MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Ireneusz Winiarski
Wykonywanie rysunków technicznych 311[18].O1.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Aleksandra Gromek
mgr Katarzyna Ziomek
Opracowanie redakcyjne:
mgr Ireneusz Winiarski
Konsultacja:
dr in\
. Jacek Przepiórka
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[18].O1.02
 Wykonywanie rysunków technicznych , zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik instrumentów muzycznych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 4
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenia 7
4. Materiał nauczania 8
4.1. Elementy rysunku technicznego 8
4.1.1. Materiał nauczania 8
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 13
4.1.3. Ćwiczenia 14
4.1.4. Sprawdzian postępów 15
4.2. Rzuty aksonometryczne i prostokÄ…tne 16
4.2.1. Materiał nauczania 16
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 20
4.2.3. Ćwiczenia 20
4.2.4. Sprawdzian postępów 21
4.3. Widoki i przekroje 22
4.3.1. Materiał nauczania 22
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 25
4.3.3. Ćwiczenia 25
4.3.4. Sprawdzian postępów 27
4.4. Ogólne zasady wymiarowania 28
4.4.1. Materiał nauczania 28
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 33
4.4.3. Ćwiczenia 34
4.4.4. Sprawdzian postępów 35
4.5. Uruchamianie AutoCAD-a  interfejs u\
ytkownika 36
4.5.1. Materiał nauczania 36
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 38
4.5.3. Ćwiczenia 39
4.5.4. Sprawdzian postępów 39
4.6. Podstawowe obiekty. Współrzędne punktów 40
4.6.1. Materiał nauczania 40
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 44
4.6.3. Ćwiczenia 44
4.6.4. Sprawdzian postępów 45
4.7. Modyfikowanie, łączenie i rozdzielanie obiektów rysunkowych 46
4.7.1. Materiał nauczania 46
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 48
4.7.3. Ćwiczenia 48
4.7.4. Sprawdzian postępów 49
4.8. Wymiarowanie, bloki oraz warstwy 50
4.8.1. Materiał nauczania 50
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 56
4.8.3. Ćwiczenia 56
4.8.4. Sprawdzian postępów 57
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
4.9. Drukowanie wykonanych rysunków 58
4.9.1. Materiał nauczania 58
4.9.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 61
4.9.3. Ćwiczenia 62
4.9.4. Sprawdzian postępów 62
5. Sprawdzian osiągnięć 63
6. Literatura 68
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o rysunku technicznym oraz
o programie komputerowym AutoCAD słu\
Ä…cym do wspomaganie projektowania. WiedzÄ™ tÄ™
wykorzystasz w szkole i w domu, a przede wszystkim w przyszłej pracy zawodowej.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć ju\
ukształtowane,
-
-
-
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
-
-
-
- materiał nauczania   pigułkę wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania
-
-
-
treści jednostki modułowej,
- zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy ju\
opanowałeś podane treści,
-
-
-
- ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
-
-
-
umiejętności praktyczne,
- sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu
-
-
-
potwierdzi, \
e dobrze pracowałeś podczas zajęć dydaktycznych i \
e zdobyłeś wiedzę
i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,
- literaturÄ™.
-
-
-
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów BHP
i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpo\
arowych, wynikajÄ…cych z rodzaju wykonywanych
prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
311[18].O1
Techniczne podstawy zawodu
311[18].O1.01
Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpo\
arowej, ochrony środowiska
oraz wymogów ergonomii
311[18].O1.02
Wykonywanie rysunków
technicznych
311[18].O1.03
Wykonywanie pomiarów
wielkości fizycznych
311[18].O1.04
Stosowanie układów
sterowania i regulacji
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu techniki,
- organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,
- dobierać przybory i materiały do wykonania rysunku,
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
- posługiwać się komputerem,
- znać oprogramowanie Windows,
- uczestniczyć w dyskusji,
- prezentować efekty swojej pracy,
- współpracować w grupie,
- wyciągać i uzasadniać wnioski z wykonanych ćwiczeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
- wyjaśnić znaczenie rysunku technicznego,
- posłu\
yć się Polskimi Normami z zakresu rysunku technicznego,
- scharakteryzować rodzaje rysunku technicznego,
- posłu\
yć się przyborami i materiałami kreślarskimi,
- zastosować odpowiednie podziałki rysunkowe,
- zastosować zasady perspektywy zbie\
nej i równoległej,
- wykonać rysunek bryły w rzucie aksonometrycznym ukośnym,
- wykreślić proste równoległe i prostopadłe, łuki kołowe,
- dobrać podziałkę i format rysunku,
- zastosować zasady wymiarowania,
- odczytać uproszczenia rysunkowe,
- wykonać rzut prostokątny odcinka, figury płaskiej i bryły,
- odwzorować kształt przedmiotu na podstawie narysowanych rzutów,
- określić ilość rzutów potrzebnych do odwzorowania kształtu elementu instrumentu
muzycznego na rysunku wykonawczym,
- rozpoznać elementy i zespoły elementów instrumentów muzycznych na podstawie
rysunków technicznych i konstrukcyjnych,
- narysować detale, podzespoły i zespoły instrumentów muzycznych w widoku,
półprzekroju i przekroju,
- wykonać rysunki wykonawcze detali instrumentów muzycznych,
- wykonać proste rysunki zło\
eniowe zespołów elementów instrumentów muzycznych,
- odczytać z rysunku detali instrumentów muzycznych tolerancję wymiarów i rodzaj
pasowania,
- odczytać i zastosować oznaczenia chropowatości, tolerancji kształtu i poło\
enia powierzchni,
- odczytać i zapisać rysunki z dysku twardego komputera,
- zaimportować i wyeksportować rysunki wykonane za pomocą programów
komputerowych do wykonywania rysunków technicznych,
- narysować odcinki, łuki kołowe, płaskie figury geometryczne, z u\
yciem komputerowego
oprogramowania kreślarskiego,
- skorzystać z punktów charakterystycznych obiektów rysunkowych do rysowania
precyzyjnego,
- zmodyfikować, połączyć i rozdzielić obiekty rysunkowe,
- zastosować transformacje obiektów rysunkowych,
- zastosować szyk kołowy i prostokątny,
- posłu\
yć się warstwami,
- narysować kontury, przekroje i półprzekroje detali, zakreskować przekroje  z u\
yciem
komputerowego oprogramowania kreślarskiego,
- utworzyć i zmodyfikować bloki rysunkowe,
- zastosować narzędzia do wymiarowania detali,
- obliczyć długości odcinków, obwody i pola powierzchni detali rysunkowych za pomocą
programów kreślarskich,
- skorzystać z plotera lub drukarki do drukowania wykonanych rysunków,
- zastosować odpowiednie przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach
komputerowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Elementy rysunku technicznego
4.1.1. Materiał nauczania
Rysunek techniczny jest z
ródłem informacji o konstrukcjach, wynalazkach
i usprawnieniach. ZaletÄ… rysunku technicznego jest to, \
e opiera siÄ™ na jednolitych zasadach
stosowanych we wszystkich krajach. Stwarza to mo\
liwość wygodnej wymiany myśli
technicznej.
Wytworzenie wyrobu w warsztacie czy zakładzie produkcyjnym wymaga opracowania
dokumentacji technicznej, w skład której wchodzą rysunki. Liczba potrzebnych rysunków
zale\
y od rodzaju produkcji (produkcja masowa, seryjna, jednostkowa) oraz rodzaju
konstrukcji.
Rysunki techniczne są sporządzane według jednolitych zasad i przepisów ustalanych
przez Polski Komitet Normalizacyjny. Właściwie wykonany rysunek techniczny powinien
dokładnie uwzględniać te przepisy, aby uniknąć nieporozumień między wytwórcą a odbiorcą,
a tak\
e między projektantem a wykonawcą.
Ze względu na specyficzne potrzeby produkcyjne w poszczególnych gałęziach przemysłu
zaistniała potrzeba stworzenia odrębnych norm, np. dla rysunku maszynowego, budowlanego,
meblowego i innych. SÄ… to tzw. normy bran\
owe.
Formaty arkuszy
Formatem zasadniczym arkusza jest format A4 o wymiarach 210x297. Formaty A3,
A2, A1 i A0 powstają przez zwielokrotnienie formatu A4 (dłu\
szy bok formatu jest równy
krótszemu bokowi formatu o jeden stopień większego).
Rys. 1. Tworzenie z formatu A4 formatów podstawowych większych od niego i mniejszych [2, s. 11]
Formaty od A4 do A0 noszą nazwę formatów podstawowych w odró\
nieniu od formatów
pochodnych tworzonych przez zwielokrotnienie krótszych boków formatów podstawowych.
Oznaczenie formatu pochodnego składa się z oznaczenia formatu podstawowego i jego
wielokrotności (w liczbach całkowitych), np. A4x6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Rys. 2. Przykłady formatów pochodnych [2, s. 11]
Formatem arkusza jest format kopii (odbitki) rysunku po jej obcięciu.
Rys. 3. Rozmiary oryginału i kopii rysunku [2, s. 11]
Ka\
dy arkusz powinien mieć obramowanie pola rysunku, w odległości a od linii obcięcia
kopii, przy czym a = 5 mm na formatach A3 i mniejszych oraz a = 7 10 mm na formatach
większych. Grubość linii obramowania min. 0,7 mm.
Materiały i przybory rysunkowe
Do materiałów rysunkowych zalicza się ró\
norodne materiały niezbędne do wykonania
rysunków technicznych, jak: papier, ołówki, tusz, pióra, gumki i inne.
Papier jest podstawowym materiałem kreślarskim. W zale\
ności od przeznaczenia
rysunku stosujemy papier zwykły, karton lub kalkę kreślarską. Papier zwykły (czysty lub
w kratkę) stosujemy do wykonywania odręcznych szkiców ołówkiem. W pierwszym etapie
nauki szkicowania szczególnie przydatny jest papier w kratkę. Karton kreślarski (brystol)
nadaje się do rysowania ołówkiem i kreślenia tuszem. Na kalce kreślarskiej równie\
mo\
na
kreślić ołówkiem bądz
tuszem.
Ołówki do rysowania i kreślenia charakteryzują się ró\
nym stopniem twardości ich
grafitowego rdzenia. Do sporządzania rysunków technicznych stosuje się ołówki
o następującej twardości:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Nazwa ołówka Znak twardości
Miękki 4B, 3B, 2B
Średniej twardości B, HB, F
Twardy H, 2H, 3H, 4H
Bardzo twardy 5H, 6H, 7H, 8H, 9H
Do odręcznego szkicowania przedmiotów stosujemy ołówki o twardości B i HB.
Do kreślenia na brystolu u\
ywamy ołówków twardych H i 2H, a do kreślenia na kalce 
jeszcze twardszych (od 3H do 5H).
Przyborami kreślarskimi nazywamy zestaw narzędzi, z u\
yciem, których sporządza się
rysunki techniczne. Do najniezbędniejszych przyborów kreślarskich nale\
Ä…: rysownica,
przykładnica, trójkąty, przybornik kreślarski z kompletem cyrkli, grafionów lub
rapidografów, przymiar rysunkowy, kątomierz, krzywiki i wzorniki.
Rysownica, popularnie zwana deską kreślarską, jest to prostokątna drewniana płyta,
na której mocuje się arkusz do rysowania.
Przykładnica słu\
y przede wszystkim do kreślenia na przytwierdzonym (do rysownicy
stołu kreślarskiego) papierze linii równoległych poziomych.
Trójkąty słu\
ą do wykreślania linii prostopadłych do linii wykreślonych za pomocą
przykładnicy oraz do wykreślania linii skośnych pod ró\
nymi kÄ…tami nachylenia. Stosuje siÄ™
zazwyczaj trójkÄ…ty z kÄ…tami 30°, 60° i 90° oraz 45°, 45° i 90°.
Przymiar rysunkowy (linijka) słu\
y do odmierzania na rysunku wymiarów rysowanego
przedmiotu.
Kątomierz słu\
y do mierzenia i przenoszenia kątów z małą dokładnością pomiarową.
Krzywików u\
ywa się do rysowania tych linii krzywych, których nie mo\
na narysować
cyrklem.
Przybornik kreślarski zawiera od kilku do kilkunastu precyzyjnych cyrkli i innych
przyborów przeznaczonych do kreślenia ołówkiem lub tuszem.
Znormalizowane elementy rysunku technicznego
Rodzaje linii rysunkowych i ich zastosowania
Do wykonywania rysunków technicznych słu\
ą następujące rodzaje linii:
a) linia ciągła,
b) linia kreskowa,
c) linia punktowa,
d) linia dwupunktowa,
e) linia falista,
f) linia zygzakowa.
Rys. 4. Rodzaje linii rysunkowych [2, s. 12]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Tabela 1. Grubości linii rysunkowych w mm [2, s. 13]
Nazwa linii Grupa linii
2 3 4 5
Bardzo gruba 1,0 1,4 2,0 2,0
Gruba 0,5 0,7 1,0 1,4
Cienka 0,18 0,25 0,35 0,5
Linie o grubościach podanych tłustym drukiem są uprzywilejowane
Grubość linii grubych nale\
y dobierać głównie w zale\
ności od wielkości rysowanego
przedmiotu, stopnia zło\
oności jego budowy i przeznaczenia rysunku. Wybrana grupa
grubości linii (bardzo grubych, grubych i cienkich) powinna być jednakowa dla wszystkich
rysunków wykonawczych na jednym arkuszu i w jednakowej podziałce.
Kropki w liniach punktowych i dwupunktowych rysuje siÄ™ w praktyce jako bardzo
krótkie kreski, o długości nie przekraczającej potrójnej grubości linii.
W równoległych liniach kreskowych i punktowych poło\
onych blisko siebie przerwy
między elementami linii powinny być wzajemnie przesunięte. Dotyczy to tak\
e zygzaków
w równoległych liniach zygzakowych.
Tabela 2. Zastosowanie podstawowych linii rysunkowych [opracowanie własne]
Nazwa linii Zastosowanie
ciągła gruba zarysy i krawędzie widoczne, widoczne miejsca styku części, kłady przesunięte, ślady
płaszczyzn przekrojów, uproszczenia rysunkowe, obramowanie rysunku, zarys
tabliczki rysunkowej i jej rubryk
ciągła cienka kreskowanie przekrojów, linie wymiarowe, linie odniesienia, kłady miejscowe,
oddzielenie kolumn i wierszy w rubrykach tabliczek rysunkowych, znaki kierunku
włókien, oklein i obłogów na widokach i przekrojach, znaki spoin klejowych, linie
ograniczające powiększony szczegół, uproszczenia rysunkowe, okleina na przekrojach
kreskowa cienka zarysy i krawędzie niewidoczne, niewidoczne miejsca styku części
punktowa cienka osie i płaszczyzny symetrii, umowne oznaczenia powtarzających się łączników
dwupunktowa skrajne lub wa\
ne odmienne poło\
enie ruchomych części przedmiotu, zarys części
cienka przedstawionej w rozwinięciu
falista cienka urywanie i przerywanie rzutów, linie odgraniczające widok od przekroju, linie
ograniczające cząstkowy widok lub przekrój
zygzakowa cienka urywanie lub przerywanie rzutów
W przypadkach, gdy na rysunku pokrywają się częściowo dwie lub więcej linii ró\
nego
rodzaju lub o odmiennym przeznaczeniu, nale\
y uwzględnić następującą kolejność
pierwszeństwa linii:
1) widoczne zarysy przedmiotu (linia ciągła gruba lub cienka),
2) niewidoczne zarysy przedmiotu (linia kreskowa cienka),
3) ślad płaszczyzny przekroju (kreski grube),
4) osie i ślady płaszczyzn symetrii (linia punktowa cienka),
5) linie środka cię\
kości (linia dwupunktowa),
6) linie pomocnicze (linia ciągła cienka).
Pismo techniczne
Do opisywania rysunków technicznych stosuje się głównie pismo pochyłe zwykłe
lub pismo proste.
Pismo proste oparte jest na siatce kwadratowej o boku s.
Pismo pochyłe oparte jest na siatce rombowej o wysokości rombu s, równej grubości linii
liter, cyfr i znaków. KÄ…t nachylenia siatki wzglÄ™dem poziomu wynosi 75°. Konstrukcja pisma
pochyłego jest oparta na siatce, którego elementami są romby. Wymiary rombu s
odpowiadają grubości linii pisma (liter, cyfr i znaków), a wymiary pisma są wielokrotnością
grubości s.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Rys. 5. Konstrukcja siatki i wymiary pisma pochyłego [7, s. 24]
W zale\
ności od stosunku grubości linii pisma s do jego wysokości h wyró\
nia siÄ™ dwa
rodzaje pisma: A (w którym h = 14 s) i pismo rodzaju B (gdzie h = 10 s).
Tabela 3. Wymiary pisma pochyłego rodzaju B [8, s. 24]
Nazwa
i oznaczenie wielkości Zale\
ności Wymiary, mm
Grubość linii pisma s - 0,18 0,25 0,35 0,5 0,7 1,0 1,4 2,0
Wysokość pisma h = 10s 1,8 2,5 3,5 5,0 7,0 10,0 14,0 20,0
(wysokość liter cyfr) h
Wysokość liter małych c c = 7s 1,3 1,8 2,5 3,5 5,0 7,0 10,0 14,0
Odstęp między literami a = 2s 0,25 0,5 0,7 1,0 1,4 2,0 2,8 4,0
i cyframi a
Minimalna podziałka b = 17s 3,1 4,3 6,0 8,5 2,0 1,0 24,0 34,0
wierszy b
Minimalny odstęp e = 6s 1,1 1,5 2,1 3,0 4,2 6,0 8,4 12,0
między wyrazami
i liczbami e
Wybór wysokości pisma jest zale\
ny od formatu arkusza oraz rodzaju napisu. Większe
formaty oraz główne napisy wymagają pisma o większej wysokości. Do wymiarowania
rysunków i wypełniania tabliczek najczęściej stosujemy pismo wysokości 2,5 3,5 mm.
Do wykonywania napisów głównych na rysunkach (np. oznaczeń przekrojów) stosujemy
pismo o wysokości od 5 do 10 mm.
Podziałki
Przez pojęcie podziałka rysunku rozumiemy liczbowy stosunek wymiarów liniowych
na rysunku do odpowiadających im rzeczywistych wymiarów przedmiotu. Wielkości
podziałek są znormalizowane. W rysunkach technicznych najczęściej stosujemy następujące
podziałki:
- powiększające: 100:1, 50:1, 20:1, 10:1, 5:1, 2:1,
- naturalnÄ…: 1:1,
- zmniejszajÄ…ce: 1:2, (1:2,5), 1:5, 1:10, (1:15), 1:20, (1:25), 1:50, 1:100, 1:200, (1:250),
1:500.
Rozró\
nia się podziałkę główną, w której została wykonana większość rzutów lub
rysunków na arkuszu, i podziałki pomocnicze, w których zostały wykonane pewne szczegóły
rysunków  zwykle w powiększeniu. Podziałkę główną wpisuje się w odpowiednie pole
w tabliczce rysunkowej, natomiast podziałki pomocnicze umieszcza się nad odpowiednimi
rzutami cząstkowymi szczegółów przedmiotu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Tabliczki rysunkowe
Istnieje niezliczona ilość tabliczek rysunkowych, ró\
niących się między sobą kształtem
i wielkością, ilością umieszczonych w nich informacji oraz rozmieszczeniem tych informacji
w polu tabliczki. Ta ogromna ró\
norodność tabliczek rysunkowych wynika głównie z tego, \
e
w zale\
ności od: dziedziny techniki czy bran\
y przemysłowej, wielkości zakładu oraz
przeznaczenia tabliczki rysunkowej, najbardziej celowe rozwiązania tabliczek muszą być
niekiedy odmienne. Dlatego te\
nie jest mo\
liwe stworzenie najlepszej, uniwersalnej tabliczki
rysunkowej. Do u\
ytku szkolnego proponuję zastosowanie uproszczonej tabliczki według
rys. 6.
Tabliczki na arkuszu umieszcza siÄ™ zawsze w prawym dolnym rogu.
Rys. 6. Tabliczka podstawowa [6, s. 139]
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakim celu stosuje siÄ™ normalizacjÄ™ w rysunku technicznym?
2. Jaki format arkusza jest formatem zasadniczym?
3. Jakie sÄ… wymiary arkusza zasadniczego?
4. Jak tworzy siÄ™ formaty arkuszy podstawowych?
5. Jakie materiały zaliczamy do materiałów rysunkowych?
6. Jakie przybory zaliczamy do przyborów kreślarskich?
7. Jakie znasz rodzaje linii rysunkowych?
8. Jakie jest zastosowanie poszczególnych rodzajów linii rysunkowych?
9. Jakie sÄ… rodzaje pisma technicznego?
10. Jak definiujemy podziałkę rysunku?
11. Jakie rodzaje podziałek stosujemy na rysunku technicznym?
12. Jakie jest zastosowanie poszczególnych rodzajów podziałek stosowanych w rysunku
technicznym?
13. Gdzie na arkuszu umieszcza siÄ™ tabliczkÄ™ rysunkowÄ…?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na arkuszach formatu A4 wykonaj napisy nut muzycznych pismem technicznym
pochyłym rodzaju B o wysokości h = 10 mm oraz h = 14 mm.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,
2) wymierzyć dwa arkusze do formatu A4, ewentualnie dociąć arkusze,
3) narysować i wypełnić tabliczki rysunkowe według przedstawionego w materiale
do nauczania wzoru,
4) wykreślić na jednym arkuszu siatkę do pisma technicznego pochyłego rodzaju B
o wysokości h = 10 mm a na drugim do pisma technicznego pochyłego rodzaju B
o wysokości h = 14 mm,
5) przepisać dowolny tekst na przygotowane arkusze,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 materiały rysunkowe,
 przybory kreślarskie.
Ćwiczenie 2
Narysuj w podziałce 1:1, 1:2, 2:1 przedmiot przedstawiony na rysunku.
Rysunek do ćwiczenia 2
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z definicją podziałki i rodzajami podziałek stosowanymi w rysunku
technicznym,
2) przygotować arkusz formatu A4, narysować i wypełnić tabliczkę rysunkową,
3) narysować na przygotowanej formatce przedmiot przedstawiony na rysunku w podziałce
1:1, 1:2, 2:1,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
 Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 materiały rysunkowe,
 przybory kreślarskie.
Ćwiczenie 3
Na arkuszu formatu A4 wykreśl za pomocą przyborów rysunki według podanych
wzorów z zastosowaniem linii o właściwych grubościach i przeznaczeniu.
Rysunek do ćwiczenia 3
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać informacje na temat rodzajów i zastosowania linii rysunkowych zawarte
w materiale nauczania,
2) przygotować arkusz formatu A4, narysować i wypełnić tabliczkę rysunkową według
przedstawionego w materiale do nauczania wzoru,
3) narysować na przygotowanym arkuszu rysunki z zastosowaniem linii o właściwej
grubości i właściwym zastosowaniu,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 materiały rysunkowe,
 przybory kreślarskie.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić cel stosowania normalizacji w rysunku technicznym?
1
1

