrady); doprowadzenie osobowości do stanu regresji lub rozbicia (izolowanie od
bodz
ców, podawanie środków odurzających, przesłuchania, wprowadzanie
idiotycznych praw, presja autorytetów); ofiarowanie nowego życia (przymus odkupienia
grzechów, głośne powtarzanie haseł)
Kształtowanie sie pierwszych związków wg. Porębskiej (40)
noworodek nie zdolny do przeżycia, musi wejść w kontakt z otoczeniem, kontakt z
otoczeniem (pozycja uprzywilejowana, podporzÄ…dkowana lub korzystna)
Kształtowanie się tożsamości płciowej (41)
a)Teorie rozwoju ról płciowych
-biologiczno - etiologiczne - genet. I strukturalne różnice międzyosobnicze wyznaczają
różnice międzypłciowe w zachowaniu
-endokrynologiczne- w okresie płodowym odpowiednie ilości hormonów płciowych
determinują różnice w budowie mózgu-tożsamość płciowa
-uczenia się- zachowania typowe dla płci są wynikiem działania reguł uczenia się społ. i
aprobaty społ., identyfikacja z rodzicami
b)Modele poznawczo-rozwojowe
-model stadialny-u dzieci rozwija się tożsamość płciowa (kategoryzacja siebie)
świadomość ciągłości płci i jej niezmienność, stałość płci (integralna część ja)
-koncepcja przetrwania informacji -powstaje schemat płci (struktura poznawcza do
organizacji inf. dotycz. wł. płci) we wczesnym dzieciństwie schemat wspomaga regulację
zachowań płciowych, organizację inf. o płci i jest podstawą formułowania wniosków o roli
płciowej, zachęca do typów aktywności
Metody (42)
1.badania poprzeczne
2.badania podłużne
3.techniki obserwacyjne (rejestrowanie, nieingerowanie)
4.techniki eksperymentalne
5.testy
6.wywiad o osobie
7.rozmowa z osobÄ…
Modele rozwoju człowieka wg H.Bee (43)
Zmiana, zmienianie siÄ™
Rozwój, rozwijanie się
3 rodzaje zmian:
-uniwersalne - dla wszystkich ludzi, powiązane są z wiekiem biol. I kontaktami społ.;
pytanie  kim jestem? w czasie przechodzenia z dzieciństwa do dorosłości
-wspólne dla danej grupy - są wynikiem uczestnictwa w podobnych sytuacjach Schaie
 kohorta - grupa o wspólnych doświadczeniach
-indywidualne - wywołane czynnikami oddziałującymi wyłącznie na dana jednostkę np.
trauma. Okres kiedy osoba jest szczególnie wrażliwa na dane doświadczenia to okres
krytyczny.
Moralność w ujęciu psychoanalitycznym (45)
Superego-moralna funkcja
Dziecka uwewnętrznia naciski otoczenia-introjekcja
Interpretacja nakazów i zakazów otoczenia powoduje powstanie sumienia i ja idealnego.
Pierwsze introjekcje powstają gdy dziecko jeszcze nie mówi czyli wg psychoanalizy jest to
nieświadome. Superego może być zbyt silne lub zbyt słabe- są to patologie. Jeżeli jest
zbyt silne to jest karzące (osobowość obsesyjno - kompulsywna, sadyzm analny).
Superego nadmiernie słabe - dziecko nie identyfikowało się z rodzicem. Czasem przyjmie
ona formę luki superego, np. luka w zakresie własności, stosunek do wyczynów
erotycznych dorastajÄ…cych dzieci.
opracowanie: Marta Nowak, II rok psychologii Uniwersytet Wrocławski e-mail: [e-mail] 6 z 17
Mowa egocentryczna a mowa wewnętrzna (46)
MOWA EGOCENTRYCZNA -mowa dzieci skierowana do siebie i dla siebie, występująca
w trakcie rozwiązywania zadań, która mimo swojej czysto expresyjnej roli, przyjmuje
funkcje planowania operacji (planowanie werbalne, określając kierunek przyszłych zadań
dziecka, dominując nad nimi , wyprzedając je. Należy ją traktować jako formę przejściową
między mową zew. a wew. Wyrasta ona z interakcji dziecka z dorosłymi , z którymi
wykonuje ono różne zadania. Z czasem dziecko zaczyna wykorzystywać wskazówki
udzielane przez dorosłych do kierowania własnym postępowaniem. M.E. występuje w
większym nasileniu przy wykonywaniu zadań trudnych a zanika, kiedy zadanie jest
opanowane(ulega uwewnętrznieniu- Wygotski)
MOWA WEWN
TRZNA - bezgłośna określana przez Lwa Wygotskiego jako
 wyparowanie mowy w myśl . Jest interioryzacją mowy egocentrycznej, jest
fragmentaryczna, urywkowa, pełna skrótów; następuje indywidualizacja wyrazów-słowo
nabiera nowego sensu dla autora. Od chwili jej pojawienia się dziecko może jej używać
do kierowania swoim zachowaniem, formułując w milczeniu zadania podobne do tych,
które wcześniej wypowiadało głośno
Możliwości sensoryczne i motoryczne niemowlęcia(47)
a)dotyk i ból (ważny dla relacji społ., rozpoznanie przedmotów pod koniec 1 r.ż. -percepcja
dotykowa)
b)węch i smak (1 tydzień życia- rozróżnia zapach, 4 m-c- smaki)
c)zmysł równowagi
d)słuch ( przed urodzeniem kilka m-cy, lokalizacja z
ródła dz
więku po urodzeniu, najlepiej
różnicuje dz
więki mowy ludzkiej)
e)wzrok (3 m-ce - nieostre widzenie- akomodacja, 5 m-c -stereoskopowe - widzenie
peryferyjne barw, 6 m-c -wrażliwość na cechy przedmiotów, ogólne zainteresowanie
twarzami, spostrzeganie głębi)
f)rozwój motoryczny (lokomocja rozwój postawy, manipulacja)
zasady zdobywania kontroli nad ciałem:
1.cefalokaudalna-(głowowo-ogonowa)
2.proksymodystalna (od centrum do obwodu)
3.rozwój wzgl. osi poprzecznej-dotyczy kolejności dojrzewania zakończeń nerwowych
palców ( od małego do kciuka)
Stadia rozwoju sprawności:
1.wstępne-brak komponent ó przygotowawczych i następnych2.przejściowe- kontrola nad
ruchem, brak zintegrowanego wzorca
3.dojrzałość- celowa koordynacja czynności
Sprawność ruchowa zależy od rozwoju tk. Mięśniowej kośćca i ukł. nerw.
