MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Ewa Figura
Sporządzanie rysunku technicznego odzieżowego
743[01].Z1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Ewa Samojlik
mgr inż. Ewa Jachym
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Ewa Figura
Konsultacja:
dr inż. Jadwiga Rudecka
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[01].Z1.01
 Sporządzanie rysunku technicznego odzieżowego , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu krawiec.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Podstawowe wiadomości z zakresu rysunku technicznego 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 10
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 12
4.2. Pismo stosowane w rysunku odzieżowym 13
4.2.1. Materiał nauczania 13
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 17
4.2.3. Ćwiczenia 17
4.2.4. Sprawdzian postępów 19
4.3. Rysunek techniczny odzieżowy 20
4.3.1. Materiał nauczania 20
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 25
4.3.3. Ćwiczenia 25
4.3.4. Sprawdzian postępów 27
4.4. Rysunki instruktażowe 28
4.4.1. Materiał nauczania 28
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 33
4.4.3. Ćwiczenia 34
4.4.4. Sprawdzian postępów 37
4.5. Graficzne programy komputerowe 38
4.5.1. Materiał nauczania 38
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 43
4.5.3. Ćwiczenia 44
4.5.4. Sprawdzian postępów 46
5. Sprawdzian osiągnięć 47
6. Literatura 53
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu doboru materiałów
i przyborów na stanowisku kreślarskim, podstaw pisma technicznego, podstaw rysunku
technicznego, przygotowania arkuszy do rysunku technicznego, zastosowania linii w rysunku
technicznym, zastosowania skali w rysunku technicznym, symboliki oznaczeń szwów,
ściegów i węzłów technologicznych odzieży oraz zastosowania graficznych programów
komputerowych.
W poradniku zamieszczono:
 wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać przed przystąpieniem do nauki
w wybranym przez Ciebie zawodzie,
 wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z tym poradnikiem,
 materiał nauczania, czyli wiadomości dotyczące sporządzania rysunku technicznego
odzieżowego,
 zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś podane treści o sporządzaniu
rysunków technicznych odzieżowych,
 ćwiczenia, które umożliwią Ci nabycie umiejętności praktycznych,
 sprawdzian postępów,
 sprawdzian osiągnięć,
 wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.
W materiale nauczania zostały omówione zagadnienia dotyczące materiałów i przyborów
rysunkowych, pisma technicznego, podstaw rysunku technicznego, arkuszy stosowanych
w rysunku technicznym, różnych rodzajów linii w rysunku technicznym, skal w rysunku
technicznym, symboliki oznaczeń szwów, ściegów i węzłów technologicznych odzieży,
graficznych programów komputerowych.
Przy wyborze odpowiednich treści pomoże Ci nauczyciel, który wskaże zasady
sporządzania rysunku technicznego odzieżowego zarówno te szczególnie ważne, jak
i pomocnicze potrzebne do wykonania czynności mniej złożonych.
Z rozdziałem Pytania sprawdzające możesz zapoznać się przed przystąpieniem
do zgłębiania wiadomości z materiału nauczania poznając w ten sposób wymagania
wynikające z potrzeb zawodu, a po zapoznaniu się ze wskazanymi treściami, odpowiadając
na te pytania sprawdzisz stan gotowości do wykonania ćwiczeń.
Kolejnym etapem będzie wykonanie ćwiczeń, których celem jest uzupełnienie
i utrwalenie informacji o poznanych materiałach.
Po wykonaniu ćwiczeń sprawdz
poziom swoich postępów rozwiązując Sprawdzian
postępów. Przeczytaj pytania i odpowiedz na nie wstawiając X w odpowiednie miejsce.
Odpowiedz
NIE wskazuje na luki w Twojej wiedzy, informuje Cię również jakiego zakresu
materiału ze sporządzania rysunków technicznych jeszcze dobrze nie poznałeś. Oznacza
to powrót do treści, które nie są dostatecznie opanowane.
Poznanie przez Ciebie wszystkich lub określonej części wiadomości o sporządzaniu
rysunków technicznych będzie stanowiło dla nauczyciela podstawę przeprowadzania
sprawdzianu poziomu przyswojonych wiadomości i ukształtowanych umiejętności. W tym
celu nauczyciel posłuży się zestawem zadań testowych zawierających różnego rodzaju
zadania. W rozdziale 5 poradnika jest zamieszczony przykładowy zestaw zadań testowych,
który zawiera:
 instrukcję, w której omówiono tok postępowania podczas przeprowadzania sprawdzianu,
 przykładową kartę odpowiedzi, w której w wyznaczonych miejscach wpisz odpowiedzi
na pytania.
Będzie to stanowić dla Ciebie trening przed sprawdzianem zaplanowanym przez
nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni Rysunku zawodowego musisz przestrzegać regulaminów,
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających
z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
743[01].Z1
Podstawy projektowania odzieży
743[01].Z1.01
SporzÄ…dzanie rysunku technicznego
odzieżowego
743[01].Z1.02
Sporządzanie rysunków wyrobów
odzieżowych
743[01].Z1.03
Zastosowanie zasad kolorystyki
i kompozycji w projektowaniu odzieży
743[01].Z1.04
Dobieranie wyrobów odzieżowych do typu
sylwetki i przeznaczenia
743[01].Z1.05
Dobieranie materiałów odzieżowych,
dodatków krawieckich i galanteryjnych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- stosować zasady współpracy w grupie,
- znać zasady ochrony środowiska i rozpoznawać typowe zagrożenia,
- przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,
- stosować procedury udzielania pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia i zdrowia,
- posługiwać się komputerem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
- zorganizować stanowisko kreślarskie,
- dobrać materiały i przybory do sporządzania rysunku technicznego,
- scharakteryzować proporcje majuskuły, minuskuły, cyfry arabskiej i rzymskiej,
- napisać tekst pismem technicznym,
- zastosować różne rodzaje pisma i układy liternicze,
- dobrać formaty arkuszy rysunkowych i kreślarskich,
- przygotować arkusz kreślarski wraz z tabelką opisową,
- zastosować różne rodzaje linii w rysunku technicznym,
- narysować fragment i całość wyrobu odzieżowego,
- zastosować różne skale w rysunku technicznym,
- odczytać rysunek techniczny prostego wyrobu odzieżowego,
- zastosować zasady wymiarowania rysunku technicznego,
- zastosować oznaczenia podczas sporządzania rysunków technicznych odzieżowych,
- odczytać rysunki szwów i ściegów,
- odczytać rysunek instruktażowy węzłów technologicznych odzieży,
- zastosować graficzne programy komputerowe do sporządzania rysunków technicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Podstawowe wiadomości z zakresu rysunku technicznego
4.1.1. Materiał nauczania
Przybory i materiały do rysunku technicznego
Nauka rysunku technicznego w szkole odzieżowej rozwija wyobraz
niÄ™ przestrzennÄ…,
wyrabia pamięć wzrokową i przyzwyczaja do dokładności. Lekcje rysunku wpływają ponadto
na wyrobienie poczucia ładu, porządku i systematyczności. Aby rozwinąć te cechy należy
zacząć od prawidłowej organizacji stanowiska kreślarskiego.
Rysować należy w pomieszczeniu jasnym, widnym, dobrze przewietrzonym. Światło,
zarówno dzienne jak i sztuczne, powinno padać na rysunek skośnie z góry, od lewej strony.
Najlepsze jest światło rozproszone, jasne, lecz nie rażące oczu. Deska kreślarska lub płyta
stołu rysunkowego powinna być w czasie pracy tak pochylona, aby wzrok rysującego padał
na wykonywany rysunek prostopadle. Właściwa odległość oczu od rysunku powinna wynosić
od 40 do 50 cm. Przed rozpoczęciem kreśleń należy przetrzeć przybory, którymi będziemy się
posługiwać, i umyć ręce. Przy pracy będzie pomocna czysta płócienna szmatka do zmiatania
okruchów gumy i wszelkich pyłów z arkusza kreślarskiego.
Przygotowaniem do nauki rysunku zawodowego są kreślenia konstrukcji
geometrycznych. Do najpotrzebniejszych przyborów kreślarskich należą: deska kreślarska,
ekierki  jedna równoramienna, druga o kÄ…tach: 90º, 60º i 30º, komplet linijek z podziaÅ‚kÄ…
milimetrową, przybornik z cyrklami, kątomierz, krzywiki, kółkownik (wzornik służący
do rysowania okręgów), temperówka, gumka. Rysunki wykonuje się na papierze
przymocowanym do deski kreślarskiej pinezkami lub lepką taśmą tak zwaną  gęsią skórką .
Materiały potrzebne do kreślenia to: ołówek grafitowy (może być automatyczny),
rapidograf, tusz kreślarski, pisak kreślarski wodoodporny do kreślenia na kalce, cienkopisy,
papier, kalka techniczna, papier milimetrowy, brystol. Kreśli się twardymi ołówkami
technicznymi oznaczonymi literą H, na przykład H, 2H, 3H, 4H, 5H, z których najbardziej
miękki jest H, najtwardszy zaś 5H. W pracy szkolnej są najbardziej przydatne ołówki 2H.
Linie rysowane ołówkiem miękkim łatwo ulegają zatarciu, wykonane zaś ołówkiem twardym
sÄ… wyraz
ne i czyste. Ponadto twardy grafit daje się ostro zatemperować i pozwala wykonać
linie bardzo cienkie. Ołówki powinny być zatemperowane na długość 25 mm, a grafit
zaostrzony na papierze ściernym. Do wzmocnienia linii grubych na rysunku grafit można
ściąć  na łopatkę , w sposób pokazany na rysunku (rys.1).
Rys. 1. a), b): prawidłowo zatemperowane ołówki c) nieprawidłowo zatemperowany ołówek [6, s. 8].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
W zależności od przeznaczenia rysunku używa się różnych gatunków papieru. Karton
kreślarski tak zwany brystol stosuje się do wykonania rysunków, potrzebnych tylko w jednym
egzemplarzu. Jest to papier gruby, biały, nadaje się do rysowania w ołówku i tuszu. Kopie
rysunków wykonuje się na kalce technicznej. Do nauki pisma technicznego jest potrzebny
papier milimetrowy. Rysunki przechowujemy w teczkach, skoroszytach lub tubach.
Minęły już czasy, kiedy to narzędziem profesjonalnego kreślarza był grafitowy ołówek.
Tak jak w wielu innych dziedzinach, tak i w pracy kreślarza komputer zaczął stopniowo
zastępować tradycyjne narzędzie pracy. Dlatego też należy pamiętać o przestrzeganiu
przepisów BHP na stanowisku pracy z komputerem, które są ujęte w Rozporządzeniu
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w Dz. U. Nr 148, poz. 973.
Opracowanie arkusza kreślarskiego
Aby ułatwić przechowywanie rysunków w teczkach i skoroszytach, Polski Komitet
Normalizacji Miar i Jakości ustalił w Zbiorze Polskich Norm pewne rozmiary arkuszy jako
obowiązujące (PN-80/N-01612). Za podstawowy format papieru rysunkowego przyjęto
arkusz o wymiarach 210 x 297 mm, oznaczony symbolem A4. Arkusze większe uzyskuje się
przez zwielokrotnienie formatu podstawowego, mniejsze zaś przez podzielenie go na równe
części. W celu uzyskania arkusza większego od podstawowego, o formacie A3, należy
podwoić krótszy bok arkusza A4, dłuższy bok zaś zostawić bez zmian. Format A3 ma więc
wymiary 297 x 420 mm. W celu uzyskania arkusza mniejszego od podstawowego o formacie
A5, należy podzielić dłuższy bok arkusza A4 na połowę, krótszy zaś zostawić bez zmian.
