plik


ÿþMINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI Ewa Figura Sporzdzanie rysunków technicznych 311[34].O2.02 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy Radom 2005  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego Recenzenci: mgr in|. Anna KuliDska mgr in|. Anetta Smolec Opracowanie redakcyjne: Katarzyna Makowska Konsultacja: dr in|. Janusz Figurski Korekta: MaBgorzata Niezgoda Edyta KozieB Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduBowej 311[34].O2.02 Sporzdzanie rysunków technicznych zawartego w moduBowym programie nauczania dla zawodu technik technologii odzie|y. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy, Radom 2005  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 1 SPIS TREZCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstpne 5 3. Cele ksztaBcenia 6 4. MateriaB nauczania 7 4.1. Podstawy liternictwa 7 4.1.1. MateriaB nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzajce 12 4.1.3. wiczenia 13 4.1.4. Sprawdzian postpów 15 4.2. Podstawy rysunku technicznego i zasady normalizacji w rysunku technicznym 16 4.2.1. MateriaB nauczania 16 4.2.2. Pytania sprawdzajce 22 4.2.3. wiczenia 23 4.2.4. Sprawdzian postpów 26 4.3.Rzutowanie prostoktne i aksonometryczne 26 4.3.1. MateriaB nauczania 26 4.3.2. Pytania sprawdzajce 29 4.3.3. wiczenia 30 4.3.4. Sprawdzian postpów 31 4.4. Schematy kinematyczne podstawowych maszyn i urzdzeD 32 4.4.1. MateriaB nauczania 32 4.4.2. Pytania sprawdzajce 39 4.4.3. wiczenia 39 4.4.4. Sprawdzian postpów 42 4.5. Graficzne programy komputerowe 43 4.5.1. MateriaB nauczania 43 4.5.2. Pytania sprawdzajce 49 4.5.3. wiczenia 49 4.5.4. Sprawdzian postpów 51 5. Sprawdzian osigni 52 6. Literatura 57  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 2 1. WPROWADZENIE Poradnik bdzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o historii liternictwa, pi[mie technicznym, rysunku technicznym, rzutowaniu prostoktnym i aksonometrycznym, schematach kinematycznych podstawowych maszyn i urzdzeD, stosowaniu graficznych programów komputerowych. Poradnik ten zawiera:  wykaz umiejtno[ci, jakie powiniene[ mie przed przystpieniem do nauki w wybranym przez Ciebie zawodzie,  wykaz umiejtno[ci, jakie uksztaBtujesz podczas pracy z tym poradnikiem,  materiaB nauczania, czyli wiadomo[ci dotyczce sporzdzania rysunków technicznych,  zestawy pytaD, które pomog Ci sprawdzi, czy opanowaBe[ podane tre[ci o sporzdzaniu rysunków technicznych,  wiczenia, które umo|liwi Ci nabycie umiejtno[ci praktycznych,  sprawdzian postpów,  wykaz literatury, z jakiej mo|esz korzysta podczas nauki. W Materiale nauczania zostaBy omówione zagadnienia dotyczce liternictwa, pisma technicznego, rysunku technicznego, rzutowania prostoktnego i aksonometrycznego, schematów kinematycznych podstawowych maszyn i urzdzeD, stosowania graficznych programów komputerowych. Przy wyborze odpowiednich tre[ci pomo|e Ci nauczyciel, który wska|e zasady sporzdzania rysunków zarówno te szczególne wa|ne, jak i pomocnicze potrzebne do wykonania czynno[ci mniej zBo|onych. Z rozdziaBem Pytania sprawdzajce mo|esz zapozna si przed przystpieniem do zgBbiania wiadomo[ci z materiaBu nauczania poznajc w ten sposób wymagania wynikajce z potrzeb zawodu, a po zapoznaniu si ze wskazanymi tre[ciami, odpowiadajc na te pytania sprawdzisz stan gotowo[ci do wykonania wiczeD. Kolejnym etapem bdzie wykonanie wiczeD, których celem jest uzupeBnienie i utrwalenie informacji o poznanych materiaBach. Po wykonaniu wiczeD sprawdz poziom swoich postpów rozwizujc test Sprawdzian postpów. Przeczytaj pytania i odpowiedz na nie wstawiajc X w odpowiednie miejsce. Odpowiedz NIE wskazuje na luki w Twojej wiedzy, informuje Ci równie| jakiego zakresu materiaBu ze sporzdzania rysunków technicznych jeszcze dobrze nie poznaBe[. Oznacza to powrót do tre[ci, które nie s dostatecznie opanowane. Poznanie przez Ciebie wszystkich lub okre[lonej cz[ci wiadomo[ci o sporzdzaniu rysunków technicznych bdzie stanowiBo dla nauczyciela podstaw przeprowadzania sprawdzianu poziomu przyswojonych wiadomo[ci i uksztaBtowanych umiejtno[ci. W tym celu nauczyciel posBu|y si zestawem zadaD testowych zawierajcych ró|nego rodzaju zadania. W rozdziale 5 poradnika jest zamieszczony przykBadowy zestaw zadaD testowych, który zawiera:  instrukcj, w której omówiono tok postpowania podczas przeprowadzania sprawdzianu,  przykBadow kart odpowiedzi, w której w wyznaczonych miejscach wpisz odpowiedzi na pytania. Bdzie to stanowi dla Ciebie trening przed sprawdzianem zaplanowanym przez nauczyciela.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 3 BezpieczeDstwo i higiena pracy W czasie pobytu w pracowni Rysunku zawodowego musisz przestrzega regulaminów, przepisów BHP i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpo|arowych, wynikajcych z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki. ModuB 311[34].O2 Podstawy projektowania odzie|y i wBókienniczych wyrobów dekoracyjnych 311[34].O2.01 311[34].O2.02 Wykonywanie rysunków Sporzdzanie rysunków odrcznych technicznych 311[34].O2.03 Wykonywanie kompozycji pBaskich i przestrzennych Rys. 1. Struktura ukBadu jednostek moduBowych  moduB 311[34].O2 .  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 4 2. WYMAGANIA WSTPNE Przystpujc do realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie: - korzysta z ró|nych zródeB informacji, - zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, - dobra przybory i materiaBy do wykonania rysunku, - rozpoznawa techniki rysunkowe lub malarskie, - stosowa podstawowe techniki malarskie do wykonania szkiców z natury, - naszkicowa fragmenty odzie|y w ujciu perspektywicznym.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 5 3. CELE KSZTAACENIA W wyniku realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie: - scharakteryzowa etapy rozwoju pisma na przestrzeni wieków, - rozró|ni rodzaje pisma technicznego, - wskaza zwizki miedzy pismem blokowym i technicznym, - zdefiniowa podstawowe pojcia z zakresu normalizacji, - okre[li w pi[mie technicznym proporcje majuskuBy, minuskuBy, cyfry arabskiej i rzymskiej, - dobra materiaBy i przybory do sporzdzenia pisma i rysunku technicznego, - napisa tekst pismem technicznym, - zastosowa ró|ne rodzaje pisma i ukBady liternicze w grafice reklamowej, - zorganizowa stanowisko kre[larskie, - dobra formaty arkuszy rysunkowych i kre[larskich, - przygotowa arkusz kre[larski i tabliczk opisow, - rozró|ni rodzaje linii kre[larskich, - zastosowa linie kre[larskie w rysunku technicznym, - scharakteryzowa rodzaje rysunków technicznych, - wykona rysunki techniczne prostych elementów w rzutach, przekrojach i widokach, - zastosowa zasady wymiarowania rysunków technicznych, - odczyta podstawowe symbole graficzne stosowane w schematach kinematycznych, - odczyta schematy kinematyczne podstawowych maszyn i urzdzeD, - sporzdzi rysunki techniczne cz[ci maszyn, - zastosowa graficzne programy komputerowe do sporzdzania rysunków technicznych, - posBu|y si graficznym programem komputerowym podczas sporzdzania kompozycji literniczej.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 6 4. MATERIAA NAUCZANIA 4.1. Podstawy liternictwa 4.1.1. MateriaB nauczania Historia rozwoju pisma Litera powstaBa z obrazka. Pocztkowo obrazek wyra|aB caB my[l, wyra|aB okre[lone pojcie. ByBo to pismo obrazkowe. Na wy|szym szczeblu rozwoju znajduje si pismo wyrazowe, którego znaki odpowiadaj poszczególnym wyrazom. Przez kolejne uproszczenia znaków powstaBo pismo alfabetyczne. Poni|sza tabela uzmysBawia przemian obrazka w liter. Tabela 1: Przemiana obrazka w liter EGIPT SYNAJ FENICJA GRECJA RZYM GBowa woBu ALEF po semicku ALEF ALFA wóB (bydBo domowe) pojcie wyraz litera litera litera yródBo: M.H. Czurkowa, I. Ulawska  Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkóB odzie|owych. WSiP, Warszawa 1996 Wprowadzenie alfabetu przypisuje si staro|ytnym Fenicjanom. Pierwszym narodem, który przyjB alfabet fenicki i dostosowaB do swoich potrzeb byli staro|ytni Grecy. Wa|nym etapem w rozwoju pisma jest rozdzielenie pisma greckiego na wschodnio- i zachodniogreckie. Z grupy wschodniogreckiej powstaBo pismo sBowiaDskie, tak zwana cyrylica, i rozpowszechniBo si w poBudniowo-wschodniej Europie. Jego pochodnym jest rosyjskie pismo gra|danka Rys. 1. Rys. 1. Rosyjskie pismo  gra|danka yródBo: M.H. Czurkowa, I. Ulawska  Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkóB odzie|owych. WSiP, Warszawa 1996 Alfabet zachodniogrecki przeniknB do staro|ytnych Rzymian, którzy przeksztaBcili go, dostosowujc do potrzeb wBasnej mowy i tak powstaBo pismo rzymskie, inaczej BaciDskie. Pismo rzymskie nosi nazw kapitaBy i jest do dzisiaj stosowane i uwa|ane za klasyczne, doskonaBe Rys. 2. Rys. 2. Pismo rzymskie  kapitaBa yródBo: M.H. Czurkowa, I. Ulawska  Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkóB odzie|owych. WSiP, Warszawa 1996  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 7 W koDcu VIII w. Dziki Karolowi Wielkiemu nastpiBa reforma pisma. Pismo karoliDskie miaBo prosty, nieskomplikowany ksztaBt i pogodny wygld zaokrglonych liter Rys. 3. Rys. 3. Pismo karoliDskie yródBo: M.H. Czurkowa, I. Ulawska  Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkóB odzie|owych. WSiP, Warszawa 1996 W XIII w. pod wpBywem stylu gotyckiego litery przybraBy ksztaBty ostre o zaBamanych dolnych i górnych Bukach Rys. 4. Rys. 4. Pismo gotyckie yródBo: M.H. Czurkowa, I. Ulawska  Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkóB odzie|owych. WSiP, Warszawa 1996 W XV w. w okresie renesansu, powrócono do liter okrgBych. W tym te| wieku wynaleziono druk (w 1440 r. przez Gutenberga). Wraz z rozwojem sztuki drukarskiej pojawiBy si nowe wzory pism, dostosowane do wymogów estetycznych epoki. Nale| do nich:  antykwa renesansowa (XV/XVI w.) Rys. 5,  antykwa barokowa (XVII w.) Rys. 6,  antykwa secesyjna (XIX/XX w.) Rys. 7. Rys. 5. Antykwa renesansowa Rys. 6. Antykwa barokowa Rys.7. Antykwa secesyjna yródBo: E. FaBkowska-Rkawek. Podstawy projektowania odzie|y. WSiP, Warszawa 2000 W XX wieku pod wpBywem kierunku artystycznego zwanego kubizmem powstaBo bardzo uproszczone i zgeometryzowane pismo blokowe. Jego liczne odmiany charakteryzuj si tym, |e litery s bez szeryfów i o linii jednakowej grubo[ci, czyli jednoelementowe. Warto zauwa|y, |e na budowie pisma blokowego oparte jest pismo techniczne Rys. 8. Rys. 8. Pismo blokowe yródBo: M.H. Czurkowa, I. Ulawska-Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkóB odzie|owych. WSiP, Warszawa 1996  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 8 Od czasu wynalezienia druku rozwój pisma kroczyB dwiema odrbnymi drogami: inaczej rozwijaBo si pismo czcionkowe, inaczej odrczne. KsztaBt liter pisanych odrcznie zale|y zawsze od narzdzia, jakim si posBugiwano. Pisak lub pdzel o szerokim pBaskim koDcu daje litery dwuelementowe, czyli o dwóch grubo[ciach. Podstawy liternictwa Litera to popularny, spotykany wszdzie znak graficzny. Na ogóB powinna ona by czytelna, atrakcyjna i estetyczna. Na wBa[ciw budow litery skBadaj si proporcje, masa i [wiatBo. Proporcje to:  stosunek szeroko[ci litery do jej wysoko[ci  najcz[ciej