MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI
Anna Matyga
Wykonywanie rysunku odzieżowego
311[34].Z2.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Jadwiga Idryjan-Pajor
mgr Joanna Żaworonek
Opracowanie redakcyjne:
Marcin Olifirowicz
Konsultacja:
dr inż. Janusz Figurski
Korekta:
Małgorzata Niezgoda
Edyta Kozieł
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[34].Z2.01
Wykonywanie rysunku odzieżowego zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
technik technologii odzieży
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
 SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Rysunek sylwetek statycznych i w ruchu: dziecka, kobiety i mężczyzny 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 13
4.1.3. Ćwiczenia 14
4.1.4. Sprawdzian postępów 16
4.2. Zasady perspektywy zbieżnej 17
4.2.1. Materiał nauczania 17
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 20
4.2.3. Ćwiczenia 21
4.2.4. Sprawdzian postępów 22
4.3. Pomiary antropometryczne 23
4.3.1. Materiał nauczania 23
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 26
4.3.3. Ćwiczenia 26
4.3.4. Sprawdzian postępów 28
4.4. Rysunek modelowy i żurnalowy 29
4.4.1. Materiał nauczania 29
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 33
4.4.3. Ćwiczenia 33
4.4.4. Sprawdzian postępów 34
4.5. Światłocień w rysunku 35
4.5.1. Materiał nauczania 35
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 36
4.5.3. Ćwiczenia 36
4.5.4. Sprawdzian postępów 37
5. Sprawdzian osiągnięć 38
6. Literatura 43
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik, który będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o proporcjach sylwetki ludzkiej,
pomiarach antropometrycznych, zasadach perspektywy zbieżnej, a także ułatwi Ci wykonywanie
rysunków modelowych i żurnalowych.
Poradnik ten zawiera:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć
opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę
oraz inne z
ródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają:
" wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,
" pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
" sprawdzian teoretyczny,
" sprawdzian umiejętności praktycznych.
4. Przykład zadania/ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy
i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego ćwiczenia jest dowodem osiągnięcia
umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej. Wykonując sprawdzian
postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał
albo nie.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po
przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Jednostka modułowa: Wykonywanie rysunku odzieżowego, której treści teraz poznasz jest
jednym z modułów koniecznych do zapoznania się z procesem projektowania i modelowania
odzieży  schemat 1.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny
pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te
poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Moduł 311[34].Z2
Proces projektowania
i modelowania odzieży
311[34].Z2.01
Wykonywanie rysunku odzieżowego
311[34].Z2.02 311[34].Z2.03
Projektowanie odzieży Stylizowanie ubiorów
311[34].Z3.04
Modelowanie podstawowych form odzieży
311[34].Z2.05 311[34].Z2.06
Modelowanie form odzieży zgodnie Modelowanie form odzieży
z projektem plastycznym dla sylwetek nietypowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej  Wykonywanie rysunku
odzieżowego powinieneś umieć:
- wykonywać szkice podstawowymi technikami rysunkowymi,
- stosować podstawowe techniki rysunkowe do projektowania kompozycji płaskich
i przestrzennych,
- projektować kompozycje kolorystyczne,
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,
- dobrać przybory i materiały do wykonania rysunku,
- stosować zasady prezentacji i ekspozycji prac plastycznych oraz projektów,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- określić proporcje sylwetki damskiej i męskiej,
- określić proporcje sylwetki dziecka,
- określić położenie podstawowych punktów pomiarowych na figurze ludzkiej,
- zorganizować stanowisko do wykonywania rysunków odzieży zgodnie z zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wymaganiami ergonomii,
- dobrać materiały i przybory rysunkowe,
- narysować schemat sylwetki dziecka, kobiety i mężczyzny,
- dokonać podziału sylwetki statycznej dziecka, kobiety i mężczyzny,
- sporządzić rysunek sylwetki dziecka, kobiety i mężczyzny w ruchu,
- zastosować zasady perspektywy w rysowaniu sylwetki ludzkiej,
- naszkicować odzież w ujęciu perspektywicznym,
- zastosować pomiary antropometryczne w rysowaniu sylwetek ludzkich,
- narysować prosty ubiór na sylwetce statycznej,
- narysować prosty ubiór na sylwetce w ruchu,
- odczytać proporcje odzieży z rysunku modelowego,
- określić zasady wykonywania rysunków modelowych,
- wykonywać rysunek modelowy odzieży,
- wykonywać rysunek modelowy odzieży w ułożeniu płaskim,
- posłużyć się rysunkiem żurnalowym,
- zastosować techniki kopiowania rysunków żurnalowych,
- wykonać rysunek techniczny prostego wyrobu odzieżowego,
- zastosować światłocień w rysunku odzieżowym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Rysunek sylwetek statycznych i w ruchu: dziecka, kobiety
i mężczyzny
4.1.1. Materiał nauczania
Proporcje figury ludzkiej
Podczas rysowania odzieży jest potrzebna, a nawet niezbędna znajomość proporcji figury
ludzkiej. Trzeba nauczyć się rysować człowieka w sposób uproszczony, schematyczny, ale na tyle
fachowo, aby prawidłowo wyrazić proporcje budowy ciała, wiek i płeć.