Format A5 ma zatem wymiary 148 x 210 mm. Opisany podział pokazano na rys.2.
Rys. 2. Znormalizowane formaty arkuszy rysunkowych [6, s. 10].
Pierwszą czynnością przed przystąpieniem do wykonywania rysunku technicznego jest
obramowanie arkusza kreślarskiego. Przygotowany arkusz A4 należy obramować linią ciągłą
grubą w odległości 5 mm od krawędzi, a następnie w prawym dolnym rogu wrysować
tabliczkę informacyjną w sposób pokazany na rysunku (rys. 3).
5 mm
Rys. 3. Obramowanie arkusza do rysunku technicznego. [9, s. 33].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Tabliczkę informacyjną prostą wykonujemy linią ciągłą grubą o wymiarach: szerokość nie
przekracza 180mm, a wysokość do 55mm. W tabliczkę wprowadzamy dane pismem
technicznym według wzoru przedstawionego na rys.4.
SKALA NR
NAZWA RYSUNKU
IMI
, NAZWISKO
NAZWA SZKOA
Y KLASA DATA
OCENA
Rys. 4. Tabliczka informacyjna prosta [9, s. 33].
Tabliczka złożeniowa składa się z tabliczki podstawowej i umieszczonego nad nią wykazu
miar (jak pokazano na rys. 5).
49 SZEROKOŚĆ BLUZKI NA DOLE 3 16 SZEROKOŚĆ R
KAWA 6
38 SZEROKOŚĆ TYA
U 2 5 SZER. TALII 5
48 OBWÓD GORSU 1 18 DA
UGOŚĆ R
KAWA 4
WYMIAR NAZWA MIARY NR WYMIAR NAZWA MIARY NR
SKALA NR
NAZWA RYSUNKU
IMI
, NAZWISKO
NAZWA SZKOA
Y KLASA DATA
OCENA
Rys. 5. Tabliczka informacyjna złożeniowa [9, s. 33].
Linie rysunkowe
Rodzaje i grubości linii rysunkowych zostały znormalizowane (PN  82/N-01616) w celu
ujednolicenia ich wyglądu oraz dla większej czytelności rysunków technicznych (rys. 6.).
Linie rysunkowe wykorzystywane w rysunku technicznym odzieży dzieli się na:
 linie ciągłe,
 linie przerywane utworzone z regularnie powtarzających się elementów (kreski kropki),
 linie faliste.
Stosuje się dwie grubości linii wzajemnie proporcjonalnych:
 linie grube od 0,5 do 1mm,
 linie cienkie od 0,12 do 0,25 mm.
Linia ciągła gruba
Linia ciągła cienka
Linia przerywana dwupunktowa
Linia kreskowa 3mm
Linia kreskowa 5 mm
Linia punktowa
Linia falista
Rys. 6. Linie rysunkowe wg Polskich Norm [9, s. 34].
Podział i zastosowanie linii rysunkowych:
- linia ciągła gruba  stosowana do przedstawienia widocznych krawędzi przedmiotów
w rysunku technicznym, widocznych krawędzi elementów węzłów konstrukcyjnych,
symboli przekrojów i operacji technologicznych, rysowania ramki w opracowanym
arkuszu kreślarskim, linii odcinków,
- linia ciągła cienka  stosowana do rysowania linii pomocniczych i wymiarowych
w rysunku technicznym, linii kreskowych przekrojów, oznaczeń symboli w rysunkach
instruktażowych,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
- linia kreskowa cienka (długie kreski do 5 mm)  stosowana do oznaczenia krawędzi
niewidocznych w rysunku technicznym,
- linia dwupunktowa cienka  stosowana do oznaczania krawędzi niewidocznych
w rysunku instruktażowym,
- linia kreskowa cienka (krótkie kreski do 3 mm)  stosowana do oznaczania widocznych
przeszyć w odzieży, osi symetrii, osi kół (średnicy ponad 12 mm),
- linia punktowa cienka  stosowana do oznaczania osi wyobrażalnych, osi brył
obrotowych, oznaczania przekrojów,
- linia falista  stosowana do oznaczania miejsc urwania i wyrwania przedmiotu, linii
ograniczajÄ…cych czÄ…stkowe widoki.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak powinno być prawidłowo zorganizowane stanowisko kreślarskie?
2. Jakie przybory i materiały kreślarskie są potrzebne do wykonania rysunku technicznego?
3. W jaki sposób oznaczamy twardość grafitu w ołówku?
4. Jakie znasz rodzaje papierów stosowane do sporządzania rysunków technicznych?
5. Jakie wymiary ma arkusz papieru A4?
6. Jaka jest zasada podziału arkuszy kreślarskich?
7. W jaki sposób przygotowujemy arkusz do wykreślenia rysunku technicznego?
8. Jakie znasz rodzaje linii rysunkowych?
9. Jaki jest podział i zastosowanie linii rysunkowych?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zorganizuj prawidłowe stanowisko kreślarskie i nazwij wszystkie przybory i materiały
znajdujÄ…ce siÄ™ na tym stanowisku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ustawić stolik i krzesło zgodnie z wymogami higienicznej i bezpiecznej pracy
na stanowisku kreślarza,
2) z przygotowanego magazynu pobrać materiały i przybory kreślarskie, które są niezbędne
do wykonania rysunku technicznego,
3) ułożyć prawidłowo materiały i przybory kreślarskie na stoliku,
4) nazwać i opisać na karteczkach wszystkie materiały i przybory znajdujące się na stoliku,
5) dokonać analizy wykonania ćwiczenia,
6) zaprezentować wykonaną pracę i zapisać wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy
- stolik kreślarski i krzesło,
- komplet ekierek, linijek, cyrkiel, kątomierz, krzywiki, kółkownik, temperówka, gumka,
taśma  gęsia skórka ,
- komplet ołówków, rapidografy, cienkopisy, pisaki kreślarskie,
- blok rysunkowy, blok techniczny, papier milimetrowy, kalka techniczna,
- małe karteczki samoprzylepne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Ćwiczenie 2
Wyznacz arkusze kreślarskie: A1, A2, A3, A4, A5.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) zmierzyć arkusz papieru i wyznaczyć arkusz A1 zgodnie z formatem,
4) dokonać podziału na mniejsze formaty A2, A3, A4, A5,
5) opisać wykreślone arkusze,
6) dokonać analizy pracy,
7) zaprezentować pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz papieru A0 ,
- ołówek, długa linijka, gumka.
Ćwiczenie 3
Przygotuj arkusz kreślarski do wykonania rysunku technicznego formatu A4  narysuj
obramowanie i wykreśl tabliczkę opisową.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) przygotować arkusz papieru formatu A4,
4) wykonać obramowanie linią ciągłą grubą w odległości 5 mm od krawędzi,
5) wykonać tabliczkę informacyjną prostą o wymiarach 140 x 40 mm,
6) dokonać analizy wykonanego ćwiczenia,
7) zaprezentować wyniki pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz papieru A4,
- ołówek twardości H i 2H, linijka, gumka.
Ćwiczenie 4
Wykreśl linie rysunkowe zgodnie z zasadami normalizacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować arkusz papieru A4,
4) wybrać ołówek o twardości H i wykreślić linię ciągłą grubą,
5) wybrać ołówek o twardości 2H i wykreślić linię ciągłą cienką, dwupunktową, kreskową
3 mm i kreskowÄ… 5 mm,
6) wybrać ołówek 3H i wykreślić linię punktową i falistą,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
7) dokonać analizy ćwiczenia,
8) zaprezentować pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz papieru A4,
- ołówek twardości H, 2H, 3H, linijka, gumka.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) nazwać przybory i materiały kreślarskie?
ðð ðð
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania rysunku
ðð ðð
technicznego?
3) dobrać odpowiedni ołówek do rodzaju linii rysunkowej?
ðð ðð
4) podzielić arkusz A1 na mniejsze (A2, A3, A4, A5, A6)?
ðð ðð
5) obramować arkusz do rysunku technicznego i wykonać na nim
ðð ðð
tabliczkÄ™ informacyjnÄ…?
6) nazwać linie rysunkowe?
ðð ðð
7) wykreślić linie rysunkowe wg PN?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.2. Pismo stosowane w rysunku odzieżowym
4.2.1. Materiał nauczania
Pismo techniczne
Właściwy podpis pod rysunkiem technicznym powinien być wykonany pismem
technicznym. Pismo techniczne, zgodnie z jego nazwÄ…, opracowano na potrzeby techniki. Jest
ono proste w budowie, pozbawione ozdobników. Może być proste (90º) lub pochyÅ‚e (75º)
(rys. 7). Pismo pochyłe bardziej kontrastuje z innymi elementami rysunku na arkuszu
i dlatego jest częściej stosowane.
Litery alfabetu dzieli siÄ™ na:
- majuskuły  duże litery alfabetu,
- minuskuły  małe litery alfabetu.
Wymagania dotyczące budowy pisma technicznego są określone w normie PN-80/N-
01606. Konstrukcja pisma technicznego pochyłego jest oparta na siatce równoległobocznej,
pochylonej pod kÄ…tem 75º. Każde oczko siatki odpowiada jednej jednostce miary. Oznaczonej
literą d. Wysokość h małej minuskuły wynosi 7d, wysokość majuskuły, cyfr i wysokiej
minuskuły wynosi 10d. Szerokość liter wynosi 4d z wyjątkiem litery: i, j, l (2d), f, r, ł, t, J
(3d). Natomiast m i M ma 6d, w i W  7d. Odstępy między literami i cyframi wahają się od
1d do 2d, zaś między wyrazami i liczbami powinny wynosić 4d. Wolna przestrzeń między
wierszami odpowiada 2d (rys. 8).
Rys.7. Pismo techniczne proste i pochyłe [6, s. 10].
Litery techniczne i cyfry pisze się najczęściej odręcznie. Współczesne narzędzia
do pisania liter technicznych to pisaki kreślarskie, rapidografy, cienkopisy.
Rys. 8. Wzory znormalizowanego pisma technicznego prostego i pochyłego [6, s. 11].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Rodzaje pisma
Litera to popularny, spotykany wszędzie znak graficzny. Na ogół powinna ona być
czytelna, atrakcyjna i estetyczna. Na właściwą budowę litery składają się proporcje, masa
i światło.
Proporcje to:
 stosunek szerokości litery do jej wysokości  najczęściej wyrażony jako proporcja 3:5,
5:8, 4:6,
 stosunek elementu grubszego do cieńszego i obu elementów do wysokości pisma,
 relacje szerokości litery do innych liter alfabetu.
 Polskie liternictwo opiera się na pisarskich znakach graficznych alfabetu łacińskiego.
Liczba krojów tego pisma jest bardzo duża. Można w nich wyróżnić trzy podstawowe typy:
 jednoelementowe i blokowe (rys. 9),
 dwuelementowe (rys. 10),
 pisanka (rys. 11).
Rys. 9. Pismo jednoelementowe [9, s. 23]. Rys.10. Pismo dwuelementowe [9, s. 23]. Rys. 11. Pisanka [9, s. 23].
W celu ozdabiania pisma niekiedy stosuje się szeryfy. Są to poprzeczne zakończenia
wszystkich elementów litery  pionowych, poziomych i skośnych.
Rozróżnia się też trzy szerokości liter: szeroką, owalną, wąską oraz trzy grubości liter:
cienką, średnią, grubą.
Niektóre typy pisma przedstawiają poniżej zamieszczone rysunki (rys: 12, 13, 14, 15, 16,
17).