wyra|ony jako proporcja 3:5, 5:8, 4:6,  stosunek elementu grubszego do cieDszego i obu elementów do wysoko[ci pisma,  relacje szeroko[ci litery do innych liter alfabetu. Polskie liternictwo opiera si na pisarskich znakach graficznych alfabetu BaciDskiego. Liczba krojów tego pisma jest bardzo du|a. Mo|na w nich wyró|ni trzy podstawowe typy:  jednoelementowe i blokowe Rys. 9,  dwuelementowe Rys. 10,  pisanka Rys.11. Rys. 9. Pismo jednoelementowe Rys. 10. Pismo dwuelementowe Rys. 11. Pisanka yródBo: E. FaBkowska-Rkawek. Podstawy projektowania odzie|y. WSiP, Warszawa 2000 W celu ozdabiania pisma niekiedy stosuje si szeryfy. S to poprzeczne zakoDczenia wszystkich elementów litery  pionowych, poziomych i sko[nych. Rozró|nia si te| trzy szeroko[ci liter: szerok, owaln, wsk oraz trzy grubo[ci liter: cienk, [redni , grub. Cyfry powinny by odpowiednio dobrane krojem do liter. Ich wysoko[ jest zawsze równa wysoko[ci du|ej litery alfabetu. Najcz[ciej stosuje si cyfry arabskie. Wa|nym elementem graficznym i informacyjnym s: kropki, przecinki, [redniki, wykrzykniki. WBa[ciwe u|ycie tych znaków ma wpByw na estetyk napisu. Litery alfabetu dzieli si na:  majuskuBy  du|e litery alfabetu  minuskuBy  maBe litery alfabetu ZwiatBo w liternictwie Istotn rol w estetyce napisów peBni na[wietlenie liternictwa, czyli zastosowanie wBa[ciwych odstpów midzy literami. KsztaBt liter otwartych, na przykBad E,e,F,f,C,c  ma du|o [wiatBa - nale|y wic je do siebie zbli|y. Litery zamknite, na przykBad O,o,B,b,D,d  nie maj [wiatBa . Szczególna trudno[ stanowi Bczenie takich liter, jak L,A. W takim wypadku nale|y skróci  nó|k litery L i dostosowa [wiatBo w caBym wyrazie do [wiatBa midzy tymi literami Rys. 12.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 9 Rys. 12. ZwiatBo w liternictwie: a,b) niewBa[ciwe, c,d) wBa[ciwe yródBo: E. FaBkowska-Rkawek. Podstawy projektowania odzie|y. WSiP, Warszawa 2000 Rodzaje kompozycji literniczych Pojcie  kompozycja dotyczy równie| liternictwa. Oznacza ono uporzdkowany ukBad elementów plastycznych (wersów, barwy, elementów ilustracyjnych), zastosowanych w celu uzyskania estetycznego i czytelnego napisu. Redagujc tekst napisu nale|y pamita, aby byB on krótki, rzeczowy, czytelny, pobudzajcy wyobrazni odbiorcy. Partie tekstu ukBada si w bloki tekstowe. Blokom tym nadaje si odpowiedni ukBad, zestawia wedBug okre[lonej kolejno[ci i wBa[ciwie je rozmieszcza. Nastpnie dobiera si krój liter. Niezale|nie od sposobu rozmieszczenia tekstów, musi by zachowana optyczna równowaga napisu. W zale|no[ci od sposobu rozmieszczenia tekstów na pBaszczyznie rozró|nia si nastpujce kompozycje liternicze:  kompozycja symetryczna  identyczne rozBo|enie tekstów po obu stronach osi symetrii, jest to ukBad statyczny, spokojny, wywoBuje wra|enie symetrii Rys. 13, Rys. 13. Kompozycja symetryczna yródBo: E. FaBkowska-Rkawek. Podstawy projektowania odzie|y. WSiP, Warszawa 2000  kompozycja rytmiczna  równe bloki tekstu rozmieszcza si w jednakowych odstpach w dowolnych kierunkach na pBaszczyznie Rys. 14, Rys. 14. Kompozycja rytmiczna yródBo: E. FaBkowska-Rkawek. Podstawy projektowania odzie|y. WSiP, Warszawa 2000  kompozycja asymetryczna  proste ukBady dwóch lub trzech bloków tekstowych uBo|onych na pBaszczyznie niesymetrycznie, wymagaj zachowania równowagi mas tekstów Rys. 15,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 10 Rys. 15. Kompozycja asymetryczna yródBo: E. FaBkowska-Rkawek. Podstawy projektowania odzie|y. WSiP, Warszawa 2000  kompozycja z dominantn ilustracj  oprócz bloków tekstowych posBuguje si elementem graficznym Rys. 16, Rys. 16. Kompozycja z dominantn ilustracj yródBo: E. FaBkowska-Rkawek. Podstawy projektowania odzie|y. WSiP, Warszawa 2000  kompozycja centralna  blok tekstu umieszczony na [rodku pBaszczyzny Rys. 17, Rys. 17. Kompozycja centralna yródBo: E. FaBkowska-Rkawek. Podstawy projektowania odzie|y. WSiP, Warszawa 2000  kompozycja swobodna  skomplikowany asymetryczny ukBad kilku bloków tekstowych, wymaga du|ych umiejtno[ci plastycznych wykonawcy. Napisy reklamowe i informacyjne maj za zadanie  przycign wzrok widza. Zrodki, które temu sBu|, to znaki graficzne oraz ilustracje i plamy barwne. Poprawnie wykonany napis powinien sugerowa tre[ bez konieczno[ci wczytywania si w ni. Przed przystpieniem do kompozycji napisu nale|y:  u[wiadomi sobie jego wielko[ i proporcje pBaszczyzny, na której ma by wykonany,  zachowa margines czytelno[ci,  uporzdkowa teksty i pogrupowa je wedBug wa|no[ci,  informacje najwa|niejsze wyró|ni kolorem, wielko[ci, krojem lub rozmieszczeniem liter.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 11 Krój liter powinien harmonizowa z tre[ci przekazu:  je[li tekst dotyczy rzeczy lekkich, delikatnych zastosowane liternictwo powinno mie podobny charakter,  bogat tradycj artykuBów podkre[la si celowo archaizujc napisy,  nowoczesno[, awangardowo[ mo|na podkre[li, stosujc oryginalne, nowoczesne, dynamiczne kroje pisma. Wszelkie napisy informacyjne wymagaj zastosowania odpowiedniej kolorystyki. W liternictwie najlepsze efekty uzyskuje si za pomoc barw zestawionych kontrastowo, na zasadzie przeciwieDstwa. Wa|ne jest równie| symboliczne znaczenie barw, utrwalone w masowej pod[wiadomo[ci (wykorzystaj wiadomo[ci o barwach). Pismo techniczne Pismo techniczne, zgodnie z jego nazw, opracowano na potrzeby techniki. Opisuje si nimi midzy innymi rysunki techniczne w odzie|ownictwie, rysunki techniczne odzie|y. Jest to proste w budowie, pozbawione ozdobników, mo|e by proste (90º) lub pochyBe (75º). Pismo pochyBe bardziej kontrastuje z innymi elementami rysunku na arkuszu i dlatego cz[ciej jest stosowane. Wymagania dotyczce budowy s okre[lone w normie PN-80/N-01606. Wielko[ci umown, opisujc ksztaBt liter i cyfr jest wielko[ d  oznaczajca grubo[ liter. Wysoko[ du|ej litery (majuskuBy) i cyfr okre[la si jako 10 x d, maBej (minuskuBy) za[ jako 7 x d. Szeroko[ liter okre[lane jako g s zró|nicowane  wystpuj litery szeroko[ci 5 x g lub 6 x g (majuskuBa) oraz 4 x g (minuskuBa) Rys. 18. WspóBczesne narzdzia do pisania liter technicznych to pióra  Redis , cienkopisy, rapitografy, piórka kre[larskie. Rys. 18. Pismo techniczne: a)pochyBe, b) proste, c) konstrukcja pisma  14xd, 10xd yródBo: E. FaBkowska-Rkawek. Podstawy projektowania odzie|y. WSiP, Warszawa 2000 4.1.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jak powstaBa litera ? 2. Kto pierwszy utworzyB i wprowadziB alfabet? 3. Kto i kiedy wynalazB druk? 4. Na podstawie jakiego pisma oparte jest pismo techniczne? 5. Jakie czynniki skBadaj si na wBa[ciw budow litery?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 12 6. Na jakim alfabecie opiera si polskie liternictwo? 7. Jakie znasz podstawowe typy polskiego liternictwa? 8. Co to jest szeryf w literze? 9. Jaka jest wysoko[ cyfry w alfabecie? 10. Co to jest majuskuBa? 11. Co to jest minuskuBa? 12. Wyja[nij pojcie [wiatBo w liternictwie? 13. Wyja[nij pojcie kompozycja liternicza i jakie znasz rodzaje kompozycji? 14. Jakie znasz rodzaje pisma technicznego? 15. Gdzie znajdziesz wymagania dotyczce budowy pisma technicznego? 4.1.3. wiczenia wiczenie 1 Wyszukiwanie w czasopismach i nazywanie krojów czcionek. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zgromadzi materiaBy i przybory, 2) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 3) przejrze czasopismo i wyszuka ró|nego rodzaju czcionek, 4) wyci wybrane fragmenty i racjonalnie rozmie[ci na arkuszu papieru A4, 5) opisa poszczególne kroje pisma, 6) przeanalizowa wykonan prac, 7) zaprezentowa prac. Wyposa|enie stanowiska pracy: - ró|nego rodzaju czasopisma, - arkusze papieru A4, no|yczki, klej, dBugopis. wiczenie 2 Zastosowanie poznanych czcionek do napisania swojego imienia i nazwiska czterema krojami pisma: - kapitaBy rzymskiej, - pisma barokowego, - pisma secesyjnego, - pisma technicznego. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zgromadzi materiaBy i przybory, 2) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 3) wykona podpis u|ywajc kroju pisma kapitaBy rzymskiej, 4) wykona podpis u|ywajc kroju pisma barokowego, 5) wykona podpis u|ywajc kroju pisma secesyjnego, 6) wykona podpis u|ywajc kroju pisma technicznego,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 13 7) dokona analizy wykonanej pracy, 8) zaprezentowa prac. Wyposa|enie stanowiska pracy: - arkusze papieru, oBówki ró|nej twardo[ci, linijka, ekierka, gumka. wiczenie 3 Zastosowanie kompozycji literniczych i poznanych krojów czcionek do wykonania zaproszenia na Wigili klasow. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zgromadzi materiaBy i przybory, 2) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanowa ukBad kompozycji literniczej, 4) wykona zaproszenie, 5) dokona analizy pracy, 6) zaprezentowa prac. Wyposa|enie stanowiska pracy: - arkusze papieru, oBówki, linijka, gumka, kredki oBówkowe, no|yczki. wiczenie 4 Projektowanie szyldu zakBadu odzie|owego. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zgromadzi materiaBy i przybory, 2) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanowa nazw zakBadu odzie|owego, 4) zaprojektowa krój liter odpowiadajcy do nazwy zakBadu, 5) skomponowa ukBad nazwy, 6) dokona analizy projektu, 7) zaprezentowa prac. Wyposa|enie stanowiska pracy: - arkusze papieru, oBówki, linijka, ekierka, gumka, kredki oBówkowe, no|yczki. wiczenie 5 Pisanie pismem technicznym. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zgromadzi materiaBy i przybory,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 14 2) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 3) wypisa litery alfabetu (majuskuBa, minuskuBa, cyfry) u|ywajc pisma technicznego pochyBego, 4) wypisa litery alfabetu (majuskuBa, minuskuBa, cyfry) u|ywajc pisma technicznego prostego, 5) dokona analizy pracy, 6) zaprezentowa prac. Wyposa|enie stanowiska pracy: - papier milimetrowy, - oBówek, gumka 4.1.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) rozró|nia czcionki z ró|nych epok ? 2) wykona napis czcionk renesansow ? 3) wykona napis czcionk klasyczn rzymsk ? 4) wykona napis czcionk secesyjn ? 5) posBugiwa si pismem technicznym ? 6) dobra przybory i materiaBy do wykonania pisma technicznego ? 7) dobra styl pisma do charakteru tre[ci ? 8) dobra kompozycj liternicz do rodzaju zadania ? 9) zastosowa odpowiedni [wiatBocieD w liternictwie ? 10) wyja[ni pojcie majuskuBy i minuskuBy ?