2) określić format i wymiary arkusza zasadniczego?
1
1

3) określić sposób tworzenia formatów arkuszy podstawowych?
1
1

4) określić zastosowanie materiałów rysunkowych?
1
1

5) określić zastosowanie przyborów kreślarskich?
1
1

6) określić rodzaje linii rysunkowych?
1
1

7) określić zastosowanie poszczególnych rodzajów linii rysunkowych?
1
1

8) określić rodzaje pisma technicznego?
1
1

9) podać definicję podziałki rysunku?
1
1

10) przedstawić rodzaje i zastosowanie podziałek w rysunku technicznym?
1
1

11) określić informacje zawarte w tabliczce rysunkowej?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.2. Rzuty aksonometryczne i prostokÄ…tne
4.2.1. Materiał nauczania
Rzuty aksonometryczne
Do przedstawiania kształtów przedmiotów w sposób poglądowy, w jednym rzucie, słu\
Ä…
w rysunku technicznym rzuty aksonometryczne: izometryczne (jednowymiarowe)
i dimetryczne (dwuwymiarowe) ukośne oraz prostokątne. Przy projektowaniu mebli stosuje
się równie\
perspektywÄ™ zbie\
nÄ….
Układ osi w izometrii przedstawia rys. 7.
a) b)
Rys. 7. Izometria: a) układ osi w izometrii, b) sześcian między płaszczyznami w izometrii [6, s. 37]
Jeśli między osiami umieścimy sześcian tak, \
eby jego ściany były równoległe
do odpowiednich płaszczyzn, to wszystkie ściany ulegną jednakowemu zniekształceniu.
Oznacza to, \
e wymiary odmierzane równolegle do osi x, y, z ulegają takiemu samemu
skróceniu. Skrócenie to wynosi 0,82:1.
Dimetria ukośna  układ osi współrzędnych przedstawia rys. 8.
a) b)
Rys. 8. Dimetria ukośna: a) poło\
enie osi w dimetrii ukośnej, b) sześcian w dimetrii ukośnej [6, s. 31]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Zasady dimetrii ukośnej:
 krawędzie równoległe do płaszczyzny y0z nie ulegają zmianie, rysuje się je bezskrótowo
 krawÄ™dzie prostopadÅ‚e do pÅ‚aszczyzny y0z sÄ… nachylone pod kÄ…tem 45° i skracajÄ… siÄ™
o połowę.
Układ osi w rzucie aksonometrycznym dimetrycznym prostokątnym przedstawiono na
rys. 9.
Rys. 9. Rzut dimetryczny prostokątny: a) układ osi współrzędnych,
b) przedmioty w rzucie dimetrycznym prostokÄ…tnym [2, s. 186]
Posługując się perspektywą zbie\
ną do rysowania otaczających nas przedmiotów,
przedstawiamy je w taki sposób, w jaki widzi je oko człowieka. W rysunku
perspektywicznym są uwzględnione złudzenia optyczne, np. wypukłości i głębokości.
PrzyglÄ…dajÄ…c siÄ™ przedmiotom w przestrzeni stwierdzamy, \
e linie poziome równoległe
(prostopadłe do płaszczyzny rysunku) zbiegają się w jednym punkcie na linii poziomej,
le\
ącej na wysokości oczu obserwatora. Linia ta nazywa się linią horyzontu h. Linie poziome,
które biegną w głąb pod kątem prostym do płaszczyzny obrazu, zbiegają się w punkcie
głównym, le\
Ä…ce pod horyzontem wznoszÄ… siÄ™, le\
Ä…ce nad horyzontem  opadajÄ….
Przedmioty, które są od nas oddalone, wydają się nam mniejsze ni\
przedmioty tej samej
wielkości znajdujące się bli\
ej.
Figury płaskie i bryły mo\
na przedstawić w ustawieniu czołowym lub krawędziowym.
W ustawieniu czołowym płaszczyzny i linie w uło\
eniu równoległym do płaszczyzny rysunku
nie wskazują zmian kierunku, natomiast płaszczyzny i linie uło\
one prostopadle do tła, a więc
skierowane w głąb, tak zmieniają swój kierunek, \
e po przedłu\
eniu zbiegajÄ… siÄ™ w punkcie
głównym Z.
Rys. 10. Bryły w ustawieniu czołowym [6, s.41]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Najczęściej występuje sytuacja, kiedy rysowanie przedmiotów odbywa się nie od ściany
czołowej, lecz od krawędzi. Podstawą rysowanej wówczas bryły jest czworobok widziany
pod pewnym kątem. W takim układzie czworoboki nie będą zwę\
ać się do punktu głównego,
lecz w dwóch kierunkach  na prawo i na lewo, do dwóch punktów zbiegu Z1 i Z2, le\
Ä…cych
na horyzoncie w pewnym oddaleniu na prawo i lewo od punktu głównego.
Rys. 11. Bryły i figury płaskie w ustawieniu krawędziowym [6, s. 41]
Rzuty aksonometryczne przedstawiają przedmioty w sposób poglądowy, dają
wyobra\
enie o jego wyglądzie zewnętrznym, nie określają wszystkich powierzchni
zewnętrznych i większości powierzchni wewnętrznych.
Rzutowanie prostokątne polega na wyznaczeniu rzutów prostokątnych przedmiotu na
wzajemnie prostopadłych rzutniach, przy zało\
eniu, \
e przedmiot rzutowany znajduje siÄ™
między obserwatorem i rzutnią. Je\
eli umieścimy przedmiot wewnątrz wyobra\
alnego
prostopadłościanu, którego wszystkie ściany są rzutniami, i wyznaczymy na tych rzutniach
rzuty prostokątne, to po rozwinięciu ścian prostopadłościanu w sposób pokazany na rysunku
12 b otrzymamy układ rzutów tego przedmiotu pokazany na rys. 13.
Rys. 12. Prostopadłościan rzutni [2, s. 32]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Rys. 13. Układ rzutów [2, s. 33]
Poszczególne rzuty mają następujące nazwy:
- rzut w kierunku A  rzut z przodu (rzut główny),
- rzut w kierunku B  rzut z góry,
- rzut w kierunku C  rzut od lewej strony,
- rzut kierunku D  rzut od prawej strony,
- rzut w kierunku E  rzut z dołu,
- rzut w kierunku F  rzut z tyłu.
Rzut z tyłu mo\
na w razie konieczności umieścić z lewej strony rzutu D (poło\
enie
pokazane liniami dwupunktowymi na rys. 13).
Metoda rzutów prostokątnych umo\
liwia dokładne i wierne odwzorowanie na
płaszczyz
nie rysunku nawet najbardziej skomplikowanej części maszyny. Rzuty prostokątne
stanowiÄ… podstawowÄ… i najwa\
niejszą metodę odwzorowywania przedmiotów w rysunku
technicznym.
Przy wykonywaniu rysunków technicznych nale\
y pamiętać o następujących zasadach:
- odwzorowywany przedmiot powinien być tak ustawiony względem rzutni, aby jego
płaszczyzny, osie symetrii i krawędzie były prostopadłe lub równoległe do rzutni. Przy
takim ustawieniu przedmiotu jego krawędzie rzutuje się bez skrótów lub skraca się do
punktu, co ułatwia rysowanie i wymiarowanie,
- liczba rzutów przedmiotu powinna być jak najmniejsza, ale jednocześnie wystarczająca
dla pełnego, jednoznacznego przedstawienia kształtu przedmiotu i zwymiarowania go.
Na ka\
dym rysunku, niezale\
nie od liczby rzutów, musi występować rzut główny.
W przypadku występowania jednego rzutu  jest nim rzut główny,
- rzut główny powinien przedstawiać przedmiot w poło\
eniu u\
ytkowym i wydobywać jak
najwięcej jego cech charakterystycznych,
- przedmioty wydłu\
one, jak osie, wały, śruby, wrzeciona itp., przedstawia się w poło\
eniu
poziomym, chocia\
w rzeczywistości mogą one zajmować inne poło\
enie ni\
poziome.
To poziome poło\
enie na rysunku wynika z poziomego ich poło\
enia w procesie obróbki,
- wszystkie rzuty powinny być narysowane na jednym arkuszu,
- rzuty powinny być estetycznie rozmieszczone na całej powierzchni arkusza: ani zbyt
stłoczone, ani zbyt oddalone od siebie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakim celu stosuje siÄ™ rzuty aksonometryczne?
2. Jakie rodzaje rzutów aksonometrycznych stosowane są w rysunku technicznym?
3. Jaki jest układ osi xyz w poszczególnych rodzajach rzutów aksonometrycznych?
4. Jakie sÄ… zalety i wady rzutowania aksonometrycznego?
5. Na czym polega rzutowanie prostokÄ…tne?
6. Jak nazywają się poszczególne rzuty w rzutowaniu prostokątnym?
7. Jaki jest układ rzutni w rzutowaniu prostokątnym?
8. Jakie zasady rzutowania prostokątnego stosuje się przy wykonywaniu rysunków
technicznych?
9. Jakie sÄ… zalety i wady rzutowania prostokÄ…tnego?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przedstaw w dimetrii ukośnej prosty detal dowolnego instrumentu muzycznego zadany
przez nauczyciela.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami rysowania w dimetrii ukośnej,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować arkusz formatu A4, narysować i wypełnić tabliczkę rysunkową,
4) naszkicować układ osi w dimetrii ukośnej,
5) wykonać wstępny szkic detalu instrumentu muzycznego i narysować,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 materiały rysunkowe,
 przybory kreślarskie.
Ćwiczenie 2
Wykonaj rysunek sali dydaktycznej z zastosowaniem perspektywy zbie\
nej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami perspektywy zbie\
nej,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować arkusz do A4, narysować i wypełnić tabliczkę rysunkową,
4) ustalić linię horyzontu i punkt zbie\
ności,
5) wykonać wstępny szkic sali dydaktycznej,
6) narysować wygląd sali dydaktycznej z zastosowaniem perspektywy zbie\
nej,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 materiały rysunkowe,
 przybory kreślarskie.
Ćwiczenie 3
Przedstaw w rzutach prostokÄ…tnych dowolny detal instrumentu muzycznego wskazany
przez nauczyciela.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami rzutowania prostokątnego,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować arkusz formatu A4, narysować i wypełnić tabliczkę rysunkową,
4) określić poło\
enie detalu względem rzutni,
5) określić liczbę rzutów,
6) narysować detal w rzutach prostokątnych z zastosowaniem zasad rzutowania
prostokÄ…tnego,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie uzasadniając poło\
enie detalu względem rzutni oraz
liczbę rzutów,
8) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 materiały rysunkowe,
 przybory kreślarskie.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić, w jakim celu stosuje się rzuty aksonometryczne?
1
1