Rys.1. Porównanie proporcji sylwetki: a) dziecka rocznego, b) kobiety
y
ródło: Czurkowa M.H., Ulawska-Bryszewska I.: Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP, Warszawa 1996.
Proporcje, a zwłaszcza wysokość głowy w stosunku do wysokości całej sylwetki informują nas
1
o wieku. U rocznego niemowlęcia wysokość głowy stanowi wysokości całego ciała. W miarę
4
rozwoju tułów i nogi dziecka rosną szybciej niż głowa. Wskutek tego proporcje ulegają zmianom
wraz z wiekiem. U dziecka dwuletniego stosunek wysokości głowy do całego wzrostu jest jak 1:5.
W wieku czterech lat stosunek ten wynosi 1:5,5. W wieku 6÷8 lat  1:6; dziesiÄ™ciu lat  1:6,5,
1
czternastu lat  1:7,5. w wieku 18÷22 lat wysokość gÅ‚owy dochodzi do normy i stanowi caÅ‚ego
8
wzrostu przy figurze wysokiej (rys.1.).
Rysunki sylwetek statycznych: dziecka, kobiety, mężczyzny (rys. 2)
Rysunki modeli odzieżowych na sylwetce można wykonywać z wykorzystaniem
odpowiedniego schematu. Odrysowuje się wówczas schemat sylwetki i nadaje mu odpowiedni
kształt. Metodę te poleca się tym, którzy mają trudności ze wzrokową oceną proporcji figury
ludzkiej. Schematy sylwetki kobiecej i męskiej są oparte na kanonie 1:8 (wielkość głowy stanowi
1
wysokości ciała), schemat sylwetki dziecięcej zaś na proporcji 1:6. Proporcje dziecka są zmienne
8
w zależności od wieku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Instrukcja wykonania schematu sylwetki kobiecej:
Do zbudowania schematu sylwetki jest potrzebny odcinek l, dowolnej długości, cała sylwetka
ma wysokość 8xl. DÅ‚ugość odcinka podstawowego l sÅ‚uży do budowania innych miar ( ½ l, ź l).
W celu wykonania schematu sylwetki kobiecej należy: (rys. 2a.)
 narysować pionową linię środkową (oś symetrii) i zaznaczyć na niej 8 odcinków równych l,
 przez zaznaczone punkty przeprowadzić linie poziome, które stworzą pola od I do VIII; pola te
należy odpowiednio oznaczyć,
1
 w polu I zaznaczyć na obu liniach poziomych odcinki równe l z obu stron osi symetrii,
3
zbudować prostokąt i wpisać w niego owalny kształt głowy,
 pole II podzielić poziomo na połowy; na linii podziału zaznaczyć po obu stronach osi symetrii
2
odcinki równe (linia ramion),
3
 górną połowę pola II podzielić jeszcze raz na pół i zaznaczyć miejsce podziału punktem na osi
symetrii; połączyć ten punkt z punktem ramion,
1
 szyję zaznaczyć, odmierzając po l z obu stron osi symetrii (od podstawy głowy do zarysu
6
ramion),
1
 na dolnej linii pola III zaznaczyć po obu stronach osi symetrii odcinki równe l (linia talii),
3
2
 na dolnej linii pola IV zaznaczyć po obu stronach osi symetrii odcinki równe l (linia bioder),
3
połączyć punkty bioder z punktami talii,
1
 na dolnej linii pola VIII zaznaczyć po obu stronach osi symetrii odcinki równe l (linia stóp),
3
1
 w polu VIII zaznaczyć linię poziomą na wysokości l , mierząc od dołu pola VIII, odmierzyć
3
1
na wyznaczonej linii odcinki równe l po obu stronach osi symetrii (linia kostek),
4
 połączyć punkty kostek z punktami stóp; punkty kostek połączyć z punktami bioder,
 w przecięciu dolnej linii pola II i linii tułowia (boki) znajdują się punkty pach; poprowadzić od
1
nich linie wewnętrzne rąk, sięgające do wysokości l od dołu pola V; tę wysokość można
4
zaznaczyć linią poziomą, linie wewnętrzne rąk nie mogą stykać się z sylwetką, obowiązuje
minimalna odległość od bioder (na linii bioder), na przykład 2mm,
 linie zewnętrzne rąk  budują ich kształt; na linii talii wyznaczyć szerokości rąk w łokciu,
1
odmierzając odcinek równy l od wewnętrznych linii rąk,
4
1
 na linii bioder zaznaczyć szerokości rąk w nadgarstku, odmierzając odcinek równy l od
8
wewnętrznej strony ręki,
 w polu V wykonać rysunek dłoni (kształt trapezu).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Rys.2. Schematy sylwetek: a) kobiety, b) mężczyzny, c) dziecka.
y
ródło: Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warsawa 2000.
Instrukcja wykonania schematu sylwetki męskiej:
Do zbudowania schematu sylwetki jest potrzebny odcinek l, dowolnej długości, cała sylwetka
ma wysokość 8xl. DÅ‚ugość odcinka podstawowego l sÅ‚uży do budowania innych miar (½ l, ź l).
