Czytanie rysunku
technicznego
Zapis konstrukcji
(rzuty, wymiary, spawy)
1
Zagadnienia do omówienia:
I. Rysunek techniczny - pojęcia podstawowe
II. Rzuty  widoki i przekroje
III. Wymiarowanie
IV. Tolerowanie wymiarów, kształtu i położenia
V. Oznaczenia chropowatości
VI. Oznaczenia i wymiarowanie spawów
VII. Połączenia gwintowe
VIII. Inne (masy elementów)
2
1
I. Rysunek techniczny
" Jednoznaczny język porozumiewania się
techników z różnych branż
" Graficzny zapis konstrukcji, zawierajÄ…cy
informacje konieczne i wystarczajÄ…ce (3 zasady:
jednoznaczności, niesprzeczności i
zupełności);
" Przedstawienie cech geometrycznych detalu
(rysunek wykonawczy) lub elementów w
złożeniu (rysunek złożeniowy) za pomocą
rzutowania prostokÄ…tnego lub
aksonometrycznego
3
II. Rzutowanie prostokÄ…tne
" Umożliwia wierne odwzorowanie
przestrzennego (3D) obiektu na dwuwymiarowej
płaszczyz
nie (2D)
" Liczba rzutów koniecznych do jednoznacznego i
czytelnego przedstawienia konstrukcji powinna
być ograniczona do minimum (1,2,3 & 6 lub
więcej, tzw. szczegóły)
" Należy właściwie dobrać rzut główny (z przodu),
gdyż dostarcza on najwięcej informacji o detalu i
usytuowuje detal w położeniu użytkowym lub
wytwórczym (zabiegowym)
4
2
Metoda europejska rzutowania (E)
" Obiekt jest w wyobrażalnym prostopadłościanie,
którego ściany tworzą rzutnie z rysunkami
(rzutami) detalu
" Obserwator jest przed detalem i rysuje rzuty na
rzutniach za detalem, na kolejne ściany
prostopadłościanu
" Rzutnie są rozkładane na płaszczyz
nie rysunku,
tworzÄ…c kolejne rzuty prostokÄ…tne
" Rzuty można rozmieszczać dowolnie na
rysunku, oznaczając kolejne rzuty strzałkami i
dużymi literami
5
Aksonometria i rzuty prostokÄ…tne
6
3
Rodzaje rzutów
1. Widoki  przedstawiają widoczną część
przedmiotu, z rysowanymi liniami grubymi
zarysami i krawędziami
2. Przekroje  prezentują wnętrze wydrążonych
detali, po ich przecięciu płaszczyzną tnącą i
odrzuceniu części obiektu przed płaszczyzną
3. Kłady  przekroje jedną płaszczyzną, bez
pokazywania zarysu przedmiotu za
płaszczyzną przekroju
7
Rzut obrócony, rozwinięty i
symetryczny
" znak rzutu obróconego -
" znak rzutu rozwiniętego -
" przedmioty symetryczne 
można rysować do osi symetrii
jako tzw. półwidoki
(ćwierćwidoki), a na końcach
osi należy umieścić dwie
prostopadłe do osi krótkie kreski
" dopuszcza siÄ™ zaznaczanie
symetrii detalu poprzez
przeciągnięcie linii zarysu poza
oÅ› symetrii
8
4
Przerwania i urwania oraz widoki
cząstkowe i szczegóły
" Przerwanie  usunięcie części środkowej
przedmiotu długiego i ograniczenie pozostałych
fragmentów linią falistą lub zygzakową (przekrój
 tylko linie kreskowania)
" Urwanie  pominięcie części końcowej
przedmiotu długiego o niezmiennym zarysie i
ograniczenie urwania liniÄ… falistÄ… lub zygzakowÄ…
(przekrój  tylko linie kreskowania)
" WidWyrwanie  pokazanie na widoku detalu
jego fragmentu wewnętrznego (przekroju) i
ograniczenie go liniÄ… falistÄ…
9
Przekroje
" Oznaczenie przekroju:
położenie i oznaczenie
płaszczyzny przekroju
(kreski i litery) oraz
kierunku rzutowania
(strzałki)
" Kreskowanie przekroju:
linie cienkie pod kÄ…tem 45
stopni (30, 60) o różnej
odległości (gęstości)
10
5
Przekrój stopniowy i łamany
11
Półwidok  półprzekrój
(ćwierćwidok  ćwierćprzekrój)
" Rzut przedmiotu symetrycznego
przedstawiający jego kształt
zewnętrzny i wewnętrzny
" Gdy krawędz
jest na osi symetrii
to widok od przekroju oddziela
siÄ™ liniÄ… falistÄ…
" Przekrój cząstkowy (wyrwanie)
przedstawia częściową budowę
wewnętrzną detalu i jest
ograniczony liniÄ… falistÄ…, ale nie
ma oznaczenia i opisu
12
6
KÅ‚ady
" KÅ‚ad miejscowy  rysowany
liniÄ… cienkÄ… na widoku detalu
" Kład przesunięty  rysowany
liniÄ… grubÄ… poza rzutem obiektu
(kierunek rzutowania: od prawej
lub od dołu)
13
Zadanie  wykonać rysunek
izometryczny z 6 rzutów detalu
14
7
III. Wymiarowanie
" Wymiar składa się z:
 linii wymiarowej (z grotami: strzałki, ukośne
kreski, kropki),
 pomocniczej linii wymiarowej
 liczb wymiarowych (z ewentualnymi
odchyłkami),
Liczby wymiarowe określają wartość wymiaru w
milimetrach (bez podawania symbolu mm).