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 15 4.2. Podstawy rysunku technicznego i zasady normalizacji w rysunku technicznym 4.1.1 MateriaB nauczania Przybory i materiaBy do rysunku technicznego Przygotowaniem do nauki rysunku zawodowego s kre[lenia konstrukcji geometrycznych. Do najpotrzebniejszych przyborów kre[larskich nale|: rysownica, przykBadnica, ekierki  jedna równoramienna, druga o ktach: 90º, 60º i 30º, przybornik z cyrklami, linijka z podziaBk milimetrow, ktomierz, krzywiki. MateriaBy potrzebne do kre[lenia to: oBówek, gumka, piórko do tuszu, grafion, tusz, piórko redis, papier. Kre[li si twardymi oBówkami technicznymi oznaczonymi liter H, na przykBad H, 2H, 3H, 4H, 5H, z których najbardziej mikki jest H, najtwardszy za[ 5H. W pracy szkolnej s najbardziej przydatne oBówki 2H. Linie rysowane oBówkiem mikkim Batwo ulegaj zatarciu, wykonane za[ oBówkiem twardym s wyrazne i czyste. Ponadto twardy grafit daje si ostro zatemperowa i pozwala wykona linie bardzo cienkie. OBówki powinny by zatemperowane na dBugo[ 25 mm, a grafit zaostrzony na papierze [ciernym. Do wzmocnienia linii grubych na rysunku mo|na [ci grafit  na Bopatk (w sposób pokazany na rysunku). Rys. 19. Rys. 19. a,b): prawidBowo zatemperowane oBówki c) nieprawidBowo zatemperowany oBówek yródBo: M.H. Czurkowa, I. Ulawska  Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkóB odzie|owych. WSiP, Warszawa 1996 W zale|no[ci od przeznaczenia rysunku s u|ywane ró|ne gatunki papieru. Karton kre[larski tak zwany brystol stosuje si do wykonania rysunków, potrzebnych tylko w jednym egzemplarzu. Jest to papier gruby, biaBy, nadaje si do rysowania w oBówku i tuszu. Kopie rysunków wykonuje si na kalce technicznej. Do nauki pisma technicznego jest potrzebny papier milimetrowy. Rysowa nale|y w pomieszczeniu jasnym, widnym, dobrze przewietrzonym. ZwiatBo, zarówno dzienne jak i sztuczne, powinno pada na rysunek sko[nie z góry, od lewej strony. WBa[ciwa odlegBo[ oczu od rysunku powinna wynosi 40  50 cm. Normalizacja w rysunku technicznym Rysunek techniczny znajduje zastosowanie w procesie produkcyjnym odzie|y:  umo|liwia przedstawienie modelu odzie|y w uBo|eniu pBaskim, narysowanego dokBadnie w skali, wedBug miar zdjtych z gotowego modelu odzie|y wzorcowej,  sBu|y do kontroli poprawno[ci wykonania wzorca,  jest pomocny do orientacji w tabeli wymiarów,  wskazuje od jakich punktów s mierzone odcinki miar wykazane w tabeli.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 16 Bardzo istotnym elementem rysunku technicznego odzie|y jest wymiarowanie. W rysunku technicznym obowizuje normalizacja. Dokumenty opisujce wymagania w danej dziedzinie stanowi zbiór norm. W Polsce o[rodkiem normalizacji jest PKN (Polski Komitet Normalizacji). Wykorzystywane w odzie|ownictwie normy z dziedziny rysunku technicznego dotycz midzy innymi:  opracowania arkusza kre[larskiego,  pisma technicznego,  rysunku technicznego odzie|y,  linii rysunkowych. Opracowanie arkusza kre[larskiego (PN 85/M/01119)  rysunki powinny by wykonywane na formacie ujednoliconym, w celu Batwiejszego ich gromadzenia i przechowywania na przykBad format A4  (210x297mm); formaty mniejsze A5 (210x148mm), A6(105x148mm) lub wiksze: A1 (841x594mm) A2 (420x594mm), A3 (420x297mm). Arkusze mniejsze uzyskuje si przez podzielenie formatu podstawowego na równe cz[ci, za[ arkusze wiksze poprzez zwielokrotnienie formatu podstawowego. Rys. 20. A1 A3 A2 A5 A4 Rys. 20. Arkusze kre[larskie  A1, A2, A3, A4, A5 yródBo: E. FaBkowska-Rkawek. Podstawy projektowania odzie|y. WSiP, Warszawa 2000  arkusz A4 nale|y obramowa ramk (lini cigB grub) w odlegBo[ci 5mm od krawdzi, Rys. 21, 5 mm Rys. 21. Obramowanie arkusza do rysunku technicznego. yródBo: E. FaBkowska-Rkawek. Podstawy projektowania odzie|y. WSiP, Warszawa 2000  w prawym dolnym rogu nale|y zastosowa tabliczk informacyjn prost Rys. 22 lub zBo|eniow Rys. 23 [wykonujemy j lini cigB grub o wymiarach: szeroko[ nie przekracza 185mm (na przykBad 140mm), a wysoko[ do 55 mm (na przykBad 40mm)].  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 17 SKALA NR NAZWA RYSUNKU IMI, NAZWISKO NAZWA SZKOAY KLASA DATA OCENA Rys. 22. Tabliczka informacyjna prosta yródBo: E. FaBkowska-Rkawek. Podstawy projektowania odzie|y. WSiP, Warszawa 2000 DA. BLUZKI POA. ZR. 40 SZEROKOZ TALII 1b 40 2b 65 DAUGOZ BLUZKI 1a 62 SZER. TALII 2a PRZÓD 1 WYMIAR NAZWA MIARY NR WYMIAR NAZWA MIARY NR Rys. 23. Tabliczka informacyjna zBo|eniowa yródBo: E. FaBkowska-Rkawek. Podstawy projektowania odzie|y. WSiP, Warszawa 2000 Linie rysunkowe wedBug PN Rodzaje i grubo[ci linii rysunkowych zostaBy znormalizowane (PN  82/N-01616) w celu ujednolicenia ich wygldu oraz dla wikszej czytelno[ci rysunków technicznych. Rys. 24. Linie rysunkowe wykorzystywane w rysunku technicznym odzie|y dzieli si na:  linie cigBe,  linie przerywane utworzone z regularnie powtarzajcych si elementów (kreski kropki),  linie faliste. Stosuje si dwie grubo[ci linii wzajemnie proporcjonalnych:  linie grube od 0,5 do 1 mm,  linie cienkie od 0,12 do 0,25 mm. CigBa gruba CigBa cienka Dwupunktowa Kreskowa 3 mm Kreskowa 5 mm Punktowa Falista Rys. 24. Linie rysunkowe wg Polskich Norm yródBo: E. FaBkowska-Rkawek. Podstawy projektowania odzie|y. WSiP Warszawa 2000 PodziaB i zastosowanie linii rysunkowych:  linia cigBa gruba  stosowana do przedstawienia widocznych krawdzi przedmiotów w rysunku technicznym, widocznych krawdzi elementów wzBów konstrukcyjnych, symboli przekrojów i operacji technologicznych, rysowania ramki w opracowanym arkuszu kre[larskim, linii odcinków,  linia cigBa cienka  stosowana do rysowania linii pomocniczych i wymiarowych w rysunku technicznym, linii kreskowych przekrojów, oznaczeD symboli w rysunkach instrukta|owych,  linia kreskowa cienka (dBugie kreski do 5 mm)  stosowana do oznaczenia krawdzi niewidocznych w rysunku technicznym,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 18  linia dwupunktowa cienka  stosowana do oznaczania krawdzi niewidocznych w rysunku instrukta|owym,  linia kreskowa cienka (krótkie kreski do 3 mm)  stosowana do oznaczania widocznych przeszy w odzie|y, osi symetrii, osi kóB ([rednicy ponad 12 mm),  linia punktowa cienka  stosowana do oznaczania osi wyobra|alnych, osi bryB obrotowych, oznaczania przekrojów,  linia falista  stosowana do oznaczania miejsc urwania i wyrwania przedmiotu, linii ograniczajcych czstkowe widoki. Wymiarowanie w rysunku technicznym Wymiary stanowi wa|ny element rysunku technicznego  umo|liwiaj odczytanie rysunku i poprawne wykonanie przedmiotu. Na podstawie wymiarów sprawdza si zgodno[ poszczególnych elementów odzie|y (obwody i dBugo[ci) z wymiarami zalecanymi w Polskich Normach. Zasady wymiarowania s podane w normie PN-ISO 129/96 i obowizuj wszystkich wykonujcych rysunki techniczne. Do wymiarowania rysunków technicznych stosuje si linie wymiarowe i pomocnicze oraz umowne znaki i liczby wymiarowe (w tabeli wymiarów):  linie wymiarowe rysuje si jako linie cigBe, zakoDczone grotami strzaBek,  strzaBki wymiarowe maj ksztaBt zaczernionych trójktów Rys. 25a,  linie wymiarowe kre[li si równolegle do kierunku wBa[ciwego wymiaru Rys. 25b,  odcinki Bukowe wymiaruje si liniami powtarzajcymi ksztaBt Buków lub liniami prostymi Rys.25b. Aby zapewni poprawne odczytywanie rysunku technicznego nale|y:  linie wymiarowe umieszcza w odlegBo[ci 0,5 cm od krawdzi rysunku, je[li rysunek jest bardzo du|y i du|e s liczby wymiarowe mo|na zastosowa odlegBo[ wiksz ni| 0,5 cm od krawdzi przedmiotu Rys. 25c,  kolejne nastpujce po sobie linie wymiarowe umieszcza tak|e w odlegBo[ci 0,5 cm od poprzedzajcej linii Rys. 25d,  nie powtarza tych samych wymiarów,  jak najmniej wymiarów umieszcza wewntrz rysunku,  podawa wymiary tylko konieczne i niezale|ne od skali, je|eli s mierzone w mm, pomija si je, je[li za[ w cm  zostawi miana przy liczbach (cm),  liczby wymiarów wpisywa 1 mm nad lini wymiarow, w pobli|u [rodka jaj dBugo[ci; wysoko[ tych liczb nie powinna przekracza 2 4 mm Rys. 25.e,  linie wymiarowe nie powinny si przecina,  ostrze grota strzaBki mo|e mie kt 20º, a dBugo[ okoBo 3 mm (na formatach A3, A4),  w wypadku, gdy narysowany przedmiot jest skrócony urwaniem, linii wymiarowej nie nale|y przerywa Rys. 25 f,  w wypadku, gdy na linii wymiarowej brak miejsca na strzaBki, mo|na zastosowa zamiast nich kreski pod ktem 45º lub kropki na koDcach linii wymiarowej Rys. 25g,  linie pomocnicze nale|y  przeciga poza lini wymiarow (s one przedBu|eniem linii zarysu przedmiotu),  linie pomocnicze powinny by prowadzone prostopadle do kierunku wymiaru Rys. 25h,  nie nale|y wymiarowa krawdzi niewidocznych,  wikszo[ wymiarów podaje si w mm, z pominiciem miana,  linie wymiarowe krótsze umieszcza si bli|ej, a dBu|sze dalej od krawdzi rysunku Rys. 25d,  przy maBych wymiarach strzaBki umieszcza si na zewntrz linii wymiarowych Rys. 25i,  gdy zaistnieje konieczno[ wpisania liczby wymiarowej na powierzchni zakreskowanej rysunku, nale|y zostawi wolne miejsce i wpisa w nie liczb wymiarow Rys. 25j,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 19  [rednic powierzchni obrotowych przedstawia si znakiem Ø, pisanym przed liczb wymiarow,  liczby i symbole wymiarowe wpisuje si zawsze nad lini wymiarow od strony zewntrznej z 2 lub 3 stron  Rys. 25e,  promieD kóB lub Buków oznacza si liter R,  umieszczenie drobnych wymiarów  jak na rysunku Rys. 25k,  umieszczenie drobnych zaokrgleD  jak na rysunku Rys. 25l. Rys. 25. Wymiarowanie w rysunku technicznym (obja[nienia w tek[cie) yródBo: E. FaBkowska-Rkawek. Podstawy projektowania odzie|y. WSiP, Warszawa 2000 PodziaBka PodziaBka inaczej skala, oznacza stosunek wielko[ci przedmiotu przedstawionego na rysunku do jego wielko[ci rzeczywistej. Rys. 26. Wykonujc rysunki przedmiotów nale|y d|y do przedstawienia ich w naturalnej wielko[ci. Nie zawsze jest to jednak mo|liwe. Przedmiot przewa|nie jest zbyt du|y i aby narysowa go na arkuszu trzeba go zmniejszy. Gdy przedmiot jest maBy i skomplikowany nale|y go narysowa w powikszeniu. Przy wykonywaniu rysunków technicznych odzie|y stosuje si nastpujce podziaBki:  przy powikszeniach  5:1, 2:1,  przy zmniejszeniach  1:2, 1:4, 1:5, 1:6,  przy naturalnej wielko[ci 1:1. Je|eli na rysunku s linie wymiarowe to wymiary powinny by podane w rzeczywistej wielko[ci.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 20 Rys. 26. Rysunek kieszonki w dwóch podziaBkach yródBo: M.H. Czurkowa, I. Ulawska  Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkóB odzie|owych. WSiP, Warszawa 1996 Rysunek techniczny odzie|y  zasady wykonywania szkicu i rysunku technicznego Przed wykonaniem rysunku technicznego nale|y narysowa szkic odrczny (proporcjonalnie do wzoru odzie|y, na przykBad na formacie A1). Proporcje nale|y oceni wzrokowo. Rys. 27. Wykonanie szkicu do rysunku technicznego odzie|y: Rys. 27. Szkic do rysunku technicznego kieszeni z klapk yródBo: M.H. Czurkowa, I. Ulawska  Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkóB odzie|owych. WSiP, Warszawa 1996  rozBo|y wzorzec na pBasko, dokBadnie wyrównujc powierzchni (wzdBu| szwów),  przymocowa ta[m krawieck w najwy|szym punkcie odzie|y  O (punkt ten znajduje si na orientacyjnej linii [rodka, na przykBad wzdBu| zapicia z przodu lub wzdBu| [rodka linii pleców),  narysowa rozBo|ony na pBasko wzorzec, oceniajc proporcj wzrokowo (zastosowa linie pomocnicze na przykBad linia barków, linia podkroju szyi, linia gorsu, i lini pionow [rodkow,  zaznaczy na linii [rodkowej wszystkie istotne punkty, na przykBad najwy|szy punkt odzie|y  O , punkt podkroju szyi, gorsu, talii  jak równie| punkty w przestrzeni na przykBad punkt barku, których wysoko[ci nale|y odmierzy i zaznaczy na linii [rodkowej,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 21  odczyta odlegBo[ci ka|dego z tych punktów od punktu  O na wzorcu odzie|y (za pomoc ta[my krawieckiej) i wpisa je obok punktów zaznaczonych na rysunku,  odczyta szeroko[, mierzc odlegBo[ci danego punktu od linii [rodkowej,  zaznaczy na rysunku punkty szeroko[ci (z obu stron linii [rodkowej) i wpisa obok odczytane wymiary,  rozBo|y na pBasko i wykona rysunek odrczny innych elementów ubioru (tyB, rkaw, koBnierz),  wykona rysunek techniczny odzie|y na podstawie szkicu. Wykonanie rysunku technicznego odzie|y na podstawie szkicu. Rys. 28.  