Destrukcyjny wpływ niektórych subkultur na rozwój (48)
-restrukturyzacja doświadczeń (przewartościowanie niektórych doświadczeń)
-wykonywanie zadań zleconych (alternatywny system odniesienia)
-samookreślanie się (podmiot albo podtrzymuje swoje zdanie, albo w sytuacjach
ekstremalnych nowe)
-przejęcie kontroli nad zleceniem
Neurofizjologiczne podstawy języka (49)
U osób praworęcznych lewa półkula jest wyspecjalizowana do przetwarzania inf.
językowych. Są w niej 2 okolice mowy:
-ośrodek BROCA (płat czołowy), uszkodzenie-rozumie mowę, trudności ze znalezieniem
słów i z artykulacją
-ośrodek WERNICKIEGO (płat skroniowy) uszkodzenie-afazja, nie rozumie słów, ale
mówi płynnie (neologizmy, zła fleksja)
-prawa półkula-rozpoznaje rzeczowniki, przymiotniki, nie przetwarza zdań dłuższych niż
3-wyrazowe, nie czyta nowego słowa
opracowanie: Marta Nowak, II rok psychologii Uniwersytet Wrocławski e-mail: [e-mail] 7 z 17
-lewa półkula-odczytuje nowe słowa, odpowiada za autonomię funkcjonowania
Objawy psychomutacji (50)
-całkowita zmiana trybu życia wg. Dotąd nieznanych zasad
-zmiana stosunku do otoczenia
-radykalizacja poglądów
-podporządkowanie zdolności ocen autorytetowi
-zależność od grupy, bezkrytycyzm, obrona poglądów
-FAZY psychomutacji: fascynacja, brak poczucia bezpieczeństwa, zbudowanie nowej
tożsamości
Stadia rozwojowe Piaget'a (51)
1. Inteligencja sensoryczno-motoryczna (0-2): ćwiczenia odruchowe, pierwsze nawyki,
koordynacja widzenia, inteligencja praktyczna, poszukiwanie nowych środków działania,
początki interioryzacji schematów
2. Wyobrażenia przedoperacyjne (2-6): kształcenie się funkcji symbolicznej, rozwój
obrazów umysłowych, początek pojęcia stałości
3. Operacje konkretne (6-12): operacje konkretne wyłącznie na konkretach, brak praw
ogólnych
4. Operacje formalne (12-100): myślenie abstrakcyjne, myślenie hipotetyczno-
dedukcyjne
Teorie wyboru zawodu (53):
-Parsons(od cech os. Temperamentu, zainteresowań)
-Ginsberg-zaczyna się od dzieciństwa(fantazjowanie6-11,niepewność zainteresowań12-
17, realizm18) fazy(eksploracji, krystalizacji, konkretyzacji)
-Roe-decydują potrzeby i dośw. rodzinne
-Vansicki-wczesna orientacja do koncentracji na danych, ludziach, rzeczach, ideach
-Super zawód=tożsamość
-Holland typy os. (realistyczne, intelektualne, społeczne, przedsiębiorcze, artystyczne)
Pogląd Eysencka na moralność (55)
-teoria redukcjonistyczna, rozwój moralny kształtuje się przez wywołanie lęku
-sumienie-uwarunkowana reakcja lękowa na pewne typy stymulacji i czynności
-zachowania aspołeczne przejawiają się u ludzi, którzy nie maja wykształconych reakcji
lękowych, bo: wychowanie permisywne (brak kar), odporni na warunkowanie
(psychopaci), kłopoty z osobowością (przesadnie introwertycy)
PorzÄ…dek zmian rozwojowych wg Levinsona (56)
Podział życia na 25- letnie ery
Nowicjat -faza przystosowania siÄ™ do nowej ery ( era zawiera okresy rozwojowe
wyznaczone przez różnice biopsychologiczne
Faza częściowa - środek ery, przepracowanie rozwijających się struktur życiowych
Faza kulminacyjna - ponowne ustalenie struktury życia pod koniec ery, zharmonizowanie
struktury
1.era przeddorosłości (0-22)
2.era wczesnej dorosłości (17-45)
3.era średniej dorosłości (40-65)
4.era póz
nej dorosłości (60-85)
Potrzeba sensu życia wg. Obuchowskiego (58)
sens nadany, przez pracę, miłość, rolę społeczną, zaangażowanie, ekstremalne
warunki (wyparcie sensu, wada formalna, spełnienie i zagrożenie);
Prawa i zasady rozwoju człowieka wg. Hurlock (60)
Co daje poznanie prawidłowości rozwoju?