Rys. 12. Pismo renesansowe [9, s. 30]. Rys. 13. Pismo barokowe [9, s. 30]. Rys. 14. Pismo secesyjne [9 s. 31].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Rys. 15. Pismo blokowe [6, s. 19].
Rys. 16. Pismo rzymskie  kapitała [6, s. 18].
Rys. 17. Pismo gotyckie [6, s. 18].
Cyfry powinny być odpowiednio dobrane krojem do liter. Ich wysokość jest zawsze
równa wysokości dużej litery alfabetu. Najczęściej stosuje się cyfry arabskie.
Ważnym elementem graficznym i informacyjnym są: kropki, przecinki, średniki,
wykrzykniki. Właściwe użycie tych znaków ma wpływ na estetykę napisu.
Układy liternicze
Aby uzyskać ładnie napisany tekst, nie wystarczy umieć prawidłowo napisać litery,
równo odmierzyć odległości między nimi. Każda z liter ma inną budowę i kiedy
są zestawione obok siebie w równych odstępach, powstaje zagęszczenie kresek w jednych
miejscach, a rozrzedzenie w innych. Robi to wrażenie nieładu. Napisany tekst wygląda
estetycznie, gdy wiersz jest jak taśma o jednolitej szerokości, a białe miejsce są widoczne
tylko w przerwach między wyrazami. Zestawienie pisma nazywa się naświetleniem pisma.
Tam, gdzie litery są gęsto ustawione, wiersz wydaje się ciemniejszy, natomiast tam, gdzie
litery są rozstawione rzadko  jaśniejszy.
Rozróżniamy litery otwarte i zamknięte. Każda litera jest wpisana w równoległobok
odpowiadający proporcjom litery pisma technicznego. Jeżeli na bocznych krawędziach
równoległoboku leżą kreski litery, to taką literę nazywamy zamkniętą. Litera O jest
zamknięta. Litera C jest otwarta z prawej strony, litera J  z lewej strony, litera T  otwarta
z obu stron. Litery otwarte mają więcej światła i dlatego do ich pustych boków przybliża się
litery sÄ…siednie (rys. 18).
Rys. 18. Światło w liternictwie: a, b) niewłaściwe, c, d) właściwe [9, s. 27].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Minuskuła zawiera mniej liter otwartych niż majuskuła i tekst nią pisany jest łatwiejszy
do równomiernego naświetlenia. Dlatego wszystkie podpisy na rysunkach robimy minuskułą.
Ważną rolę w estetycznym wyglądzie całości arkusza z napisanym tekstem odgrywa jego
rozmieszczenie. Odróżniamy układy liternicze symetryczne i asymetryczne. Dobre i łatwe
rozwiązanie podziału płaszczyzny arkusza daje kompozycja symetryczna. Płaszczyznę
arkusza dzieli się osią symetrii na połowy i tekst rozmieszcza identycznie po obu jej stronach.
Utworzy się wtedy zwarty blok tekstu jak na rys. 19a lub rozbity na części, jak na rys.19b i c.
Z czterech stron arkusza pozostawia się wolne miejsca  marginesy, z których boczne i górny
mogą być jednakowej szerokości lub górny nieco szerszy od bocznych. Dolny margines
pozostawia się większy, gdyż umieszcza się na nim podpis. Dobrze jest rozmieścić go w dwu
rzędach (jeden tuż pod drugim). W pierwszym rzędzie należy podać kolejny numer ćwiczenia
i temat, w drugim  imiÄ™ i nazwisko ucznia oraz klasÄ™.
a) b) c)
Rys. 19. a, b, c Przykłady symetrycznych układów tekstu [6, s. 15].
Jeżeli chcemy zastosować kompozycję literniczą asymetryczną, musimy zapoznać się
z zagadnieniem równowagi mas rys. 20. Białe tło arkusza papieru robi wrażenie lekkości,
natomiast miejsca zaciemnione napisami wydają się optycznie cięższe. Im większa jest
powierzchnia zaciemniona nagromadzonych liter, tym masa jej wydaje się większa.
Symetryczny układ tekstu jest równoważny, gdyż po obu stronach osi symetrii jest taka sama
ilość zaczernionego literami papieru. Odstępując od zasady symetrii bloku napisów, można
wiersze umieścić dowolnie, różnie na obu połówkach arkusza, ale należy osiągnąć wrażenie
równowagi całości kompozycji (rys. 20).
Rys. 20. Przykłady kompozycji równoważnej w układzie literniczym asymetrycznym [6, s. 15].
Przed przystąpieniem do kompozycji napisu należy:
 uświadomić sobie jego wielkość i proporcje płaszczyzny, na której ma być wykonany,
 zachować margines czytelności,
 uporządkować teksty i pogrupować je według ważności,
 informacje najważniejsze wyróżnić kolorem, wielkością, krojem lub rozmieszczeniem
liter.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Krój liter powinien harmonizować z treścią przekazu:
 jeśli tekst dotyczy rzeczy lekkich, delikatnych zastosowane liternictwo powinno mieć
podobny charakter,
 bogatą tradycję artykułów podkreśla się celowo archaizując napisy,
 nowoczesność, awangardowość można podkreślić, stosując oryginalne, nowoczesne,
dynamiczne kroje pisma.
Wszelkie napisy informacyjne wymagajÄ… zastosowania odpowiedniej kolorystyki.
W liternictwie najlepsze efekty uzyskuje siÄ™ za pomocÄ… barw zestawionych kontrastowo, na
zasadzie przeciwieństwa. Ważne jest również symboliczne znaczenie barw, utrwalone
w masowej podświadomości.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czym charakteryzuje siÄ™ budowa pisma technicznego?
2. Co to jest majuskuła?
3. Co to jest minuskuła?
4. Jakie czynniki składają się na właściwą budowę litery?
5. Jakie znasz kroje pisma?
6. Jakie znasz typy pisma?
7. Jakie znasz litery zamknięte?
8. Jakie znasz litery otwarte?
9. Jakie znasz układy liternicze?
10. Jakie czynności należy zaplanować przed wykonaniem kompozycji napisu?
11. Jaki jest związek kroju liter z przekazywaną treścią napisu?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Napisz na papierze milimetrowym wszystkie małe i duże litery alfabetu oraz cyfry
stosując pismo techniczne pochyłe. Obierz wysokość małej litery 5d, dużej 7d, a szerokość
liter 4d.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) napisać na kartce papieru milimetrowego wszystkie małe litery alfabetu pismem
technicznym pochyłym,
4) napisać na kartce papieru milimetrowego wszystkie duże litery alfabetu pismem
technicznym pochyłym,
5) napisać na kartce papieru milimetrowego wszystkie cyfry od 0 do 9 pismem technicznym
pochyłym,
6) dokonać analizy pracy,
7) zaprezentować pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz papieru milimetrowego,
- ołówek 2H, gumka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Ćwiczenie 2
Zaprojektuj zaproszenie na swój autorski pokaz mody, stosując poznane kroje pisma
i układy liternicze.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) ułożyć treść zaproszenia,
4) zaplanować krój liter,
5) zaplanować układ kompozycji literniczej zaproszenia,
6) wykonać zaproszenie,
7) dokonać analizy pracy,
8) zaprezentować pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- brystol (może być kolorowy),
- ołówek 2H, linijka, kolorowe cienkopisy, gumka, nożyczki.
Ćwiczenie 3
Zaprojektuj i wykonaj kompozycjÄ™ napisu na teczkÄ™ do przechowywania wykonanych
prac z rysunku zawodowego. Zastosuj kompozycję literniczą asymetryczną, przy użyciu
różnych grubości pisaków kreślarskich.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) zaprojektować na kartce papieru próbną kompozycję napisu,
4) w górnym lewym rogu napisać pismem technicznym adres swojej szkoły,
5) na środku kartki napisać pismem technicznym: Rysunek zawodowy  ćwiczenia,
6) w dolnym prawym rogu napisz pismem technicznym swoje dane: ImiÄ™, Nazwisko, Klasa,
7) przenieÅ› projekt na pierwszÄ… stronÄ™ tekturowej teczki do przechowywania prac,
8) dokonać analizy pracy,
9) zaprezentować pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kartka papieru A4, tekturowa teczka formatu A4,
- ołówek, linijka, pisaki kreślarskie różnej grubości, gumka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Ćwiczenie 4
Zaprojektuj szyld zakładu odzieżowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) zaplanować nazwę zakładu i treść szyldu,
4) dobierać krój liter do przekazywanej treści napisu,
5) zaprojektować na kartce papieru układ literniczy szyldu,
6) wykonać na brystolu szyld zakładu odzieżowego,
7) dokonać analizy pracy,
8) zaprezentować pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kartka papieru A4, brystol,
- ołówek, linijka, pisaki kreślarskie różnej grubości, kredki, cienkopisy, gumka.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) dobrać przybory i materiały do wykonania pisma technicznego?
ðð ðð
2) posługiwać się pismem technicznym?
ðð ðð
3) wyjaśnić pojęcie majuskuły i minuskuły ?
ðð ðð
4) rozróżnić rodzaje kroju pisma?
ðð ðð
5) wymienić litery otwarte i zamknięte?
ðð ðð
6) zastosować światło w liternictwie?
ðð ðð
7) wymienić rodzaje kompozycji literniczych?
ðð ðð
8) zastosować różne układy tekstu?
ðð ðð
9) dobrać styl pisma do charakteru treści ?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4.3. Rysunek techniczny odzieżowy
4.3.1. Materiał nauczania
Rysunek techniczny stosowany w wytwarzaniu odzieży spełnia różne zadania i zależnie
od celu rysunku zawiera określone elementy. Rysunek potrzebny przy sprawdzaniu jakości
produkcji i zgodności wymiarów uszytych sztuk odzieży z wymaganiami tabeli wymiarów,
musi być zwymiarowany. Natomiast rysunek techniczny instruktażowy, służy
do prawidłowego sposobu wykonania wyrobu, wymaga zamieszczenia widoków i przekrojów
różnych fragmentów odzieży.
Najpierw zapoznamy siÄ™ z rysunkiem technicznym obrazujÄ…cym gotowy produkt.
Wymiarowanie rysunku technicznego
Wymiarowanie jest jedną z ważniejszych i trudniejszych czynności przy wykonywaniu
rysunku technicznego. Każda niewłaściwa liczba wymiarowa lub w złym miejscu
umieszczona strzałka linii wymiarowej może wprowadzić w błąd osobę odczytującą rysunek.
Poza tym wymiary umieszczone niedokładnie lub użyte w nadmiarze zaciemniają rysunek.
Dlatego należy starać się, aby wymiarowanie było jak najbardziej przejrzyste. Należy zatem:
- jak najmniej linii wymiarowych umieszczać wewnątrz rysunku,
- linie wymiarowe krótsze umieszczać bliżej konturu rysunku, dłuższe zaś poza nimi,
- linie wymiarowe nie powinny przecinać się ze sobą,
- nie wymiarować powierzchni niewidocznych (przedstawionych liniami przerywanymi),
- umieszczać wymiary tylko konieczne.
Mimo ostatnich zastrzeżeń, na rysunku powinny być umieszczone wszystkie wymiary
konieczne do pełnego scharakteryzowania przedstawionego przedmiotu, elementu maszyny,
sztuki odzieży itp.