2) wymienić rodzaje rzutów aksonometrycznych stosowanych
w rysunku technicznym? 1
1

3) przedstawić przedmiot w rzutach aksonometrycznych?
1
1

4) określić zalety i wady rzutowania aksonometrycznego?
1
1

5) określić, na czym polega rzutowanie prostokątne?
1
1

6) przedstawić układ rzutów w rzutowaniu prostokątnym?
1
1

7) nazwać poszczególne rodzaje rzutów w rzutowaniu prostokątnym?
1
1

8) wykorzystać zasady rzutowania prostokątnego przy wykonywaniu
rysunków? 1
1

9) wskazać zalety i wady rzutowania prostokątnego?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4.3. Widoki i przekroje
4.3.1. Materiał nauczania
Widok, to jest rzut przedstawiający zewnętrzne kształty przedmiotu, a przekroje pokazują
ich budowę wewnętrzną.
Przekrój powstaje przez przecięcie przedmiotu wyobra\
alną płaszczyzną (płaszczyzna
przekroju) i odrzucenie tej części przedmiotu, która znajduje się przed płaszczyzną przekroju.
W ten sposób zostaje odsłonięta część wnętrza przedmiotu, znajdująca się poza płaszczyzną
przekroju. Przekrój przedstawia zarys figury le\
ącej w płaszczyz
nie przekroju oraz widoczne
zarysy i krawędzie przedmiotu le\
ące za tą płaszczyzną.
Zasady kreskowania przekrojów:
- powierzchnię przeciętego materiału kreskuje się linią ciągłą cienką pochyloną pod kątem
45°,
- podziałka kreskowania (odległość między cienkimi liniami na zakreskowanym przekroju)
zale\
y od wielkości pól przekrojów i wynosi od 0,5 mm dla pól małych do 5 mm dla
bardzo du\
ych,
- linie kreskowania przekroju tej samej części powinny przebiegać przez cały obszar bez
odchyleń i bez zmian podziałki,
- gdy linie zarysu przedmiotu są pochylone równie\
pod kÄ…tem 45°, wówczas kreskowanie
wykonujemy pod kÄ…tem 30° lub 60°.
Rodzaje przekrojów
Rozró\
nia się przekroje proste, powstałe przez przecięcie przedmiotu jedną płaszczyzną
i przekroje zło\
one, powstałe przez przecięcie przedmiotu dwiema lub więcej płaszczyznami.
Rys. 14. Przekrój prosty [6, s. 56]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Przekroje zło\
one dzieli się na łamane i stopniowe. Przekrój łamany charakteryzuje się
tym, \
e płaszczyzny przekroju ustawione są względem siebie pod kątem rozwartym. Ukośną
płaszczyznę przekroju wyprostowujemy do rzutowania tak, aby le\
ała na przedłu\
eniu
pionowej płaszczyzny przekroju. Tak wyprostowany przekrój rzutujemy na płaszczyznę.
Rys. 15. Przekrój zło\
ony [6, s. 62]
Przekrój stopniowy jest to przekrój dwiema lub więcej płaszczyznami równoległymi. Na
rzucie takiego przedmiotu przedstawia się tylko części przedmiotu le\
Ä…ce w tych
płaszczyznach równoległych.
Przekroje mogą być całkowite, połówkowe i cząstkowe.
Przekrój całkowity przedstawia cały zarys przedmiotu, le\
ący w płaszczyz
nie przekroju.
Przekrój połówkowy przedstawia połowę symetrycznego przedmiotu.
Przekrój cząstkowy (tzw. wyrwanie) przedstawia jedynie interesujące nas fragmenty
przedmiotu. Obszar wyrwania ograniczamy linią falistą lub zygzakową, a przekrój
kreskujemy. Rysując wyrwanie musimy pamiętać, \
e przekrój nale\
y ograniczyć do
niewielkiego obszaru, a linia ograniczająca przekrój nie powinna pokrywać się z krawędzią
przedmiotu.
W przedmiotach wydłu\
onych mo\
na wyró\
nić przekrój wzdłu\
ny i poprzeczny.
Przekrój wzdłu\
ny powstaje wtedy, kiedy płaszczyzna przekroju przecina przedmiot
wzdłu\
jego osi symetrii.
Przekrój poprzeczny otrzymujemy przez przecięcie myślowe przedmiotu płaszczyzną
prostopadłą do osi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Rys. 16. Przekrój cząstkowy [6, s. 64]
Dopuszczalne są następujące uproszczenia:
- pominiecie liter  je\
eli przekrój znajduje się obok rzutu, na którym zaznaczono
poło\
enie płaszczyzny przekroju,
- całkowite pominięcie oznaczenia przekroju  je\
eli poło\
enie płaszczyzny nie budzi
wątpliwości.
Przedmioty symetryczne względem jednej lub kilku płaszczyzn mo\
emy rysować
w niepełnych rzutach. Najczęściej przedmioty symetryczne względem jednej płaszczyzny
przedstawiamy w półwidoku i półprzekroju. Lewą stronę rysunku stanowi półwidok, a prawą
półprzekrój. Płaszczyzna symetrii odgranicza półwidok od półprzekroju. Symetrię przedmiotu
oznaczają dwie równoległe cienkie kreski, umieszczone na końcach osi symetrii. Przedmioty
symetryczne względem dwóch osi symetrii mo\
na rysować w ćwierćwidoku lub
ćwierćprzekroju.
W celu zmniejszenia liczby rzutów stosuje się kłady, które są pewną odmianą
przekrojów. Ró\
nica między kładem a przekrojem polega na tym, \
e kład nie jest rzutem
i dlatego w kładzie nie występują zarysy przedmiotu znajdującego się za płaszczyzną
przekroju. Ze względu na poło\
enie wyró\
nia się kłady miejscowe i przesunięte.
KÅ‚ad miejscowy (rys. 17) powstaje przez obrót pÅ‚aszczyzny przekroju o 90° i poÅ‚o\
enie
przekroju na widoku przedmiotu w miejscu, którym będzie najbardziej czytelny. Obraz kładu
wykonany linią ciągłą cienką powinien być zgodny z kierunkiem patrzenia od strony prawej
lub od dołu. Zarys kładu kreskuje się linią ciągłą cienką, podobnie jak przekroje.
Rys. 17. KÅ‚ady miejscowe [6, s. 69]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Kład przesunięty (rys. 18) powstaje tak jak kład miejscowy, lecz jego zarys wykonany
linią ciągłą grubą znajduje się poza przedmiotem, jest przesunięty wzdłu\
płaszczyzny
przekroju.
Rys. 18. Kłady przesunięte [6, s. 69]
Przedmioty długie, o niezmiennym przekroju poprzecznym, mo\
emy na rysunkach
skracać, je\
eli to skrócenie nie nasuwa wątpliwości, co do ich kształtu.
Widoki czÄ…stkowe przedstawiamy bez jakichkolwiek linii ograniczajÄ…cych. Widoki te
rysujemy obok pokazywanych fragmentów. Widok cząstkowy rysujemy linią ciągłą grubą
i łączymy go z widokiem głównym linią punktową.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób powstaje przekrój?
2. Co przedstawia przekrój?
3. Jakie są zasady kreskowania przekrojów?
4. Jakie są rodzaje przekrojów?
5. Jakie jest zastosowanie poszczególnych rodzajów przekrojów?
6. Jak definiujemy kład?
7. Kiedy stosowane są kłady?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przedstaw w rzutach prostokątnych przedmiot pokazany na rysunku. Rzut główny
wykonaj w postaci półwidoku-półprzekroju.
Rysunek do ćwiczenia 1
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami rysowania przekrojów,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
2) zapoznać się z rodzajami przekrojów,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) przygotować arkusz formatu A4, narysować i wypełnić tabliczkę rysunkową,
5) określić liczbę rzutów,
6) narysować rzut główny przedmiotu w półwidoku-półprzekroju,
7) narysować pozostałe rzuty przedmiotu,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 materiały rysunkowe,
 przybory kreślarskie.
Ćwiczenie 2
Przedstaw w rzutach prostokÄ…tnych przedmiot pokazany na rysunku. Zamiast
dodatkowego przekroju poprzecznego zastosuj kład przekroju.
Rysunek do ćwiczenia 2
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami rysowania przekrojów i kładów,
2) zapoznać się z rodzajami przekrojów i kładów,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) przygotować arkusz formatu A4, narysować i wypełnić tabliczkę rysunkową,
5) określić liczbę rzutów,
6) narysować rzut główny przedmiotu,
7) narysować kład przekroju zamiast przekroju poprzecznego,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 materiały rysunkowe,
 przybory kreślarskie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Ćwiczenie 3
Na rysunku przedstawiono zespół stela\
w zło\
eniu. Narysuj ka\
dy element stela\
a.
Rysunek do ćwiczenia 3
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami kreskowania przekrojów,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować arkusz formatu A4, narysować i wypełnić tabliczkę rysunkową,
4) określić liczbę części przedstawionych na rysunku,
5) narysować ka\
dą część osobno na przygotowanym arkuszu,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 materiały rysunkowe,
 przybory kreślarskie.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić, w jaki sposób powstaje przekrój?
1
1