sporzdzi odpowiedni podziaBk,  wBa[ciwie rozmie[ci rysunek na powierzchni arkusza papieru,  ustali wBa[ciw skal dostosowan do formatu,  wykre[li o[ symetrii i zaznaczy na niej punkty dBugo[ci od najwy|szego punktu  O ,  przeprowadzi linie poziome przez punkty zaznaczone na osi symetrii,  odczyta punkty na szkicu, odlegBe od osi symetrii i zaznaczy je na liniach poziomych (punkty nale|y nanie[ z obu stron osi symetrii,  nie wpisywa cyfr przy zaznaczonych punktach,  wyznaczone punkty na osi symetrii i liniach poziomych nale|y odpowiednio poBczy, a linie Buków wykre[li konstrukcyjnie lub narysowa przy u|yciu krzywika,  zastosowa wBa[ciwe linie rysunkowe,  zwymiarowa rysunek. Rys. 28. Rysunek techniczny kieszeni z klapk yródBo: M.H. Czurkowa, I. Ulawska  Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkóB odzie|owych. WSiP, Warszawa 1996 4.2.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. WymieD najpotrzebniejsze przybory i materiaBy kre[larskie. 2. Jak oznaczana jest twardo[ oBówków kre[larskich i jaki oBówek stosujemy najcz[ciej w pracy szkolnej. 3. Jaki papier stosuje si do nauki pisma technicznego? 4. Jakie znasz formaty arkuszy kre[larskich? 5. W którym miejscu na arkuszu umieszczamy tabliczk informacyjn? 6. WymieD linie rysunkowe stosowane w rysunku technicznym odzie|y. 7. Omów zastosowanie linii rysunkowych.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 22 8. Jak wyglda linia wymiarowa w rysunku technicznym? 9. Jakie s zasady wymiarowania, aby rysunek techniczny byB czytelny i poprawnie wykonany? 10. Jak wymiaruje si odcinki Bukowe? 11. Jakie podziaBki stosujemy w rysunku technicznym odzie|owym przy powikszaniu? 12. Jakie podziaBki stosujemy w rysunku technicznym odzie|owym przy zmniejszaniu? 13. Jak wykonujemy szkic do rysunku technicznego? 14. WymieD kolejne czynno[ci przy wykonywaniu rysunku technicznego na podstawie szkicu. 4.2.3. wiczenia wiczenie 1 Kre[lenie linii stosowanych w rysunku technicznym. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zgromadzi materiaBy i przybory potrzebne do wykonania wiczenia, 2) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 3) wybra oBówek o twardo[ci H i wykre[li lini cigB grub, 4) wybra oBówek o twardo[ci 2H i wykre[li linie cigB cienk, dwupunktowa, kreskowe (3 i 5 mm), 5) wybra oBówek o twardo[ci 3H i wykre[li linie punktow i falist, 6) dokona analizy wiczenia, 7) zaprezentowa prac. Wyposa|enie stanowiska pracy:  oBówki o ró|nej twardo[ci, arkusz papieru, linijka, gumka. wiczenie 2 PodziaB arkusza papieru zgodnie ze stosowan normalizacj. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zgromadzi materiaBy i przybory potrzebne do wykonania wiczenia, 2) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 3) zmierzy arkusz szarego pakowego papieru i wyci zgodnie z formatem A1 (841 x 594 mm), 4) dokona podziaBu na mniejsze formaty: A2 (420 x 594 mm), A3 (420 x 297 mm), A4 (210 x 297 mm), A5 (210 x 148 mm), A6(105 x 148 mm), 5) podpisa wykre[lone arkusze, 6) dokona analizy pracy, 7) zaprezentowa prac. Wyposa|enie stanowiska pracy:  arkusz szarego pakowego papieru formatu A0,  oBówek, dBuga linijka, gumka.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 23 wiczenie 3 Obramowanie arkusza do rysunku technicznego i wykonanie tabliczki informacyjnej. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zgromadzi materiaBy i przybory potrzebne do wykonania wiczenia, 2) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 3) wymierzy arkusz papieru zgodnie z rozmiarem A4, 4) wykona obramowanie lini cigB grub w odlegBo[ci 5 mm od krawdzi, 5) wykona tabliczk informacyjna prost o wymiarach na przykBad 140 x 40 mm, 6) wypeBni tabliczk danymi za pomoc pisma technicznego, 7) dokona analizy wykonanego wiczenia, 8) zaprezentowa wyniki pracy. Wyposa|enie stanowiska pracy:  arkusz papieru,  oBówek twardo[ci H i 2H, linijka, gumka. wiczenie 4 Stosowanie podziaBki rzeczywistej, zmniejszajcej i powikszajcej na guziku od pBaszcza. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zgromadzi materiaBy i przybory potrzebne do wykonania wiczenia, 2) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 3) przygotowa arkusz papieru (wykona obramowanie i tabliczk informacyjn), 4) wymierzy guzik, 5) wykona rysunek techniczny guzika w podziaBce 1:1, 6) wykona rysunek techniczny guzika w podziaBce 1:2, 7) wykona rysunek techniczny guzika w podziaBce 2:1, 8) dokona analizy wiczenia, 9) zaprezentowa prac. Wyposa|enie stanowiska pracy:  arkusz papieru, materiaBy i przybory kre[larskie, guzik. wiczenie 5 Wykonywanie szkicu do rysunku technicznego kamizelki bez rkawów (przód i tyB). Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zgromadzi materiaBy i przybory potrzebne do wykonania wiczenia,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 24 2) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 3) rozBo|y na pBasko kamizelk, 4) przygotowa arkusz szarego (pakowego) papieru, 5) obra najwy|szy punkt odzie|y  O i przymocowa w nim ta[m krawieck, 6) narysowa lini [rodka przodu na arkuszu papieru i zaznaczy wszystkie istotne punkty na tej linii (opisa je danymi liczbowymi), 7) wyprowadzi linie poziome z tych punktów, 8) odczyta charakterystyczne punkty z szeroko[ci i zaznaczy na liniach poziomych (opisa danymi liczbowymi), 9) poBczy punkty wykonujc rysunek szkicu do rysunku technicznego, 10) analogicznie wykona szkic tyBu kamizelki, 11) sprawdzi jeszcze raz odmierzone punkty, 12) zaprezentowa prac. Wyposa|enie stanowiska pracy:  model kamizelki,  arkusz szarego papieru, miara krawiecka, oBówek, linijka, ekierka, gumka. wiczenie 6 Wykonywanie rysunku technicznego przodu i tyBu wedBug uprzednio sporzdzonego szkicu i zwymiarowanie go. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zgromadzi materiaBy i przybory potrzebne do wykonania wiczenia, 2) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 3) ustali odpowiedni podziaBk (na przykBad 1:5), 4) wykre[li o[ symetrii (przodu i tyBu) i zaznaczy na niej punkty dBugo[ci od punktu  O , 5) przeprowadzi linie poziome przez punkty zaznaczone na osi symetrii, 6) odczyta punkty ze szkicu odlegBe od osi symetrii i zaznaczy je na liniach poziomych (nie wpisywa cyfr), 7) poBczy wyznaczone punkty (lnie Buków wykre[li konstrukcyjnie lub narysowa przy u|yciu krzywika), 8) zaznaczy stbnówki, dziurki, guziki (dobra odpowiedni grubo[ i rodzaj linii rysunkowej), 9) zwymiarowa przód i tyB kamizelki, 10) wykona obramowanie i tabelk informacyjn, 11) przeanalizowa wykonane zadanie, 12) zaprezentowa prac. Wyposa|enie stanowiska pracy:  arkusz papieru, materiaBy i przybory kre[larskie, podziaBka 1:5.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 25 4.2.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania rysunku technicznego? 2) dobra odpowiedni oBówek do rodzaju linii rysunkowej? 3) podzieli odpowiedni arkusz A1 na mniejsze (A2, A3, A4, A5, A6)? 4) obramowa arkusz do rysunku technicznego i wykona na nim tabliczk informacyjn ? 5) prawidBowo zwymiarowa rysunek techniczny? 6) wykona szkic modelu do rysunku technicznego? 7) wykona rysunek techniczny? 4.3. Rzutowanie prostoktne i aksonometryczne 4.3.1. MateriaB nauczania Rzuty prostoktne Na rysunku technicznym maszynowym przedmioty przedstawia si za pomoc rzutów prostoktnych. ZaBó|my, |e przedmiot znajduje si wewntrz wyobra|alnego prostopadBo[cianu, którego [ciany I, II, III oraz le|ce naprzeciw nich [ciany I , II , III s rzutniami. Je|eli po wyznaczeniu rzutów prostoktnych przedmiotu na wszystkich rzutniach rozwinie si prostopadBo[cian na pBaszczyznie rysunku w sposób pokazany na rysunku, to otrzyma si normalny ukBad rzutów prostoktnych. Rys. 29. Rys. 29. Przedstawienie przedmiotu na rysunku za pomoc rzutów prostoktnych: a) rzutnie, b) normalny ukBad rzutów, c) kierunki rzutowania yródBo: B. BiaBczak: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999 Poszczególne rzuty maj nastpujce nazwy:  rzut z przodu gBówny (w kierunku A na rzutni I),  rzut z góry (w kierunku B na rzutni II),  rzut od lewej strony (w kierunku C na rzutni III),  rzut od prawej strony (w kierunku D na rzutni III )  rzut z doBu (w kierunku E na rzutni II ),  rzut z tyBu (w kierunku F na rzutni I ).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 26 Rzut gBówny przedstawia zwykle przedmiot w poBo|eniu u|ytkowym, majcym najwicej cech charakterystycznych. Przedmiot rzutowany nale|y usytuowa tak, aby jego charakterystyczne pBaszczyzny i osie byBy równolegBe lub prostopadBe do rzutni. Liczba rzutów powinna by ograniczona do minimum niezbdnego do przedstawienia ksztaBtów przedmiotu i zwymiarowania go. Zbdne rzuty zaciemniaj rysunek i zwikszaj czas jego wykonania. Najcz[ciej wystarczaj trzy rzuty:  rzut z przodu (gBówny),  rzut z góry na rzutni II,  rzut od lewej strony na rzutni III. Do przedstawienia w rzutach prostoktnych przedmiotów, które maja o[ lub pBaszczyzn symetrii, najcz[ciej wystarczaj dwa rzuty. Przedmioty o ksztaBtach obrotowych mog by przedstawione w jednym rzucie. PrzykBady przedmiotów przedstawionych w dwóch rzutach i w jednym rzucie. Rys. 30. Rys. 30. PrzykBady przedmiotów przedstawionych: a) w dwóch rzutach prostoktnych, b) w jednym rzucie yródBo: B. BiaBczak: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999 Rzuty aksonometryczne W celu przedstawienia przedmiotu na rysunku za pomoc jednego rzutu, umo|liwiajcego w sposób pogldowy zobrazowanie ksztaBtów bryBy, stosuje si rzuty aksonometryczne. Najcz[ciej s to rzuty uko[ne w ukBadzie osi wspóBrzdnych. Wszystkie wymiary przedmiotu równolegBe do pBaszczyzny YOZ przedstawia si bezskrótowo, natomiast inne wymiary ulegaj skróceniu, przy czym wymiary równolegBe do osi X skraca si o poBow. Rys. 31. Rys. 31. Przedmiot w rzucie aksonometrycznym: a) ukBad osi wspóBrzdnych, b) przykBad wymiarowania yródBo: B. BiaBczak: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999 Widoki i przekroje Na rysunkach technicznych maszynowych mo|na wykona rzuty zarówno widoków przedstawiajcych ksztaBty zewntrzne przedmiotów, jak i przekrojów, które pokazuj wewntrzn budow przedmiotów wydr|onych. Obecnie w rysowaniu widoków i przekrojów obowizuje norma (PN-91/N-01604). Przekrój powstaje przez przecicie przedmiotu wyobra|alna pBaszczyzn i odrzucenie tej cz[ci przedmiotu, która znajduje si przed pBaszczyzna przekroju. Zostaje wówczas odsBonita cz[ wntrza przedmiotu, która znajduje si poza pBaszczyzna przekroju. Krawdzie powstaBe przez przecicie [cian przedmiotu rysujemy liniami grubymi, a pBaszczyzny przecicia [cian zakreskowanymi liniami cienkimi. Rys. 32. Kreskowanie powinno przebiega pod ktem 45 do gBównych krawdzi przekroju. Cz[ci jednego przekroju kreskuje si w jednym kierunku.