W celu wykonania schematu sylwetki męskiej należy: (rys. 2b.)
 narysować pionową linię środkową (oś symetrii) i zaznaczyć na niej 8 odcinków - równych l,
przeprowadzić przez nie linie poziome i oznaczyć pola od I do VIII;,
1
 na górnej i dolnej linii pola I odmierzyć odcinki równe l z obu stron osi symetrii; połączyć
3
punkty i zbudować prostokąt, wpisać w niego kształt głowy, nadając jej kształt
zgeometryzowany,
 pole II podzielić poziomo na połowy; na wyznaczonej linii odmierzyć odcinki równe wielkości
głowy z obu stron osi symetrii (linia ramion),
 górną część pola II podzielić na pół i oznaczyć to miejsce punktem na osi symetrii i połączyć
ten punkt z punktami ramion,
1
 szyję zaznaczyć, odmierzając odcinek równy l z obu stron osi symetrii (od podstawy głowy
4
do zarysu ramion),
1
 w polu VIII na jego dolnej linii, zaznaczyć odcinki równe l po obu stronach osi symetrii,
2
(linia pasa),
 biodra znajdują się na dolnej linii pola IV, ich szerokość jest wyznaczona linią łączącą punkty
nóg pola VIII z punktami ramion pola II,
 punkty pasa połączyć z punktami ramion oraz punktami bioder,
 punkty pach znajdują się w miejscu przecięcia linii tułowia z dolna linia pola II,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
1
 linie wewnętrzne rąk sięgają od punktów pach do linii pola V odmierzonej odcinkiem l od
4
dołu pola V, linie te nie muszą się stykać z punktami bioder, powinny być oddalone minimalnie,
np. mm od punktów bioder,
1
 na linii pasa odmierzyć odcinki równe l od linii wewnętrznej ręki (punkty łokcia); na linii
3
1
bioder odmierzyć l od linii wewnętrznej ręki (punkty nadgarstka), połączyć punkty nadgarstka
4
z punktami Å‚okci, a punkty Å‚okci z punktami ramion,
 dłonie narysować w kształcie trapezu,
 na dolnej linii pola VIII zaznaczyć linię poziomą (linia kostek), ich szerokość określa linia
wyznaczona wcześniej, łącząca punkty pola VIII z punktami ramion, punkty kostek należy
połączyć z punktami stóp,
 linia środkowa, wyznaczająca długość nóg, sięga od linii bioder do dolnej linii pola VIII.
Instrukcja wykonania schematu sylwetki dziecięcej:
Do zbudowania schematu sylwetki jest potrzebny odcinek l, dowolnej długości, cała sylwetka ma
2 1
wysokość 8 x l. Długość odcinka podstawowego l służy do budowania innych miar, np. l , l , itd.
3 3
W celu wykonania schematu sylwetki dziecięcej należy: (rys. 2c.)
 narysować linię pionową (oś symetrii) i zaznaczyć na niej 6 odcinków długości l; przez
zaznaczone punkty przeprowadzić linie poziome, wyznaczone pola oznaczyć od I do VI;
1
 na obu liniach pola i zaznaczyć odcinki równe l z dwóch stron osi symetrii, zbudować
2
kwadrat i wpisać w niego okrągły kształt głowy; pole II podzielić poziomo na trzy równe części;
1 2
na pierwszej górnej linii podziału ( l od góry) odmierzyć odcinki równe l z obu stron osi
3 3
symetrii (punkty ramion);
 połączyć punkty ramion z punktem podstawy głowy na osi symetrii;
 narysować linie pionowe styczne do głowy, sięgające do połowy pola IV;
 na drugiej od góry, wyznaczonej poziomo linii pola II, znajdują się punkty pach; powstają one z
przecięcia linii tułowia i drugiej, wyznaczonej wcześniej, linii poziomej pola II;
 od punktów pach poprowadzić linie wewnętrzne rąk, sięgającej do wyznaczonej wcześniej linii
pola IV;
1
 linia łokci w polu III jest odległa o l od górnej linii pola III;
3
1
 łokieć znajduje się na linii talii w odległości l od linii wewnętrznej ręki; punkty łokci
6
połączyć z punktami ramion i nadgarstka;
1
 w polu VI zaznaczyć poziomo linię odległą o l od dołu pola VI; na niej zaznaczyć szerokość
4
1
kostek, odmierzajÄ…c l z obu stron osi symetrii;
4
1
 szerokość stóp zaznaczyć na dolnej linii pola VI, odmierzając l z obu stron osi symetrii;
3
 połączyć punkty kostek z punktami stóp i punktami bioder.
Rysunki sylwetek w ruchu: dziecka, kobiety, mężczyzny. [2]
Rysunki modelowe i żurnalowe można wykonywać, stosując odpowiednio przygotowany
schemat. W tym celu należy na odpowiednio sztywnym kartonie wykreślić linie, zarysowujące
sylwetkę ludzką (kobiecą, męską, dziecięcą), zgodnie z instrukcją. Następnie wyciąć schemat
i ponacinać go w miejscach  ruchomych , zaznaczonych na rysunku 2 a, b, c strzałkami (szyja,
pachy, talia, łokcie, nadgarstki, kolana, kostki)  strzałki wskazują na kierunek cięcia. Należy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
przecinać ostrożnie, by nie uszkodzić schematu. Schematowi sylwetki trzeba nadać właściwy
kształt, wydobywając cechy figury kobiecej, męskiej lub dziecięcej.