2) określić, co przedstawia przekrój?
1
1

3) określić zasady kreskowania przekrojów?
1
1

4) określić rodzaje przekrojów?
1
1

5) określić zastosowanie poszczególnych rodzajów przekrojów?
1
1

6) określić definicję i zastosowanie kładów?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.4. Ogólne zasady wymiarowania
4.4.1. Materiał nauczania
Technika szkicowania ołówkiem
Czynność sporządzania odręcznych szkiców w ołówku nazywamy szkicowaniem. Do
szkicowania u\
ywamy ołówków miękkich bądz
średniej twardości. Na końcową jakość
szkicu wpływa wiele czynników, jak sposób trzymania ołówka, kształt ostrza grafitu, sposób
wycierania papieru gumką itp. Czynniki te, łącznie z umiejętnością miękkiego prowadzenia
ołówka, decydują o powodzeniu w szkicowaniu. Przy szkicowaniu nale\
y pamiętać, \
e cały
szkic wykonuje się liniami cienkimi, dopiero po lekkim narysowaniu całego przedmiotu,
naniesieniu poprawek i sprawdzeniu szkicu pogrubia siÄ™ linie zarysu przedmiotu.
Mo\
emy wyodrębnić następujące etapy procesu szkicowania (rysowania odręcznego):
a) wnikliwa obserwacja modelu:
- myślowe wyró\
nienie składowych brył elementarnych przedmiotu,
- określenie kształtu całości i poszczególnych elementów składowych,
- uchwycenie proporcji wymiarowych przedmiotu,
b) ustalenie poło\
enia przedmiotu na rysunku,
c) ustalenie kolejności szkicowania,
d) szkicowanie w kolejności ustalonych etapów (najpierw lekko liniami cienkimi, póz
niej
mocno liniami grubymi),
e) wymiarowanie,
f) mierzenie modelu i wpisywanie liczb na rysunku,
g) wykończenie szkicu (oznaczenia dodatkowe, wypełnienie tabliczki),
h) sprawdzenie szkicu.
Wymiarowaniem nazywa się czynność umieszczania na szkicu (rysunku) wymiarów
przedmiotu. Szkic (rysunek) zwymiarowany umo\
liwia wykonanie przedmiotu.
Ogólne i porządkowe zasady wymiarowania:
1. Wszystkie wymiary liniowe na szkicach czy rysunkach podajemy zawsze w milimetrach,
pomijając skrót  mm . Wymiary kątów podajemy w stopniach i minutach.
2. Do wymiarowania części przedstawionej na szkicu stosujemy linie wymiarowe
i pomocnicze linie wymiarowe oraz znaki i liczby wymiarowe.
Linia wymiarowa jest to cienka linia prosta lub łukowa zakończona grotami
dotykającymi ostrzem linii rysunkowych w punktach, których odległość ma być podana na
rysunku.
Rys. 19. Linia wymiarowa [7, s. 94]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Poniewa\
wymiary na rysunku powinny być łatwo czytelne, a umieszczanie wymiarów
wewnÄ…trz zarysu przedmiotu powoduje przecinanie siÄ™ linii wymiarowych ze sobÄ…
i z zarysem przedmiotu (co jest niedopuszczalne, gdy\
zaciemnia rysunek), większość
wymiarów umieszcza się zwykle poza zarysem przedmiotu, posługując się pomocniczymi
liniami wymiarowymi. Są to linie ciągłe cienkie, będące albo przedłu\
eniami linii rysunku
albo stycznymi do nich.
Linie pomocnicze wymiarowe przeciąga się o 2 3 mm za punkt ich zetknięcia się z linią
wymiarową. Pomocnicze linie wymiarowe mogą się przecinać i mo\
na je przerywać, gdy
przecinajÄ… napis.
Linia wymiarowa powinna być zawsze równoległa do kierunku wymiaru, natomiast
pomocnice linie wymiarowe są zwykle prostopadłe do kierunku wymiaru i tylko, gdy
przejrzystość wymiarowania na tym zyskuje, mo\
na je prowadzić ukośnie do kierunku
wymiaru.
Liczby wymiarowe określające wymiary nominalne pisze się pismem o wysokości co
najmniej 3,5 mm, a ułamki zwyczajne i odchyłki graniczne pismem o jeden stopień
mniejszym, lecz nie mniej ni\
2,5 mm. Na du\
ych rysunkach poglądowych wysokość cyfr
przyjmuje się odpowiednio do grubości linii rysunkowych. Na wszystkich rysunkach
wykonanych na jednym arkuszu i w jednakowej podziałce liczby wymiarowe powinny mieć
jednakową wysokość, niezale\
nie od wielkości rzutów i wartości wymiarów.
Liczby wymiarowe pisze się nad liniami wymiarowymi w odległości 0,5 1,5 mm od
nich, mniej więcej na środku. Unikać nale\
y umieszczania liczb wymiarowych dokładnie
jedna nad drugÄ…. Je\
eli linia wymiarowa jest krótka, to liczbę wymiarową mo\
na napisać nad
jej przedłu\
eniem, w zasadzie z prawej strony. Pomija siÄ™ oznaczenie  mm .
Rys. 20. Liczby wymiarowe [7, s. 102]
Rozmieszczenie wymiarów na rysunkach:
- wymiary powinny być tak rozmieszczane, \
eby jak najwięcej mo\
na było odczytać
patrząc na rysunek od dołu lub od prawej strony,
- nale\
y unikać przecinania się linii pomocniczych wymiarowych z liniami wymiarowymi
innych wymiarów i z liniami rysunku. Odstępy między równoległymi liniami
wymiarowymi powinny być równe i nie mniejsze ni\
7 mm, a odległość między zarysem
przedmiotu (lub osiÄ…) i najbli\
szą linią wymiarową powinna wynosić co najmniej 10 mm,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
- nie wolno u\
ywać pomocniczych linii wymiarowych i ich przedłu\
eń oraz linii
rysunkowych jako linii wymiarowych ani te\
linii wymiarowych jako pomocniczych dla
innych wymiarów,
- wymiarowanie jest przejrzyste, gdy wymiary są umieszczone na tych rzutach, na których
wymiarowane elementy przedmiotu występują najwyraz
niej. Z tego względu nale\
y
wymiarować przekroje, a nie widoki; w przypadkach przedmiotów o kształtach
obrotowych  rzuty na płaszczyz
nie równoległej do ich osi, a nie na płaszczyz
nie do niej
prostopadłej.
Przecinanie się linii wymiarowych średnic w ich środku jest jedynym wyjątkiem od
ogólnego zakazu przecinania się linii wymiarowych:
- nale\
y unikać wymiarowania niewidocznych zarysów i powierzchni przedmiotu
(narysowanych liniami kreskowymi), nawet kosztem dorysowania dodatkowego rzutu,
- je\
eli przedmiot narysowany w jednym rzucie ma w kierunku do niego prostopadłym
tylko jeden wymiar (zwykle grubość), to mo\
na nie rysować drugiego rzutu, lecz podać
ten wymiar nad liniÄ… odniesienia, poprzedzajÄ…c go znakiem mno\
enia lub wprost na
rzucie przedmiotu.
Zasada pomijania wymiarów oczywistych  na rysunku przedmiotu podajemy
wszystkie wymiary konieczne  i tylko konieczne  do jednoznacznego odtworzenia
przedmiotu, wszystkie zaÅ› wymiary oczywiste pomijamy (nie podajemy ich). Wymiary
oczywiste wynikajÄ… wprost z rysunku. Do wymiarów oczywistych zaliczamy m.in. kÄ…t 0°
miÄ™dzy liniami równolegÅ‚ymi i 90° miÄ™dzy liniami prostopadÅ‚ymi. Tych wymiarów kÄ…towych
nie podajemy (dotyczy to tylko wymiarów nietolerowanych). Wymiarami oczywistymi są
równie\
wymiary, które wynikają z wymiarów ju\
przyjętych.
Rys. 21. Wymiary konieczne [7, s. 109]
Zasada niepowtarzania wymiarów  ka\
dy wymiar podajemy na rysunku tylko jeden
raz i to w takim miejscu, w którym jest on najbardziej celowy i zrozumiały. Nie powtarzamy
wymiarów ani na tym rzucie, ani na ró\
nych rzutach tego samego przedmiotu.
Zasada grupowania wymiarów  polega na uporządkowaniu wymiarów w celu zwiększenia
czytelności rysunku. Grupowanie wymiarów powinno odbywać się na rzutach przedmiotu,
którego zarysy są najwyraz
niej przedstawione.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Rys. 22. Niepowtarzanie wymiarów [7, s. 113]
Zasada niezamykania łańcuchów wymiarowych
A
ańcuchy wymiarowe stanowią szereg kolejnych wymiarów równoległych (tzw.
łańcuchy wymiarowe proste lub dowolnie skierowanych (tzw. łańcuchy wymiarowe zło\
one.
W obu rodzajach łańcuchów nie nale\
y wpisywać wszystkich wymiarów, gdy\
łańcuch
zamknięty zawiera wymiary zbędne wynikające z innych wymiarów. A
ańcuchy wymiarowe
powinny więc pozostać otwarte, przy czym pomija się wymiar najmniej wa\
ny.
Rys. 23. Niezamykanie łańcuchów wymiarowych [7, s. 114]
Wymiarowanie elementów przedmiotu:
1. Wymiarowanie średnic i promieni  przy wymiarowaniu średnic liczbę wymiarową
poprzedza siÄ™ znakiem Ø (czytaj fi). Przy wymiarowaniu promieni liczbÄ™ wymiarowÄ…
poprzedza siÄ™ znakiem R.
2. Wymiarowanie kuli  w celu zwymiarowania kuli musimy podać jej średnicę. Przed
znakiem i liczbą wymiarową średnicy stawiamy dodatkowy znak kuli O. Wysokość
znaków wymiarowych (Ø, O, R) jest równa wysokoÅ›ci liczb wymiarowych.
3. Wymiarowanie Å‚uków i ciÄ™ciw  przy wymiarowaniu Å‚uku opartego na kÄ…cie do 90°
linię wymiarową rysuje się jako łuk współśrodkowy z łukiem wymiarowanym, liczbę
wymiarową pisze się w kierunku prostopadłym do osi symetrii łuku i umieszcza się nad
nią znak łuku (cienki łuczek), a pomocnicze linie wymiarowe prowadzi się równolegle do
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
osi symetrii łuku. Gdy łuk obejmuje więcej ni\
90°, to pomocnicze linie wymiarowe
prowadzi siÄ™ promieniowo, liniÄ™ wymiarowÄ… rysuje siÄ™ jak poprzednio, gdy liczba
wymiarowa mo\
e dotyczyć kilku łuków, nale\
y wskazać łuk, którego określa liczba
wymiarowa.
4. Wymiarowanie kątów  linia wymiarowa jest łukiem zatoczonym z wierzchołka kąta,
pomocnicze linie wymiarowe są przedłu\
eniem ramion kÄ…ta, liczbÄ™ wymiarowÄ… pisze siÄ™
prostopadle do dwusiecznej kÄ…ta. KÄ…ty sto\
ków, ostrosłupów, klinów itp. mo\
na
wymiarować jeszcze innymi sposobami: za pomocą zbie\
ności, pochylenia i wymiarów
liniowych. Wybór sposobu zwymiarowania kąta nale\
y uzale\
niać od przewidywanego
sposobu obróbki powierzchni, do której wymiar kątowy się odnosi.
5. Wymiarowanie przekrojów kwadratowych, sześciokątnych i prostokątnych  przy
wymiarowaniu graniastosłupów o podstawie kwadratowej lub sześciokątnej wymiar
odległości między przeciwległymi ścianami poprzedza się odpowiednim znakiem.
6. Wymiarowanie sto\
ków, ostrosłupów foremnych i klinów
Sto\
ki proste wymiarujemy przez podanie średnicy podstawy i wysokości sto\
ka lub
średnicy podstawy i kąta nachylenia tworzącej do podstawy.
Sto\
ki proste ścięte mo\
emy wymiarować kilkoma sposobami. W zale\
ności od
przyjętego sposobu wymiarowania podajemy: obie średnice podstaw i wysokość sto\
ka
lub średnicę podstawy, wysokość i kąt nachylenia tworzącej do osi sto\
ka lub średnicę
podstawy, wysokość i zbie\
ność sto\
ka. Zbie\
nością C nazywamy stosunek
C= (D-d):L= 2tgą. Wartość liczbową zbie\
ności podajemy w postaci ilorazu 1: (1:C),
np.1:10. Znak zbie\
ności na rysunku ma postać trójkąta, zwróconego ostrzem w kierunku
wierzchołka sto\
ka. Oznaczenia zbie\
ności podajemy przy osi przedmiotu. Je\
eli
oznaczenie zbie\
ności podane przy osi byłoby niejasne (np. w przypadku dwóch
powierzchni sto\
kowych), stawiamy je przy odnośnej powierzchni.
Dla zwymiarowania ostrosłupów prawidłowych nale\
y podać wymiar jednej
z podstaw (kwadrat, sześciokąt prawidłowy), wymiar długości oraz kąt nachylenia ściany
(mo\
e być wyra\
ony pochyleniem lub zbie\
nością. W celu podkreślenia płaskości ścian
ostrosłupów i graniastosłupów mo\
na ich przekątne rysować cienkimi liniami.
7. Wymiarowanie zarysów krzywoliniowych  dowolne, nieregularne kształty
przedmiotów wymiarujemy w sposób uproszczony: pomijamy groty przy liniach
wymiarowych i pomocnicze linie wymiarowe. Na rys. 24 przedstawiono płaską część
o nieregularnym, kształcie. W celu zwymiarowania krzywoliniowego zarysu przedmiot
podzielono cienkimi liniami na pewną liczbę części. Odległości pomiędzy cienkimi
liniami są ró\
ne. Tam, gdzie zarys jest łagodny, części jest mniej; tam natomiast, gdzie
zarys jest bardziej skomplikowany, części jest więcej. Cienkie linie podziału odgrywają
rolę linii wymiarowych. Linie wymiarowe są pozbawione grotów. Liczby wymiarowe
wpisujemy na przedłu\
eniu linii wymiarowych od strony nieregularnego zarysu.
Z drugiej strony przedmiotu podajemy liczby, które określają odległość poszczególnych
linii od początku podziału. Rys. 24b przedstawia tę samą część, ale trochę inaczej
zwymiarowaną. Przedmiot jest podzielony na równe odcinki.
Rys. 24. Wymiarowanie dowolnych kształtów [7, s. 131]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
8. Wymiarowanie krzywek  krzywki wymiarujemy w układzie współrzędnych
biegunowych. Współrzędnymi biegunowymi na płaszczyz
nie sÄ…: punkt 0, zwany
biegunem, i oś x, zwana osią biegunową. Poło\
enie punktu A na płaszczyz
nie
jednoznacznie określają dwie liczby: odległość r od punktu A do bieguna 0 oraz kąt ą,
jaki tworzy odcinek 0A z osiÄ… x.
Rys. 25. Wymiarowanie poło\
enia punktu we współrzędnych biegunowych [7, s. 132]
Rysunek 26 przedstawia sposób wymiarowania dowolnych zarysów krzywek w układzie
współrzędnych biegunowych. Zarys krzywki podzielono cienkimi liniami na dowolną liczbę
wycinków kątowych. Podział na wycinki mo\
e być równomierny (rys. 26a) lub
nierównomierny (rys. 26b). Odległości odpowiednich punktów zarysu krzywki od osi obrotu
są podane na przedłu\
eniu poszczególnych promieni. W przypadku niejednakowych
odstępów kątowych podajemy jedną linię wymiarową zaopatrzoną w jednostronne groty.
Początek wymiarów kątowych oznaczamy cyfrą 0. Promienie wodzące w tym przypadku są
zaopatrzone w strzałki.
Rys. 26. Wymiarowanie krzywek w układzie współrzędnych biegunowych [7, s. 132]
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak definiujemy szkicowanie?
2. Jakie sÄ… etapy szkicowania?
3. Jak definiujemy wymiarowanie?
4. Jakie są ogólne i porządkowe zasady wymiarowania?
5. Jak definiujemy liniÄ™ wymiarowÄ…?
6. Co nazywamy pomocniczÄ… liniÄ… wymiarowÄ…?
7. Co przedstawia liczba wymiarowa?
8. Jak umieszczamy liczby wymiarowe na rysunkach?
9. W jaki sposób wymiarujemy średnice, promienie i kule?
10. W jaki sposób wymiarujemy łuki i cięciwy?
11. W jaki sposób wymiarujemy kąty?
12. W jaki sposób wymiarujemy sto\
ki, ostrosłupy foremne i kliny?
13. Jak wymiaruje siÄ™ zarysy powtarzajÄ…ce siÄ™?
14. Jak wymiarujemy zarysy krzywoliniowe?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zwymiaruj części płaskie przedstawione na rysunku.
Rysunek do ćwiczenia 1
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami wymiarowania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować arkusz formatu A4, wypełnić tabliczkę rysunkową,
4) zwymiarować elementy zgodnie z ogólnymi i porządkowymi zasadami wymiarowania,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 materiały rysunkowe,
 przybory kreślarskie.
Ćwiczenie 2
Wykonaj szkic bryły przedstawionej na rysunku. Narysuj w rzutach prostokątnych
i zwymiaruj przedstawioną bryłę.
Rysunek do ćwiczenia 2
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami i etapami szkicowania,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować arkusz formatu A4, wypełnić tabliczkę rysunkową,
4) naszkicować przedmiot zgodnie z zasadami szkicowania,
5) narysować bryłę w rzutach prostokątnych,
6) zwymiarować przedmiot zgodnie z zasadami wymiarowania,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 materiały rysunkowe,
 przybory kreślarskie.
Ćwiczenie 3
Zwymiaruj element instrumentu muzycznego przedstawiony przez nauczyciela.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami wymiarowania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować arkusz formatu A4, wypełnić tabliczkę rysunkową,
4) zwymiarować przedmiot zgodnie z ogólnymi i porządkowymi zasadami wymiarowania,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 materiały rysunkowe,
 przybory kreślarskie.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić, co nazywamy szkicowaniem?
1
1