Wymiary kÄ…towe podaje siÄ™ w stopniach,
minutach i sekundach (np. 35o12 30 )
15
Zasady wymiarowania
Wymiarowanie powinno być czytelne, a więc należy
unikać:
 podawania wymiarów bezpośrednio na detalu
 przecinania się linii wymiarowych (poza średnicami) oraz
pomocniczych linii z wymiarowymi
 umieszczania wymiarów długich bliżej rzutu (przy wymiarach
równoległych)
 wpisywania liczb wymiarowych na liniach przekroju i liniach
krawędziowych
Wymiar podkreślony  niezgodny z podziałką
Wymiar w nawiasie  orientacyjny, np. zamykający łańcuch
wymiarów
Wymiar w ramce  nominalny (teoretyczny), bez tolerancji
16
8
Znaki (symbole) wymiarowe
" "- średnica okręgu
"
"
"
" R - promień łuku lub okręgu
" S" średnica powierzchni kulistej
"-
"
"
" SR - promień powierzchni kulistej
" Ä„% - bok kwadratu
" nÛ  wielokÄ…t o parzystej liczbie boków (b -
Ûb
Û
Û
odległość przeciwległych ścian n-kąta)
" x  grubość (np. x 6) lub przekrój prostokątny
" - długość łuku (znak nad liczbą wymiarową)
"  zbieżność: (D-d)/L
"  pochylenie: (D-d)/2L
17
Przykłady użycia oznaczeń
18
9
Wymiarowanie powtarzajÄ…cych siÄ™
elementów:
n x wymiar = (wynik)
(5x20)
19
Zadanie - zwymiarować płytkę, z wykorzystaniem
przekroju stopniowego przez otwory
20
10
IV. Tolerowanie wymiarów
" Tolerowanie wymiaru polega na podaniu
wymiaru teoretycznego (nominalnego N) i
odchyłek (górnej G i dolnej D)
N+ +G
D
" Wymiar graniczny:
 maksymalny: MAX = N+G
 minimalny: MIN = N+D
" Tolerancja wymiaru: T=MAX-MIN=G-D>0
21
Tolerowanie swobodne i normalne
" Tolerowanie swobodne stosuje konstruktor przy
wymiarach długości i średnic między różnymi
powierzchniami i przy dużym luzie
" Tolerowanie normalne polega na doborze
odchyłek wymiarów z 19 klas dokładności (IT01,
IT0, IT1,& ,IT17), a niższa klasa oznacza
dokładniej wykonany wymiar (mniejszą tolerancję)
" Wymiary nietolerowane wykonuje siÄ™ w tzw.
tolerancji warsztatowej (IT14-IT16)
22
11
Pasowania
" Pasowanie uzyskuje siÄ™ poprzez
skojarzenie współpracujących części o
jednakowym wymiarze nominalnym:
otworu (wymiaru wewnętrznego) i wałka
(wymiaru zewnętrznego)
" Luz  występuje gdy wałek jest mniejszy
od otworu
" Wcisk  występuje gdy wałek jest większy
od otworu
23
Rodzaje pasowań
" pasowanie luz
ne  zawsze występuje luz
" pasowanie mieszane  może być luz lub wcisk
" pasowanie ciasne  zawsze występuje wcisk
" sposoby uzyskania pasowań:
 zasada stałego otworu (oznaczone H, gdy D=0 i G>0)
 zasada stałego wałka (oznaczone h, gdy G=0 i D<0)
24
12
Normalny układ pasowań
" Oznaczenie rodzaju pasowań literami,
które określają położenie pola tolerancji
względem wymiaru mominalnego:
 dla otworów (od A do Z)
 dla wałków (od a do z)
25
Oznaczenie pasowań na rysunkach
" Pasowanie zawiera (np. "
"25H8/f7):
"
"
 wartość nominalną wymiaru np. "
"25
"
"
 symbol i klasę dokładności otworu np. H8
 symbol i klasę dokładności wałka np. f7, po
kresce ułamkowej (/)
" Na rysunkach wykonawczych podaje siÄ™
także wartości odchyłek wymiarów (w mm)
w tabelce umieszczonej w rogu rysunku.