Linie wymiarowe rysuje się linią ciągłą cienką i zakończa z obu stron wąskimi
strzałkami. Linie wymiarowe umieszczamy w odległości 0,5cm od krawędzi rysunku, jeśli
rysunek jest bardzo duży i duże są liczby wymiarowe, można zastosować odległość większą
niż 0,5 cm od krawędzi przedmiotu. Kolejne, następujące po sobie linie wymiarowe
umieszcza się także w odległości 0,5 cm od poprzedzającej linii. Gdy linia wymiarowa jest
umieszczona wewnątrz rysunku, strzałki swymi końcami muszą dotykać linii lub punktów,
miedzy którymi odległość jest mierzona. Kąt ostrza grotu strzałki przyjmuje się równy
ok. 20°, a dÅ‚ugość grotu ok. 3 mm. W przypadku wymiarowania maÅ‚ych elementów, strzaÅ‚ki
można umieszczać na zewnątrz linii odnośnikowych, w sposób pokazany na rysunku 21.
Rys. 21. Sposoby wpisywania małych wymiarów [6, s. 62].
Liczby wymiarowe pisze się pismem technicznym pochyłym wysokości od 2,5 do 4 mm
i umieszcza się nad liniami wymiarowymi w środku ich długości. Przy wymiarowaniu
elementów pionowych liczby wymiarowane umieszcza się tak, aby się je czytało od prawego
brzegu arkusza. W przypadkach szczególnych, aby uzyskać większą przejrzystość rysunku,
liczby wymiarowe można umieszczać w przerwach linii wymiarowych.
Na załączonym rysunku technicznym fragmentu odzieży (rys. 22) przedstawiono mankiet
z urwaną częścią rękawa. Linią ciągłą grubą oznaczono widoczne krawędzie, linią falistą 
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
utrwalenie materiału, kreskową cienką  stębnówkę maszynową. Linią ciągłą cienką
narysowano linie wymiarowe i pomocnicze wymiarowe. Ponadto następujące wymiary:
szerokość i długość mankietu, odległość stebnówki od krawędzi, promień łuku, jakim
zaokrąglono mankiet oraz długość dziurki i jej odległość od brzegów.
Rys. 22. Wymiarowanie rysunku technicznego mankietu do koszuli [6, s. 62].
Podziałka
Podziałka inaczej skala, oznacza stosunek wielkości przedmiotu przedstawionego
na rysunku do jego wielkości rzeczywistej. Wykonując rysunki przedmiotów należy dążyć
do przedstawienia ich w naturalnej wielkości. Nie zawsze jest to jednak możliwe. Przedmiot
przeważnie jest zbyt duży i aby narysować go na arkuszu trzeba go zmniejszyć.
Gdy przedmiot jest mały i skomplikowany należy go narysować w powiększeniu.
Przy wykonywaniu rysunków technicznych odzieży stosuje się następujące podziałki:
 przy powiększeniach  5:1, 2:1,
 przy zmniejszeniach  1:2, 1:4, 1:5, 1:6,
 przy naturalnej wielkości 1:1.
Jeżeli na rysunku są linie wymiarowe to wymiary powinny być podane w rzeczywistej
wielkości. (rys. 23).
Rys. 23. Rysunek kieszonki w dwóch podziałkach [6, s. 63].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Rysunek techniczny odzieży  zasady wykonywania szkicu i rysunku technicznego
Przed wykonaniem rysunku technicznego należy narysować szkic odręczny
(proporcjonalnie do wzoru odzieży, na przykład na formacie A1). Proporcje należy ocenić
wzrokowo.
W celu wykonania szkicu do rysunku technicznego odzieży należy:
 rozłożyć wzorzec na płasko, dokładnie wyrównując powierzchnię (wzdłuż szwów),
 przymocować taśmę krawiecką w najwyższym punkcie odzieży  O (punkt ten znajduje
się na orientacyjnej linii środka, na przykład wzdłuż zapięcia z przodu lub wzdłuż środka
linii pleców),
 narysować rozłożony na płasko wzorzec, oceniając proporcję wzrokowo (zastosować
linie pomocnicze na przykład linia barków, linia podkroju szyi, linia gorsu, i linię
pionową środkową,
 zaznaczyć na linii środkowej wszystkie istotne punkty, na przykład najwyższy punkt
odzieży  O , punkt podkroju szyi, gorsu, talii  jak również punkty w przestrzeni
na przykład punkt barku, których wysokości należy odmierzyć i zaznaczyć na linii
środkowej,
 odczytać odległości każdego z tych punktów od punktu  O na wzorcu odzieży
(za pomocą taśmy krawieckiej) i wpisać je obok punktów zaznaczonych na rysunku,
 odczytać szerokość, mierząc odległości danego punktu od linii środkowej,
 zaznaczyć na rysunku punkty szerokości (z obu stron linii środkowej) i wpisać obok
odczytane wymiary,
 rozłożyć na płasko i wykonać rysunek odręczny innych elementów ubioru (tył, rękaw,
kołnierz),
 wykonać rysunek techniczny odzieży na podstawie szkicu.
Rysunek 24 przedstawia szkic kieszeni z klapkÄ…. Rysunek 25 przedstawia szkic fartuszka
dziecięcego.
Rys. 24. Szkic do rysunku technicznego kieszeni z klapkÄ… [6, s. 65].
Rys. 25. Szkic do rysunku technicznego fartuszka dziecięcego [6, s. 65].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Rysunki techniczne gotowych sztuk odzieży są wykonywane zwykle w skali
zmniejszonej. Aby nie przeliczać każdego wymiaru, należy przygotować miarkę z podziałką,
na której 1cm jest wyrażony jest wielkością 2,5 mm (otrzymamy wówczas skalówkę 1:4).
Długość miarki odpowiadającej 30 cm będzie wynosiła w tym przypadku 7,5 cm. Miarkę
wykonuje się z paska sztywnego papieru szerokości na przykład 3cm, na który naklejamy taki
sam pasek z kartki papieru milimetrowego. Na brzegu nanosimy czarnym cienkopisem
podziałkę. Skalę ustala się według wielkości arkusza, na którym ma być umieszczony
rysunek.
Wykonanie rysunku technicznego odzieży na podstawie szkicu.
 sporządzić odpowiednią podziałkę,
 właściwie rozmieścić rysunek na powierzchni arkusza papieru,
 ustalić skalę dostosowaną do formatu,
 wykreślić oś symetrii i zaznaczyć na niej punkty długości od najwyższego punktu  O ,
 przeprowadzić linie poziome przez punkty zaznaczone na osi symetrii,
 odczytać punkty na szkicu, odległe od osi symetrii i zaznaczyć je na liniach poziomych
(punkty należy nanieść z obu stron osi symetrii,
 nie wpisywać cyfr przy zaznaczonych punktach,
 wyznaczone punkty na osi symetrii i liniach poziomych należy odpowiednio połączyć,
a linie łuków wykreślić konstrukcyjnie lub narysować przy użyciu krzywika,
 zastosować właściwe linie rysunkowe,
 zwymiarować rysunek.
Rysunek 26 przedstawia rysunek techniczny kieszeni z klapkÄ…. Rysunek 27 przedstawia
rysunek techniczny fartuszka dziecięcego.
Rys. 26. Rysunek techniczny kieszeni z klapkÄ… [6, s. 67].
Rys. 27. Rysunek techniczny fartuszka dziecięcego [6, s. 67].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Tabele wymiarów  czytanie rysunku technicznego
W produkcji odzieży na skalę przemysłową wykonuje się dokumentację technologiczną
pełną dla wyrobu odzieżowego. Zostają wystopniowane szablony, opracowany rysunek
techniczny oraz tabela wymiarów elementów wyrobu dla różnych wielkości odzieży.
Wymiary na rysunku technicznym opracowanym dla różnych wielkości oznacza się
symbolami cyfrowymi i literowymi, mającymi ścisły związek z oznaczeniami użytymi
w tabeli wymiarów.
Każdy element odzieży narysowany w rysunku technicznym oddzielnie oznacza się
symbolami cyfrowymi, przód bluzki oznacza się cyfrą arabską 1, natomiast długość przodu
bluzki  1a, wysokość podkroju pachy  1b, dÅ‚ugość kieszonki  1c, ½ szerokoÅ›ci przodu 
1d, szerokość kieszonki  1e, długość ramienia  1f. Tył bluzki oznacza się cyfrą arabską
2, natomiast długość od podkroju pachy  2a, długość bluzki  2b, szerokość pleców 2c,
szerokość bluzki 2d. Rękaw oznacza się cyfrą arabską  3, natomiast długość rękawa  3a,
wysokość podkroju  3b, szerokość rękawa  3c. (rys. 28)
Tabela 1. Fragment tabeli wymiarów przodu bluzki dziewczęcej. Grupa modelowa II (od 6 do 11 lat) [6, s. 69].
Lp. Dopuszczalne
Wzrost w cm 122 128 134 140
odchyłki
Obwód klatki piersiowej
64 60 68 64 72 68 76
w cm
Obwód pasa w cm 57 54 60 57 63 60 66
Przód
1.
Długość przodu bluzki
1a 57 58 59 60 61 62 63 1
Wysokość podkroju pachy
1b 16 17 18 19 20 21 22 1
długość kieszonki
1c 9 9,5 10 10,5 11 11 11,5 
½ szerokoÅ›ci przodu
1d 20 21 22 23 24 25 26 1
Szerokość kieszonki
1e 8 8 9 9 10 10 11 
Długość ramienia
1f 10 10 11 11 12 12 13 0,5
Rys. 28. Rysunek techniczny przodu i tyłu bluzki [9, s. 36].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Przy odbiorze wyprodukowanego towaru kontroluje się wymiary każdej sztuki odzieży,
posługując się jednocześnie rysunkiem i tabelą. Rysunek musi wykazywać tyle miar, ile jest
ich w tabeli, oznaczonych tymi samymi symbolami literowymi.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób należy wymiarować rysunek, żeby był czytelny i przejrzysty?
2. Jakim rodzajem linii kreśli się linie wymiarowe?
3. Jaka powinna być odległość między liniami wymiarowymi?
4. Jaka powinna być długość grotu strzałki?
5. W jaki sposób umieszcza się liczby wymiarowe nad liniami wymiarowymi?
6. Jakie podziałki stosujemy w rysunkach technicznych odzieżowych?
7. Jak podajemy wymiary na zmniejszonych lub zwiększonych rysunkach?
8. Jaką czynność wykonujemy przed narysowaniem rysunku technicznego?
9. Jaka jest kolejność czynności przy wykonywaniu szkicu do rysunku technicznego
odzieży?
10. W jakiej skali wykonujemy rysunki techniczne odzieży?
11. Jaka jest kolejność czynności przy wykonywaniu rysunku technicznego odzieży?
12. Jak oznaczamy elementy składowe odzieży w tabelach wymiarów?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na przygotowanym arkuszu kreślarskim formatu A4 narysuj kieszonkę i zwymiaruj ją.
Do ćwiczenia jako wzoru kieszonki użyj koszuli męskiej z kieszenią nakładaną.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) zdjąć wymiary kieszonki z koszuli,
4) linią ciągłą grubą narysować kształt kieszonki zgodnie z wymiarami w skali 1:1,
5) linią kreskową cienką zaznaczyć obręb w górze kieszonki i linie stębnowania,
6) zgodnie z zasadami wymiarowania zwymiarować kieszonkę,
7) nanieÅ› liczby wymiarowe nad liniami wymiarowymi,
8) dokonać analizy pracy,
9) zaprezentować pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz papieru A4,
- ołówek, linijka, gumka,
- koszula męska z kieszenią nakładaną.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Ćwiczenie 2
Wykonaj rysunek techniczny kieszonki w skali zmniejszającej i powiększającej
(do wykonania ćwiczenia wykorzystaj kieszonkę z ćwiczenia pierwszego).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) przygotować arkusz papieru (wykonać obramowanie i tabliczkę informacyjną),
4) wykonać rysunek techniczny kieszonki w podziałce 1:2,
5) wykonać rysunek techniczny kieszonki w podziałce 2:1,
6) dokonać analizy ćwiczenia,
7) zaprezentować pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz papieru A4,
- ołówek, cyrkiel, linijka, gumka,
- koszula męska z kieszenią nakładaną.