2) określić etapy szkicowania?
1
1

3) określić ogólne i porządkowe zasady wymiarowania?
1
1

4) wykorzystać zasady wymiarowania do wymiarowania dowolnego
przedmiotu? 1
1

5) określić sposób wymiarowania średnic, promieni i kul?
1
1

6) określić sposób wymiarowania łuków i cięciw?
1
1

7) określić sposób wymiarowania kątów?
1
1

8) określić sposób wymiarowania zarysów krzywoliniowych?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
4.5. Uruchamianie AutoCAD  interfejs u\
ytkownika
4.5.1. Materiał nauczania
Pierwsze kroki
Program AutoCAD jest jednym z wielu programów, słu\
ących do tworzenia rysunków
technicznych za pomocą komputera. Widok główny, to tzw. interfejs graficzny, na którym
widać paski narzędzi, w których zgrupowane są narzędzia słu\
Ä…ce do rysowania i edycji
rysunku. Bardzo często zdarza się, \
e projektanci pracujÄ…cy z programem AutoCAD
popełniają elementarne błędy z uwagi na nieznajomość filozofii pracy z programem.
Omówimy wygląd głównego okna aplikacji, aby pokazać, w jak przejrzysty sposób są
rozmieszczone poszczególne opcje programu.
Wygląd głównego okna aplikacji
Firma Autodesk, producent programu AutoCAD, ściśle współpracuje z biurami
projektowymi, czego wynikiem jest starannie przemyślany i bardzo u\
yteczny interfejs
u\
ytkownika. Wszystkie ikony sÄ… bardzo czytelne i intuicyjne, zebrane sÄ… w bardzo dobrze
zorganizowane grupy.
Rys. 27. Interfejs programu wraz z opisem poszczególnych grup [6, s. 9]
Paski narzędzi
Aby wyciągnąć ukryty pasek narzędzi, klikamy polecenie Widok w górnym menu,
następnie wybieramy opcje Paski narzędzi. Wyświetli się poni\
sze okienko dialogowe.
Z okienka tego wybieramy poszczególne paski narzędzi poprzez klikanie na krzy\
ykach obok
nazw pasków. Będą one kolejno się pokazywały na ekranie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Następnie ustawiamy automatyczny zapis efektów naszej pracy co, powiedzmy, 20
minut. Standardowo opcja ta jest nastawiona na 120 minut. Przechodzimy na zakładkę
Otwórz i zapisz i zmieniamy liczbę minut na 20, klikamy OK.
Rys. 28. Okno dialogowe paski narzędzi [6, s. 9]
Tworzenie rysunków
Zapoznamy się z podstawami otwierania rysunków oraz z mo\
liwościami ich
zapisywania w innych formatach. Na początek zajmiemy się otwieraniem nowych rysunków.
Mimo, \
e będziemy korzystali ze standardu, omówimy teraz wszystkie opcje.
U\
ywanie standardu
Opcja ta pozwala na praktycznie natychmiastowe przejście do rysowania w programie
jedyną rzeczą, którą musimy zrobić, jest wybranie jednostek rysunkowych:
- metryczne (milimetry, centymetry, metry),
- angielskie (stopy, cale).
Szablon
Przy uruchamianiu nowego rysunku mo\
emy korzystać z szablonów posiadających
ustawienia dla określonych zadań projektowych. Mo\
emy równie\
tworzyć własne szablony,
zawierające między innymi:
- rodzaj i dokładność jednostek,
- granice rysunkowe,
- ustawienia warstw,
- style wymiarowania i tekstu,
- bloki ramek tytułowych wraz z tabelkami i znakami firmowymi itd.
Otwieranie rysunków
Teraz ju\
dokładnie wiemy, w jaki sposób tworzyć nowe rysunki z zastosowaniem
szablonów oraz kreatorów. Co jednak zrobić, jeśli wykonaliśmy rysunek za pomocą kreatora
czy z zastosowaniem standardu i przypomniało nam się, \
e jednak chcemy zmodyfikować lub
obejrzeć jeden z rysunków, które udało się nam np. pobrać z sieci. Mo\
emy zamknąć program
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
i po ponownym jego uruchomieniu kliknąć na zakładce Otwórz rysunki lub kliknąć na ikonie
otwierania nowego rysunku. Mo\
emy jednak równie\
, nie zamykając aplikacji, otworzyć
istniejący rysunek. Klikamy Plik->Otwórz. Poka\
e siÄ™ okienko dialogowe pozwalajÄ…ce na
otwarcie interesujÄ…cego nas pliku.
Rys. 29. Okno dialogowe Plik  Otwórz [6, s. 19]
AutoCAD standardowo pozwala na otwieranie plików z rozszerzeniem DWG. Istnieje
jednak równie\
mo\
liwość otwarcia plików w formacie DXF oraz szablonów posiadających
rozszerzenie DWT. Oczywiście AutoCAD posiada wiele mo\
liwości związanych
z importowaniem rysunków w innych formatach ni\
DWG.
Zapisywanie rysunków
Potrafimy ju\
otworzyć rysunek oraz stworzyć nowy projekt, nadszedł czas na zapisanie
efektów naszej pracy. Zapisywanie rysunków do pliku jest stosunkowo prostym działaniem.
Podczas pierwszego zapisywania rysunku klikamy Plik->Zapisz, co spowoduje otwarcie okna
dialogowego pozwalajÄ…cego na zapis rysunku.
Rys. 30. Okno dialogowe Plik  Zapisz [6, s. 19]
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak wygląda główne okno aplikacji programu AutoCAD?
2. W jaki sposób wybieramy paski narzędzi?
3. Co to jest standard i jak korzystamy z szablonu?
4. Jak otwieramy gotowe rysunki?
5. Jak zapisujemy efekty naszej pracy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uruchom program AutoCAD, a następnie wyświetl na ekranie głównym pasek
narzędziowy o nazwie ZOOM.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z interfejsem programu AutoCAD,
2) zobaczyć, gdzie znajdują się paski narzędzi,
3) włączyć pasek narzędzi o nazwie ZOOM,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 zestaw komputerowy,
 program AutoCAD.
Ćwiczenie 2
Wczytaj z dysku gotowy rysunek, a następnie zapisz go w swoim katalogu (który
wcześniej przygotowałeś) pod inną nazwą.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) znalez
ć systemem folderów i katalogów w aplikacji Windows,
2) zało\
yć w określonym miejscu na dysku swój katalog,
3) wczytać z dysku rysunek, zmienić nazwę pliku i zapisać go w swoim katalogu,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 zestaw komputerowy,
 program AutoCAD.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić, jak wygląda interfejs programu AutoCAD i jak korzysta się
z pasków narzędzi? 1
1

2) określić, jak zapisać rysunki na dysk oraz jak odczytać rysunek
z dysku? 1
1

3) określić jak korzystamy z gotowych szablonów i z kreatorów programu
AutoCAD? 1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
4.6. Podstawowe obiekty. Współrzędne punktów
4.6.1. Materiał nauczania
Rysowanie linii
Jest to najprostszy obiekt AutoCAD-a posiadający szereg właściwości, o których trzeba
w tej chwili powiedzieć.
Cechy linii:
- ka\
da linia (jako zbiór odcinków) ma początek i koniec,
- rysowanie linii zaczynamy od podania jej punktu początkowego, następnie wstawiamy
kolejne punkty końcowe do czasu naciśnięcia klawisza Esc lub Enter,
- ka\
da narysowana linia jest samodzielnym obiektem, który mo\
emy oddzielnie
edytować.
Klikamy na ikonie , a następnie czytamy tekst, który pojawi się na pasku stanu.
Rys. 31. Pasek stanu [6, s. 20]
Następnie klikamy jeszcze raz w dowolnym miejscu ekranu i patrzymy, co jest napisane na
pasku stanu.
Rys. 32. Pasek stanu [6, s. 20]
WstawiajÄ…c kolejne punkty, widzimy, \
e rysujemy kolejne linie w taki sposób, \
e ka\
da
następna ma początek w miejscu zakończenia poprzedniej. Aby zakończyć rysowanie linii,
naciskamy klawisz Esc lub Enter.
Rysowanie prostej
Z matematyki wiemy, \
e prosta przechodzi przez dwa punkty i ma nieograniczonÄ…
długość. Tak samo wygląda prosta w AutoCAD-zie  równie\
przechodzi przez dwa punkty,
jej długość tak\
e jest nieograniczona. Po krótkim przedstawieniu cech prostej czas na
narysowanie tego obiektu. Zacznijmy rysowanie. Klikamy ikonę prostej , a następnie
czytamy, co komputer ma nam do powiedzenia na pasku stanu.
Rys. 33. Pasek stanu [6, s. 20]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
PierwszÄ… z opcji jest mo\
liwość wstawienia pierwszego punktu, przez który prosta będzie
przechodziła  kliknijmy na ekranie i przeczytajmy, co program napisał nam w odpowiedzi.
Rys. 34. Pasek stanu [6, s. 20]
Wynika z tego, \
e komputer czeka na wstawienie kolejnego punktu w celu przeprowadzenia
przez niego prostej. Po wskazaniu punktu, przez który powinna przechodzić prosta, będzie
czekał na wskazanie kolejnego punktu, co pozwoli na stworzenie kilku prostych zaczepionych
w jednym punkcie.
OkrÄ…g
OkrÄ…g jest specyficznym obiektem w AutoCAD-zie, poniewa\
jego reprezentacja na
pasku menu rysunkowego jest przysłowiowy wierzchołkiem góry lodowej  po kliknięciu
ikony symbolizujÄ…cÄ… okrÄ…g , mo\
emy wskazać jedynie jego środek i długość promienia.
A co zrobić, jeśli chcemy wstawić okrąg pomiędzy dwie istniejące proste czy zamiast
promienia chcemy wstawić średnicę? W takich przypadkach najprościej skorzystać z menu
głównego i sprawdzić, czy wymienione przez nas przypadki są tam umieszczone. A
atwo
znajdziemy tam opcjÄ™ Rysuj  > OkrÄ…g i ju\
mamy szereg mo\
liwości wykreślenia okręgu
z zastosowaniem punktów charakterystycznych.
Rys. 35. Okno dialogowe Rysuj  OkrÄ…g [6, s. 34]
A
uk
Z rysowaniem łuku jest podobna historia jak w przypadku okręgu  na pasku mamy
najczęściej u\
ywaną opcję w postaci ikony , górne menu zawiera natomiast całą skarbnicę
mo\
liwości wstawiania łuków. Kliknijmy zatem ikonkę rysowania łuku i wska\
my kolejne
trzy punkty na ekranie w następującej kolejności  początek, środek, koniec.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Rys. 36. Okno dialogowe Rysuj  A
uk [6, s. 35]
Elipsa
Narzędzie Elipsa, podobnie jak Okrąg i A
uk, znakomitą większość swoich funkcji skrywa
w górnym menu programu.
Rys. 37. Okno dialogowe Rysuj  Elipsa [6, s. 36]
Ikona znajdujÄ…ca siÄ™ na pasku rysunkowym pozwala na uruchomienie funkcji
rysowania elipsy poprzez wskazanie środka oraz promieni elipsy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Rys. 38. Okno Rysuj  Elipsa [6, s. 36]
Wielobok
Narzędzie Wielobok pozwala na szybkie narysowanie zamkniętej figury geometrycznej
o równych bokach. Wielokątem mo\
e być zarówno trójkąt równoboczny, jak i ośmiokąt 
limitem jest 1024 równych boków. Klikamy, zatem ikonkę Wielobok i jak zwykle
czytamy, co program ma nam do zakomunikowania.
Rys. 39. Pasek stanu [6, s. 20]
Aby narysować trójkąt, nale\
y wpisać cyfrę 3, aby utworzyć sześciobok, nale\
y wpisać
cyfrę 6 itd. Teraz mamy do wyboru: czy chcemy podać punkt wstawienia środka naszego
wieloboku, czy te\
długość jego boku. Podajemy b (bok), a następnie pierwszy koniec boku:
wska\
dowolny punkt. Następnie wybierzmy opcję domyślną  wpisany w okrąg (W+Enter).
W tej chwili wystarczy ju\
tylko podać długość promienia okręgu, w który jest wpisany nasz
wielobok.
ProstokÄ…t
Rysowanie prostokąta jest równie proste jak rysowanie linii  wybieramy ikonkę
rysowania prostokÄ…ta , wskazujemy pierwszy naro\
nik, następnie drugi i otrzymujemy
\
Ä…dany prostokÄ…t.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czym charakteryzuje się linia i jakie ma właściwości?
2. Jakie znasz podstawowe obiekty w AutoCAD?
3. Co to jest okrÄ…g, Å‚uk oraz elipsa?
4. Jak narysować prostokąt za pomocą współrzędnych punktów?
5. Jak narysować wieloboki?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uruchom program AutoCAD, a następnie mając dane współrzędne wierzchołków
trójkąta: (50,50), (300,50), (200,150), narysuj ten trójkąt.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) uruchomić polecenie: rysuj linie (odnalez
ć odpowiednią ikonę),
2) określić pierwszy punkt: 50, 50,
3) określić następny punkt lub [cofaj]: 300, 50,
4) określić następny punkt lub [cofaj]: 200, 150,
5) określić następny punkt lub [zamknij]: Z.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 zestaw komputerowy,
 program AutoCAD.
Ćwiczenie 2
Uruchom program AutoCAD, a następnie narysuj trzy okręgi. Du\
y okrąg ma być
styczny do małych i ma mieć promień 100.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) znalez
ć polecenie: rysuj okrąg,
2) określić środek małego okręgu: 100, 50,
3) określić promień małego okręgu: 50,
4) określić środek drugiego okręgu: 100, 200,
5) określić promień drugiego okręgu: 50,
6) określić środek stycznego okręgu: ssr,
7) określić punkt na pierwszym obiekcie stycznym do okręgu: wska\
dolny okręg,
8) określić punkt na drugim obiekcie stycznym do okręgu: wska\
górny okręg,
9) określić promień okręgu: 100.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 zestaw komputerowy,
 program AutoCAD.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Ćwiczenie 3
Za pomocą AutoCAD narysuj sześciokąt o długości krawędzi 50.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) uruchomić polecenie: rysuj sześciokąt (odnalez
ć odpowiednią ikonę),
2) podać liczbę boków: 6,
3) określić środek wieloboku lub [bok]: b,
4) określić pierwszy koniec boku: wska\
dowolny punkt,
5) określić drugi koniec boku: @50, 0.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 zestaw komputerowy,
 program AutoCAD.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić, jakie narzędzia słu\
ą do rysowanie podstawowych obiektów
AutoCAD? 1
1