-Wiedza ułatwia kierowanie uczeniem się
-Pozwala tworzyć wskaz
niki
-Rozumie, czego należy oczekiwać od dzieci, kiedy oczekiwać pojawienia się różnych
opracowanie: Marta Nowak, II rok psychologii Uniwersytet Wrocławski e-mail: [e-mail] 8 z 17
wzorów zachowań
-Pozwala przygotować dzieci do nadchodzących zmian
Mamy 10 właściwości rozwoju:
1)Rozwój pociąga za sobą zmiany:
-Jakościowe
-Ilościowe
-Celem jest samorealizacja
-Proporcji
-Właściwości
2)Wczesny rozwój jest bardziej znaczący niż póz
niejszy
-Wczesne jego podstawy podlegają większym wpływom uczenia się i doświadczenia
3)Rozwój jest wynikiem dojrzewania i uczenia się
-Rozwój w wyniku ćwiczeń i wysiłku
-Rozwój potencjalnych właściwości jednostki, stanowiących jej wyposażenie genetyczne
4)Sekwencje zmian rozwojowych sÄ… przewidywalne
-Rozwój zachowań przebiega wg. Pewnej sekwencji zmian, w małym stopniu zależnej od
doświadczenia np. inteligencja
5)Przebieg rozwoju ma możliwe do przewidzenia właściwości
Żałoba (61)
- wstrzÄ…s(funkcjonalne, niefunkcjonalne-unikanie, wymazywanie, idealizacja), stadia
kurczenia siÄ™ w sobie, akomodacja
Wiek senioralny (62)
- Erikson - czas osiągania mądrości, integracji ego, bilans życia prowadzi do aprobaty lub
żalu
- Reichard - postawy wobec kryzysu (konstruktywna, zależności, obronna, wrogości,
wrogości do siebie) - Peck - radzenie sobie z przejściem na emeryturę, obniżeniem
sprawności fizycznej, nieuniknioną śmiercią
Przyczyny i przejawy rozwoju wg. DÄ…browskiego (66)
-rozwój-wchodzenie na coraz wyższe jego poziomy, co przejawia się przechodzeniem od
autyzmu do stanów świadomych
Etapy rozwoju wg. Eriksona (67)
1. podstawowa ufność a podstawowa nieufność (nadzieja lub wyobcowanie)
2. autonomia a wstyd i zwątpienie (wola lub niepewność)
3. inicjatywa a poczucie winy (zdecydowanie lub paraliżujące poczucie winy)
4. pracowitość a poczucie niższości (kompetencje lub formalizm)
5. tożsamość a niepewność roli (wierność lub tożsamość negatywna)
6. intymność a izolacja (miłość lub izolacja)
7. kreatywność a stagnacja
8. integracja ego a rozpacz (mądrość lub smutek)
Przyczyna i przejawy rozwoju wg Porębskiej (71)
a)człowiek jest aktywny, bo świat wymaga aktywności, nawiązywania kontaktu dla rozwoju
-funkcj. W konkretnych warunkach wywołuje zmiany
-doświadczenie jest podstawą rozwoju psych.
DoÅ›wiadczenie w syt.: ukÅ‚ad elementów otoczenia®jednostka®czas®percepcja
syt.®formuÅ‚owanie zadaÅ„®rozwiÄ…zanie®dziaÅ‚anie®podst.
doÅ›wiadczenia®przyswajanie®organizacja doÅ›wiadczenia®ROZWÓJ®uczenie
siÄ™®korzystanie z nowych doÅ›wiadczeÅ„ w nowych syt.®ROZWÓJ
b)przejawy:
-organizacja schematów funkcjonowania (w ośrodkach aktywności rodzina, szkoła)
-kształtowanie się charakteru zależn9ości
-modelowanie równowagi funkcj.
-struktura funkcj.
opracowanie: Marta Nowak, II rok psychologii Uniwersytet Wrocławski e-mail: [e-mail] 9 z 17
Przyczyny przemocy w rodzinie (72)
1.społeczno-kulturowe (kobieta drugiej kategorii, przemoc z
ródłem dominacji, gdy niski
prestiż w rodzinie)
2.miłość romantyczna (silne pobudzenie emocjonalne, kontrola emocji obniżona, konflikt
moralny)
3.struktura rodziny (w rodzinie interakcje częste, zbieżność kompetencji, różnice w
poglądach na życie-co budzi kolizje, konflikty, agresję)
4.wpływ stresu sytuacyjnego (niepowodzenia w pracy, w małżeństwie, alkoholizm-
zwiększa to frustrację, powoduje eskalację agresji)
Kubler-Ross (74)
-stadium zaprzeczania(Caroll-absolutne, chwiejne, modyfikujÄ…ce), gniewu, targowania
siÄ™, depresji(reaktywna, przygotowawcza), akceptacji;
Reintegracja eksperymentów Piageta przez Brunera -sens rozbieżności (75)
- gdy badanie na stałość objętości (szklanki) - dziecko nie widząc poziomu wody
udzielało dobrej odpowiedzi w którym naczyniu jest więcej wody, 4 lotnie dużo więcej
odpowiedzi opartych na wzroku, 5 letnie nawet gdy nie było zasłony odpowiadały dobrze
- doświadczenie z kaczuszką która zabiera wodę (dziecko musi mieć zinternalizowaną
formułę werbalną, która będzie ją broniła przed naciskiem ze strony wrażenia
wzrokowego
Rola inteligencji emocjonalnej w rozwoju (77)
1.Inteligencja emocjonalna obejmuje:
-zdolność motywacji -wpływa na podejmowanie aktywności mimo niepowodzeń
-samokontrolę(metazdolność)-kierowanie emocjami, przewaga we wszystkich dziedzinach
życia, zadowolenie z życia, mniejsza frustracja, większa skuteczność działania- większe
poczucie kompetencji, szybszy powrót do równowagi po niepowodzeniu
-empatię - interakcja ze środowiskiem, korzystna - rozwój,łatwiejsze przechodzenie
kryzysów, nawiązywanie kontaktów z ludz
mi
-samoświadomość emocji-znajomość własnych emocji
Rola temperamentu w rozwoju psychicznym (78)
- temperament u dziecka to sposób wyrażania emocji i reagowania na stymulację,
uwarunkowany genetycznie, stabilny
- temperament wpływa na interakcję matka-dziecko oraz wzajemne przywiązanie w
zależności od poziomu dopasowania (dziecko spokojne bardziej lubiane, ale gdy matka
nerwowa i dziecko też- może być dobrze)
Rozwój języka dziecka (79)
Fazy:
6)przedjęzykowa (1 r.ż.)