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 27 Rys. 32. a) przekrój podBu|ny i poprzeczny, b) bbenek w przekroju yródBo: B. BiaBczak: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999 PBaszczyzn przekroju na widoku przedmiotu oznacza si dwiema jednakowymi literami napisanymi pionowo obok grubych kresek przecinajcych zewntrzny zarys przedmiotu z tej strony, z której przedmiot jest widziany. Nad rzutem przekroju umieszcza si litery, którymi oznaczono pBaszczyzn przekroju. Litery te rozdziela si poziom kresk i podkre[la. Przekroje mog by:  proste  powstaBe przez przecicie przedmiotu jedna pBaszczyzn, Rys. 33 Rys. 33. Przekrój prosty  zBo|one  powstaBe przez przecicie przedmiotu dwiema lub wicej pBaszczyznami, Rys. 34 Rys. 34. Przekrój zBo|ony (Bamany) W przekrojach przechodzcych przez [ciany przedmiotów, |ebra, ramiona kóB itp. rysuje si w widoku tak, jakby znajdowaBy si tu| za pBaszczyzn przekroju. Rys. 35 Rys. 35. Przekrój przechodzcy wzdBu| |ebra Na przekrojach zBo|eD przedmioty peBne o ksztaBtach obrotowych (koBki, nity, sworznie i waBki), których o[ le|y w pBaszczyznie przekroju oraz cz[ci maszyn peBne lub dr|one, których ksztaBty nie budz wtpliwo[ci ([ruby, nakrtki, kliny i wpusty)  rysuje si w widoku. Rys. 36  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 28 Rys. 36. PoBczenie [rubowe rysowane na przekroju zBo|enia Rys. 33-36 yródBo: B. BiaBczak: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999 4.3.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD 1. W jaki sposób przedstawia si przedmioty na rysunku technicznym maszynowym? 2. Jak nazywa si rozwinity prostopadBo[cian po wyznaczeniu na nim rzutów prostoktnych? 3. Nazwij odpowiednio poszczególne rzutnie. II III I III I II 4. Jaka powinna by liczba rzutów rysowanego przedmiotu? 5. Co powinien przedstawia rzut gBówny? 6. Je|eli przedmiot ma o[ lub pBaszczyzn symetrii to ile rzutów przedmiotu nale|y wykona? 7. W jakim celu stosuje si rzuty aksonometryczne i czym si charakteryzuj? 8. Na której osi wymiary przedmiotu skraca si o poBow? 9. Co to jest przekrój i jak powstaje? 10. Jakiego rodzaju przedmioty rysujemy w widoku?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 29 4.3.3. wiczenia wiczenie 1 Przedstawienie za pomoc rzutów prostoktnych stopki maszynowej. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zgromadzi materiaBy i przybory potrzebne do wykonania wiczenia, 2) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 3) przygotowa arkusz do wiczenia (obramowanie i tabliczka informacyjna), 4) przyjrze si przedmiotowi i okre[li na ile rzutni bdzie rzutowany, 5) narysowa rzutnie, 6) narysowa rzuty, 7) dokona analizy wiczenia, 8) zaprezentowa wiczenie. Wyposa|enie stanowiska pracy:  stopka maszynowa,  arkusz papieru,  materiaBy i przybory kre[larskie. wiczenie 2 Przedstawienie za pomoc rzutu aksonometrycznego korpusu gBowicy maszyny stbnowej (w uproszczeniu bez rysowania mechanizmów). Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zgromadzi materiaBy i przybory potrzebne do wykonania wiczenia, 2) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 3) przygotowa arkusz do wiczenia (obramowanie i tabliczka informacyjna), 4) dokona pomiarów korpusu maszyny stbnowej, 5) zastosowa podziaBk i przenie[ rysunek w rzucie aksonometrycznym na arkusz, 6) dokona analizy rysunku, 7) zaprezentowa rysunek. Wyposa|enie stanowiska pracy:  materiaBy i przybory kre[larskie, maszyna stbnówka pBaska, miarka.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 30 wiczenie 3 Rysowanie szpuleczki chwytacza obrotowego maszyny szwalniczej w przekroju i widoku. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zgromadzi materiaBy i przybory potrzebne do wykonania wiczenia, 2) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 3) przygotowa arkusz do wiczenia (obramowanie i tabliczka informacyjna), 4) wymierzy szpuleczk, 5) wykona przekrój szpuleczki, 6) dokona analizy przekroju, 7) zaprezentowa wiczenie. Wyposa|enie stanowiska pracy:  materiaBy i przybory kre[larskie, szpuleczka odzie|owa. 4.3.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz? Tak Nie 1) narysowa rzutni? 2) nazwa wszystkie [ciany rzutni? 3) narysowa dowolny przedmiot w rzutach prostoktnych? 4) wyja[ni zasady rzutowania aksonometrycznego? 5) narysowa dowolny przedmiot w rzucie aksonometrycznym? 6) wyja[ni pojcie widok i przekrój? 7) narysowa przekrój przedmiotu?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 31 4.4. Schematy kinematyczne podstawowych maszyn i urzdzeD 4.4.1. MateriaB nauczania Zasady dziaBania mechanizmów maszyn i urzdzeD najwygodniej jest przedstawi w postaci prostych i Batwych do wykonania rysunków schematycznych. Na schematach elementy i zespoBy powinny by pokazane w taki sposób, aby widoczna byBa wzajemna zale|no[ funkcjonalna elementów i wynikajca z niej zasada dziaBania mechanizmu. Stosuje si przy tym uproszczenia rysunkowe (bez obowizku zachowania proporcji wymiarowych) i specjalne symbole. PrzykBady symboli graficznych przeznaczonych do przedstawiania schematów graficznych na rysunkach pokazano w tabeli. Symbole graficzne stosowane do przedstawiania schematów kinematycznych na rysunkach technicznych. Tabela 2: Symbole graficzne stosowane w rysunkach kinematycznych LP. OKREZLENIE SYMBOL 1. Ruch prostoliniowy O staBym kierunku O zmiennym kierunku 2. O staBym kierunku Ruch obrotowy O zmiennym kierunku 3. Ogniowo nieruchome (ostoja) 4. WaB, trzpieD, o[ 5. PoBczenie nieruchome cz[ci ogniwa 6. Ogniwo wchodzce w skBad pary obrotowej (w mechanizmach pBaskich) 7. W mechanizmach pBaskich Ogniwo nieruchome wchodzce w skBad pary obrotowej W mechanizmach przestrzennych 8. Ogniwo wchodzce w skBad pary cylindrycznej 9. Korba (lub korbowód) z ogniwem, które mo|e wykonywa obrót wokóB osi nieruchomej  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 32 10. Poprzeczne Ao|ysko WzdBu|ne 11. Ao|ysko toczone poprzeczne 12. PrzekBadnia pasowa z pasem klinowym 13. SprzgBa nierozBczne 14. Walcowa PrzekBadnia zbata Sto|kowa 15. Hamulec 16. KoBo zamachowe 17. PrzekBadnia cierna z koBami walcowymi yródBo: B. BiaBczak: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999 Ka|da maszyna lub urzdzenie skBada si z pewnej [ci[le okre[lonej liczby cz[ci skBadowych. Cz[ci te mo|na podzieli na trzy zasadnicze grupy: - cz[ci poBczeD, - osie, waBy oraz cz[ci ich Bczenia i Bo|yskowania, - cz[ci napdów. PoBczenia cz[ci maszyn dzieli si na : nierozBczne (nitowe, spawane, zgrzewane i lutowane, wtBaczane, klejowe) i rozBczne (klinowe, sworzniowe, koBkowe, gwintowe). Mo|na tak|e wyró|ni poBczenia: spr|yste i zawory.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 33 PoBczenie nitowe Polega na wstawieniu nitu w otwór wykonany w Bczonych cz[ciach, podparciu Bba na wsporniku i wykonaniu zakuwki, czyli zamkniciu nitu. Rys. 37 Rys. 37. PoBczenie nitowe: a) nit wBo|ony do otworu i docignity wspornikiem, b) zamykanie nitu, c) Bby nitów. 1-Bczone blachy, 2-Beb nitu, 3-trzon nitu, 4-zakuwka, 5-wspornik, 6-zakuwnik yródBo: B. BiaBczak: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999 PoBczenia spawane Spawaniem nazywamy Bczenie metali przez ich miejscowe stopienie. Rozró|nia si spawanie elektryczne i gazowe, gdzie spoiwem jest drut spawalniczy. Rys. 38 Rys. 38. Postacie spoin: a) spoina brze|na z krawdziami podwinitymi, b) spoina V, c) spoina Y, d) spoina pachwinowa, e) spoina otworowa podBu|na yródBo: B. BiaBczak: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999 PoBczenia klinowe Polegaj na Bczeniu cz[ci maszynowych za pomoc klinów. Charakterystyczn cech klina jest nachylenie wzgldem siebie dwóch jego powierzchni roboczych. Kliny dzieli si na poprzeczne i wzdBu|ne. Rys. 39 Rys. 39. a) poBczenie klinowe poprzeczne 1-klin, 2-tuleja, 3,4-Bczone drgi b) poBczenie klinowe wzdBu|ne 1-klin, 2-waBek, 3-piasta yródBo: B. BiaBczak: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999 PoBczenie sworzniowe Sworznie maj posta krótkich waBków i sBu| najcz[ciej do Bczenia ró|nych rodzajów przegubów. Za pomoc sworzni Bczy si dwie cz[ci, z których jedna jest zakoDczona wideBkami, a druga gBówk wchodzc midzy wideBki. W otwory wykonane w obu Bczonych cz[ciach wsuwa si sworzeD i unieruchamia go w jednej z tych cz[ci przez wcisk lub zabezpiecza zawleczkami albo koBkami. Rys. 40 Rys. 40. PoBczeni sworzniowe 1- cz[ z wideBkami, 2-cz[ z gBówk, 3-sworzeD, 4-zawleczka yródBo: B. BiaBczak: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 34 PoBczenie koBkowe ramienia gBowicy z pByt maszyny szwalniczej. Rys. 40 Rys. 40. PoBczenie koBkowe ramienia gBowicy z pByt maszyny 1-rami gBowicy, 2- pByta, 3- koBek yródBo: B. BiaBczak: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999 PoBczenia gwintowe W [rubie jest gwint zewntrzny, w nakrtce  gwint wewntrzny. Zrubowe wystpy gwintu nazywa si grzbietami, a [rubowe wgBbienia  bruzdami. Cz[ grzbietu gwintu jeden raz obiegajca walec dookoBa jest nazywana zwojem gwintu. W zale|no[ci od kierunku skrtu linii [rubowej rozró|nia si gwinty prawe i gwinty lewe. KsztaBt zarysu gwintu mo|e by: trójktny, trapezowy, prostoktny lub okrgBy. Do typowych Bczników gwintowych nale|: [ruby, wkrty i nakrtki. Rys. 41 Rys. 41. PrzykBady poBczeD gwintowych yródBo: B. BiaBczak: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999 PoBczenie spr|yste PoBczenie spr|yste dwóch cz[ci polega na ich powizaniu za pomoc trzeciej cz[ci, majcej dobre wBa[ciwo[ci spr|yste, nazywanej Bcznikiem spr|ystym. Spr|ysto[ Bcznika wynika z wBa[ciwo[ci jego ksztaBtów lub materiaBu. Najcz[ciej s stosowane spr|yny [rubowe i pBytkowe. Rys. 42 Rys. 42. Rodzaje spr|yn: a) spr|yny [rubowe, b) spr|yny pBytkowe yródBo: B.BiaBczak: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999 Zawory PoBczenia rurowe przepBywu cieczy i gazów (na przykBad w maszynach prasowalniczych). Do caBkowitego lub cz[ciowego zamykania przekroju przepBywowego w przewodach cieczy i gazów sBu| zawory. Zadaniem takiego zaworu jest na przykBad wypuszczanie pary z kotBa, gdy ci[nienie przekroczy pewn ustalona warto[. Rys. 43 Rys. 43. Zawór bezpieczeDstwa ci[nieniowy: 1-grzybek zaworu, 2-ci|ar, 3-dzwignia, 4-podparcie yródBo: B. BiaBczak: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 35 W poBczeniach Bo|yskowych elementy maszynowe pozostaj wzgldem siebie w ruchu, przy czym z ruchem tym nie wi|e si przenoszenie mocy. Cz[ci poBczeD Bo|yskowych dzieli si na osie i waBy, Bo|yska, sprzgBa, hamulce. Osie i waBy Osi lub waBem nazywa si cz[ maszyny ujt w Bo|yskach i podtrzymujc inne cz[ci maszynowe, które wykonuj ruchy obrotowe lub wahadBowe. Osiami nazywa si je wówczas, gdy nie przenosz obci|eD skrcajcych, natomiast waBami, gdy obci|enia takie przenosz. Osie i waBy dzieli si na peBne i dr|one. Rys. 44 Rys. 44. PrzykBady waBów: gBadki i wykorbiony Ao|yska Zadaniem Bo|ysk jest podtrzymywanie obracajcych si osi i waBów. Rozró|nia si dwa zasadnicze rodzaje Bo|ysk: [lizgowe i toczne. W Bo|yskach [lizgowych midzy powierzchniami otworu Bo|yska, a powierzchni obracajcego si czopa zachodzi [lizganie. W Bo|yskach tocznych miedzy czopem, a gniazdem znajduj si elementy toczne, na Rys. 45. PrzykBady Bo|yskowania a) Bo|ysko [lizgowe, przykBad w postaci kulek. Rys. 45 b) Bo|ysko toczne SprzgBa S to urzdzenia sBu|ce do Bczenia waBów w sposób umo|liwiajcy przenoszenie ruchu obrotowego z jednego waBu na drugi. SprzgBa dzieli si na: niewyBczalne i wyBczalne. Rys. 46. Rodzaje sprzgieB a) tulejowe, b) tarczowe, Rys. 46 c) kBowe Hamulce S to urzdzenia sBu|ce do zatrzymywania obracajcych si cz[ci maszyn. Zatrzymanie obracajcej si cz[ci nastpuje wskutek ciernego sprzgnicia za po[rednictwem hamulca z cz[ci nieruchom. Zadanie hamulców jest wic jakby odwrotne do zadania Rys. 47. Rodzaje hamulców: a) talerzowe, b) klockowe sprzgieB ciernych. W zale|no[ci od ksztaBtu 1- talerz, 2-waB, 3-tarcza nieruchoma, 4-klocek, elementów ciernych rozró|nia si hamulce 5-dzwignia, 6- waB talerzowe i klockowe. Rys. 47. Rys. 44-47: yródBo: B. BiaBczak: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999 Napdy Do przenoszenia ruchu roboczego z silnika na maszyn robocz sBu| urzdzenia zwane napdami. Napdy przenoszce ruch obrotowy miedzy dwoma waBami nazywa si przekBadniami. Zale|nie od budowy przekBadnie dzieli si na : cierne, cignowe i zbate.