2) narysować odcinek, prostokąt, wielobok, splajn oraz łamaną?
1
1

3) narysować okrąg, elipsę i łuk?
1
1

4) połączyć ze sobą podstawowe obiekty, wpisywać okrąg w wielobok
i odwrotnie? 1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
4.7. Modyfikowanie, łączenie i rozdzielanie obiektów
rysunkowych
4.7.1. Materiał nauczania
Wyma\

Zacznijmy od narzędzia pozwalającego na pozbycie się elementów zbędnych z naszego
rysunku. Metod usuwania elementów z rysunku jest wiele. Zanim nauczymy się dokonywać
modyfikacji na obiektach, musimy nauczyć się ich prawidłowej selekcji. Selekcja
pojedynczego elementu nie nastręcza większych problemów, poniewa\
wystarczy kliknąć
krawędz
interesującego nas elementu i AutoCAD zmienia jego wygląd tak, aby odró\
nić go
od pozostałych. Element zaznaczony jest pokazywany w taki sposób, \
e jego krawędzie oraz
wypełnienie są rysowane linią przerywaną oraz na zaznaczonym elemencie automatycznie są
umieszczane niebieskie kwadraciki, zwane uchwytami. Uchwyty sÄ… umieszczane w miejscach
charakterystycznych dla danego obiektu  dla okręgu będą to kwadranty, dla prostokąta
naro\
niki, dla linii jej końce oraz środek itd. Pierwszym sposobem kasowania  i chyba
najbardziej intuicyjnym  jest wyselekcjonowanie elementów przeznaczonych do usunięcia
i naciśnięcie klawisza Delete  wielu projektantów preferuje ten sposób. Kolejnym sposobem
pozbycia się zbędnego balastu z rysunku jest skorzystanie z narzędzia gumki, oferowanego
przez AutoCAD: . Sposobów u\
ycia tego narzędzia jest równie\
kilka; mo\
emy na
przykład nacisnąć powy\
szą ikonkę i następnie wybrać interesujące nas elementy, klikając
ka\
dy z nich lewym klawiszem myszy, a na zakończenie nacisnąć Enter na klawiaturze lub
kliknąć prawym klawiszem myszy. Mo\
emy najpierw wybrać obiekty, a następnie kliknąć
ikonkę  wybór nale\
y do Ciebie.
Kopiuj
Skoro potrafimy ju\
kasować poszczególne elementy rysunku, nadszedł czas na
powielanie narysowanych przez nas obiektów. Aby skopiować interesujący nas fragment
rysunku, klikamy poni\
szÄ… ikonkÄ™: i czytamy, co program ma nam do powiedzenia
w obszarze dialogowym.
Rys. 40. Pasek stanu [6, s. 20]
Zgodnie z \
yczeniem programu dokonujemy selekcji interesujących nas obiektów na rysunku
 po wybraniu przyciskamy Enter lub prawy klawisz myszy. Innymi słowy u\
ytkownik ma
wskazać punkt charakterystyczny  zwany bazowym  który będzie punktem odniesienia dla
kopiowania czy póz
niej przesuwania lub obracania rysunku. Jak widać, program pyta równie\

o to, czy chcemy wykonać więcej ni\
jedną kopię danego elementu. Jeśli wciśniemy
W i następnie Enter, program poprosi o wskazanie punktu bazowego i będziemy mogli
wykonać wiele kopii wskazanego elementu. Po wskazaniu punktu bazowego AutoCAD
poprosi o przesunięcie wskazanych obiektów oraz w miejscu kliknięcia wstawi jedną lub
wiele kopii wybranego elementu rysunkowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
Przesuń
Dokładnie te same pytania, co poprzednio zobaczymy na ekranie po kliknięciu ikony
Przesuń . Jedyna ró\
nica pomiędzy poprzednim narzędziem rysunkowym Kopiuj
a narzędziem Przesuń jest taka, \
e nie da się wykonać wielokrotnego przesuwania; natomiast
po wybraniu elementów i wskazaniu punktu bazowego wybrane elementy przesuną się
z punktu A do punktu B bez zostawienia kopii w punkcie A.
Obrót
Trochę więcej pracy będziemy mieli podczas obracania elementu rysunkowego.
Po kliknięciu ikonki obracania: . AutoCAD znów prosi o wybranie obiektów. Po
dokonaniu selekcji zwyczajowo określamy punkt bazowy, następnie program prosi o podanie
kąta obrotu względem zaznaczonego punktu bazowego  kąt ten podajemy w stopniach.
SÄ…dzÄ™, \
e nie nale\
y rozwodzić się tu nad drugą opcją przy obracaniu, poniewa\
zakładamy,
\
e na początku rysujemy precyzyjnie, zatem podanie kąta obrotu z klawiatury jako wartości
liczbowej powinno być wystarczające. Obrotu mo\
emy równie\
dokonać klikając  na oko
w dowolnym miejscu obszaru roboczego.
Odsuń
Kolejnym poznanym przez nas narzędziem rysunkowym będzie modyfikator Odsuń.
PoczÄ…tkujÄ…cy u\
ytkownicy AutoCAD-a często mylą go z modyfikatorem Przesuń i nie
korzystajÄ… z niego  rzez
biąc swoje rysunki. A jak działa modyfikator Odsuń? Jego zadaniem
jest odsunięcie obiektu, np. linii (mo\
e to być np. okrąg), o zadaną odległość we wskazanym
kierunku i narysowanie w nowym miejscu linii równoległej z zachowaniem oryginału
(w przypadku np. okręgu zostanie narysowany drugi koncentryczny). Aby zacząć korzystać
z narzędzia Odsuń, musimy mieć obiekt, który chcemy odsunąć o zadaną odległość. Jeśli
mamy obiekt do odsunięcia, klikamy ikonę narzędzia Odsuń: i czytamy, jakie wieści
niesie program.
Rys. 41. Pasek stanu [6, s. 20]
Jak widać, nie musimy wybierać obiektów do odsunięcia, lecz mamy podać odległość, o jaką
chcemy przesunąć obiekt X. Mo\
emy te\
wskazać dowolne dwa punkty na ekranie
i odległość między nimi wyznaczy odległość odsunięcia. Proponuję wpisanie odległości
z klawiatury  zapobiega to błędom. Po wpisaniu odpowiedniej wartości odległości
naciskamy Enter. Jak widać, teraz wystarczy wskazać obiekt, który chcemy przesunąć
i kierunek przesunięcia. W wyniku naszych działań powinniśmy otrzymać dwie linie
równoległe odległe od siebie o 10 mm.
Utnij
Zaczniemy od omówienia modyfikatora utnij. Chcemy z narysowanych linii otrzymać
trójkąt prostokątny, czyli wystające poza niego kawałki linii są zbędne  trzeba je obciąć!
W tym celu naciskamy ikonę modyfikatora utnij Jak widzimy, mamy wybrać krawędzie,
do których mają zostać docięte niepotrzebne kawałki linii  wybierzmy na początek linię
pionową i kliknijmy prawym klawiszem myszy w celu zakończenia wybierania. Jak widać,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
linia będąca teraz krawędzią cięcia zmieniła się w linię przerywaną, natomiast program
informuje nas, \
e mo\
emy wskazać odcinki, które chcemy obciąć za pomocą wskazanej
krawędzi cięcia. Po wskazaniu linii przecinających krawędz
cięcia linie te znikają.
Wydłu\

Kolejnym równie niezbędnym modyfikatorem działającym w sposób przeciwny do
poprzedniego jest modyfikator wydłu\
. Pozwala on naciągnąć zbyt krótkie linie do wskazanej
krawędzi klikamy ikonkę narzędzia wydłu\
: i postępujemy zgodnie z zaleceniami
programu  najpierw wybieramy krawędz
, do której będziemy naciągali  enigmatycznie
nazwaną obwiednią. Po kliknięciu prawym klawiszem myszy lub naciśnięciu klawisza Enter
wskazujemy obiekt do wydłu\
enia i ju\
gotowe.
ZaokrÄ…gl
Kolejnym narzędziem będzie modyfikator Zaokrągl. Zasada jego wykorzystania jest
podobna do fazowania, więc poka\
ę jedynie kolejne kroki, jakie musimy wykonać podczas
zaokrąglania krawędzi. Klikamy ikonę Zaokrągl . Powiedzmy, \
e chcemy zmienić
domyślny promień zaokrąglenia na np. 5. Wciskamy, zatem literę R, potwierdzamy jak
zwykle klawiszem Enter i wprowadzamy naszą wartość 5. Polecenie  jak poprzednie 
kończy swoje działanie. Aby wykonać zaokrąglenie interesującego nas elementu, musimy
kliknąć ikonkę zaokrąglania ponownie i następnie, jak przy fazowaniu, wskazać kolejno dwie
linie w celu wykonania między nimi zaokrąglenia.
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak wyglÄ…da i jak stosujemy polecenie: wyma\
i kopiuj?
2. Co to są za polecenia: utnij i wydłu\
?
3. Czy mo\
na zaokrąglić naro\
niki w AutoCAD-e?
4. Jak odsunąć od siebie ró\
ne obiekty?
5. Czy mo\
na obiekt obrócić o dowolny kąt?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uruchom program AutoCAD, narysuj prostokÄ…t, a w jednym naro\
niku narysuj okrÄ…g.
Skopiuj okrÄ…g do ka\
dego naro\
nika. Naro\
niki prostokąta mają być automatycznie środkami
okręgów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać polecenie: kopiuj,
2) wybrać obiekt: wska\
okrÄ…g,
3) określić punkt bazowy lub [przesunięcie]: P1,
4) określić drugi punkt lub [przesunięcie]: P2,
5) określić trzeci punkt lub [zakończ]: P3,
6) określić czwarty punkt lub [zakończ]: P4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 zestaw komputerowy,
 program AutoCAD.
Ćwiczenie 2
Narysuj prostokąt, a następnie wykonaj zaokrąglenie wybranego naro\
nika Å‚ukiem
o promieniu 30.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać polecenie: zaokrąglaj,
2) wybrać pierwszy obiekt lub [cofaj/polilinia/promień/utnij/wiele]: R,
3) określić promień zaokrąglenia: 30,
4) wybrać pierwszy obiekt lub [cofaj/polilinia/promień/utnij/wiele]: P1,
5) wybrać drugi obiekt lub Shift-wska\
, aby podać naro\
nik: P2.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 zestaw komputerowy,
 program AutoCAD.
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić, jaki narzędzia słu\
Ä… do wymazywanie niepotrzebnych
obiektów, a które do kopiowania? 1
1

2) określić, jak zastosować polecenia utnij i wydłu\
dla podstawowych
obiektów? 1
1