-dz
więki bez intencjonalnego znaczenia, ale mogące wyrażać stan motywacyjny lub
emocjonalny (gaworzenie, gruchanie)
-komunikacja: gesty, dotyk, zaczÄ…tki kom. Werbalnej
7)wypowiedzi jednowyrazowe (10-20 m-cy)
- język- f. komunikacyjna
- pojedyncze wyrazy
6.trwa kilka m-cy
7.charakter telegraficzny
-opanowanie podstaw języka (3 r.ż.)
8.do opanowania kompetencji języka
9.początek składni
10.generalizacja poznanej reguły gramatycznej (hiperregularyzacja)
* 4 - latek zna podstawy języka
e) pełna kompetencja w wieku szkolnym
opracowanie: Marta Nowak, II rok psychologii Uniwersytet Wrocławski e-mail: [e-mail] 10 z 17
Rozwój moralny w ujęciu L. Kohlberga (80)
Bazował on na idei Piageta, wyodrębnił 3 okresy rozwoju moralnego (jego 1 okres
przypada na 2 okresy u Piageta)
1.przedkonwencjonalny (okres operacji konkretnych 2-11 r.ż.) - moralność i unikanie kary,
moralność własnego interesu i korzyści (moralne jest to co się opłaca)
2.konwencjonalny - moralność interpersonalnej czarmani 9 wiek średnio szkolny), to co
robi musi się spodobać kolegom; moralność prawa i porządku społ.(sądy uzasadniane ze
stanowiska autorytetu bÄ…dz
prawa, okres operacji formalnych w rozwoju umysłowym)
3.postkonwencjonalny - moralność umowy społ. ( sądy uzasadnione z punktu widzenia
dobra społ.; st. Uniwersalnych zasad etycznych (podmiot sam te zasady ustanawia)
Rozwój sterującej funkcji mowy w dzieciństwie (81)
Szuman: świadome działanie rozwija się i doskonali u dziecka przy pomocy sformułowań
słownych, które służą jasnemu zdawaniu sobie sprawy , co się zamierza osiągnąć, jakie
zadanie ma być spełnione, jakie sposoby i środki zastosowane. Sformułowane słowne
ułatwia też jasne uświadomienie sobie planu działania
Regulacyjna funkcja mowy rozwija się stopniowo przechodząc złożone ewolucje:
1.Na początku kształtuje się f. pobudzająca - w odpowiedzi na krótkie polecenia dziecko
potrafi wykonać prosta czynność (słowo pełni funkcję regulacyjną jedynie w sytuacji
bezkonfliktowej). Z chwilÄ… gdy w polu widzenia pojawia siÄ™ jakiÅ› bodziec przyciÄ…gajÄ…cy
uwagę dziecka i stwarzający konkurencję dla polecenia słownego, słowo traci swój
regulacyjny charakter.
2. W 3 r.ż. dołącza się funkcja hamująca - dziecko jest zdolne do zahamowania pewnej
czynności na polecenie słowne
3. 4 R.ż. - f. przedpobudzeniowa i przedhamulcowa:  kiedy zapali się światełko, naciśnij
gumową świnkę - dziecko jest zdolne do wykonania polecenia złożonego, które zakłada
już istnienie określonych relacji między składnikami działania.
Sens życia a transcendncja wg. Frankla (82)
cokolwiek czł. robi ma sens(praca, miłość, cierpienie)
Skutki pozbawienia noworodka kontaktu z matka (Harlow) (83)
przywiÄ…zanie powstaje w wyniku zaspokajania potrzeb-poglÄ…d tradycyjny
Co sprawia że małpy nie są identyczne?Kto wychowuje- matka? Jak odsunęli zwierzęta
od matki rosły one szybciej, były silniejsze, ale im starsze tym bardziej ujawniały się
nerwicowe zwyrodnienia( np. autoagresja, gdy ktoś wchodził do klatki), nie były zdolne do
parzenia się a nawet doszło do gryzienia się? Eksperyment z zastępczymi matkami:
małpie niemowlęta oddzielano od matek i umieszczano w klatce samotnie z matką
zastępczą (miękką lub drucianą, które miały butelki z pokarmem), niezależnie od tego,
która dostarczała pokarm niemowlęta wolały matki pokryte materiałem (Przestrach-
ucieczka do miękkiej matki). Wniosek: niemowlęta, aby wytworzyć przywiązanie
potrzebujÄ… z
ródła ciepła lub komfortu w kontakcie.