Uzyskany w ten sposób schemat obrysowuje się lekko ołówkiem, najpierw tułów z głową,
potem ręce, a na końcu nogi. Najprościej rysuje się sylwetkę w pozycji frontalnej. Aby uzyskać
efekt ruchu, trzeba zastosować dowolną pozę:
 według pozującego modelu,
 według obrazu zapamiętanego,
 na podstawie ilustracji (rys.3.).
Rys. 3. Rysunek modelowy na podstawie ilustracji
y
ródło: Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000
Pokazując ruch na sylwetce korzystnie jest zastosować w rysunku pozę kontrapostu. Jest to
poza, w której masa ciała spoczywa na jednej nodze. Daje on możliwość uzyskania efektu
minimalnego ruchu, dynamiki. Rysunek postaci w kontrapoście pozwala zaprezentować sposób
układania się ubioru na figurze.
Aby narysować postać w kontrapoście należy:
" narysować linię środkową (pion postaci) i wrysować głowę wraz z szyją, tak by środek szyi
znajdował się na tej linii (rys.4a),
" linie talii i bioder narysować ukośnie, uniesione w jednym kierunku (nie mają tu
zastosowania skróty perspektywiczne, gdyż postać jest oglądana frontalnie), następnie
wrysować odpowiednio upozorowany tułów wraz z głową (rys.4b.),
" na linii środkowej oprzeć nogę, na której spoczywa masa ciała, a następnie narysować
kostkÄ™ tej nogi,
" rysunek drugiej nogi oraz rąk wykonać w ustawieniu dowolnym (rys.4c.).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Rys. 4. Sposób rysowania sylwetki w pozie kontrapostu: a) narysowanie linii środkowej, wrysowanie głowy i szyi,
b) narysowanie linii talii i bioder, c) narysowanie nóg.
y
ródło: Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000
Nadając kształt sylwetce ludzkiej należy pamiętać o jej odpowiednim wymodelowaniu (rys.5.).
Zgodnie z zaobserwowanÄ… budowÄ… muskulatury ludzkiej trzeba w pewnych partiach schemat:
" poszerzyć  mięśnie ramion, przedramiona, talię i tułów,
" zwęzić  w partii nóg, okolicy przedramienia, nadgarstka,
" zaokrąglić  w partiach szyi,
" zwrócić szczególną uwagę na miękkie ukształtowanie nóg.
Rys. 5. Powstawanie rysunków na schemacie sylwetki: a) kobiecej, b) męskiej, c) dziecięcej
y
ródło: Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000.
Należy również nadać właściwy kształt głowie, rysując włosy (rys.6a), kształt twarzy oraz jej
rysy (oczy, usta, rys.6b):
" twarz musi być mniejsza i węższa niż schematyczny owal głowy (twarz dorosłego
człowieka zajmuje 3/4 wysokości głowy, 1/4 zaś stanowią włosy),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
" twarz podzielić na trzy części:
- I część  od linii nasady włosów do linii brwi,
- II część  od linii brwi do linii nosa,
- III część  od linii nosa do krawędzi brody,
" linię ust umieścić w odległości 2/3 od dolnej linii twarzy,
" oczy i usta rysować syntetycznie, bez zbędnych szczegółów.
Rys. 6. Sposób rysowania: a) włosów, b) zarysu twarzy
y
ródło: Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000
Rysunki modelowe i żurnalowe nie są portretami. Ukazuje się na nich modny indywidualizm
twarzy, bez rzęs, barwy tęczówki itp.
Kreska na rysunku włosów powinna być dostosowana do faktury i sposobów ich układania się:
" włosy długie proste rysuje się linią ciągłą, wąską,
" włosy faliste linią miękką, falującą,
" włosy sterczące, krótkie rysuje się kreskami w różnych kierunkach,
" włosy kręcone rysuje się liniami spiralnymi, falistymi, lekkimi.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie sÄ… proporcje figury ludzkiej?