3) określić, jak korzystamy z przesuwania, obracania i zaokrąglania?
1
1

4) określić, jak łączymy obiekty?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
4.8. Wymiarowanie, bloki oraz warstwy
4.8.1. Materiał nauczania
Warstwy
Wprowadzenie warstw w AutoCAD-zie ma wiele zalet. JednÄ… z nich jest mo\
liwość
grupowania tych samych elementów na jednej warstwie (kreskowanie, linie konturowe itd.).
Kolory przypisywane do warstw sÄ… odpowiednio interpretowane przez plotery pisakowe
(odpowiedni kolor zawiera informacje o odpowiednim rodzaju linii). Zacznijmy wspólnie
tworzyć projekt. Pozwoli nam to na jednoczesne zaznajomienie się z warstwami i utrwalenie
zdobytych dotychczas wiadomości.
W początkowej fazie tworzenia nowego rysunku powinniśmy zało\
yć warstwy. Zało\
enie
ich na tym etapie od razu umo\
liwia grupowanie pewnych elementów rysunku. Podczas
dalszej pracy mo\
emy zakładać kolejne, potrzebne w dane chwili warstwy oraz usuwać
niepotrzebne. Wa\
ne jest, aby podstawowa pula warstw, które są zakładane w ka\
dym
projekcie była niezmienna. Z własnego doświadczenia wiem, \
e niezbędne będą warstwy, na
których będziemy tworzyli linie osiowe, kreskowanie, wymiarowanie, gwinty, itd. Proponuję
dobrze przemyśleć, jakie warstwy zostaną zało\
one w pierwszej kolejności. Po dokonaniu
wyboru, jakie warstwy chcemy zało\
yć i ile ich ma być, powinniśmy przemyśleć, jakich
kolorów u\
yjemy w celu odró\
nienia kolejnych warstw od siebie oraz jakie rodzaje linii
zostanÄ… przydzielone ka\
dej warstwie. Na zakończenie tych teoretycznych rozwa\
ań
proponuję jeszcze jedną, małą rzecz. Proszę nie zastanawiać się nad warstwą, na której
będziemy rysować kontury naszego elementu  narysujemy je na warstwie oznaczonej jako
 0  warstwa zerowa. Powód jest bardzo prosty  wszystkie warstwy z rysunku mo\
emy
usunąć  warstwy zerowej nie (jest to warstwa, która zawsze musi zostać na rysunku).
Zacznijmy zakładanie warstw oraz ich nazywanie  proponuję nazywać je w sposób czytelny,
np. kreskowanie, a nie K01, poniewa\
po powrocie do rysunku za 2 3 tygodnie skrót K01 nie
powie nam nic!
Aby dokonać działań związanych z dodawaniem odpowiednich warstw, klikamy poni\
szÄ…
ikonÄ™: . Naszym oczom ukazuje siÄ™ okienko.
Rys. 42. Okienko dialogowe Menad\
er cech warstw [6, s. 220]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
Jak widać, okienko otwiera się z zało\
onÄ… warstwÄ… zerowÄ…. Jak zapewne zauwa\
yłeś, warstwa
zerowa ma z góry przypisany kolor, rodzaj i grubość linii. Parametry te mo\
na zmieniać, lecz
sÄ…dzÄ™, \
e dla warstwy zerowej nie warto.
Zacznijmy więc od dodawania własnych warstw. Proponuję dla potrzeb naszego projektu
zało\
enie dwóch dodatkowych warstw: pierwszej o nazwie Linie Osiowe i drugiej o nazwie
Wymiarowanie. Jak tego dokonać? Klikamy przycisk Nowa i w uzyskanym wpisie
odpowiednio nazywamy warstwę. Wspomnianą czynność powtarzamy w celu zało\
enia
kolejnej warstwy Wymiarowanie. Mając zało\
one interesujÄ…ce nas warstwy, mo\
emy
spokojnie zająć się przypisywaniem im kolorów. Aby tego dokonać, klikamy biały
 kwadracik i naszym oczom ukazuje się okienko zawierające paletę aktualnie dostępnych
kolorów.
Rys. 43. Okienko dialogowe Menad\
er cech warstw  przypisywanie kolorów [6, s. 222]
Proponuję, aby podstawowe warstwy, zawsze znajdujące się na rysunku, miały kolory
zaczerpnięte z tabeli kolorów standardowych.
Rys. 44. Tabela kolorów standardowych [6, s. 191]
Warstwie Linie Osiowe przypisujemy kolor błękitny  , a dla wymiarowania kolor \
ółty  .
Kolejnym, bardzo wa\
nym krokiem na drodze do profesjonalnie wykonanego rysunku
będzie przypisanie kolejnym warstwom odpowiedniego rodzaju linii. Jak wiemy, linie osiowe
składają się z naprzemianległych kropek i kresek (linia kropkowo-kreskowa), więc
powinniśmy taką linię przypisać do tej warstwy. Aby tego dokonać, na warstwie Linie
Osiowe klikamy napis Continous. Po tym zabiegu otwiera się okienko pozwalające wybrać
rodzaj linii.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
Rys. 45. Okienko dialogowe  Wybór rodzaju linii [6, s. 222]
I tu spotyka nas pierwsza niespodzianka  w otwartym okienku nie ma naszej linii kropkowo-
kreskowej. Ale jest tam przycisk Wczytaj pozwalający uzupełnić cały pakiet potrzebnych
nam linii. Naciśnijmy, zatem ten przycisk. Naszym oczom uka\
e siÄ™ kolejne okno zawierajÄ…ce
wszystkie rodzaje linii. Są one zgromadzone w pliku acadiso.lin. Proponuję zaznaczyć
pierwszą linię, a następnie poprzez kombinację klawiszy Ctrl+a zaznaczyć wszystkie linie.
Potwierdzenie wyboru przyciskiem OK przypieczętuje wybór. Teraz pozostaje wybranie
odpowiedniej linii ze zbioru.
Na tak przygotowanym rysunku mo\
emy narysować zaplanowany element  oczywiście
ka\
dy z Was narysuje element inaczej. Wa\
ne jest, aby kolejne kroki rysowania poprzedzać
przełączaniem się na kolejne warstwy. Zaczniemy od narysowania prostokąta o podanych
wymiarach, następnie zaokrąglimy jego krawędzie  wszystkie te operacje przeprowadzimy
na warstwie zerowej. Następnie narysujemy linie osiowe dla otworów  te z kolei narysujemy
na warstwie o nazwie Linie Osiowe  poni\
szy rysunek pokazuje, w jaki sposób najszybciej
przechodzić pomiędzy kolejnymi warstwami.
Rys. 46. Fragment głównego okna AutoCAD  przechodzenie pomiędzy warstwami [6, s. 9]
Wskazanie odpowiedniej warstwy pozwala na natychmiastowe przejście do niej. W kolejnym
kroku przełączamy się na warstwę zerową i rysujemy otwory. I właściwie sprawa projektu
oraz warstw zostaje zakończona.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
Wymiarowanie
Wyciągnąć pasek narzędzi związany z wymiarowaniem.
Rys. 47. Pasek stanu Wymiar [6, s. 201]
Wymiarowanie jest jednÄ… z najprostszych operacji podczas tworzenia projektu i nie
nastręcza kłopotów, jeśli cały rysunek jest wykonany zgodnie z zasadami rysowania
w AutoCad. Gdy mamy ju\
obiekt do zwymiarowania, mo\
emy przełączyć się na warstwę
wymiarów i rozpocząć wymiarowanie elementu. Zaczniemy od najprostszego narzędzia, czyli
od wymiarowania liniowego.
Po kliknięciu ikonki wystarczy wskazać punkt początkowy wymiaru oraz jego punkt
końcowy. Jeśli rysunek jest narysowany zgodnie z wszelkimi prawidłami, otrzymany wymiar
powinien przedstawiać rzeczywisty wymiar na rysunku. Cała operacja jest prosta, lecz
powinna być wykonywana z zastosowaniem rysowania precyzyjnego  wtedy zawsze
będziemy mieć pewność, \
e klikamy właściwe punkty, w których zaczepiamy wymiar. Jeśli
zaczęliśmy od przerabiania wymiarów liniowych, postaram się przedstawić, w jaki sposób,
bezboleśnie, wstawić wymiary szeregowe oraz wymiary do bazy wymiarowej. Zaczniemy od
tworzenia wymiarów szeregowych. Aby wykonać szereg wymiarowy, wstawiamy poznany
ju\
wymiar liniowy (jest on wymiarem odniesienia), potem klikamy ikonkÄ™ wymiar
szeregowy: .
Następnie wstawiamy kolejne punkty wymiarowe. Pierwszy wstawiony wymiar program
traktuje jako odniesienie dla kolejnych wymiarów. Teraz wykonamy wymiarowanie do bazy
wymiarowej. Równie\
zaczynamy od wykonania wymiaru liniowego, a potem klikamy ikonÄ™
wymiar do bazy: . Następnie (jak poprzednio) wstawiamy kolejne punkty wymiarowe.
Pierwszy wstawiony wymiar program traktuje jako odniesienie dla kolejnych wymiarów (jako
bazę wymiarową).Teraz pora zająć się wymiarowaniem okręgów, łuków i kątów. Zaczniemy
od zwymiarowania promienia zaokrąglenia oraz promienia jednego z małych okręgów. Aby
tego dokonać, klikamy następującą ikonkę: . Następnie wybieramy łuk lub okrąg i klikamy
miejsce, w którym ma widnieć nasz wymiar. Cała operacja trwa około kilku sekund i sądzę,
\
e dalsze rozpisywanie siÄ™ na jej temat to po prostu nieporozumienie przy naszym obecnym
poziomie wiedzy.
W następnej kolejności omówimy wymiarowanie średnicy. Procedura u\
ycia tego
narzędzia jest analogiczna do wymiarowania promienia, z tą ró\
nicÄ…, \
e zwymiarowanie
średnicy wymaga kliknięcia poni\
szej ikonki: . Po kliknięciu wybieramy okrąg, miejsce
wstawienia wymiaru i gotowe.
Większym problemem jest wymiarowanie kątów. Klikamy zatem ikonkę: . Następnie
wybieramy dwie linie, które są tworzącymi kąta. Po wybraniu tworzących mo\
emy wybrać
część kąta, którą chcemy zwymiarować. Po wybraniu odpowiedniej wielkości kąt zostanie
zwymiarowany.
Bloki
Bloki rysunkowe, udostępniane przez program AutoCAD, mo\
emy podzielić na dwa
rodzaje:
- bloki wewnętrzne,
- bloki zewnętrzne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
Bloki wewnętrzne są tworzone przez u\
ytkownika na potrzeby danego rysunku i w nim
przechowywane. Natomiast bloki zewnętrzne są zapisywane na dysku, dzięki czemu istnieje
mo\
liwość korzystania z nich podczas tworzenia kolejnego rysunku oraz przez innych
pracowników w firmie.
Tworzenie bloków wewnętrznych
Zacznijmy, więc od wykonania jakiegoś prostego bloku wewnętrznego, który będziemy
mogli wykorzystać podczas tworzenia naszego aktualnego projektu. Zało\
ymy te\
, \
e nie
będziemy korzystali z tego bloku w innych rysunkach. Powiedzmy, \
e mamy do narysowania
płytkę, na której powinno znalez
ć się 10 otworów o jednakowej średnicy. Mo\
emy,
oczywiście, wykonać kopię jednego otworu 10 razy, ale mo\
emy równie\
wykonać blok
wewnętrzny będący potrzebnym nam otworem i wstawić ten blok 10 razy do rysunku.
W wielu sytuacjach prościej jest wykonać blok ze względu na długotrwałe wybieranie
poszczególnych fragmentów do kopiowania. Jedną z wa\
nych cech bloku jest mo\
liwość
wybrania go jednym kliknięciem. Klikamy ikonkę . Naszym oczom ukazuje się
następujące okno dialogowe:
Rys. 48. Okienko dialogowe Definicja bloku [6, s. 216]
Cały etap tworzenia bloku wewnętrznego sprowadza się do umiejętnego posługiwania się
pokazanym powy\
ej okienkiem dialogowym. Aby tworzone przez nas bloki były u\
yteczne,
będziemy je wykonywali według utartego schematu. I tak, w pierwszym kroku nadamy
naszemu blokowi nazwę  pole Nazwa znajduje się na samej górze okienka dialogowego.
Proponuję nazywać bloki w sposób jasny i przejrzysty, poniewa\
nazwa XCV123g nikomu
nic nie powie. Ja nazwę swój blok Otworek. Kolejnym krokiem jest wciśnięcie przycisku
Wybierz obiekty na prezentowanym okienku dialogowym. Ten ruch pozwoli na wybranie
okręgu oraz linii środkowych. Wybór potwierdzamy klikając prawym przyciskiem myszy.
Następny krok to pokazanie punktu wstawienia  jest to punkt będący miejscem, w którym
nasz blok będzie przechowywany (punkt charakterystyczny  porównywalny z punktem
bazowym). Jako punkt wstawienia proponuję wybrać punkt przecięcia środkowych okręgu
(środek okręgu). Ostatnim krokiem podczas tworzenia bloku wewnętrznego jest wykonanie
opisu bloku. Po naciśnięciu OK nasz blok jest gotowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
Rys. 49. Kolejne kroki Definicji bloku [6, s. 217]
Wstawianie bloków do rysunku
Mamy wykonany blok wewnętrzny. Najwy\
szy czas wstawić go do rysunku. Aby tego
dokonać, wciskamy ikonkę polecenia Wstaw blok: . Po kliknięciu powy\
szej ikonki
naszym oczom uka\
e się następujące okienko dialogowe:
Rys. 50. Okno dialogowe Wstaw [6, s. 217]
Okienko to pozwala na dokonanie transformacji wstawianego bloku. Wa\
ne jest, aby funkcja
Określ na ekranie dotycząca Punktu wstawienia była zaznaczona. Teraz w okienku Nazwa
wystarczy znalez
ć nazwę naszego bloku (w naszym przypadku pojawia się ona
automatycznie, poniewa\
mamy tylko jeden blok w rysunku) i nacisnąć OK.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
Tworzenie bloków zewnętrznych
W pierwszym kroku nazwiemy wspomniany blok (pozwoli to na jego Å‚atwÄ… identyfikacjÄ™)
i podamy miejsce jego zapisania (mo\
e to być równie\
miejsce sieciowe). Następnie
wybierzemy obiekty. Kolejnym krokiem będzie wskazanie punktu bazowego.
Rys. 51. Okienko dialogowe Zapisz blok [6, s. 217]
I w tej chwili mamy wykonany blok zewnętrzny, którym mo\
emy się dzielić z ka\
dym
projektantem. Wstawianie takiego bloku jest analogiczne do wstawiania bloku wewnętrznego
 jedyną ró\
nicą jest konieczność znalezienia go na dysku lub w sieci.
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak siÄ™ wymiaruje w AutoCAD?
2. Jak się wymiaruje średnice, promienie oraz kąty?
3. Co to są bloki i jakie znasz rodzaje bloków?
4. Jak tworzymy warstwy i jakie sÄ… cechy warstw?
5. Jak włączamy i wyłączamy warstwy?
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Narysuj trójkąt prostokątny o bokach: 30, 40, 50, a następnie korzystając
z wymiarowania liniowego zwymiaruj jego wszystkie boki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) rozpocząć od wymiaru poziomego,
2) uruchomić polecenie: wymiarowanie liniowe,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56
3) określić początek pierwszej pomocniczej linii wymiarowej: naciśnij prawy przycisk
myszy,
4) wybrać obiekt do wymiarowania: P1,
5) określić poło\
enie linii wymiarowej lub [wtekst/tekst/kąt/poziomo/pionowo/obrócony]:
P2,
6) wykonać takie samo postępowanie dla wymiaru pionowego,
7) wykonać takie samo postępowanie dla wymiaru dopasowanego.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 zestaw komputerowy,
 program AutoCAD.
Ćwiczenie 2
Narysuj dwa okręgi, a następnie zwymiaruj odległość pomiędzy środkami okręgów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) rozpocząć od wymiaru poziomego,
2) uruchomić polecenie: wymiarowanie liniowe,
3) określić początek pierwszej pomocniczej linii wymiarowej: P1,
4) określić początek drugiej pomocniczej linii wymiarowej: P2,
5) określić poło\
enie linii wymiarowej lub [wtekst/tekst/kąt/poziomo/pionowo/obrócony]:
P3.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 zestaw komputerowy,
 program AutoCAD.
4.8.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić, jak korzystamy z wymiarowanie liniowego?
1
1