Skutki przemocy seksualnej (84)
BEZPOÅšREDNIE
1.bezpośrednie fizyczne: urazy ciała, spadek apetytu, bóle, ciąża
2.bezposrednie seksualne: publiczna masturbacja, nadmierne zainteresowanie seksem,
pobudzenie seksualne, dziwne zabawy seksualne
3.bezposrednie psychiczne: izolowanie się, bezsenność-koszmary, drażliwość, lękliwość
(fobie), trudności w nauce, zaburzenie kontaktów z rodzicami i rówieśnikami
ODLEGA
E
1.odległe somatyczne: bóle głowy, miednicy, zaburzenia miesiączki
2.odległe seksualne: brak orgazmu, impotencja, brak pożądania, homoseksualizm,
biseksualizm, transwestytyzm, prostytucja, gwałty
3.odległe psychopatologiczne: zab. lękowe, zespoły depresyjne, pourazowe, uzależnienia
i psychozy
opracowanie: Marta Nowak, II rok psychologii Uniwersytet Wrocławski e-mail: [e-mail] 11 z 17
Wszystkie te skutki uzależnione są od osobowości dziecka, osobowości sprawcy, formy i
przebiegu przemocy, więzi z rodzicami, reakcji na samo zdarzenie, kwalifikowanej pomocy
Specyfika potrzeb małego dziecka (85)
1)Potrzeby organiczne(zaspokajane dzięki opiece dorosłych i za ich pośrednictwem)
2)Potrzeby psychologiczne(stanowią warunek ukształtowania się osobowości)
Potrzeby psychologiczne nie wykształcą się, jeżeli w toku rozwoju nie wytworzą się trwałe
nastawienia albo jednostka czuje, że jej oczekiwania zawsze będą spełnione (np. potrzeby
poznawcze nie wykształca się, jeżeli wokół dziecka nie będzie np. zabawek lub, gdy
będzie ich zbyt dużo, bo wtedy pozostaje ono odczuwać zaciekawienie)
W wieku niemowlęcym pojawia się potrzeba kontaktu z matką i potrzeba poczucia
bezpieczeństwa (zaspokajane przez kontakt fizyczny). W wieku przedszkolnym więz
może
być na odległość. Potrzeba osiągnięć - prawdopodobnie u jej podłoża tkwią wymagania
rodziców. Dziecko w wieku przedszkolnym potrafi rozpoznać, kiedy poniosło porażkę(i
przypisać sobie sprawstwo) wtedy dąży do sukcesów.
Specyfika psychicznego funkcjonowania w okresie adolescencji (86)
-Zdolność do refleksji (myśli formalne), możliwość planowania, wkraczanie w świat
dorosłych- konsekwencja
-Myśli reformatorskie ( pasja, megalomania)przekonanie o nieograniczonych
możliwościach (egocentryzm młodzieńczy)
-Negacja, bunt, konformizm- negacja dawnych autorytetów, podkreślanie
indywidualności,niechęć wyróżniania się z grupy rówieśniczej, nowe autorytety -Nowe idee
Społeczne podstawy języka (87)
- dziecko uczy się dzięki obserwowaniu i naśladowaniu dorosłych
- dziecko przejmuje część kontroli za pośrednictwem mowy
Status społeczno  ekonomiczny środowiska w którym wychowuje się dziecko wywiera
istotny wpływ na rozwój języka. Rodzicom z niższych klas często brakuje sprawności
językowej, niezbędnej do przekazywania właściwych instrukcji lingwistycznych. Mogą tez
nie stymulować dzieci tak często, jak rodzice ze średnich czy wyższych klas społ. Ci
ostatni maja podkreślać poprawne używanie słów i korygować błędy a także stosować
wzmocnienia gdy dziecko mówi poprawnie. Język pełniąc swoja funkcję regulacyjna
kieruje naszym działaniem. Na początku funkcja języka i mowy to f. Ekspresyjno 
impresywna (f. Pierwotne), z czasem mowa i język zaczynają odgrywać rolę w komunikacji
międzyludzkiej.
Ewolucja języka oraz zmiana jego funkcji jest możliwa dzięki interakcji człowieka z jego
otoczeniem. Dzieci, uczestnicząc w interakcjach społecznych i wspólnym rozwiązywaniu
problemów, stopniowo przejmują mowę bodz
ców kierujących ich postępowaniem a
następnie uwewnętrzniają je w postaci myśli
A
uria-ok.5R.ż. dzieci potrafią już kontrolować swoje działanie za pomocą mowy
wewnętrznej (zinternalizowanej mowy wew.)
Statusy tożsamość (89)
- osobista- to co sami o sobie myślimy
- społeczna- to co my myślimy + to co inni o nas myślą (dana grupa płciowa, polityczna)
1.Tożsamość osiągnięta- dośw. kryzysu, podjęła względnie stałe decyzje
2.Dyfuzja tożsamości- brak wyborów, wartości, celów
-beztroska-nie martwi ją brak wyborów
-zaburzona-patologia
-kulturowo-adaptacyjna
-rozwojowa-jeszcze brak pytań
3.Moratorium- dynamizm, zmienność, analiza alternatyw,lęk
4.Foredosure (nadana)- nie doświadczyła kryzysu, ale ma cele, wartości przejęte od
znaczących osób, sztywna
opracowanie: Marta Nowak, II rok psychologii Uniwersytet Wrocławski e-mail: [e-mail] 12 z 17
-otwarta- nie zamykanie innych opcji
-zamknięta- defensywne reakcje na inne opcje
-niedojrzała- wybory niedokonane
Strefa najbliższego rozwoju wg Wygotskiego (90)
Głównym pojęciem w teorii Wygotskiego jest strefa najbliższego rozwoju. Lew
Wygotski o tym, co dziecko potrafi wykonać samo, mówi jako o poziomie aktualnego
rozwoju, natomiast, to co dziecko może zrobić z pomocą dorosłego nazywa się
poziomem potencjalnego rozwoju Wygotski akcentujÄ…c fakt kulturowego
zdeterminowania rozwoju jednostki, wskazuje jednocześnie na to, iż odpowiednia
pomoc dorosłego przyczynia się do kształtowania inteligencji dziecka, a przejście od
kontroli zewn. do samokontroli odbywa się przede wszystkim za pośrednictwem
języka. Wygotski wyjaśnia, jak dośw. społ. wpływa na rozwój poznawczy czł. Wygotski
uważa, że dzieci robią największe postępy w nauce, gdy dorośli wyznaczają im
zadania mieszczące się w strefie najbliższego rozwoju, pomiędzy tym, co dziecko
potrafi już samo wykonać, a tym, co może osiągnąć przy pomocy osoby dorosłej.