2. Jakie różnice można wyodrębnić w proporcjach sylwetki dziecka rocznego i kobiety?
3. Jakie różnice występują w proporcjach sylwetek: kobiety, mężczyzny i dziecka?
4. Jakie sÄ… zasady wykonania schematu sylwetki kobiety?
5. Co należy zrobić, aby wykonać schemat sylwetki męskiej?
6. Jakie sÄ… sposoby wykonania schematu sylwetki dziecka?
7. W jaki sposób przygotujesz schemat sylwetki ludzkiej do rysowania sylwetki w ruchu?
8. Co należy zrobić, aby uzyskać efekt ruchu sylwetki?
9. Co to jest poza kontrapostu?
10. W jaki sposób narysujesz sylwetkę w pozie kontrapostu?
11. Jakie czynności wykonasz, aby wymodelować sylwetkę przedstawioną na schemacie?
12. Jakie znasz sposoby rysowania twarzy?
13. Jakie znasz sposoby rysowania włosów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj schemat sylwetki kobiety.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją wykonania schematu sylwetki kobiety (Materiał nauczania pkt.4.1.1),
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4) wykonać schemat krok po kroku zwracając szczególną uwagę na dokładność pomiarów
(odcinek l),
5) sprawdzić proporcje sylwetki (w razie trudności skorzystać z pomocy nauczyciela),
6) wymodelować kształty sylwetki,
7) wyciąć wykonany schemat,
8) ponacinać sylwetkę w odpowiednich miejscach,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 blok techniczny formatu A4,
 ołówki różnej twardości (H, HB, B),
 przybory kreślarskie,
 gumka,
 nożyczki,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Wykonaj schemat sylwetki mężczyzny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją wykonania schematu sylwetki kobiety (Materiał nauczania pkt. 4.1.1),
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4) wykonać schemat krok po kroku zwracając szczególną uwagę na dokładność pomiarów
(odcinek l),
5) sprawdzić proporcje sylwetki (w razie trudności skorzystać z pomocy nauczyciela),
6) wymodelować kształty sylwetki,
7) wyciąć wykonany schemat,
8) ponacinać sylwetkę w odpowiednich miejscach,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- blok techniczny formatu A4,
- ołówki różnej twardości (H, HB, B),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
- przybory kreślarskie,
- gumka,
- nożyczki
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Wykonaj schemat sylwetki dziecka.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją wykonania schematu sylwetki kobiety (Materiał nauczania pkt. 4.1.1),
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4) wykonać schemat krok po kroku zwracając szczególną uwagę na dokładność pomiarów
(odcinek l),
5) sprawdzić proporcje sylwetki (w razie trudności skorzystać z pomocy nauczyciela),
6) wymodelować kształty sylwetki,
7) wyciąć wykonany schemat,
8) ponacinać sylwetkę w odpowiednich miejscach,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 blok techniczny formatu A4,
 ołówki różnej twardości (H, HB, B),
 przybory kreślarskie,
 gumka,
 nożyczki,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 4
Naszkicuj sylwetkÄ™ kobiety w ruchu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) wykonać po 3 szkice sylwetki z przodu, z tyłu i z boku  narysować ubiór (czas trwania 1-go
szkicu 10min.),
3) przez cały czas trwania ćwiczenia (10 min.) obserwować uważnie ustawienie (pozę) modelki,
4) wykorzystać poznane wiadomości na temat proporcji sylwetki kobiecej i usytuowania
poszczególnych części ciała,
5) sprawdzić proporcje sylwetki (w razie trudności skorzystać z pomocy nauczyciela),
6) dokonać analizy wykonanego ćwiczenia,
7) zaobserwować czy z każdym następnym szkicem czyni postępy,
8) wskazać swoje mocne i słabe strony,
9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) dokonać oceny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Wyposażenie stanowiska pracy:
 sztaluga,
 blok rysunkowy formatu A4, A3,
 ołówki różnej twardości (H, HB, B),
 przybory kreślarskie, gumka.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) dobrać materiały i przybory rysunkowe?
2) wykonać schemat sylwetki kobiety?
3) wykonać schemat sylwetki mężczyzny?
4) wykonać schemat sylwetki dziecka?
5) wykazać różnice między sylwetką statyczną, a dynamiczną?
6) naszkicować prosty ubiór na sylwetce w ruchu?
7) określić proporcje sylwetki damskiej?
8) określić proporcje sylwetki męskiej?
9) określić proporcje sylwetki dziecięcej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
4.2. Zasady perspektywy zbieżnej
4.2.1. Materiał nauczania
Podstawowe zasady perspektywy zbieżnej
Metody przedstawiania bryły na płaszczyz
nie stosowane w technice (rzuty prostokÄ…tne,
perspektywa równoległa) opierają się na ścisłych danych. Pozwalają one na dokładne
przedstawienie trójwymiarowego przedmiotu na płaszczyz
nie arkusza. W rysunku odręcznym
stosujemy perspektywę zbieżną, zwaną inaczej środkową lub malarską. Daje ona obraz przedmiotu
na płaszczyz
nie mniej lub więcej zniekształcony, zgodnie z prawami widzenia. Daje złudzenie
rzeczywistości. Stosunek wielkości przedmiotów oraz wrażenie głębi są przedstawione tak, jak
widzimy, zgodnie z poczuciem przestrzeni. Efekt przestrzenności można uzyskać albo rysując na
podstawie trafnej obserwacji, albo na zasadzie rzutu perspektywicznego zbieżnego.
Podstawowymi prawami perspektywy malarskiej są: pozorne zmniejszanie się przedmiotów
w miarę oddalania się od oka oraz pozorna zbieżność w kierunku horyzontu wszelkich linii
biegnących w głąb obrazu.
Horyzont jest to linia, wzdłuż której niebo pozornie styka się z powierzchnią ziemi. Położenie
tej linii zmienia się przy zmianie wysokości, na jakiej znajdują się nasze oczy (rys.7.).
W związku z tym mówimy o perspektywie  żabiej ,  sufitowej ,  z lotu ptaka .