2) określić, jak wymiarujemy kąty, średnice i promienie?
1
1

3) określić, jak tworzymy bloki i jak je wykorzystujemy wstawiając do
nowego rysunku? 1
1

4) określić, jak definiujemy warstwy?
1
1

5) określić, jak rysujemy na wybranej warstwie?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
57
4.9. Drukowanie wykonanych rysunków
4.9.1. Materiał nauczania
Wydruki
Drukowanie rysunku jest zwieńczeniem całego procesu projektowanie i rysowania.
Pomimo upowszechniania siÄ™ elektronicznej wymiany danych, wydruk jest wciÄ…\

obowiÄ…zujÄ…cym standardem.
Rys. 52. Rysunek do drukowana [z
ródło własne]
Jak widać, na modelu znajduje się kilka wymiarów i są zało\
one warstwy. Kolejnym krokiem
będzie przejście z obszaru modelu, w którym do tej pory rysowaliśmy, w obszar papieru. Aby
tego dokonać, wciskamy zakładkę zatytułowaną Arkusz 1.
Rys. 53. Zakładka rozmieszczenia wydruku [6, s. 228]
Z chwilą wejścia w obszar papieru poka\
e się okno dialogowe pozwalające wybrać rodzaj
drukarki. W oknie tym wybieramy drukarkę, którą mamy podłączoną do zestawu
komputerowego. Drukarka musi wcześniej być zainstalowana i gotowa do u\
ycia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
58
Rys. 54. Parametry ustawień strony  wybór drukarki [6, s. 229]
JednÄ… z zalet tego okna dialogowego jest mo\
liwość przejścia za pomocą odpowiedniej
zakładki do ustawień arkusza papieru, na którym dokonamy wydruku. Mo\
emy ustawić tu
orientacjÄ™ papieru oraz skalÄ™ globalnÄ… dla naszego arkusza.
Rys. 55. Parametry ustawień strony  wybór rozmiaru papieru [6, s. 229]
Po zatwierdzeniu wszystkich opcji  na początek trzeba wybrać opcje domyślne dla naszej
drukarki systemowej  naszym oczom uka\
e siÄ™ zdefiniowana kartka papieru z wstawionym
w centralnym punkcie przygotowanym przez nas rysunkiem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
59
Rys. 56. Przykładowa strona przygotowana do wydrukowania [6, s. 231]
Na rozmieszczonym w ten sposób wydruku mo\
emy narysować tabliczkę, ramkę oraz opisy
rysunku. Przed wydrukiem nale\
y zapisać na dysku rysunek, wybierając z menu: plik 
zapisz. Następnie drukujemy klikając ikonę wydruku lub wybierając z menu: plik  drukuj.
W taki sposób mo\
emy wykonać całościowy rysunek, ale co zrobić, jeśli chcemy pokazać
pewne fragmenty z bliska? Zobaczymy teraz, jak przygotować wydruk zawierający tak zwane
rzutnie. Dzięki nim będziemy mogli pokazać detale rysunkowe w ró\
nej skali oraz rozmieścić
rzutnie w taki sposób, aby w pełni wykorzystać nasz arkusz rysunkowy. Przejdz
my, zatem do
zakładki Arkusz 2, zatwierdz
my ustawienia kartki i drukarki oraz usuńmy nasz zdefiniowany
obszar wydruku tak, aby otrzymać pustą kartkę. W tej chwili mo\
emy zacząć definiować
własne rzutnie, w których umieścimy interesujące nas fragmenty rysunku w odpowiedniej
skali.
Aby ułatwić sobie generowanie rzutni, proponuję wyciągnąć na pulpit pasek narzędzi
Rzutnie.
Rys. 57. Pasek narzędzi: rzutnie [z
ródło własne]
Pasek ten pozwala na zarzÄ…dzanie rzutniami, definiowanie nowych rzutni oraz ustalanie skali
w ju\
zdefiniowanych rzutniach.
Gdy chcemy przekształcić dowolny obiekt np. model na rys. 52, w rzutnie, nale\
y wykonać
następujące czynności. Za pomocą ikonki zatytułowanej: przekształć obiekt w rzutnie
zamieńmy narysowany kształt w rzutnię  w nowej rzutni, praktycznie od razu, pojawi się
narysowany przez nas rysunek. Teraz mo\
emy bez przeszkód ustawić jego skalę za pomocą
menu rozwijanego, które znajduje się na naszym pasku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
60
Rys. 58. Dobieranie skali [z
ródło własne]
Po ustawieniu skali rysunek zniknął. Jesteśmy go w stanie znalez
ć za pomocą narzędzia Pan
(popularna łapka). Jeśli dwa razy klikniesz wewnątrz zdefiniowanej rzutni, jej obwódka
zmieni siÄ™ na pogrubionÄ….
Rys. 59. Znalezienie obiektu [\
ródło własne]
Wtedy mo\
esz dowolnie edytować rysunek tak, jak w obszarze modelu  wystarczy
przesunąć rysunek łapką w odpowiednie miejsce i ju\
. Jak widać, rzutnie mogą być
prostokÄ…tne lub nie  mo\
emy je tworzyć z zastosowaniem polilinii. Nasza inwencja twórcza
oraz zmysł artystyczny daje tu szerokie pole do popisu. Arkuszy, na których przedstawimy
nasz rysunek, równie\
mo\
emy zdefiniować kilka.
4.9.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób korzystamy w narzędzia drukuj?
2. Jak wybieramy rodzaj drukarki?
3. Jak zmieniamy parametry ustawień strony?
4. Co to są rzutnie i do czego słu\
Ä…?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
61
4.9.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Narysuj dowolny obiekt, a następnie wydrukuj go na drukarce.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) narysować rysunek.
2) przejść do zakładki o nazwie: układ1,
3) wybrać z menu: plik  menad\
er ustawień strony  nowe,
4) wpisać: w polu nazwa nowych ustawień strony  nazwę tworzonych ustawień strony
i OK,
5) wybrać z listy rozwijalnej w oknie: ustawienia strony  rodzaj drukarki lub plotera,
6) wybrać z listy rozwijalnej rozmiar papieru, orientację wydruku, skalę wydruku, obszar do
wydrukowania i przesunięcie początku wydruku,
7) zamknąć menad\
era wydruku,
8) zapisać dokonane zmiany na dysku,
9) wydrukować rysunek wybierając z menu: plik  drukuj.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 zestaw komputerowy,
 program AutoCAD.
4.9.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić, jak drukujemy dowolny rysunek?
1
1

2) określić, jak drukujemy fragment dowolnego rysunku?
1
1

3) określić, jak przygotować wydruk zawierający tak zwane rzutnie?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
62
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 28 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi.
Tylko jedna mo\
liwość jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanej pracy.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 40 min.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. W rysunku technicznym zasadniczym formatem jest format
a) A4.
b) A0.
c) A2.
d) A1.
2. Zdanie fałszywe to: do materiałów i przyborów rysunkowych
a) nale\
y papier, ołówki, komplet cyrkli.
b) nale\
ą ołówki.
c) nale\
y komplet cyrkli.
d) nale\
Ä… no\
yczki.
3. Rzutowanie prostokÄ…tne polega na
a) wyznaczeniu rzutów aksonometrycznych.
b) wyznaczeniu rzutów prostokątnych przedmiotu na wzajemnie prostopadłych
rzutniach.
c) wyznaczeniu rzutów prostokątnych przedmiotu na wzajemnie równoległych
rzutniach.
d) rysowaniu przedmiotu w dimetrii ukośnej.
4. Przedmioty wydłu\
one najczęściej rysuje się w przekroju
a) wzdłu\
nym i poprzecznym.
b) Å‚amanym.
c) stopniowym.
d) czÄ…stkowym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
63
5. Przedstawiony na rysunku przekrój przedmiotu jest przekrojem
a) wzdłu\
nym.
b) poprzecznym.
c) Å‚amanym.
d) stopniowym.
6. Pokazany na rysunku przedmiot jest przedstawiony w
a) półwidoku.
b) półprzekroju.
c) ćwierćprzekroju.
d) kładzie.
7. Rysunek przedstawia
a) kład miejscowy przedmiotu.
b) kład przesunięty przedmiotu.
c) widok przedmiotu.
d) przekrój przedmiotu.
8. Wymiarowaniem nazywa się czynność
a) umieszczania na szkicu (rysunku) wymiarów przedmiotu.
b) odwzorowywania kształtów przedmiotu na rysunku.
c) mierzenia przedmiotu.
d) dobierania grubości linii stosowanych na rysunku.
9. Przedstawiony na rysunku łańcuch wymiarowy jest łańcuchem
a) otwartym.
b) zamkniętym.
c) półotwartym.
d) półzamkniętym.
10. Zasada pomijania wymiarów oczywistych polega na
a) podawaniu wszystkich wymiarów.
b) podawaniu wszystkich wymiarów koniecznych  i tylko koniecznych  do
jednoznacznego odtworzenia przedmiotu, wszystkich zaś wymiarów oczywistych
pomijaniu (nie podawaniu ich).
c) pomijaniu niektórych wymiarów.
d) podawaniu ka\
dego wymiaru tylko jeden raz.
11. Przy wymiarowaniu średnic liczbę wymiarową poprzedza się znakiem
a) Ø.
b) R.
c) •.
d) O.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
64
12. Oznaczenie dotyczy
a) pochylenia.
b) zbie\
ności.
c) promienia.
d) przekroju kwadratowego.
13. Przy rzutowaniu prostokÄ…tnym rzut w kierunku A jest rzutem
a) z góry.
b) z dołu.
c) głównym.
d) z tyłu.
14. Podziałka 1:5 jest podziałką
a) naturalnÄ….
b) powiększającą.
c) zmniejszajÄ…cÄ….
d) pomocniczÄ….
15. Tabliczki rysunkowe umieszcza siÄ™ na rysunku w
a) prawym górnym rogu.
b) prawym dolnym rogu.
c) lewym górnym rogu.
d) lewym dolnym rogu.
16. Program AutoCAD przeznaczony jest do
a) słuchania muzyki.
b) obliczeń matematycznych.
c) edycji tekstu.
d) projektowania rysunków.
17. Pliki zapisane w formacie AutoCAD posiadajÄ… rozszerzenie
a) RAR.
b) DWT.
c) XLS.
d) DAT.
18. Poprawienie rysunku powoduje, \
e musimy
a) zapisać nową wersję.
b) nic nie robić, program za nas zapisze.
c) zapisać, ale tylko poprawki.
d) lub mo\
emy zapisać póz
niej.
19. OkrÄ…g mo\
na narysować za pomocą
a) 3 punktów.
b) 7 punktów.
c) programu, który zrobi to automatycznie.
d) cyrkla.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
65
20. Wielobok narysowany w AutoCAD mo\
e składać się minimum z
a) 1 boku.
b) 2 boków.
c) 3 boków.
d) 5 boków.
21. Do usuwania niepotrzebnych obiektów słu\
y polecenie
a) kopiuj.
b) wyma\
.
c) przesuń.
d) utnij.
22. Do zaokrÄ…glania naro\
ników obiektów słu\
y polecenie
a) wydłu\
.
b) zaokrÄ…glaj.
c) fazuj.
d) przesuń.
23. Dowolny obiekt mo\
na obrócić o
a) 90 stopni.
b) 180 stopni.
c) dowolną ilość stopni.
d) 125 stopni.
24. Do wymiarowania rysunku słu\
y pasek narzędzi
a) lupa.
b) wymiar.
c) okno.
d) zoom.
25. Wymiarowanie kąta między dwoma odcinkami prostymi odbywa się
a) za pomocÄ… funkcji.
b) za pomocÄ… odpowiedniego polecenia.
c) automatycznie.
d) za pomocÄ… linijki.
26. Bloki definiujemy w następujący sposób
a) bez nazwy.
b) podajÄ…c unikalnÄ… nazwÄ™.
c) edytujÄ…c tekst.
d) program zrobi to automatycznie.
27. Warstwa standardowa, która istnieje zawsze nazywa się
a) warstwa 0.
b) pierwsza warstwa.
c) warstwa biała.
d) warstwa 1.
28. Wydrukowanie rysunku do pliku to
a) wydruk na drukarce.
b) wydruk na ploterze.
c) brak wydruku.
d) tak zwany wydruk na dysku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
66
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ...............................................................................
Wykonywanie rysunków technicznych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
23 a b c d
24 a b c d
25 a b c d
26 a b c d
27 a b c d
28 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
67
6. LITERATURA
1. Buksiński T., Szpecht A.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1996
2. Dobrzański T.: Rysunek techniczny maszynowy. WNT, Warszawa 1994
3. Giełdowski L.: Konstrukcje mebli. Część 1. Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1995
4. Kosiński Cz.: Rysunek zawodowy w meblarstwie. Część I i II. WSiP, Warszawa 1986
5. Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechaników. WSiP, Warszawa 1999
6. Pikoń A.: AutoCAD 2007 PL  pierwsze kroki. Helion, Gliwice 2007
7. Sławiński M.: Rysunek zawodowy dla stolarza. WSiP, Warszawa 1998
8. Waszkiewiczowie E. i S.: Rysunek zawodowy dla zsz. WSiP, Warszawa 1996
9. Zbiór Polskich Norm: Rysunek techniczny
10. Zbiór Polskich Norm: Rysunek techniczny maszynowy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
68