Strefa najbliższego rozwoju ma bardziej bezpośrednie znaczenie dla dynamiki rozwoju
intelektualnego i postępów, aniżeli aktualny stopień rozwoju dziecka. Przy współpracy
pod kierunkiem, czy też przy czyjejś pomocy, dziecko zawsze potrafi więcej i
rozwiązać trudniejsze zadania, niż gdy pracuje samodzielnie.
Wchodzenie dziecka w pierwsze zwiÄ…zki z otoczeniem (94)
Dziecko koncentruje się max. na dwóch osobach, unika osób obcych zależność jest
konsekwencją fizycznej zależności niemowlęcia (potrzeby, niesamodzielność)
a)o wyborze obiektu przywiÄ…zania decyduje:
-wrażliwość na sygnały dziecka
-suma interakcji z dzieckiem inicjowanych przez dorosłego
b)formy reakcji przywiÄ…zania
-ssanie, przywieranie
-różnicowanie krzyku, wokalizacja
-reakcje powitania
ZAZOO: potrzeba przywiÄ…zania jest pierwotna, jest systemem reakcji wyuczonych i
zalążkiem czynnika psych. W procesie porozumiewania się
c)przywiÄ…zanie
-układ zapewniający optymalne warunki rozwoju (reakcje dostrajane do sygnałów dziecka)
-zależy od wrodzonej motywacji do posiadania kogoś bliskiego
-zależy od uczuć drugiej osoby
-wywołane przez specyficzne bodz
ce w zachowaniach instynktownych, ujawniajÄ…cych siÄ™
w reakcjach wrodzonych
*ośrodki percepcji i sygnalizatory umożliwiają noworodkowi wchodzenie w kontakty
Wpływ  przesunięcua informacyjnego na rozwój człowieka (96)
-deprywacja informacyjna (brak inf. lub niemożność sterowania nimi)-śmierć
-przesunięcie ilościowe lub jakościowe
-przesunięcie negatywne w pozytywne
*przesunięcie inf. może oznaczać nacisk na wizualizację zamiast na werbalizację
*dostęp do inf.= podstawa rozwoju (syndrom S. Bullok)
*dyskryminacja społ. Za słabiej rozwinięty system inf. (w USA dostęp do Internetu jest
gwarantowany konstytucyjnie)
*ważna jest kontrola nad jakością inf.
*zawężenie pojęcia rozwoju
*kwestia inwalidztwa - rozwój: inf.-inwalidzi się rozwijają
*epoka postindustrialna
*orientacja dla podmiotowości - informacja
*inf.= kontakt z otoczeniem; szybki rozwój kult. Cywilizacji- rozwój jednostki pod
opracowanie: Marta Nowak, II rok psychologii Uniwersytet Wrocławski e-mail: [e-mail] 13 z 17
warunkiem nadążania= potrzeba inf.
Wpływ dziedziczności i środowiska na rozwój mowy - S.Scarr (97)
rowój czł. to efekt oddziaływania środowiska i dziedziczności, ale różne są ich role:
- geny-determinują doświadczenia czł. Poprzez regulację dostępności tych dośw.
- środowisko-odpowiada za dostarczenie możliwości rozwijania dośw.
ZwiÄ…zki:
- zw. Pasywny-rodzice tworzą środowisko podobne do genotypu dziecka
- zw. Wywołujący-dziecko pełni aktywującą rolę w kreowaniu środowiska
- zw. Aktywny-środowisko wzmacnia genetyczne predyspozycje, dziecko wybiera niszę
środ.
Wpływ rozwodu na rozwój dzieci (98)
- kochający rodzice są dla dziecka obiektami pierwszej doznawanej miłości, może jednak
zdarzyć się rozpad takiego małżeństwa
- ciche dni powodują u dziecka huśtawkę nastrojów i uczuć, utrata poczucia
bezpieczeństwa, brak zgodności z ciągle zmieniającymi się nastawieniami rodziców.
Rodzice nie stanowią już oparcia, ich świat jest chaotyczny.
Wypalenie zawodowe (99):
- przeciążenie, niski prestiż, anonimowość, niskie gratyfikacje
Wzajemne związki mowy i myślenia w ujęciu Wygotskiego (100)
1. mowa i myślenie do 2 r.ż. rozwijają się niezależnie, bo mają różne z
ródła genetyczne
2. poziomy rozwoju:
- zachowania instynktowne (naturalne)-mowa przedintelektualna i myślenie
przedjęzykowe, dziecko dzięki odruchom poznaje świat, a dzięki śmiechowi, gaworzeniu,
okrzykom utrzymuje kontakt społeczny.
- połączenie się linii rozwoju obu procesów poznawczych (ok.2r.ż.) - myślenie werbalizuje
siÄ™, mowa intelektualizuje siÄ™
- poziom znaku zewnętrznego - potrafi rozwiązać wewnętrznie różne zadania umysłowe,
mowa egocentryczna (planowanie werbalne),
- stadium wrastania - operacja zewnętrzna staje się operacją wewnętrzną, mowa
wewnętrzna czyli bezgłośna, etap ten prowadzi do samoopanowania własnego
zachowania.