Rys. 7. Położenie linii horyzontu zależnie od wysokości, na jakiej znajdują się oczy obserwatora
y
ródło: Czurkowa M.H., Ulawska-Bryszewska I.: Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP, Warszawa 1996
Punkt, w którym spotykają się wszystkie linie w rzeczywistości równoległe do siebie, dążące
w głąb obrazu, nazywa się punktem zbieżności. Jeżeli jest to punkt leżący na przecięciu się osi
naszego widzenia z liniÄ… horyzontu, nazywamy go punktem oka, inaczej ocznym. Jest to punkt na
horyzoncie, na który skierowany jest nasz wzrok. Zbiegają się w nim wszystkie linie równoległe do
kierunku naszego wzroku niezależnie od tego czy biegną po ziemi, czyli poniżej linii horyzontu,
czy też po niebie, powyżej linii horyzontu. Wiedząc, że geograficzny horyzont leży na wysokości
oczu patrzącego, z łatwością ustalimy jego położenie w przestrzeni zamkniętej.
Rysunek perspektywiczny polega na umiejętności poprawnego przedstawienia przedmiotów
trójwymiarowych, widzianych przez oko ludzkie, na płaszczyz
nie dwuwymiarowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Rysunek perspektywiczny w odzieży
W rysunku odzieży należy zdecydować się na zastosowanie takiego widoku
perspektywicznego, który optymalnie odzwierciedli sposób układania się na figurze:
- ujęcie en face (frontalne rys.8a.) wydaje się być mało naturalne, gdyż nie uwzględnia efektu
ruchu,
- ujęcie z dołu (rys.8b.) jest mało czytelne, gdyż w tej pozycji rzadko ogląda się figurę
w ubiorze,
- najbardziej korzystne jest ujęcie z góry (rys. 8b.), gdyż najczęściej spogląda się na otoczenie
z wysokości oczu.
Rys. 8. Fragmenty odzieży w perspektywie zbieżnej: a) widok frontalny, b) widok z góry, c) widok z dołu
y
ródło: Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000
Skróty perspektywiczne dotyczÄ… wyglÄ…du caÅ‚oÅ›ci ubiorów i ich detali (rys. 9a) w ujÄ™ciach ¾
(rys. 9b) oraz z boku (rys.9c), gdzie znajdują się dwa punkty zbiegu. Im bliższy jest skrót zbiegu,
tym skrót jest łagodniejszy.
Rys. 9. Rysunki perspektywiczne detali odzieży w ujÄ™ciu: a) frontalnym, b) ¾, c) z boku - żakiet
y
ródło: Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warsawa 2000
W rysunkach modelowych powinno się unikać skrótów perspektywicznych, gdyż ważna jest
czytelność wszystkich detali odzieży. W rysunku żurnalowym dopuszczalny jest łagodny skrót
perspektywiczny, w celu podkreślenia sposobu układania się materii na sylwetce.
Szkic żurnalowy, jako rysunek podkreślający cechy charakterystyczne figury, czy linii ubioru
może przedstawić odzież bądz
figurę w silnych skrótach perspektywicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Szkicowanie fragmentów odzieży w ujęciu perspektywicznym
Spódnice
Jedną z najłatwiejszych do rysowania części odzieży jest spódnica. Linie pasa i dołu spódnicy
są w rzeczywistości lekko spłaszczonymi kołami; w skrócie perspektywicznym przybierają one
kształt elips. Lekkie poszerzenie spódnicy u dołu powoduje falowanie dolnego jej brzegu, który
przez to w ogólnych tylko zarysach utrzymuje formę elipsy (rys. 10a).
Rys. 10. Różne rodzaje spódnic i sfałdowany brzeg
y
ródło: Czurkowa M.H., Ulawska-Bryszewska I.: Rysunek zawodowy. WSiP, Warszawa 1994
Trudność przy rysowaniu stanowi układ fałd w materiale. Zupełnie inaczej układają się fałdy
wynikające ze zmarszczenia, a inaczej  z rozkloszowania. Zmarszczki usztywniają materiał,
wskutek czego tuż przy zmarszczeniu tkanina zawsze mniej lub bardziej odstaje (rys.10b).
najwięcej fałd grupuje się przy wszyciu zmarszczenia w pasek. Tam są one najdrobniejsze, niżej zaś
łączą się w większe fałdy. W kloszowej spódnicy fałdy są najpłytsze tuż poniżej wszycia w pasek.
Im dalej od wszycia, tym fałdy są głębsze (rys.10c). Spódnica półkloszowa gładko przylega do
bioder, a fałdy tworzą się nisko (rys. 10d). Fałdy zaprasowane mają ostro załamane linie brzegowe
(rys.10e). W odzieży włożonej na figurę nie widzimy fałd w rzeczywistej szerokości. Im są bliżej
boku, tym większym skrótom perspektywicznym ulegają; na rysunku powinny, więc być coraz
węższe.