Ćwiczenie 3
Wykonaj szkic do rysunku technicznego przodu i tyłu podkoszulki sportowej (bez
rękawa).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) rozłożyć na płasko podkoszulkę,
4) przygotować arkusz szarego (pakowego) papieru,
5) obrać najwyższy punkt odzieży  O i przymocować w nim taśmę krawiecką,
6) ocenić proporcje wzrokowo,
7) narysować linię środka przodu i nanieść na nią wszystkie istotne punkty (najwyższy
punkt odzieży  O , punkt podkroju szyi, ramienia, pachy, punkt dołu),
8) odczytać odległość każdego z tych punktów od punktu  O na wzorcu odzieży za
pomocą taśmy krawieckiej i wpisać je (cyfrą) obok punktów zaznaczonych na rysunku,
9) odczytać szerokość, mierząc odległości danego punktu od linii środkowej,
10) zaznaczyć na rysunku punkty szerokości (z obu stron linii środkowej) i wpisać obok
odczytane wymiary
11) połączyć punkty wykonując szkic do rysunku technicznego,
12) analogicznie naszkicować tył podkoszulki,
13) przeanalizować wykonane zadanie
14) zaprezentować pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- model podkoszulki,
- arkusz szarego papieru, miara krawiecka, ołówek, linijka, ekierka, gumka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Ćwiczenie 4
Wykonaj rysunek techniczny przodu i tyłu podkoszulki sportowej według szkicu
sporządzonego w ćwiczeniu 3.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) przygotować arkusz kreślarski,
4) ustalić odpowiednią podziałkę (na przykład 1:4),
5) wykreślić oś symetrii (przodu i tyłu) i zaznaczyć na niej punkty długości od punktu  O ,
6) przeprowadzić linie poziome przez punkty zaznaczone na osi symetrii,
7) odczytać punkty ze szkicu odległe od osi symetrii i zaznaczyć je na liniach poziomych
(nie wpisywać cyfr),
8) połączyć wyznaczone punkty (linie łuków wykreślić konstrukcyjnie lub narysować przy
użyciu krzywika),
9) zaznaczyć stębnówki, (dobrać odpowiednią grubość i rodzaj linii rysunkowych),
10) zwymiarować przód i tył podkoszulki,
11) wypełnić tabelkę informacyjną,
12) przeanalizować wykonane zadanie,
13) zaprezentować pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz papieru A3,
- materiały i przybory kreślarskie, podziałka 1:4.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić zasady poprawnego wymiarowania rysunków?
ðð ðð
2) zwymiarować rysunek?
ðð ðð
3) wykonać podziałkę w skali 1:4?
ðð ðð
4) narysować rysunek kieszonki w powiększeniu 2:1 i zmniejszeniu 1:2?
ðð ðð
5) wymienić kolejność czynności potrzebnych do sporządzenia szkicu
ðð ðð
do rysunku technicznego?
6) wykonać szkic do rysunku technicznego dowolnej sztuki odzieży?
ðð ðð
7) wykonać rysunek techniczny dowolnej sztuki odzieżowej?
ðð ðð
8) czytać tabelę wymiarów?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.4. Rysunki instruktażowe
4.4.1.Materiał nauczania
Proces produkcji odzieży dokumentuje się graficznie za pomocą rysunków. Język
rysunku jest jednolity, czytelny, a przekaz informacji  jednoznaczny. Sposób wykonania
odzieży lub jej fragmentu przedstawia się w postaci rysunków instruktażowych. Podobnie jak
na rysunkach technicznych odzieży, podczas sporządzania rysunków instruktażowych
posługuje się liniami rysunkowymi zgodnie z Polskimi Normami.
Rysunek instruktażowy obróbki technologicznej elementu odzieży
Rysunek instruktażowy obróbki technologicznej informuje o sposobie wykonania danej
sztuki odzieży lub jej elementu. Naniesione na rysunek symboliczne oznaczenia zabiegów
oraz symbole rysunkowe ściegów i szwów ilustrują obróbkę technologiczną odzieży.
Symbole rysunkowe ściegów i szwów zawierają Polskie Normy: PN-69/P-84502  Ściegi
i PN-69/P-84501  Szwy.
W tabeli 2 przedstawiono symbole oznaczeń stosowanych przy sporządzaniu rysunków
instruktażowych, objaśniono je i określono ich zastosowanie.
Tabela 2. Symbole budowy i obróbki stosowane w graficznych zapisach [11].
Lp. Symbol Określenie symbolu Przykład zastosowania
Widok Przekrój
SYMBOLE BUDOWY
1. Ścieg czółenkowy (główka
oznacza wejście igły w materiał)
2. Ścieg łańcuszkowy dwunitkowy
(kreski oznaczają wejście igły
w materiał)
3.
Åšcieg obrzucajÄ…cy, trzynitkowy
4.
Dziurka bieliz
niana
5.
Rygielek
6.
Zapięcie guzika
7.
Połączenie z wkładem kolejowym
8.
Skrócenie elementu
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
9.
Prawa strona materiału
10.
Urwanie materiału (na przekroju)
SYMBOLE OBRÓBKI
1.
Operacja szycia
i  numer operacji
2. Operacja termiczna
i  numer operacji
t  prasowanie
k  klejenie
3.
Operacja innego typu
4. Znaczenie (od szablonu
odrysowuje się krawędz

oznaczonÄ… punktami)
5. Odcinanie wszystkich warstw
Nacinanie
6.
Wywracanie
7.
Prasowanie
8.
Kierunek szycia
9.
Zamocowanie
Szwy wykreśla się graficznie, przedstawiając warstwy materiału i sposób łączenia. Grube
linie oznaczają warstwy materiału ułożone luz
no, zagięcia tych linii przedstawiają założenie
materiału. Cienkie linie oznaczają przeszycie igłą. Zasady przyjęte przy graficznym
wykreślaniu poszczególnych typów szwów są następujące:
- na rysunkach przedstawia się tylko minimalną liczbę elementów potrzebnych
do utworzenia szwu,
- warstwy materiału oznacza się grubą linią,
- miejsce nakłucia lub przejścia igły przez materiał oznacza się kreską pionową, prostą.
W tabeli 3 przedstawiono graficzne symbole reprezentowanych szwów oraz ich nazwy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Tabela 3. Przykłady rysunków symboli szwów [6, s. 76].
Lp. Nazwa szwu oznaczenie Symbol Charakterystyka szwu
rysunkowy
1. łączący zwykły 1.01.01 Przeszyte dwie warstwy
materiału
2. łączący nakładany 2.01.02 Przeszyte dwie warstwy
materiału
3. łączący stykowy 4.01.01 Zeszycie materiałów
w jednej płaszczyz
nie
4. łączący zakładkowy 5.02.03 Przeszyte założenie materiału
5. łączący francuski 1.06.02 Dwie warstwy materiału
przeszyte, odwrócone,
przestębnowane
6. Å‚Ä…czÄ…cy bieliz
niany 2.04.09 Dwie warstwy materiału
przeszyte, przestębnowane
7. Å‚Ä…czÄ…cy wpuszczany 2.42.06 Przeszyte trzy warstwy
materiału, warstwy
wewnętrzne odwrócone
8. Å‚Ä…czÄ…cy 5.01.03 Zdobnicze przeszycie
szczypankowy materiału
9. brzegowy lamujÄ…cy 3.01.01 Brzeg oblamowany
10. brzegowy 6.03.01 Przestębnowany podwinięty
obrębiający brzeg materiału
11. brzegowy 1.01.02 brzegi dwóch warstw
obrzucający materiału obrzucone
12. klejony 1.06.k Dwie warstwy materiału
sklejone
W tabeli 4 podano przykłady symboli niektórych ściegów maszynowych i szwów oraz
ich nazwy i zastosowanie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Tabela 4. Symbole ściegów maszynowych, ich nazwy i zastosowanie [6, s. 77].
W celu zobrazowania danej operacji technologicznej, na rysunkach instruktażowych
posługuje się widokami (są to fragmenty  urwania materiału, na których uwidacznia się
miejsce przeszycia, klejenia itp.) Widokom tym odpowiadają przekroje, za pomocą których
przedstawia się sposób układania się warstw materiału oglądanych z lewej strony.
Na przekroju układ materiału odpowiada kierunkowi spojrzenia od lewej strony
(oznaczony na widoku literÄ… A umieszczonÄ… z lewej strony grubej kreski) (rys. 29 i 30).
Rys. 29. Różne rodzaje szwu zwykłego w widokach i przekrojach [6, s. 74].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Rys. 30. Różne rodzaje obrębów w widoku i przekroju [6, s. 78].
Rysunek wykonawczy kolejnych etapów powstawania wyrobu
Na rysunkach instruktażowych wykonawczych przedstawia się kolejne etapy
powstawania wyrobu odzieżowego. Dla przykładu przedstawiono operacje usztywniania
mankietu i wykonania usztywnionego kołnierza ze stójką. (rys. 31 i 32)
a) b)
Rys. 31. Kolejne etapy wykonania mankietu; a) łączenie dwu warstw mankietu z wkładem usztywniającym, b)
odwrócenie i przestębnowanie po wierzchu [6, s. 79].
a) b)
c) d)
Rys. 32. Kolejne etapy wykonania kołnierza ze stójką [6, s. 79].
Rysunek instruktażowy węzłów technologicznych odzieży
Węzłem konstrukcyjnym nazywa się przecięcie dwóch linii konstrukcyjnych,
np. przecięcie linii podkroju szyi z linią barku. Pojęcia tego używa się na etapie
przygotowania konstrukcji wyrobu.
Na etapie opracowania technologii obróbki spotkanie szwów łączących elementu wyrobu
nazywa się węzłem technologicznym, np. wszycie kołnierza do podkroju szyi, albo wszycie
kołnierza do stójki. Inne przykłady węzłów technologicznych to: wszycie rękawa do podkroju
pachy, wszycie kieszeni w szew boczny, wszycie rękawa w mankiet, wykończenie brzegu
przodu itp. Węzły technologiczne przedstawia się w rysunku widoku i przekroju. Jeżeli
rysunek widoku jest mały (rys. 33), przekrój  w celu uzyskania jego wyrazistości  robi się
w skali większej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Rysunki instruktażowe odzieży kreśli się najczęściej w skali zmniejszonej, sporadycznie
w wielkości naturalnej lub w powiększeniu (rys. 34).
Rys. 33. Węzeł technologiczny naszycia kieszeni nakładanej [13]
Rys. 34. Rysunek instruktażowy spódnicy [9, s. 38].
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób przedstawimy za pomocą rysunku symbol ściegu czółenkowego?
2. W jaki sposób przedstawimy za pomocą rysunku symbol ściegu obrzucającego,
trzynitkowego?
3. Jak graficznie przedstawimy szwy stosowane w łączeniu elementów odzieży?
4. Co to jest widok w rysunku instruktażowym?
5. W jaki sposób graficznie przedstawimy na rysunku instruktażowym widok obrębu w dole
spódnicy?
6. Co przedstawia siÄ™ na przekrojach?
7. W jaki sposób przedstawimy graficznie przekrój obrębu w dole spódnicy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
8. Co przedstawiamy na rysunkach instruktażowych wykonawczych?
9. Co to jest węzeł konstrukcyjny?
10. Wymień przykłady węzłów technologicznych?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyjaśnij znaczenie symbolu.