26
13
Zadanie  wyjaśnić poniższe
informacje o pasowaniu
27
Tolerancje kształtu  symbole
Tolerancja kształtu - maksymalna dopuszczalna odchyłka
rzeczywistego kształtu od jego teoretycznego wzorca.
28
14
Tolerancje położenia - symbole
" Tolerancja położenia - maksymalna dopuszczalna odchyłka rzeczywistego
położenia i usytuowania elementu lub jego osi od elementu teoretycznego.
Tolerancja symetrii  określa największą dopuszczalną odchyłkę rzeczywistej symetrii dwóch linii
lub powierzchni
29
Tolerancje złożone kształtu i
położenia (bicie)
30
15
Przykłady oznaczeń tolerancji kształtu i położenia
31
V. Chropowatość powierzchni
Oznaczenie chropowatości obejmuje:
 znak chropowatości (symbol trójkąta z odnośnikiem)
 wartość chropowatoÅ›ci (w µm) z prefiksem Ra lub Rz
 inne dane:
b - rodzaj obróbki
c - odcinek elementarny
d - kierunkowość struktury
e - naddatek na obróbkę
f - falistość
32
16
Symbole chropowatości - 5 znaków z wartościami
liczbowymi Ra albo Rz (lub bez wartości)
33
Przykłady użycia znaków
chropowatości
34
17
VI. Połączenia spawane
" Połączenia spawane należą do grupy
połączeń nierozłącznych (obok połączeń
zgrzewanych, lutowanych, nitowanych, itp.)
" Spoiny dzielimy na czołowe (powierzchnie
równoległe) lub pachwinowe (powierzchnie
prostopadłe)
" W przekroju spoinÄ™ zaczernia siÄ™, a w
widoku oznacza się krótkimi łukami
35
Oznaczenia spawów
Oznaczenie spoiny zawiera poniższe elementy:
" linia odniesienia (odnośnik i strzałka)
" linia identyfikacyjna (linia kreskowa pod  półką )
" znak spoiny (a)
" wymiary: grubość (b), długość i odstęp (c)
" znaki dodatkowe (d, e, f)
" wymiary końców (g) i inne dane (h)
36
18
Wymiarowanie spawów
37
Przykład elementu spawanego
38
19
Zadanie - wyjaśnić symbole
i oznaczenia spawów z rysunku: a) i b)
39
VII. Połączenia gwintowe
" Połączenia gwintowe (śrubowe) są
połączeniami rozłącznymi, realizowanymi
przez gwint zewnętrzny i gwint
wewnętrzny
" Gwinty rysuje siÄ™ w uproszczeniu, poprzez
pokazanie zarysu gwintu w postaci linii
ciągłej (grubej-kontur i cienkiej-dno gwintu)
40
20
Oznaczenia gwintów
" Oznaczenie gwintu zawiera:
 rodzaj gwintu (M-metryczny, R-rurowy, itp.)
 średnicę zewnętrzną gwintu
 skok gwintu, dla gwintu drobnozwojnego
 tolerancjÄ™ (klasÄ™ szeregu oraz oznaczenie pola)
" Przykłady:
 M10x1-6H (metryczny drobnozwojny o średnicy
zewnętrznej 10mm i 6 szeregu w polu tolerancji H)
 Rc 1 (rurowy stożkowy o średnicy 1 cala)
 Oznaczenie gwintu zawiera:
41
Oznaczenie śruby lub wkrętu zawiera:
" średnicę gwintu i długość trzpienia
" klasę własności mechanicznych
" klasę dokładności wykonania (A, B lub C)
" ew. symbol Ms dla śrub z mosiądzu
Klasa własności mechanicznych jest
oznaczona dwoma liczbami rozdzielonymi
kropką, z których pierwsza stanowi 1% Rm, a
druga wartość dziesiętną stosunku Re/Rm, a
więc dla 5.8 Rm=500MPa, a Re=400
Przykład: Śruba M5x40 - 5.6 - B
42
21
Widoki i przekroje gwintów
43
Wymiarowanie gwintów
44
22