W celu poprawnego naszkicowania dolnej krawędzi spódnicy dobrze jest najpierw zaznaczyć
konstrukcję fałd, jak na rysunku 10f. Wtedy narysujemy prawidłowy układ fałd w spódnicy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Kołnierze
Rysunek kołnierza włożonego na figurę (lub manekina) powinien oddać walcowany kształt
szyi (rys.11)
Rys. 11. Rysunek kołnierza: a) prawidłowy, b) nieprawidłowy
y
ródło: Czurkowa M.H., Ulawska-Bryszewska I.: Rysunek zawodowy. WSiP, Warszawa 1994
Miękko wykładający się kołnierz nie jest na zgięciu zaprasowany. Grubość wywinięcia
powinna być zawsze uwidoczniona na rysunku, gdyż w przeciwnym razie kołnierz wygląda jakby
był zrobiony z papieru.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaką perspektywę najczęściej stosujemy w rysunku odręcznym?
2. Jakie znasz podstawowe prawa perspektywy zbieżnej?
3. Co daje zastosowanie perspektywy zbieżnej w rysunkach?
4. Co to jest horyzont?
5. Co to jest punkt zbieżności?
6. Jaka jest zależność linii poziomych od linii horyzontu?
7. Jaka jest zależność linii pionowych od linii horyzontu?
8. Jakie widoki perspektywiczne stosowane są w rysunku odzieży?
9. W jakich rysunkach odzieży wskazane jest zastosowanie skrótów perspektywicznych?
10. W jakich rysunkach odzieży należy unikać stosowania perspektywy zbieżnej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj rysunek spódnicy damskiej kloszowej w ujęciu perspektywicznym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z zasadami perspektywy zbieżnej,
3) wykonać wstępny szkic spódnicy kloszowej,
4) narysować spódnicę kloszową w ujęciu perspektywicznym,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 sztaluga,
 karton rysunkowy formatu A3, A2 lub A1,
 ołówki różnej twardości (H, HB, B),
 przybory kreślarskie,
 gumka,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Wykonaj rysunek kołnierza na stójce w ujęciu perspektywicznym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z zasadami perspektywy zbieżnej,
3) wykonać wstępny szkic kołnierza na stójce,
4) narysować kołnierz na stójce w ujęciu perspektywicznym,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 sztaluga,
 karton rysunkowy formatu A3, A2 lub A1,
 ołówki różnej twardości (H, HB, B)
 przybory kreślarskie,
 gumka,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Ćwiczenie 3
Narysuj odzież wykorzystując zasady perspektywy zbieżnej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z zasadami perspektywy zbieżnej,
3) wybrać odpowiednie miejsce pracy (skonsultować wybór z nauczycielem).,
4) narysować fragmenty odzieży (bluzka) w trzech widokach: frontalny, z góry i z dołu,
z zastosowaniem perspektywy zbieżnej,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 blok rysunkowy formatu A4, A3,
 ołówki różnej twardości (H, HB, B),
 przybory kreślarskie,
 gumka,
 literatura z rozdziału 6.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczeń rysunkowych?
2) dobrać przybory rysunkowe do rodzaju zadanego ćwiczenia?
3) scharakteryzować pojecie: horyzont?
4) scharakteryzować pojecie: punkt zbieżności?
5) omówić podstawowe prawa perspektywy zbieżnej?
6) ustalić miejsce położenia horyzontu?
7) ustalić położenie punktu ocznego?
8) wykorzystać skróty perspektywiczne w rysowaniu odzieży?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.3. Pomiary antropometryczne
4.3.1. Materiał nauczania
Pomiary antropometryczne są to szczegółowe i dokładne pomiary wykonywane w celach
naukowych na dużej liczbie osób z różnych środowisk, za pomocą przyrządów pomiarowych.
Proces wykonywania pomiarów antropometrycznych poprzedza wyznaczenie płaszczyzn ciała,
linii ciała oraz punktów pomiarowych na ciele.
Płaszczyzny ciała
Płaszczyzny ciała, zwane też płaszczyznami antropometrycznymi, są to wyobrażalne
płaszczyzny, które dzieląc ciało człowieka na określone segmenty, wyznaczają równocześnie ślady
w postaci linii.
Na ciele człowieka można wyznaczyć trzy główne płaszczyzny antropometryczne: (rys.12.)
Rys. 12. Podstawowe płaszczyzny antropometryczne
y
ródło: Billy-Czopowa M., Mierowska K.: Krój i modelowanie odzieży lekkiej. Krawiectwo miarowo-usługowe.
WSiP, Warszawa 1991
1) strzałkowa środkowa xy  przechodzi pionowo przez wyrostki kolczaste kręgosłupa oraz
środek mostka, dzieląc ciało na część lewą i prawą,
2) czołowa vv  przechodzi pionowo przez oś podłużną ciała, prostopadle do płaszczyzny
strzałkowej, dzieląc ciało na część przednią i tylną,
3) poprzeczna T  przechodzi poziomo w talii, prostopadle do płaszczyzny strzałkowej
i czołowej dzieląc ciało na część górną i dolną.
Wszystkie płaszczyzny poziome i pionowe, równoległe do płaszczyzn głównych, nazywamy
płaszczyznami pochodnymi. Pochodnymi płaszczyzny poprzecznej t  talii są następujące
płaszczyzny: styczna do wierzchołka głowy  W, szyi  S, barku  R, pachy  P, klatki piersiowej 
X, bioder  B, uda  U, kolana  K, Å‚ydki  A
, kostki stopy  H, płaszczyzny podstawy  Z, na
której stoi osoba mierzona. Pochodnymi płaszczyzny czołowej vv są dwie płaszczyzny: czołowa
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
tylna pachowa  c, przechodząca przez punkty wcięć pachowych tyłu i czołowa przednia pachowa
 l, przechodząca przez punkty wcięć pachowych przodu.