Zaburzenia psychoerotyczne w zwiÄ…zkach wg. Starowicza (101)
1. kult waginalny (poczucie nadwartościowości kobiety)
2. zespół kastracyjny (brak akceptacji roli kobiety, poczucie zanikającej atrakcyjności)
3. zespół Ksantypy (kobieta ascetyczna, nie chce seksu, z przyrostem potrzeby ładu,
mężczyzna szuka przygód)
4. kult falliczny (mężczyzna ogranicza erotykę do fizjologii, brak związku partnerskiego,
arogancja)
5. zespół aleksytymia (brak wyrażania swoich przeżyć, ucieczka w pracę, zanik
autorefleksji)
6. zespół Tristana (jak mężczyzna zdobywa-ok, jak zdobędzie-nie może współżyć; powód
masturbacja)
7. kompleks Quasi-modo (osoby mało atrakcyjne, wrogość wobec seksu, s-m)
8. kompleks meduzy (lęk faceta na spojrzenie kobiety, niskie poczucie wartości, bo
matka karciła wzrokiem)
9. zespół demona (kobiety czują w śnie obecność seksualnego mężczyzny)
10. zespół "paniki zamykających się drzwi" (kobiety 40, widzą zanik atrakcyjności,
rywalizacja z młodymi)
11. zespół oziębłości płciowej (agresywność, introwertywność, skłonność do depresji)
12. zespół Otella (paranoja alkoholowa, zazdrość i prześladowanie partnerki)
13. zespół madonny i ladacznicy (mężczyz
ni jednocześnie gratyfikują i poniżają kobiety)
14. zespół morfeusza (nieświadoma masturbacja nocna)
opracowanie: Marta Nowak, II rok psychologii Uniwersytet Wrocławski e-mail: [e-mail] 14 z 17
Zagrożenia podmiotowości człowieka (102)
3)niemożność spełniania warunków podmiotowości: sekty, subkultury, mobbning, media,
pranie mózgu, wojna psychologiczna, metody specjalne (szantaż), uzależnienia,
przesunięcie inf., ograniczony dostęp do edukacji, automatyzacja pracy, bezrobocie,
centralizacja, zmierzch demokracji
4)ubóstwo
5)niedostatki biologiczne
Zagrożenia rozwoju młodzieży ze strony subkultur. Motyw przyłączenia się (103)
1. czynniki warunkujące przynależność do subkultur:
- psychofizyczne (wysoki IQ, przebyte urazy, subiektywna ocena wyglądu zewnętrznego-
korelują z przynależnością)
- samoakceptacja (członkowie subkultur - poziom samoakceptacji niski, określają się jako
gorsi od innych)
- deficyt emocjonalny w rodzinie (popycha do subkultur, chce uzupełnić pustkę
emocjonalną w obrębie grupy)
2. zagrożenia rozwoju:
- nadużywanie muzyki-ubytki słuchu, zespół Locka-zmiany neurologiczne
- zmiany percepcji rzeczywistości
- wzrost agresji
- zmiany emocjonalne
- brak własnej tożsamości
- możliwe manie i psychozy
Zasady używania standardowych metod diagnostycznych (105)
Podstawową obowiązująca zasadą jest standaryzacja - jeżeli diagnoza stawiana jest na
podstawie metody, to w stosunku do każdego badanego powinna być stawiana w
jednakowych warunkach
1.trzeba dokładnie przestrzegać procedury badania opisanej przez autora
2.trzeba znać obowiązujące prawa badania testowego
3.materiał testu musi być w dobrym stanie
4.należy stworzyć warunki badania odpowiadające zasadom standaryzacji
5.dokładne obliczenie wyników
6.upewnić się że stosowane przyrządy są dokładne
7.interpretując wyniki należy przeanalizować cały kontekst badania
8.Stosowaćsię do norm właściwych o.b.
Zdrowie psychiczne a uczestnictwo w ruchach kultowych (106)
 Pranie duszy -A
agodny proces analogiczny do ostrego  prania mózgu . Młody człowiek
przychodzi do asramu dobrowolnie. Następuje indoktrynacja (rozmowy indywidualne lub
wykłady)., Organizuje się czas nowicjuszowi (praca, modlitwy). Prowadzi to do
całkowitego, bezkrytycznego poddania, nowicjusz żarliwie odpiera ataki ze strony
 obcych . Cele  lokalne (bliskie) zamienione zostają na  globalne (np. zbawienie świata).
Indoktrynowany mówi inaczej, zachowuje się inaczej; zjawisko to nosi nazwę
psychomutacji. Skutki:
1.Zmiana trybu życia
2.Zmiana stosunku do otoczenia 9świat miejsce wrogie, należy je przekształcać, zmieniać)
3.Radykalizacja poglądów (nawet fanatyzm)
4.Utrata tożsamości (porządkowanie swoich poglądów autorytetom)
5. kompleks twierdzy (pragnienie życia wyłącznie w pobliżu współwyznawców
Psychomutacji odbywa siÄ™ poprzez 3 fazy:
-Fascynacja
-Zniszczenie poczucia osobistego bezpieczeństwa
-Zbudowanie nowej tożsamości
opracowanie: Marta Nowak, II rok psychologii Uniwersytet Wrocławski e-mail: [e-mail] 15 z 17
Zespół hiperkinetyczny (107)
1. nadpobudliwość, podłoże organiczne, przemija samoistnie, występuje 3%-5%
2. objawy:
-zaburzenia uwagi (niekończenie zadań, rozproszenie, kłopoty w koncentracji, trudności
we włączaniu się do zabawy)
-impulsywność (działa zanim pomyśli, brak organizacji czasu, wymaga nadzoru, zwraca
uwagę na siebie, brak cierpliwości w grach grupowych)
-nadruchliwość (biega, kręci się, nie może usiedzieć, podczas snu się porusza)
Znaki ostrzegawcze, predyspozycje, etiologia zachowań samobójczych (110)
A)Znaki ostrzegawcze
-wzmianki o samobójstwie, aluzje werbalne
-rozdawanie cennych rzeczy
-zmiany w odżywianiu, nadmierny lub brak snu
-zaniedbanie wyglÄ…du
-wycofanie się z życia towarzyskiego
-kontrastowe zmiany osobowości, nastroju (euforia-przygnębienie)
b)Predyspozycje
-os. Wyizolowana lub mająca trudności w kontakcie
-uzależniona, współuzależniona lub nadużywająca
-maltretowana sexualnie, fizycznie. Psychicznie
-najstarsze dziecko
-os., która poniosła dużą stratę
-ktoś kto wcześniej próbował, lub jeśli ktoś bliski z rodziny popełnił samob.