Określenie symbolu
Lp. Symbol
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia i zorganizować
prawidłowo stanowisko pracy,
2) w puste miejsce wkleić wpisane na karteczce znaczenie symbolu rysunkowego,
3) dokonać analizy pracy,
4) zaprezentować pracę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wzór tabelki do wypełnienia,
- długopis, zebrane informacje na temat symboliki graficznej stosowanej
w odzieżownictwie,
- małe karteczki.
Ćwiczenie 2
W puste pole tabeli wrysuj symbol szwu.
Symbol
Lp. Nazwa szwu oznaczenie Charakterystyka szwu
rysunkowy
1. łączący zwykły 1.01.01 Przeszyte dwie warstwy
materiału
2. łączący nakładany 2.01.02 Przeszyte dwie warstwy
materiału
3. łączący stykowy 4.01.01 Zeszycie materiałów w jednej
płaszczyz
nie
4. łączący zakładkowy 5.02.03 Przeszyte założenie materiału
5. łączący francuski 1.06.02 Dwie warstwy materiału
przeszyte, odwrócone,
przestębnowane
6. Å‚Ä…czÄ…cy bieliz
niany 2.04.09 Dwie warstwy materiału
przeszyte, przestębnowane
7. Å‚Ä…czÄ…cy wpuszczany 2.42.06 Przeszyte trzy warstwy
materiału, warstwy
wewnętrzne odwrócone
8. Å‚Ä…czÄ…cy 5.01.03 Zdobnicze przeszycie
szczypankowy materiału
9. brzegowy lamujÄ…cy 3.01.01 Brzeg oblamowany
10. brzegowy 6.03.01 Przestębnowany podwinięty
obrębiający brzeg materiału
11. brzegowy 1.01.02 brzegi dwóch warstw materiału
obrzucajÄ…cy obrzucone
12. klejony 1.06.k Dwie warstwy materiału
sklejone
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia i zorganizować
prawidłowo stanowisko pracy,
2) w puste miejsce wrysować symbol szwu odzieżowego zgodnie z opisem i oznaczeniem,
3) dokonać analizy pracy,
4) zaprezentować pracę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wzór tabelki do wypełnienia,
- długopis, Polskie Normy, literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Wykonaj rysunek instruktażowy spódnicy damskiej podstawowej, zaznacz przekroje
i rozrysuj węzły technologiczne w spódnicy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia i zorganizować
prawidłowo stanowisko pracy,
2) przygotować arkusz kreślarski,
3) na podstawie otrzymanej spódnicy podstawowej narysować rysunek instruktażowy,
4) zaznaczyć przekroje w miejscach: wszycia paska, zszycia boków, wszycia zamka
błyskawicznego, wykończenia dołu spódnicy (przekroje zaznacz literami od A do D),
5) rozrysować kolejno węzły technologiczne zaznaczonych przekrojów,
6) przeanalizować wykonany rysunek,
7) dokonać prezentacji pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- spódnica damska podstawowa,
- arkusz kreślarski, przybory kreślarskie, PN z zakresu szwów.
Ćwiczenie 4
Wykonaj rysunek przekroju A-A kieszeni nakładanej z patką. Kieszeń jest typu:
nakładana z patką przyszytą nad jej otworem. Górna krawędz
kieszeni jest wzmocniona
wkładem usztywniającym. Patka jest wzmocniona wkładem usztywniającym i podszyta
podszewką. Kieszeń i patka są przestębnowane wzdłuż trzech krawędzi.
Przekrój A-A
Rys. 35. Kieszeń nakładana z patką [6, s. 82].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia i zorganizować
prawidłowo stanowisko pracy,
2) przygotowac arkusz kreślarski,
3) wykonać przekrój A-A kieszonki z patką według pokazanego widoku,
4) wielkość rysunku przekroju dostosować do wielkości rysunku widoku,
5) rysunek wykonać zgodnie z zasadami stosowania linii rysunkowych i symboli oznaczeń
obróbki technologicznej,
6) przeanalizować wykonane ćwiczenie,
7) zaprezentować pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- rysunek widoku kieszeni nakładanej z patką,
- arkusz kreślarski, przybory kreślarskie, PN z zakresu szwów i linii rysunkowych.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) nazywać symbole rysunkowe w odzieżowym rysunku
ðð ðð
instruktażowym?
2) zastosować symbole rysunkowe w rysunku instruktażowym?
ðð ðð
3) nazwać symbole rysunkowe szwów odzieżowych?
ðð ðð
4) narysować symbol szwu zwykłego rozprasowanego?
ðð ðð
5) narysować symbol szwu bieliz
nianego?
ðð ðð
6) czytać rysunki instruktażowe wyrobów odzieżowych?
ðð ðð
7) narysować kieszeń nakładaną w widoku i przekroju?
ðð ðð
8) wyjaśnić pojęcie rysunek wykonawczy?
ðð ðð
9) zdefiniować pojęcie węzeł technologiczny?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.5. Graficzne programy komputerowe
4.5.1. Materiał nauczania
Minęły już czasy, kiedy to narzędziem kreślarza był grafitowy ołówek. Tak jak w wielu
dziedzinach, tak i w grafice komputer zaczął stopniowo zastępować tradycyjne narzędzie
pracy. Nie dziwi więc fakt, iż na rynku dostępnych jest wiele programów pozwalających
w niezwykle prosty sposób tworzyć nową grafikę oraz poddawać obróbce już istniejącą.
W przeciwieństwie do prawdziwego pędzla i papieru, komputer oferuje ponadto możliwość
cofnięcia każdej nieudanej czynności. Dzięki temu nawet najmniej uzdolnieni plastycznie
użytkownicy, mając przed sobą odpowiednio dobrany program, bez większych trudności będą
w stanie tworzyć całkiem udaną grafikę.
Przede wszystkim najczęściej wykorzystujemy komputer do redagowania tekstu. W tym
celu wykorzystujemy programy zwane edytorami tekstu. Są to programy, które wspomagają
ludzi piszących różne teksty: listy, książki, artykuły, ulotki i tym podobne. W życiu szkolnym
ten problem pojawia się podczas pisania na przykład wypracowań. Edytor tekstu pozwala
obejrzeć na ekranie monitora napisany tekst, wprowadzić do niego dowolne zmiany bez
konieczności przepisywania całości i wydrukować go w takiej postaci, która nam odpowiada.
Dlatego znając zalety edytorów tekstu nie sposób wykorzystać ich do nauki
o liternictwie. Stosując wiadomości i umiejętności zdobyte na lekcjach informatyki potrafimy
stosować podstawowe funkcje edytora tekstu takie jak:
 pisanie i kasowanie znaków,
 ustawianie kursora tekstowego i kursora myszy w dowolnym miejscu,
 tworzenie dokumentu i nadawanie mu pożądanej formy,
 wykonywanie operacji na bloku tekstu,
 wyszukiwanie i zmiana wybranych fragmentów tekstu,
 dobór czcionki,
 formatowanie tekstu,
 wstawianie grafiki i symboli graficznych,
 zapisywanie i otwieranie dokumentu,
 drukowanie dokumentu.
Przenosząc wiadomości zdobyte w rozdziale 4.2 możemy zauważyć duże udogodnienie
wynikające z umiejętności posługiwania się edytorami tekstu. Mamy tu różnego rodzaju kroje
pisma zawarte w opcji czcionka, na przykład:
Podstawy liternictwa
PODSTAWY LITERNICTWA
Podstawy liternictwa
PODSTAWY LITERNICTWA
PODSTAWY LITERNICTWA
PODSTAWY LITERNICTWA
Podstawy liternictwa
PODSTAWY LITERNICTWA
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Możemy w łatwy i dogodny sposób tworzyć różnego rodzaje kompozycje liternicze na
przykład:
UWAGA
W DNIU 10.12.2007 R. W SALI 309 ODB
DZIE SI

KIERMASZ TKANIN
Chętnych do zakupienia tkanin po przystępnych cenach zapraszamy
w godzinach od 1100 do 1400
SamorzÄ…d uczniowski
Pomocnym w pracy kreślarza będzie również edytor graficzny. Każdy edytor grafiki
powinien pozwalać nam na:
 wybór koloru kreski i koloru rysunku,
 rysowanie linii krzywych i łamanych wybraną grubością kreski,
 wypełnianie obszarów zamkniętych kolorem lub wzorem,
 zapamiętywanie, kopiowanie i przesuwanie wybranych fragmentów rysunku,
 wstawianie tekstu w obszar rysunku,
 wstawianie clipartów,
 usuwanie efektów ostatniej czynności przydatne w momencie stwierdzenia pomyłki,
 drukowanie utworzonych kompozycji i zapisywanie ich w postaci pliku.
Programów do rysowania jest wiele na rynku. Różnią się między sobą ceną
i oferowanymi możliwościami. Jednym z nich jest bardzo popularny CorellDRAW.
Za pomocą tego programu możemy tworzyć nie tylko skomplikowane projekty graficzne, ale
i proste obrazki. Pozwala na naśladowanie tekstur przypominających naturalne materiały jak
drewno, kamień czy woda. Do samego rysowania mamy gamę specjalnych narzędzi
pozwalajÄ…cych na tworzenie nawet najbardziej skomplikowanych figur. CorellDRAW nadaje
się również do kreślenia rysunków technicznych. Pozwala na zachowanie dokładności
co do milimetra i daje możliwość wykonywania rysunków na poszczególnych warstwach.
Profesjonalny rysunek techniczny możemy stworzyć przy pomocy programu AutoCAD.
Jest to program, który dawno znalazł zastosowanie w branżach budowlanych lub
mechanicznych, lecz właściwości tego programu można zastosować również z powodzeniem
w branży tekstylnej. AutoCAD można zastosować do:
 sporządzania profesjonalnych rysunków technicznych łącznie z wymiarowaniem,
 sporządzania konstrukcji form odzieży,
 rysowania przekrojów szwów i węzłów technologicznych,
 rysowania części maszyn,
 wykonywania przekrojów części maszyn.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Aby wykonać rysunek w programie AutoCAD uruchamiamy okno główne programu.
Okno graficzne to obszar, w którym program AutoCAD wyświetla rysunek użytkownika,
i w którym użytkownik pracuje nad rysunkiem.
Linia poleceń wyświetla całą historię wydanych poleceń i wybranych opcji.
Kursor graficzny jest sterowany urzÄ…dzeniem sterujÄ…cym (zazwyczaj myszÄ…).
Pasek stanu wyświetla aktualne współrzędne położenia kursora i bieżące nastawy siatki,
skoku i innych narzędzi rysunkowych.
Polecenia można uruchomić trzema metodami:
 wybranie pozycji w menu,
 wskazanie symbolu polecenia w pasku narzędzi,
 wpisanie nazwy polecenia w linii poleceń.
Rozpoczęcie rysunku
Rozpoczynając nowy rysunek należy ustalić kilka nazw, aby pomagały podczas procesu
rysowania. Będą one automatycznie przypisane opcji Użyj kreatora (pojawiającej się po
każdorazowym uruchomieniu programu).
 Jednostki: określają jednostki miary używane do rysowania obiektów, na przykład
milimetry.
 Skala: określa wielkość jednostki rysunkowej w chwili kreślenia na papierze.
W programie AutoCAD wszystko rysowane jest w wielkości rzeczywistej, więc nie
trzeba, przejmować się podziałką, aż do chwili, gdy rysunek jest gotowy do wykreślenia.