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 36 PrzekBadnie cierne Przenosz ruch obrotowy z koBa czynnego na koBo bierne dziki sile tarcia wywoBanej dociskiem kóB. W zale|no[ci od poBo|enia osi kóB rozró|nia si przekBadnie cierne równolegBe i ktowe. Rys. 48 Rys. 48. PrzekBadnie cierne : a) walcowa równolegBa, b) sto|kowa PrzekBadnie cignowe W przekBadniach cignowych ruch obrotowy z koBa czynnego jest przenoszony na koBo bierne przez pas, lin lub BaDcuch. Najcz[ciej s stosowane przekBadnie równolegBe w ukBadzie poziomym, pionowym lub sko[nym. W przekBadni pasowej cignem przenoszcym moc jest pas. Pasy mog by pBaskie, okrgBe lub Rys. 49. PrzekBadnia cignowa: a) schemat przekBadni, b) klinowe. Rys. 49 rodzaje cigien pasowych 1-pas pBaski, 2-pas okrgBy, 3-pas klinowy PrzekBadnie zbate Elementami przenoszcymi ruch obrotowy z waBu czynnego na waB bierny w przekBadniach zbatych s wspóBdziaBajce ze sob koBa zbate ró|nej konstrukcji. W zale|no[ci od poBo|enia osi wspóBdziaBajcych ze sob kóB przekBadnie zbate mog by równolegBe, ktowe Rys. 50. KoBo zbate walcowe: a) konstrukcja koBa, b) charakterystyczne wymiary uzbienia i wichrowate. Rys. 50 Mechanizmy Mechanizmem nazywa si zespóB cz[ci maszynowych poBczonych ze sob ruchowo w taki sposób, |e okre[lony ruch jednej z tych cz[ci wywoBuje [ci[le okre[lone ruchy pozostaBych cz[ci. Cz[ci mechanizmu nazywa si czBonami, a poBczenia ruchowe poszczególnych czBonów wzBami. Ka|dy mechanizm skBada si co najmniej z trzech cz[ci: z podstawy i dwóch cz[ci ruchomych wzgldem niej to jest z cz[ci czynnej, która pobiera energi z zewntrz i z cz[ci biernej, pobierajcej energi z cz[ci czynnej. Cz[ czynna mo|e by poBczona z cz[ci biern bezpo[rednio lub za pomoc czwartej cz[ci skBadowej, zwanej Bcznikiem. PrzykBady wzBów stanowice poBczenia ruchowe czBonów przedstawiaj rysunki: Rys. 51 a) Rys. 51. WzBy mechanizmów: a) przesuwny, b) walcowy, c) [rubowy, d) kulisty Rys. 48 51: yródBo: : B.BiaBczak: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 37 Urozmaicon grup mechanizmów stanowi mechanizmy dzwigniowe. Mechanizm skBada si z czterech czBonów (przedstawionych w postaci prostych prtów) przegubowo zwizanych czterema obrotowymi wzBami. Rys. 52 Rys. 52. Mechanizm dzwigniowy Istniej równie| mechanizmy korbowe, które znajduj zastosowanie na przykBad w napdzie igielnicy maszyn szwalniczych. W mechanizmie tym punkt O jest osi gBównego waBu maszyny, który wykonuje ruch obrotowy. Wraz z waBem obraca si korba 5. Rami korby OA=R. Z ramieniem korby jest poBczony korbowód 6. Drugi koniec korbowodu Bczy si wodzikiem, który w prowadnicy wykonuje ruch zwrotny prostoliniowy na drodze h = 2R, zwanej skokiem. Rys. 53 Rys. 53. Mechanizm korbowy Specjaln grup mechanizmów stanowi mechanizmy krzywkowe. Krzywka obrotowa 8 wykonuje ruch obrotowy wzgldem punktu O. Do krzywki dociska rolka 9 popychacza 10, usytuowanego w pionowej prowadnicy. Zmienny ksztaBt krzywki powoduje przesuwanie si popychacza w gór lub w dóB. Ruch ten mo|e by wykorzystany do wywoBania okre[lonych zmian poBo|enia dalszych elementów mechanizmu. Rys. 54 Rys. 54. Mechanizm krzywkowy Rys. 52 - 54: yródBo: B. BiaBczak: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 38 4.4.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Czy potrafisz narysowa symbol ruchu prostoliniowego o staBym kierunku? 2. Czy potrafisz narysowa symbol ogniwa nieruchomego? 3. Nazwij symbol 4. Na jakie grupy dzielimy cz[ci w maszynie? 5. Jak dzielimy poBczenia? 6. Jakie znasz poBczenia nierozBczne? 7. Jakie znasz poBczenia rozBczne? 8. Jak dzielimy poBczenia Bo|yskowe? 9. Jakie zadanie maj Bo|yska? 10. Do czego sBu| sprzgBa? 11. Do czego sBu| hamulce? 12. Do czego sBu| napdy? 13. Jak dzielimy przekBadnie? 14. Co to jest mechanizm? 15. Jaki mechanizm znalazB zastosowanie w napdzie igielnicy maszyn szwalniczych? 4.4.3. wiczenia wiczenie 1 Rysowanie symboli stosowanych do przedstawienia schematów kinematycznych na rysunkach technicznych. OKREZLENIE SYMBOL Ruch prostoliniowy O staBym kierunku O zmiennym kierunku O staBym kierunku Ruch obrotowy O zmiennym kierunku Ogniowo nieruchome (ostoja) WaB, trzpieD, o[ PoBczenie nieruchome cz[ci ogniwa Ogniwo wchodzce w skBad pary obrotowej (w mechanizmach pBaskich)  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 39 Poprzeczne Bo|ysko wzdBu|ne PrzekBadnia pasowa z pasem klinowym Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 2) przygotowa arkusz papieru, 3) wykona tabelk, 4) narysowa odpowiedni symbol do danego okre[lenia, 5) dokona analizy wiczenia, 6) zaprezentowa wiczenie. Wyposa|enie stanowiska pracy:  materiaBy i przybory kre[larskie,  plansze dydaktyczne z symbolami schematów kinematycznych,  literatura zawarta w rozdziale 6. wiczenie 2 Rozpoznawanie mechanizmów w maszynie stbnowej. Rys. 55. Uproszczony schemat kinematyczny mechanizmów tworzenia [ciegów yródBo: B. BiaBczak: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 40 Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 2) zgromadzi materiaBy i przybory potrzebne do wykonania wiczenia, 3) prawidBowo odczyta rysunek, 4) nada nazwy poszczególnym mechanizmom tworzenia [ciegu, oznaczonym numerem od 1 do 29, 5) wykona tabelk i wpisa nazwy mechanizmów do tabelki, 1. 16. 2. 17. 3. 18. 4. 19. 5. 20. 6. 21. 7. 22. 8. 23. 9. 24. 10. 25. 11. 26. 12. 27. 13. 28. 14. 29. 15. 6) przeanalizowa wykonane wiczenie, 7) zaprezentowa wiczenie. Wyposa|enie stanowiska pracy:  plansze dydaktyczne rysunków kinematycznych maszyn,  rysunek uproszczonego schematu kinematycznego maszyny stbnowej przemysBowej,  tabelka do wypeBnienia, dBugopis,  literatura. wiczenie 3 Wykonanie rysunku schematu korbowego, mechanizmu napdu igielnicy. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 2) zgromadzi materiaBy i przybory potrzebne do wykonania wiczenia, 3) przygotowa arkusz (obramowanie i tabliczka informacyjna),  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 41 4) w oparciu o plansze dydaktyczne i literatur wykona rysunek schematu korbowego mechanizmu igielnicy, 5) zaprezentowa wiczenie wraz z opisem poszczególnych cz[ci. Wyposa|enie stanowiska pracy:  materiaBy i przybory kre[larskie,  plansze dydaktyczne,  literatura. 4.4.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz? Tak Nie 1) narysowa symbole graficzne stosowane do przedstawiania schematów kinematycznych? 2) nazwa poBczenia cz[ci maszyn? 3) zdefiniowa cz[ci poBczeD Bo|yskowych? 4) zdefiniowa napdy w maszynie szwalniczej? 5) zdefiniowa pojcie mechanizmu? 6) rozró|ni i opisa ró|ne rodzaje mechanizmów? 7) czyta schematy kinematyczne maszyn odzie|owych?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 42 4.5. Graficzne programy komputerowe 4.5.1. MateriaB nauczania MinBy ju| czasy, kiedy to narzdziem kre[larza byB grafitowy oBówek. Tak jak w wielu innych dziedzinach, tak i w grafice komputer zaczB stopniowo zastpowa tradycyjne narzdzie pracy. Nie dziwi wic fakt, i| na rynku dostpnych jest wiele programów pozwalajcych w niezwykle prosty sposób tworzy now grafik oraz poddawa obróbce ju| istniejc. W przeciwieDstwie do prawdziwego pdzla i papieru, komputer oferuje ponadto mo|liwo[ cofnicia ka|dej nieudanej czynno[ci. Dziki temu nawet najmniej uzdolnieni plastycznie u|ytkownicy, majc przed sob odpowiednio dobrany program, bez wikszych trudno[ci bd w stanie tworzy caBkiem udan grafik. Przede wszystkim najcz[ciej wykorzystujemy komputer do redagowania tekstu. W tym celu wykorzystujemy programy zwane edytorami tekstu. S to programy, które wspomagaj ludzi piszcych ró|ne teksty: listy, ksi|ki, artykuBy, ulotki i tym podobne. W |yciu szkolnym ten problem pojawia si podczas pisania na przykBad wypracowaD. Edytor tekstu pozwala obejrze na ekranie monitora napisany tekst, wprowadzi do niego dowolne zmiany bez konieczno[ci przepisywania caBo[ci i wydrukowa go w takiej postaci, która nam odpowiada. Dlatego znajc zalety edytorów tekstu nie sposób wykorzysta ich do nauki o liternictwie. Stosujc wiadomo[ci i umiejtno[ci zdobyte na lekcjach informatyki potrafimy stosowa podstawowe funkcje edytora tekstu takie jak:  pisanie i kasowanie znaków,  ustawianie kursora tekstowego i kursora myszy w dowolnym miejscu,  tworzenie dokumentu i nadawanie mu po|danej formy,  wykonywanie operacji na bloku tekstu,  wyszukiwanie i zmiana wybranych fragmentów tekstu,  dobór czcionki,  formatowanie tekstu,  wstawianie grafiki i symboli graficznych,  zapisywanie i otwieranie dokumentu,  drukowanie dokumentu. Przenoszc wiadomo[ci zdobyte w rozdziale 4.1 o podstawach liternictwa mo|emy zauwa|y du|e udogodnienie wynikajce z umiejtno[ci posBugiwania si edytorami tekstu. Mamy tu ró|nego rodzaju kroje pisma zawarte w opcji czcionka na przykBad: Podstawy liternictwa PODSTAWY LITERNICTWA Podstawy liternictwa PODSTAWY LITERNICTWA PODSTAWY LITERNICTWA PODSTAWY LITERNICTWA Podstawy liternictwa PODSTAWY LITERNICTWA Mo|emy w Batwy i dogodny sposób tworzy ró|nego rodzaje kompozycje liternicze na przykBad:  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 43 UWAGA W DNIU 4.09.2005 R. W SALI 309 ODBDZIE SI KIERMASZ TKANIN Chtnych do zakupienia tkanin po przystpnych cenach zapraszamy w godzinach od 1100 do 1400 Samorzd uczniowski Pomocnym w pracy kre[larza bdzie równie| edytor graficzny. Ka|dy edytor grafiki powinien pozwala nam na:  wybór koloru kreski i koloru rysunku,  rysowanie linii krzywych i Bamanych wybran grubo[ci kreski,  wypeBnianie obszarów zamknitych kolorem lub wzorem,  zapamitywanie, kopiowanie i przesuwanie wybranych fragmentów rysunku,  wstawianie tekstu w obszar rysunku,  wstawianie clipartów,  usuwanie efektów ostatniej czynno[ci przydatne w momencie stwierdzenia pomyBki,  drukowanie utworzonych kompozycji i zapisywanie ich w postaci pliku. Programów do rysowania jest wiele na rynku. Ró|ni si midzy sob cen i oferowanymi mo|liwo[ciami. Jednym z nich jest bardzo popularny CorellDRAW. Za pomoc tego programu mo|emy tworzy nie tylko skomplikowane projekty graficzne, ale i proste obrazki. Pozwala na na[ladowanie tekstur przypominajcych naturalne materiaBy jak drewno, kamieD czy woda. Do samego rysowania mamy gam specjalnych narzdzi pozwalajcych na tworzenie nawet najbardziej skomplikowanych figur. CorellDRAW nadaje si równie| do kre[lenia rysunków technicznych i planów. Pozwala na zachowanie dokBadno[ci co do milimetra i daje mo|liwo[ wykonywania rysunków na poszczególnych warstwach. Profesjonalny rysunek techniczny mo|emy stworzy przy pomocy programu na przykBad AutoCAD. Jest to program, który dawno znalazB zastosowanie w bran|ach budowlanych lub mechanicznych, lecz wBa[ciwo[ci tego programu mo|na zastosowa równie| z powodzeniem w bran|y tekstylnej. AutoCAD mo|na zastosowa do:  sporzdzania profesjonalnych rysunków technicznych Bcznie z wymiarowaniem,  sporzdzania konstrukcji form odzie|y,  rysowania przekrojów szwów i wzBów technologicznych,  rysowania cz[ci maszyn,  wykonywania przekrojów cz[ci maszyn. Aby wykona rysunek w programie AutoCAD uruchamiamy okno gBówne programu. Okno graficzne to obszar, w którym program AutoCAD wy[wietla rysunek u|ytkownika, i w którym u|ytkownik pracuje nad rysunkiem. Linia poleceD wy[wietla caB histori wydanych poleceD i wybranych opcji. Kursor graficzny jest sterowany urzdzeniem sterujcym (zazwyczaj mysz). Pasek stanu wy[wietla aktualne wspóBrzdne poBo|enia kursora i bie|ce nastawy siatki, skoku i innych narzdzi rysunkowych. Polecenia mo|na uruchomi trzema metodami:  wybranie pozycji w menu,  wskazanie symbolu polecenia w pasku narzdzi,  wpisanie nazwy polecenia w linii poleceD.