-nadmierny perfekcjonizm, samokrytycyzm
c)Etiologia
-zmiany cywilizacyjne, rozpad wartości, rodziny, etyki, brak zakorzenienia, promocja
samobójstwa, przemoc, satanizm
-zmiany psychospołeczne, pocz. Bezwartościowości, nieporozumienie, niedocenianie,
zaniedbanie, samotność, samodoskonalenie się, presja otoczenia
-brak lęku przed śmiercią
Logika jako z
ródło porządku rozwojowego w ujęciu Piageta (d)
- logika tworzy system (klasyfikacja), widoczna przy zadaniach z sortowaniem
(niekonsekwentne i alogiczne jeżeli są oparte na cechach obrazowych a nie na
obiektywnych podobieństwach)
- operacje-wyższy poziom schematów, bo jest już logika (wykorzystywana do
rozwiązywania zadań): inkluzja klas (psów będzie mniej niż zwierząt), seriacja (układanie
patyczków wg. Długości), przechodniość (A>B ^B>C=A>C)
Rozwój i funkcje ego (d)
1. Rapaport
- przechodzenie od zasad przyjemności do zasad realizmu (sublimacja, odległa
gratyfikacja)
- przejście od procesu pierwotnego (pr. kontrolowalny) do wtórnego (pr. porządkowania
pojęciowego)
2. Hartman
- ego od urodzenia
- 3 poziomy funkcji ego: metafunkcje, instrumentalne, centralne
3. Freud
- ego=substrat podmiotowości, administrator życia psychicznego, decyduje o rozdziale
energii, kontakt z rzeczywistością
Patologia rozwoju Ego i Selfu (d)
1. ego - dla prawidłowego rozwoju potrzebna deprywacja
- rozszczepienie ego - nie zostały w odpowiednim czasie zintegrowane dobre i złe cechy
opracowanie: Marta Nowak, II rok psychologii Uniwersytet Wrocławski e-mail: [e-mail] 16 z 17
obiektu i cechy dobre i złe  ja
- stany narcystyczne - agresja + poczucie własnej wspaniałości, uzależnienie od z
ródła
aprobaty, ego sztywne, nadmiernie zintegrowane
2. self - dla prawidłowego rozwoju potrzebna afirmacja
- fałszywy self - gdy brak akceptacji, tendencja do spełniania oczekiwań otoczenia,
tożsamość sprowadzona do sprawności intelektualnej
- narcyzm, gdy self majestatyczne - pod wpływem urazu nie urealniła się, wzmożona
pewność siebie na zewnątrz, a w środku niepewność
Granice autokreacji w teorii DÄ…browskiego (d)
-autokreacja-kreacja siebie przez siebie
-podstawowym ograniczeniem autokreacji jest pojęcie potencjału rozwojowego
(genetyczne wyposażenie jednostki, określające poziom rozwoju, jaki jednostka może
osiągnąć, jeśli warunki fizyczne i środowiskowe będą to dążenie maksymalnie ułatwiały)
-potencjał jest to suma dynamizmu oraz form wzmożonej pobudliwości
-5 form wzmożonej pobudliwości: psychomotoryczna (organiczny nadmiar energii),
zmysłowa (przyjemność płynąca z receptorów), wyobrażeniowa (kojarzenie wrażeń,
metafor), intelektualna (nadmierna dociekliwość), uczuciowa (silne odczuwanie związków
emocjonalnych)
Geneza potrzeby sensu życia (d):
ekstrapsychizacja, intrapsychizacja(20mis.introspekcja), identyfikacja, kosmiczna
(szukanie drogi), dojrzała(odpowiedzialność, dążenie, cele)
Istotne słabości teorii Maslowa i Dąbrowskiego (d)
- Maslow -dobroć natury ludzkiej, brak dowodów na hierarchię potrzeb, elitaryzm
- Dąbrowski -słabo udokumentowane, elitaryzm, nie bierze pod uwagę pułapek
rozwojowych
Procesy stymulujące restrukturyzację organizacji dośw.
Rozwój psychiczny wiążę się z aktywną samoorganizacją dośw.
a)porządkowanie dośw na osi czasu i w związku z powiązaniem treściowym z aktualną
sytuacjÄ…
b)stymulacja :
-gromadzenie się dośw w związku z aktywnością, zadaniami i potrzebami
-używanie nowych narzędzi - rozwój cywilizacyjny
-używanie nowego języka , nowe znaczenie
-rozwój kultury- zmiany w trakcie1-go pokolenia
-zmiany aktywności jednostki, zdarzenie krytyczne, zmiana ośrodków aktywności
- nowe zadania i wymagania
-przejście od moralności zasad do moral. kontekstowej(myślenie dialektyczne i zmiana
postawy wobec siebie)
-przeżycie katharsis, olśnienie, silne uczucie
Rozwój wg Greenspana (d)
Najgłębsze warstwy rozwoju składają się z doznań, uczuć, emocji, które ą wytworem
wcześniejszych związków z ludz
mi. Te uczucia wyłaniają się przechodząc przez kolejne
stadia.
1.Nadawanie sensu doznaniom (0-4,3 m-ce)
2.Intymnośc i powiązanie
3.Od intencji do dialogu
4.Cel i interakcja
5.Wyobrażenia, idee, symbole
6.Myślenie emocjonalne
opracowanie: Marta Nowak, II rok psychologii Uniwersytet Wrocławski e-mail: [e-mail] 17 z 17