 Siatka: może pomóc w wizualnym przedstawieniu jednostek. Można ją włączyć lub
wyłączyć. Może ona pomóc w zorientowaniu się w wielkości jednostki rysunkowej, jeśli
rysunek zostanie pomniejszony lub powiększony.
 Granice: mówią programowi, w jakim miejscu, nieskończonej przestrzeni rysunkowej
użytkownik będzie pracował. Program wyświetla siatkę tylko w obszarze granic.
 Skok: umożliwia użytkownikowi zlokalizowanie i umieszczenie punktów dokładnie
w węzłach siatki lub między nimi.
Tak ustalone parametry można zapisać jako szablon. Szablon rysunkowy jest typowym
czystym rysunkiem z ustalonym zestawem nazw, które będą używane do rozpoczęcia nowego
rysunku.
Podstawowe klawisze funkcyjne:
F1 - przełącznik ekranu graficzny/tekstowy
F7 - przełącznik siatki pomocniczej (SIATKA Tak/Nie)
F8 - przełącznik trybu orto (ORTO Tak/Nie)
F9 - przełącznik siatki lokalizacyjnej (SKOK Tak/Nie)
C - przerwanie aktualnie wykonywanego ćwiczenia
CTRL +
Esc - w trakcie wyświetlania okna dialogowego usuwa je z ekranu
Tworzenie warstw
Warstwa jest odpowiednikiem kalki używanej w kreśleniu na desce. Są one
pierwszoplanowym narzędziem organizacyjnym w programie AutoCAD. Rysowanie zawsze
odbywa się na jakiejś warstwie. Może to być warstwa domyślna (0) lub warstwa utworzona
i nazwana przez użytkownika. Każda warstwa posiada przyporządkowany kolor i rodzaj linii.
Liczba warstw, które można utworzyć jest nieograniczona. Zaletą pracy na warstwach jest
możliwość ukrywania ich, co pozwala w dowolnym momencie pracy wyświetlać  urywać
dowolne elementy rysunku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Wczytywanie rodzajów linii
Rodzaj linii to powtarzający się wzór kresek, kropek i pustych odstępów. Korzystamy
z nich do rysowania różnych elementów rysunku. W odzieżownictwie wyróżniamy między
innymi linie konstrukcyjne, konturowe, osie symetrii, linie do oznaczania stębnówek, i tym
podobne.
Żeby użyć rodzaju linii należy najpierw je wczytać do rysunku.
Tworzenie obiektów rysunkowych
Korzystając z narzędzi rysunkowych programu AutoCAD można utworzyć szeroki
wachlarz obiektów. Obiekty rysunkowe są tworzone w dwojaki sposób:
 przez wybranie polecenia z ikony i podanie punktów z użyciem urządzenia wskazującego
(myszy),
 przez wpisanie nazwy polecenia i wartości współrzędnych w linii poleceń.
Podstawowe polecenia:
LINIA  jest to podstawowe polecenie programu  tworzy łamaną składającą się z odcinków
linii prostej.
1. Z menu Rysuj wybrać pozycję Linia.
2. Określić punkt początkowy.
3. Określić punkt końcowy.
4. Określić punkty końcowe kolejnych odcinków.
5. Nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy, by zakończyć rysowanie linii.
Linia poleceń: LINIA
POLILINIA  polilinia stanowi ciąg odcinków liniowych lub łukowych połączonych ze sobą
i stanowiących jeden obiekt rysunkowy, pozwala na ustalenie żądanej grubości linii
w dowolnym fragmencie jej rysowania.
Rysowanie prostoliniowych odcinków polilinii:
1. Z menu Rysuj wybrać pozycję Polilinia.
2. Określić pierwszy punkt polilinii.
3. Określić punkt końcowy polilinii dla każdego odcinka.
4. Nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy, by zakończyć rysowanie polilinii.
Linia poleceń: PLINIA
WIELOBOK  pozwala na rysowanie wieloboków mających od 3 do 1024 krawędzi.
Z menu Rysuj wybrać pozycję Wielobok.
1. Wpisać na przykład 6, aby określić ilość boków wieloboku.
2. Wskazać środek wieloboku.
3. Wpisać w (wpisany w okrąg), lub o (opisany na okręgu).
4. Podać wartość promienia.
5. Nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy, by zakończyć rysowanie wieloboku.
Linia poleceń: WIELOBOK
PROSOK
T  rysuje prostokąt. Prostokąt jest polilinią i może być modyfikowany za
pomocÄ… polecenia EDPLIN.
1. Z menu Rysuj wybrać pozycję Prostokąt.
2. Określić punkt począkowy.
3. Określić punkt końcowy.
4. Nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy, by zakończyć rysowanie prostokąta.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Linia poleceń: PROSTOK
T
A
UK  rysuje łuki za pomocą trzech punktów. AutoCAD standartowo rysuje łuki w kierunku
przeciwnym do kierunku ruchu wskazówek zegara.
1. Z menu Rysuj wybrać pozycję A
uk.
2. Określić punkt począkowy.
3. Określić drugi punkt leżący na łuku.
4. Określić punkt końcowy.
5. Nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy, by zakończyć rysowanie prostokąta.
Linia poleceń: A
UK
OKR
G  rysuje okręgi poprzez określenie środka i promienia okręgu.
1. Z menu Rysuj wybrać pozycję Okrąg.
2. Określić środek okręgu.
3. Podać wartość promienia.
4. Nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy, by zakończyć rysowanie okręgu.
Linia poleceń: OKR
G
ZAOKR
GL  dodaje do wybranych obiektów zaokrąglenia.
1. Z menu Zmiana wybrać pozycję Zaokrągl.
2. Wskazać krawędz
do zaokrÄ…glenia.
3. Określić promień zaokrąglenia: 30.
4. Wybrać drugą krawędz
.
5. Nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy, by zakończyć.
Linia poleceń: ZOKR
GL
ODSUC
 odsuwa krawędzie od wybranego obiektu.
1. Z menu Zmiana wybrać pozycję Odsuń.
2. Podać odległość odsunięcia: 5
3. Wybrać obiekt do odsunięcia.
4. Określić stronę odsunięcia (prawo-lewo, góra-dół)
5. Wybrać następny obiekt do odsunięcia lub nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy,
by zakończyć.
Linia poleceń: ODSUC

Zastosuj polecenie UTNIJ, aby uciąć zbędne obiekty.
UTNIJ  ucina wybrane (wystajÄ…ce) obiekty.
1. Z menu Zmiana wybrać pozycję Utnij.
2. Wskazać krawędzie tnące (wszystkie te, które przecinają obiekt do ucięcia).
3. Wybrać obiekt do ucięcia.
4. Nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy, by zakończyć.
Linia poleceń: UTNIJ
ODZMCECHY  zmienia cechy (warstwy) obiektów.
1. Wskazać obiekt, którego warstwę należy zmienić.
2. W pasku narzędzi przybory, wybrać warstwę: stębnówka.
Linia poleceń: ODZMCECHY lub ODZMIANA
LUSTRO  umożliwia stworzenie lustrzanego odbicia względem osi odbicia wybranego
obiektu.
1. Z menu Zmiana wybrać pozycję Lustro.
2. Wybrać obiekty do lustrzanego odbicia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
3. Określić pierwszy punkt osi odbicia (wykorzystując tryby lokalizacji).
4. Określić drugi punkt.
5. Nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy w celu zachowania oryginalnych obiektów.
Linia poleceń: LUSTRO
Cofanie popełnionych błędów
Jeżeli podczas tworzenia  rysowania, edycji lub przeglądania obiektów popełnisz błąd,
można prawie zawsze cofnąć to, co zrobiłeś. Można cofnąć tylko ostatnią operację lub cofnąć
serię poprzednich operacji. Ponadto, jeśli wycofanych zostanie zbyt dużo kroków można
nawet cofnąć operacje cofania.
Rysowanie precyzyjne
Gdy linii poleceń wyświetlone jest pytanie o wskazanie punktu, to można go wskazać
poprzez kliknięcie myszą w dowolny punkt lub określenie go precyzyjne poprzez wpisanie
wartości współrzędnych.
Program AutoCAD pracuje w układzie współrzędnych dwu- lub trójwymiarowym.
Wyświetla on w linii stanu znajdującej się na dole ekranu Windows, aktualne położenie
kursora w postaci współrzędnych.
W przestrzeni dwuwymiarowej można określić punkty na płaszczyz
nie XY. SÄ… to tzw.
współrzędne kartezjańskie płaskie. Wartość X określa odległość w poziomie, a wartość Y
określa odległość w pionie. Punkt początkowy (0,0) oznacza punkt przecięcia się tych dwóch
osi.
Wprowadzanie współrzędnych może się odbywać za pomocą:
 współrzędnych bezwzględnych  bazujących na początku układu współrzędnych
 współrzędnych względnych  bazujących na ostatnio wprowadzonym punkcie.
Przeglądanie rysunków ZOOM
ZOOM  powiększa (zmniejsza) widziany na ekranie rysunek lub jego fragment.
Zoom okno  wyświetla obszar rysunku określony dwoma przeciwległymi narożnikami
(oknem)
Zoom dynamiczny  umożliwia dynamiczne określenie fragmentu rysunku
Zoom skala  powiększa o wpisany z klawiatury współczynnik skali względem granic
rysunku
Zoom centrum  ustala nowy punkt centralny programu i wysokość okna
Zoom wszystko  pokazuje wszystko co zostało zarysowane w granicach rysunku i poza nimi
Zoom zakres  wyświetla na ekranie zakres rysunku
Linia poleceń: ZOOM lub Z
Program AutoCAD posiada obszerne możliwości wymiarowania, wprowadzania
tolerowania i tworzenia linii odniesienia. W pasku WYMIAR znajdziemy: wymiar liniowy,
normalny, współrzędne, promień, średnica, wymiar kątowy, wymiar od bazy, wymiar
szeregowy, linia odniesienia, tolerancja, znacznik środka, edycja wymiaru, edycja tekstu
wymiarowego, styl wymiarowania, uaktualnienie wymiaru.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie korzyści płyną z posługiwania się edytorem tekstu?
2. Co to jest kursor tekstowy i jaka jest jego rola?
3. Wymień i opisz najważniejsze rodzaje czcionek stosowanych w edytorach tekstu?
4. Czy edytor tekstu pozwala na tworzenie różnych kompozycji literniczych?
5. Jakie korzyści płyną z posługiwania się edytorem grafiki?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
6. Jakie znasz edytory grafiki?
7. Do jakich czynności można zastosować program AutoCAD w branży tekstylnej?
8. Co znajduje siÄ™ w oknie graficznym AutoCAD?
9. Jakie czynności należy wykonać aby rozpocząć nowy rysunek w programie AutoCAD?
10. Co to jest warstwa?
11. Co należy wykonać aby wybrać żądany rodzaj linii kreślarskiej?
12. Jakie znasz podstawowe polecenia AutoCAD i do czego one służą?
13. Na czym polega rysowanie precyzyjne w AutoCAD?
14. Do czego służy polecenie ZOOM?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj w edytorze tekstu projekt zaproszenia na wystawę nowej kolekcji ubiorów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zebrać potrzebne materiały i przybory,
3) wykonać projekt na kartce papieru,
4) przeanalizować projekt z nauczycielem,
5) uruchomić edytor tekstu,
6) wprowadzić projekt do komputera,
7) zastosować grafikę (z gotowych clipartów),
8) zapisać plik,
9) wydrukować zaproszenie,
10) zaprezentować pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 ołówek i kartka papieru,
 komputer z oprogramowaniem, drukarka,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Wykonaj w programie AutoCAD rysunek techniczny kieszeni nakładanej o zaokrąglonej
linii dołu i wymiarach 15 cm x 10 cm.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zebrać wszystkie materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) wykonać szkic do rysunku technicznego części odzieży,
4) uruchomić program AutoCAD,
5) wybrać Użyj Standardu i wcisnąć OK,
6) z menu plik wybrać Nowy i wcisnąć OK,
7) utworzyć warstwy i dobrać rodzaj linii według wzoru,
8) zastosować polecenia LINIA, ZAOKR
GL,
9) zapisać rysunek na dysku,
10) wydrukować rysunek,
11) zaprezentować pracę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer z oprogramowaniem,
 drukarka,
 papier formatu A4, ołówek,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Przy pomocy programu AutoCAD narysuj i zwymiaruj mankiet koszuli męskiej
o wymiarach 25 cm x 7 cm.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zebrać wszystkie materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) uruchomić program AutoCAD,
4) wybrać Użyj Standardu i wcisnąć OK,
5) z menu plik kliknąć Otwórz i wybrać rysunek z ustalonymi warstwami,
6) zastosować polecenia AutoCAD w celu narysowania i zwymiarowania mankietu: (LINIA,
ZAOKR
GL, ZOOM, OKR
G, ODSUC
, UTNIJ, ODZMCECHY, LUSTRO,
WYMIAR, TRYB LOKALIZACJI),
7) zapisać rysunek na dysku,
8) wydrukować rysunek,
9) zaprezentować pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer z oprogramowaniem,
 drukarka,
 literatura.