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 44 Rozpoczcie rysunku Rozpoczynajc nowy rysunek nale|y ustali kilka nazw, aby pomagaBy podczas procesu rysowania. Bd one automatycznie przypisane opcji U|yj kreatora (pojawiajcej si po ka|dorazowym uruchomieniu programu).  Jednostki okre[laj jednostki miary u|ywane do rysowania obiektów, na przykBad milimetry.  Skala okre[la wielko[ jednostki rysunkowej w chwili kre[lenia na papierze. W programie AutoCAD wszystko rysowane jest w wielko[ci rzeczywistej, wic nie trzeba, przejmowa si podziaBk, a| do chwili, gdy rysunek jest gotowy do wykre[lenia.  Siatka mo|e pomóc w wizualnym przedstawieniu jednostek. Mo|na j wBczy lub wyBczy. Mo|e ona pomóc w zorientowaniu si w wielko[ci jednostki rysunkowej, je[li rysunek zostanie pomniejszony lub powikszony.  Granice mówi programowi, w jakim miejscu, nieskoDczonej przestrzeni rysunkowej u|ytkownik bdzie pracowaB. Program wy[wietla siatk tylko w obszarze granic.  Skok umo|liwia u|ytkownikowi zlokalizowanie i umieszczenie punktów dokBadnie w wzBach siatki lub midzy nimi. Tak ustalone parametry mo|na zapisa jako szablon. Szablon rysunkowy jest typowym czystym rysunkiem z ustalonym zestawem nazw, które bd u|ywane do rozpoczcia nowego rysunku. Podstawowe klawisze funkcyjne: F1  przeBcznik ekranu graficzny/tekstowy F7  przeBcznik siatki pomocniczej (SIATKA Tak/Nie) F8  przeBcznik trybu orto (ORTO Tak/Nie) F9  przeBcznik siatki lokalizacyjnej (SKOK Tak/Nie) CTRL + C  przerwanie aktualnie wykonywanego wiczenia Esc  w trakcie wy[wietlania okna dialogowego usuwa je z ekranu Tworzenie warstw Warstwa jest odpowiednikiem kalki u|ywanej w kre[leniu na desce. S one pierwszoplanowym narzdziem organizacyjnym w programie AutoCAD. Rysowanie zawsze odbywa si na jakiej[ warstwie. Mo|e to by warstwa domy[lna (0) lub warstwa utworzona i nazwana przez u|ytkownika. Ka|da warstwa posiada przyporzdkowany kolor i rodzaj linii. Liczba warstw, które mo|na utworzy jest nieograniczona. Zalet pracy na warstwach jest mo|liwo[ ukrywania ich, co pozwala w dowolnym momencie pracy wy[wietla  urywa dowolne elementy rysunku. Wczytywanie rodzajów linii Rodzaj linii to powtarzajcy si wzór kresek, kropek i pustych odstpów. Korzystamy z nich do rysowania ró|nych elementów rysunku. W odzie|ownictwie wyró|niamy midzy innymi linie konstrukcyjne, konturowe, osie symetrii, linie do oznaczania stbnówek, i tym podobne. {eby u|y rodzaju linii nale|y najpierw je wczyta do rysunku.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 45 Tworzenie obiektów rysunkowych Korzystajc z narzdzi rysunkowych programu AutoCAD mo|na utworzy szeroki wachlarz obiektów. Obiekty rysunkowe s tworzone w dwojaki sposób:  przez wybranie polecenia z ikony i podanie punktów z u|yciem urzdzenia wskazujcego (myszy),  przez wpisanie nazwy polecenia i warto[ci wspóBrzdnych w linii poleceD. Podstawowe polecenia: LINIA  jest to podstawowe polecenie programu  tworzy Baman skBadajc si z odcinków linii prostej. 1. Z menu Rysuj wybra pozycj Linia. 2. Okre[li punkt pocztkowy. 3. Okre[li punkt koDcowy. 4. Okre[li punkty koDcowe kolejnych odcinków. 5. Nacisn Enter lub prawy klawisz myszy, by zakoDczy rysowanie linii. Linia poleceD: LINIA POLILINIA  polilinia stanowi cig odcinków liniowych lub Bukowych poBczonych ze sob i stanowicych jeden obiekt rysunkowy, pozwala na ustalenie |danej grubo[ci linii w dowolnym fragmencie jej rysowania. Rysowanie prostoliniowych odcinków polilinii: 1. Z menu Rysuj wybra pozycj Polilinia. 2. Okre[li pierwszy punkt polilinii. 3. Okre[li punkt koDcowy polilinii dla ka|dego odcinka. 4. Nacisn Enter lub prawy klawisz myszy, by zakoDczy rysowanie polilinii. Linia poleceD: PLINIA WIELOBOK  pozwala na rysowanie wieloboków majcych od 3 do 1024 krawdzi. Z menu Rysuj wybra pozycj Wielobok. 1. Wpisa na przykBad 6, aby okre[li ilo[ boków wieloboku. 2. Wskaza [rodek wieloboku. 3. Wpisa w (wpisany w okrg), lub o (opisany na okrgu). 4. Poda warto[ promienia. 5. Nacisn Enter lub prawy klawisz myszy, by zakoDczy rysowanie wieloboku. Linia poleceD: WIELOBOK PROSOKT  rysuje prostokt. Prostokt jest polilini i mo|e by modyfikowany za pomoc polecenia EDPLIN. 1. Z menu Rysuj wybra pozycj Prostokt. 2. Okre[li punkt pocztkowy. 3. Okre[li punkt koDcowy. 4. Nacisn Enter lub prawy klawisz myszy, by zakoDczy rysowanie prostokta.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 46 Linia poleceD: PROSTOKT AUK  rysuje Buki za pomoc trzech punktów. AutoCAD standartowo rysuje Buki w kierunku przeciwnym do kierunku ruchu wskazówek zegara. 1. Z menu Rysuj wybra pozycj Auk. 2. Okre[li punkt pocztkowy. 3. Okre[li drugi punkt le|cy na Buku. 4. Okre[li punkt koDcowy. 5. Nacisn Enter lub prawy klawisz myszy, by zakoDczy rysowanie prostokta. Linia poleceD: AUK OKRG  rysuje okrgi poprzez okre[lenie [rodka i promienia okrgu. 1. Z menu Rysuj wybra pozycj Okrg. 2. Okre[li [rodek okrgu. 3. Poda warto[ promienia. 4. Nacisn Enter lub prawy klawisz myszy, by zakoDczy rysowanie okrgu. Linia poleceD: OKRG ZAOKRGL  dodaje do wybranych obiektów zaokrglenia. 1. Z menu Zmiana wybra pozycj Zaokrgl. 2. Wskaza krawdz do zaokrglenia. 3. Okre[li promieD zaokrglenia: 30. 4. Wybra drug krawdz. 5. Nacisn Enter lub prawy klawisz myszy, by zakoDczy. Linia poleceD: ZOKRGL ODSUC  odsuwa krawdzie od wybranego obiektu. 1. Z menu Zmiana wybra pozycj OdsuD. 2. Poda odlegBo[ odsunicia: 5 3. Wybra obiekt do odsunicia. 4. Okre[li stron odsunicia (prawo-lewo, góra-dóB) 5. Wybra nastpny obiekt do odsunicia lub nacisn Enter lub prawy klawisz myszy, by zakoDczy. Linia poleceD: ODSUC Zastosuj polecenie UTNIJ, aby uci zbdne obiekty. UTNIJ  ucina wybrane (wystajce) obiekty. 1. Z menu Zmiana wybra pozycj Utnij. 2. Wskaza krawdzie tnce (wszystkie te, które przecinaj obiekt do ucicia).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 47 3. Wybra obiekt do ucicia. 4. Nacisn Enter lub prawy klawisz myszy, by zakoDczy. Linia poleceD: UTNIJ ODZMCECHY  zmienia cechy (warstwy) obiektów. 1. Wskaza obiekt, którego warstw nale|y zmieni. 2. W pasku narzdzi przybory, wybra warstw: stbnówka. Linia poleceD: ODZMCECHY lub ODZMIANA LUSTRO  umo|liwia stworzenie lustrzanego odbicia wzgldem osi odbicia wybranego obiektu. 1. Z menu Zmiana wybra pozycj Lustro. 2. Wybra obiekty do lustrzanego odbicia. 3. Okre[li pierwszy punkt osi odbicia (wykorzystujc tryby lokalizacji). 4. Okre[li drugi punkt. 5. Nacisn Enter lub prawy klawisz myszy w celu zachowania oryginalnych obiektów. Linia poleceD: LUSTRO Cofanie popeBnionych bBdów Je|eli podczas tworzenia rysowania, edycji lub przegldania obiektów popeBnisz bBd, mo|na prawie zawsze cofn to, co zrobiBe[. Mo|na cofn tylko ostatni operacj lub cofn seri poprzednich operacji. Ponadto, je[li wycofanych zostanie zbyt du|o kroków mo|na nawet cofn operacje cofania. Rysowanie precyzyjne Gdy linii poleceD wy[wietlone jest pytanie o wskazanie punktu, to mo|na go wskaza poprzez kliknicie mysz w dowolny punkt lub okre[lenie go precyzyjne poprzez wpisanie warto[ci wspóBrzdnych. Program AutoCAD pracuje w ukBadzie wspóBrzdnych dwu- lub trójwymiarowym. Wy[wietla on w linii stanu znajdujcej si na dole ekranu Windows, aktualne poBo|enie kursora w postaci wspóBrzdnych. W przestrzeni dwuwymiarowej mo|na okre[li punkty na pBaszczyznie XY. S to tzw. wspóBrzdne kartezjaDskie pBaskie. Warto[ X okre[la odlegBo[ w poziomie, a warto[ Y okre[la odlegBo[ w pionie. Punkt pocztkowy (0,0) oznacza punkt przecicia si tych dwóch osi. Wprowadzanie wspóBrzdnych mo|e si odbywa za pomoc:  wspóBrzdnych bezwzgldnych  bazujcych na pocztku ukBadu wspóBrzdnych  wspóBrzdnych wzgldnych  bazujcych na ostatnio wprowadzonym punkcie. Przegldanie rysunków ZOOM ZOOM  powiksza (zmniejsza) widziany na ekranie rysunek lub jego fragment. Zoom okno  wy[wietla obszar rysunku okre[lony dwoma przeciwlegBymi naro|nikami (oknem) Zoom dynamiczny  umo|liwia dynamiczne okre[lenie fragmentu rysunku Zoom skala  powiksza o wpisany z klawiatury wspóBczynnik skali wzgldem granic rysunku  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 48 Zoom centrum  ustala nowy punkt centralny programu i wysoko[ okna Zoom wszystko  pokazuje wszystko co zostaBo zarysowane w granicach rysunku i poza nimi Zoom zakres  wy[wietla na ekranie zakres rysunku Linia poleceD: ZOOM lub Z Program AutoCAD posiada obszerne mo|liwo[ci wymiarowania, wprowadzania tolerowania i tworzenia linii odniesienia. W pasku WYMIAR znajdziemy: wymiar liniowy, normalny, wspóBrzdne, promieD, [rednica, wymiar ktowy, wymiar od bazy, wymiar szeregowy, linia odniesienia, tolerancja, znacznik [rodka, edycja wymiaru, edycja tekstu wymiarowego, styl wymiarowania, uaktualnienie wymiaru. 4.5.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie korzy[ci pByn z posBugiwania si edytorem tekstu? 2. Co to jest kursor tekstowy i jaka jest jego rola? 3. WymieD i opisz najwa|niejsze rodzaje czcionek stosowanych w edytorach tekstu? 4. Czy edytor tekstu pozwala na tworzenie ró|nych kompozycji literniczych? 5. Jakie korzy[ci pByn z posBugiwania si edytorem grafiki? 6. Jakie znasz edytory grafiki? 7. Do jakich czynno[ci mo|na zastosowa program AutoCAD w bran|y tekstylnej? 8. Co znajduje si w oknie graficznym AutoCAD? 9. Jakie czynno[ci nale|y wykona aby rozpocz nowy rysunek w programie AutoCAD? 10. Co to jest warstwa? 11. Co nale|y wykona aby wybra |dany rodzaj linii kre[larskiej? 12. Jakie znasz podstawowe polecenia AutoCAD i do czego one sBu|? 13. Na czym polega rysowanie precyzyjne w AutoCAD? 14. Do czego sBu|y polecenie ZOOM? 4.5.3. wiczenia wiczenie 1 Wykorzystanie edytora tekstu do wykonania zaproszenia na pokaz mody. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 2) zebra potrzebne materiaBy i przybory, 3) wykona projekt na kartce papieru, 4) przeanalizowa projekt z nauczycielem, 5) uruchomi edytor tekstu, 6) wprowadzi projekt do komputera, 7) zastosowa grafik (z gotowych clipartów), 8) zapisa plik, 9) wydrukowa zaproszenie, 10) zaprezentowa prac. Wyposa|enie stanowiska pracy:  oBówek i kartka papieru,  komputer z oprogramowaniem, drukarka,  literatura z rozdziaBu 6.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 49 wiczenie 2 Wykorzystanie programu AutoCAD do narysowania kieszeni nakBadanej z zaokrglonymi rogami. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 2) zebra wszystkie materiaBy potrzebne do wykonania wiczenia, 3) uruchomi program AutoCAD, 4) wybra U|yj Standardu i wcisn OK, 5) z menu plik wybra Nowy i wcisn OK, 6) utworzy warstwy i dobra rodzaj linii wedBug wzoru, 7) zastosowa polecenia LINIA, ZAOKRGL, 8) zapisa rysunek na dysku, 9) wydrukowa rysunek, 10) zaprezentowa prac. Wyposa|enie stanowiska pracy:  komputer z oprogramowaniem,  drukarka,  literatura z rozdziaBu 6. wiczenie 3 Wykorzystanie programu AutoCAD do narysowania i zwymiarowania mankietu rkawa bluzki damskiej. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 2) zebra wszystkie materiaBy potrzebne do wykonania wiczenia, 3) uruchomi program AutoCAD, 4) wybra U|yj Standardu i wcisn OK, 5) z menu plik klikn Otwórz i wybra rysunek z ustalonymi warstwami, 6) zastosowa polecenia AutoCAD w celu narysowania i zwymiarowania mankietu: (LINIA, ZAOKRGL, ZOOM, OKRG, ODSUC, UTNIJ, ODZMCECHY, LUSTRO, WYMIAR, TRYB LOKALIZACJI), 7) zapisa rysunek na dysku, 8) wydrukowa rysunek, 9) zaprezentowa prac. Wyposa|enie stanowiska pracy:  komputer z oprogramowaniem,  drukarka,  literatura. wiczenie 4 Narysuj i zwymiaruj przód i tyB spódnicy podstawowej. Rysunek narysuj w AutoCAD na podstawie Tabeli wymiarów elementów konstrukcyjnych.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 50 Oznaczenia na Wymiary Dopuszczalne rysunku Wyszczególnienie w cm odchylenie technicznym 176/74/100 1 Przód 1a DBugo[ mierzona od góry do doBu po prostej 50 0,5 1b DBugo[ zaszewki 9 - 1c DBugo[ paska 37 0,5 1d Szeroko[ w dole 49 0,5 1e Szeroko[ paska 4 - 1f OdlegBo[ zaszewki od boku 6 - 2 TyB 2a DBugo[ mierzona od góry do doBu po prostej 50 0,5 2b DBugo[ zaszewki 13 - 2c DBugo[ zamka bByskawicznego 16 - 2d DBugo[ rozcicia 10 0.3 2e Szeroko[ w dole 49 0,5 2f OdlegBo[ zaszewki od boku 9 - Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 2) zebra wszystkie materiaBy potrzebne do wykonania wiczenia, 3) uruchomi program AutoCAD, 4) wybra U|yj Standardu i wcisn OK, 5) z menu plik klikn Otwórz i wybra rysunek z ustalonymi warstwami, 6) zastosowa polecenia AutoCAD w celu narysowania i zwymiarowania przodu i tyBu spódnicy podstawowej: (LINIA, ZAOKRGL, ZOOM, OKRG, ODSUC, UTNIJ, ODZMCECHY, LUSTRO, WYMIAR, TRYB LOKALIZACJI), 7) zapisa rysunek na dysku, 8) wydrukowa rysunek, 9) zaprezentowa prac. Wyposa|enie stanowiska pracy:  komputer z oprogramowaniem,  drukarka,  literatura z rozdziaBu 6. 4.5.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz? Tak Nie 1) wymieni funkcje edytora tekstu? 2) posBugiwa si edytorem tekstu? 3) zaprojektowa ogBoszenie, zaproszenie lub inna ulotk w edytorze tekstu? 4) wymieni funkcje edytora grafiki? 5) posBu|y si edytorem grafiki? 6) wymieni programy graficzne? 7) wykona rysunek w programie AutoCAD?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 51 5. SPRAWDZIAN OSIGNI INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwa|nie instrukcj. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi. 3. Zapoznaj si z zestawem zadaD testowych. 4. Test zawiera 18 pytaD dotyczcych sporzdzania rysunku technicznego. Pytania 1, 2, 3, 4, 5, 9, 13, 14, 18 to pytania wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz jest prawidBowa, w pytaniu 17 trzeba udzieli krótkiej odpowiedzi, pytanie 15 to zdanie z luk, w pytaniu 7 nale|y uszeregowa symbole, a w pytaniach 6, 8, 10, 11, 12, 16 nale|y wykona rysunek u|ywajc oBówka. 5. Udzielaj odpowiedzi na zaBczonej karcie odpowiedzi: - w pytaniach wielokrotnego wyboru - zaznacz X prawidBow odpowiedz (w przypadku pomyBki nale|y bBdn odpowiedz zaznaczy kóBkiem, a nastpnie ponownie zakre[li odpowiedz prawidBow), - w pytaniach z krótk odpowiedzi wpisz odpowiedz w wyznaczone pole, - w pytaniach, w których nale|y wykona rysunek narysuj go w wyznaczonym miejscu karty odpowiedzi, - w zdaniach do uzupeBnienia wpisz brakujce wyrazy. 6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz miaB satysfakcj z wykonanego zadnia. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiaBo trudno[, wtedy odBó| jego rozwizanie na pózniej i wró do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudno[ci mog Ci przysporzy pytania 6, 8, 11, 12, 16, 17 s one na trudniejszym poziomie ni| pozostaBe. 8. Na rozwizanie testu masz 60 min. Powodzenia  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 52 ZADANIA TESTOWE 1. Jaki naród jako pierwszy przyjB alfabet fenicki? a) staro|ytni Egipcjanie, b) staro|ytni Rzymianie, c) staro|ytni Grecy, d) staro|ytni SBowianie 2. Od jakiego znaku pochodzi litera A? a) od znaku gBowy woBu, b) od znaku gBowy ptaka, c) od znaku cyfry d) od znaku ludzkiej postaci 3. Z podanych ni|ej krojów pisma wyró|nij pismo barokowe a) b) c) d) 4. Wysoko[ maBej litery w pi[mie technicznym ma proporcje: a) 20 x d b) 10 x d c) 7 x d d) 40 x d 5. Jaki rodzaj kompozycji literniczej zostaB wykorzystany do napisania zaproszenia? AMATORÓW DOBREJ ZABAWY I MUZYKI ZAPRASZAMY NA DYSKOTEK ANDRZEJKOW CENA BILETU 3 ZA KTÓRA ODBDZIE SI DNIA 31.11.2005R W NASZEJ SZKOLE DOCHÓD Z IMPREZY PRZEZNACZONY BDZIE NA DZIAAALNOZ SAMORZDU SZKOLNEGO DYREKTOR a) symetryczna b) asymetryczna c) rytmiczna d) centralna 6. Napisz wyraz LITERA u|ywajc minuskuBy pisma technicznego. 7. Uszereguj oznaczenia twardo[ci oBówków od najmniej do najbardziej twardego: 5H, 3H, H, 4H, 2H 8. Podziel przykBadowy arkusz papieru A1 na mniejsze i opisz je. Podaj rozmiar arkusza A4.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 53 9. Wybierz z poni|szych prawidBowy opis przygotowania arkusza do wykonania rysunku technicznego. a) arkusz nale|y obramowa ramk w odlegBo[ci 1cm od krawdzi, w lewym dolnym rogu nale|y narysowa tabliczk informacyjn, b) arkusz nale|y obramowa ramk w odlegBo[ci 0,5 cm od krawdzi, w prawym dolnym rogu nale|y narysowa tabliczk informacyjn, c) arkusz nale|y obramowa ramk w odlegBo[ci 1cm od krawdzi, w prawym górnym rogu nale|y narysowa tabliczk informacyjn, d) arkusz nale|y obramowa lini cienk przerywan w odlegBo[ci 0,5 cm od krawdzi, w prawym dolnym rogu nale|y umie[ci tabliczk informacyjn. 10. Narysuj lini punktow zgodnie z zasadami rysunku technicznego. 11. Zwymiaruj rysunek. 12. Narysuj lini wymiarow zakoDczon grotem zgodnie z wymogami rysunku technicznego. 13. Poni|szy rysunek przedstawia a) rysunek odrczny b) kieszeD w podziaBce 1:1 c) rysunek techniczny kieszeni z klapk d) szkic do rysunku technicznego 14. W rzucie aksonometrycznym rysowany przedmiot skracamy na osi x: a) o ¾ dBugo[ci, b) o ¼ dBugo[ci, c) o ½ dBugo[ci, d) nie skracamy. 15. UzupeBnij zdanie. Na rysunku lub przekroju przedmiotu zarysy i wszystkie widoczne krawdzie wykonuje si liniami ......................, natomiast krawdzie i zarysy niewidoczne liniami ...................... 16. Narysuj symbol kinematyczny hamulca. 17. Jakie widzisz zalety w korzystaniu z komputera w pracy technika odzie|owego? 18. Polecenie ZOOM z programu AutoCAD a) zmniejsza widziany na ekranie rysunek, b) zwiksza widziany na ekranie rysunek, c) wykonuje lustrzane odbicie rysowanego elementu, d) rysuje okrgi poprzez okre[lenie [rodka  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 54 KARTA ODPOWIEDZI Imi i nazwisko ................................................................................................ Sporzdzanie rysunków technicznych 311[34].O2.02 Nr Odpowiedz Odpowiedz Odpowiedz Odpowiedz Punktacja pytania 1. a b c d 2. a b c d 3. a b c d 4. a b c d 5. a b c d 6. 7. 8. Rozmiary arkusza A4 to ....................... 9. a b c d 10. 11. 12. 13. a b c d 14. a b c d 15. Na rysunku widoku lub przekroju przedmiotu zarysy i wszystkie widoczne krawdzie wykonuje si liniami ...................................., natomiast krawdzie i zarysy niewidoczne liniami................................................ 16.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 55 17. ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... 18. a b c d RAZEM  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 56 6. LITERATURA 1. AutoCAD 13 PL; ObsBuga programu i podstawy tworzenia dokumentacji technicznej, Autoryzowane Centrum Szkolenia, Politechnika Aódzka, Instytut Automatyki, 1996 2. AutoCAD R14; Podrcznik u|ytkownika, Autodesk, Inc. lipiec 1997 3. AutoCAD dla moduBu ogólnego U|ytkowanie komputera. Biuro Koordynacji KsztaBcenia Kadr w Warszawie, Aódz 1995 3. BiaBczak B.: Maszyny i urzdzenia w przemy[le odzie|owym. WSiP, Warszawa 1999 4. BuksiDski T., Szpecht A.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1997 5. Czapnik E.: Zestaw wiczeD z zakresu komputerowego wspomagania projektowania 6. Czurkowa M.H., Ulawska-Bryszewska J.: Rysunek zawodowy dla szkóB odzie|owych. WSiP, Warszawa 1996 7. Czy|ewski H., Stasiak E., ZieliDski J.: Technologia odzie|y. WNT, Warszawa 1979 8. Easy PC; redakcja: AaDski J., Gnitecki R., wydawca Vogel International GmbH, London 1997 9 FaBkowska  Rkawek E.: Podstawy projektowania odzie|y. WSiP, Warszawa 2000 10. Hansen A.: BezpieczeDstwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998 11. Instrukcja: Rysunek techniczny dla przemysBu odzie|owego. Podstawowe symbole stosowane do opisu rysunków wzBów konstrukcyjnych odzie|y 12. Koludo A., Skotnicki St., Wróbel J.: Komputerowe wspomaganie projektowania, podrcznik dla liceum technicznego. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1996 13. Rutkowski A.: Cz[ci maszyn.. WSiP, Warszawa 1998 14. PN-80/N-01612  Rysunek techniczny, format arkuszy 15. PN-80/N-01610  Rysunek techniczny, podziaBki 16. PN-80/N-01606  Rysunek techniczny, pismo 17. PN-80/N-01616  Rysunek techniczny, linie rysunkowe 18. PN-85/M-01119  Dokumentacja konstrukcyjna, tabliczki rysunkowe 19. PN-80/N-01608  Rysunek techniczny, rzutowanie prostoktne 20. PN-80/N-01619  Rysunek techniczny, rzutowanie aksonometryczne 21. PN-79/M-01124  widoki, przekroje, kBady 22. PN-82/N-01614  Rysunek techniczny, wymiarowanie, zasady ogólne  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 57

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
05 Sporządzanie rysunku technicznego odzieżowegoidX36
06 Sporządzanie rysunków wyrobów odzieżowychidd04
07 SporzÄ…dzanie i ekspedycja potraw z jaj, mlekaidi69
07 Sporządzanie podstawowego asortymentu potraw zbożowych
Rodzaje rysunkow technicznych
Rysunki techniczne
07 U podstaw cywiliacji technicznej
07 Sporządzanie podstawowego asortymentu zup i sosów
18 SporzÄ…dzanie dokumentacji technicznej i technologicznejid839
Aktualne normy z Rysunku Technicznego
Wymiarowanie rysunków technicznych
Zasady sporządzania rysunków konstrukcji budowlanych
Rysunki techniczne2
02 Wykonywanie rysunków technicznych

więcej podobnych podstron