Ćwiczenie 4
Narysuj i zwymiaruj przód i tył spódnicy damskiej podstawowej. Rysunek wykonaj
w programie AutoCAD na podstawie Tabeli wymiarów elementów konstrukcyjnych.
Oznaczenia Wymiary Dopuszczaln
na rysunku Wyszczególnienie w cm e odchylenie
technicznym 176/74/100
1 Przód
1a Długość mierzona od góry do dołu po prostej 50 0,5
1b Długość zaszewki 9 -
1c Długość paska 37 0,5
1d Szerokość w dole 49 0,5
1e Szerokość paska 4 -
1f Odległość zaszewki od boku 6 -
2 Tył
2a Długość mierzona od góry do dołu po prostej 50 0,5
2b Długość zaszewki 13 -
2c Długość zamka błyskawicznego 16 -
2d Długość rozcięcia 10 0.3
2e Szerokość w dole 49 0,5
2f Odległość zaszewki od boku 9 -
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zebrać wszystkie materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) uruchomić program AutoCAD,
4) wybrać Użyj Standardu i wcisnąć OK,
5) z menu plik kliknąć Otwórz i wybrać rysunek z ustalonymi warstwami,
6) zastosować polecenia AutoCAD w celu narysowania i zwymiarowania przodu i tyłu
spódnicy podstawowej: (LINIA, ZAOKR
GL, ZOOM, OKR
G, ODSUC
, UTNIJ,
ODZMCECHY, LUSTRO, WYMIAR, TRYB LOKALIZACJI),
7) zapisać rysunek na dysku,
8) wydrukować rysunek,
9) zaprezentować pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer z oprogramowaniem,
 drukarka,
 literatura z rozdziału 6.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz? Tak Nie
1) wymienić funkcje edytora tekstu?
ðð ðð
2) posługiwać się edytorem tekstu?
ðð ðð
3) zaprojektować ogłoszenie, zaproszenie lub inna ulotkę w edytorze
ðð ðð
tekstu?
4) wymienić funkcje edytora grafiki?
ðð ðð
5) posłużyć się edytorem grafiki?
ðð ðð
6) wymienić programy graficzne?
ðð ðð
7) wykonać rysunek w programie AutoCAD?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 25 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki zaznacz błędną odpowiedz
kółkiem, a następnie ponownie
zakreśl odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi na pytanie będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 60 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
instrukcja,
zestaw zadań testowych,
karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Do najpotrzebniejszych przyborów i materiałów kreślarskich należą
a) linijki, ekierki, cyrkle, kątomierze, krzywiki, ołówki, rapidografy, pisaki kreślarskie,
papier milimetrowy, kalka, brystol.
b) linijki, ekierki, teczki rysunkowe, literatura z zakresu kreślarstwa.
c) nożyczki, miarka, papier, nici.
d) skalówka, brystol, pismo techniczne, tabelka opisowa, ołówki.
2. Wybierz, które z poniższych oznaczeń określa ołówek o najbardziej twardym graficie
a) H.
b) 2H.
c) 5H.
d) 5A.
3. Prawidłowa odległość oczu od rysunku powinna wynosić
a) 10 do 20 cm.
b) 20 do 30 cm.
c) 70 do 80 cm.
d) 40 do 50 cm.
4. Aby nauczyć się dobrze kreślić litery pisma technicznego użyjesz papieru
a) kalki technicznej.
b) brystolu.
c) papieru milimetrowego.
d) papieru technicznego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
5. Format arkusza A4 ma wymiary
a) 297 x 420 mm.
b) 210 x 297 mm.
c) 148 x 210 mm.
d) 210 x 420 mm.
6. Z arkusza A3 otrzymasz
a) dwa arkusze A4.
b) jeden arkusz A2.
c) cztery arkusze A4.
d) dwa arkusze A5.
7. Rysunek techniczny opisujemy
a) pismem ozdobnym.
b) pismem odręcznym.
c) pismem technicznym.
d) literami rzymskimi.
8. Rozróżniamy pismo techniczne
a) pochyłe i ozdobne.
b) pochyłe i proste.
c) proste i ozdobne.
d) blokowe i proste.
9. Majuskuła to
a) małe litery alfabetu.
b) duże litery alfabetu
c) małe i duże litery alfabetu.
d) cyfry.
10. Wskaż wysokość małych liter alfabetu pisma technicznego
a) 1d.
b) 2d.
c) 10d.
d) 7d.
11. Zaznacz, które z liter są typu otwartego
a) O, U, G.
b) I, J, L.
c) W, M, D.
d) Q, B, D.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
12. Rysunek przedstawia układ tekstu
a) symetryczny.
b) asymetryczny.
c) otwarty.
d) zamknięty.
13. Tabliczka opisowa w rysunku technicznym znajduje siÄ™
a) w lewym dolnym rogu.
b) w prawym dolnym rogu.
c) w prawym górnym rogu.
d) w lewym górnym rogu.
14. Obramowanie arkusza kreślarskiego wykonuje się
a) 10 mm od krawędzi arkusza.
b) 15 mm od krawędzi arkusza.
c) 5 mm od krawędzi arkusza.
d) 2,5 mm od krawędzi arkusza.
15. Linią ciągłą cienką wykonuje się
a) osie przedmiotów.
b) niewidoczne krawędzie.
c) wszelkie linie pomocnicze, linie wymiarowe, kreskowanie przekrojów, oznaczanie
symboli na rysunku instruktażowym.
d) urwania i wyrwania przedmiotu.
16. LiczbÄ™ wymiarowÄ… umieszcza siÄ™
a) pod liniÄ… wymiarowÄ….
b) nad liniÄ… wymiarowÄ….
c) z boku linii wymiarowej.
d) na środku pod linią wymiarową.
17. Do powiększenia rysunku zastosujesz skalę
a) 1:1.
b) 2:1.
c) 1:2.
d) 1:6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
18. Przedstawiony symbol określa
a) ścieg obrzucający.
b) ścieg czółenkowy.
c) dziurkÄ™ bieliz
nianÄ….
d) prawą stronę materiału.
19. Wskazany symbol określa
a) ścieg czółenkowy.
b) ścieg obrzucający.
c) prawą stronę materiału.
d) dziurkÄ™ bieliz
nianÄ….
20. Za pomocÄ… tego symbolu przedstawiany jest szew
a) Å‚Ä…czÄ…cy francuski.
b) łączący nakładany.
c) łączący zwykły.
d) brzegowy obrębiający.
21. Symbol ten wskazuje szew
a) brzegowy obrębiający.
b) łączący zwykły.
c) Å‚Ä…czÄ…cy francuski.
d) łączący nakładany.
22. Na rysunkach instruktażowych wykonawczych przedstawia się
a) zwymiarowany rysunek wyrobu odzieżowego.
b) kolejne etapy powstawania wyrobu odzieżowego.
c) naszkicowany wyrób odzieżowy.
d) pierwszy i ostatni etap powstawania wyrobu odzieżowego.
23. Węzłem konstrukcyjnym nazywamy
a) symbol graficzny.
b) rysunek instruktażowy.
c) przecięcie dwóch linii konstrukcyjnych w wyrobie odzieżowym.
d) graficzny zapis wyrobu.
24. Program AutoCAD to
a) edytor tekstu.
b) profesjonalny program wspomagajÄ…cy projektowanie.
c) arkusz kalkulacyjny.
d) program do tworzenia prezentacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
25. Polecenie ZOOM z programu AutoCAD
a) zmniejsza widziany na ekranie rysunek.
b) zwiększa widziany na ekranie rysunek.
c) wykonuje lustrzane odbicie rysowanego elementu.
d) rysuje okręgi poprzez określenie środka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Sporządzanie rysunku technicznego odzieżowego
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
21. a b c d
22. a b c d
23. a b c d
24. a b c d
25. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
6. LITERATURA
1. AutoCAD 13 PL; Obsługa programu i podstawy tworzenia dokumentacji technicznej,
Autoryzowane Centrum Szkolenia, Politechnika A
ódzka, Instytut Automatyki, 1996
2. AutoCAD R14; Podręcznik użytkownika, Autodesk, Inc. lipiec 1997
3. AutoCAD dla modułu ogólnego Użytkowanie komputera. Biuro Koordynacji Kształcenia
Kadr w Warszawie, A
ódz
1995
4. Białczak B.: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999
5. Buksiński T., Szpecht A.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1997
6. Czapnik E.: Zestaw ćwiczeń z zakresu komputerowego wspomagania projektowania
7. Czurkowa M.H., Ulawska-Bryszewska J.: Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych.
WSiP, Warszawa 1996
8. Czyżewski H., Stasiak E., Zieliński J.: Technologia odzieży. WNT, Warszawa 1979
9. Easy PC; redakcja: A
ański J., Gnitecki R., wydawca Vogel International GmbH, London
1997
10. Fałkowska  Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000
11. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
12. Instrukcja: Rysunek techniczny dla przemysłu odzieżowego. Podstawowe symbole
stosowane do opisu rysunków węzłów konstrukcyjnych odzieży. Politechnika A
ódzka
13. Koludo A., Skotnicki St., Wróbel J.: Komputerowe wspomaganie projektowania,
podręcznik dla liceum technicznego. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa
1996
14. Praca dyplomowa inżynierska wykonana na Politechnice A
ódzkiej przez Annę Wolską
15. Rutkowski A.: Części maszyn. WSiP, Warszawa 1998
16. PN-80/N-01612  Rysunek techniczny, format arkuszy
17. PN-80/N-01610  Rysunek techniczny, podziałki
18. PN-80/N-01606  Rysunek techniczny, pismo
19. PN-80/N-01616  Rysunek techniczny, linie rysunkowe
20. PN-85/M-01119  Dokumentacja konstrukcyjna, tabliczki rysunkowe
21. PN-80/N-01608  Rysunek techniczny, rzutowanie prostokÄ…tne
22. PN-80/N-01619  Rysunek techniczny, rzutowanie aksonometryczne
23. PN-79/M-01124  Widoki, przekroje, kłady
24. PN-82/N-01614  Rysunek techniczny, wymiarowanie, zasady ogólne
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53