Linie ciała
Płaszczyzny ciała pozostawiają na ciele ludzkim ślady w postaci linii, które oznacza się
literami tych płaszczyzn (rys.13):
 środkowa tylna y  przechodzi pionowo, w tyle wzdłuż kręgosłupa, przez wyrostki kolczaste,
 środkowa przednia x  przechodzi pionowo przez środek mostka,
 boczna v  przechodzi pionowo przez punkty najdalej bocznie położone na ciele,
 pachowa przednia l  przechodzi pionowo przez wcięcie pachowe z przodu,
 pachowa tylna c  przechodzi pionowo przez wcięcie pachowe w tyle,
 szyi S  przechodzi z przodu powyżej wcięcia szyjnego mostka, a z tyłu powyżej siódmego
kręgu,
 barków R  przechodzi poziomo, przez górne krawędzie główek kości ramieniowych,
 pachy P  przechodzi poziomo pod pachami,
 klatki piersiowej X  przechodzi poziomo przez brodawki piersiowe,
 talii T  przechodzi poziomo, w największym przewężeniu tułowia,
 bioder B  przechodzi poziomo, w miejscu największej wypukłości pośladków,
 uda U  przechodzi poziomo, naokoło uda, na wysokości wcięcia pośladka,
 kolana K  przechodzi poziomo, przez rzepkÄ™,
 kostki podudzia H  przechodzi poziomo, przez największą wypukłość kostki przyśrodkowej,
 nadgarstka N  przechodzi tuż pod wyrostkami rylcowymi kości promieniowej i łokciowej.
Punkty pomiarowe
Punkty pomiarowe, zwane też punktami antropometrycznymi, w większości odpowiadają
punktom leżącym na układzie kostnym i mięśniowym ciała ludzkiego. Pozostałe zaś powstają
w wyniku przecięcia się linii ciała i oznaczone są literami pochodzącymi od nazwy tych linii, na
przecięciu linii środkowej tylnej i linii talii znajduje się punkt Ty, zaś punkt Xp  brodawkowy, leży
na brodawce piersiowej.
Rys. 13. Położenie linii ciała i punktów pomiarowych
y
ródło: Billy-Czopowa M., Mierowska K.: Krój i modelowanie odzieży lekkiej. Krawiectwo miarowo-usługowe.
WSiP, Warszawa 1991
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Najczęściej stosowanymi przy pomiarach ciała ludzkiego są następujące punkty pomiarowe
(rys.13):
 Wo  wierzchołkowy  leży na wierzchołku głowy,
 Sy  karkowy  leży na wyrostku kolczastym siódmego kręgu szyjnego,
 Sv  szyjny boczny  leży na najdalej bocznie położonym punkcie nasady szyi,
 Rv  ramienny  leży na główce kości ramieniowej,
 Pc  pachowy tylny  leży na wcięciu pachy z tyłu,
 Pl  pachowy przedni  leży na wcięciu pachy z przodu,
 Xp  brodawkowy  leży na brodawce piersiowej,
 Xl  piersiowy boczny  leży na przecięciu linii klatki piersiowej z linią pachową przednią,
 Xc  tylny boczny  leży na przecięciu linii klatki piersiowej z linią pachową tylną,
 Ty  talii tylny  leży na przecięciu linii talii z linią środkową tylną,
 Tv  talii boczny  leży najdalej bocznie na linii talii,
 Tx  talii przedni  leży na przecięciu linii talii z linią środkową przednią,
 Tp  talii podpiersiowy  jest rzutem punktu brodawkowego na linie talii,
 Uo  krocza  leży na największym miejscu krocza,
 Ko  kolanowy przyśrodkowy  leży na linii kolana od strony przyśrodkowej,
 Nv  rylcowy boczny  leży na najniższym brzegu kości promieniowej, od strony bocznej.
Podstawowe pomiary antropometryczne i przyrzÄ…dy do ich wykonania
Pomiary antropometryczne dzielimy na następujące grupy:
 obwody  są to pomiary dokonywane wzdłuż linii przylegających dookoła mierzonych części
ciała,
 łuki  są to pomiary dokonywane w dowolnym kierunku szerokości lub długości, po liniach
krzywych,
 szerokości  są to odległości między krańcowymi punktami mierzonych części ciała w kierunku
poziomym,
 długości  są to odległości między krańcowymi punktami mierzonych części ciała w kierunku
pionowym,
 wysokości  są to odległości mierzone równolegle do podłużnej osi ciała, od punktów dolnych
do górnych,
 głębokości  są to odległości mierzone równolegle do podłużnej osi ciała od punktu górnego do
dolnego.
W wyniku pomiarów uzyskuje się wymiary, które są oznaczone symbolami punktów
pomiarowych (łuk długości pleców  Syty), z wyjątkiem obwodów, których symbol powstaje
najczęściej z pierwszych liter tworzących nazwę wymiaru, (obwód szyi  os). Wielkość
uzyskanych wymiarów zapisuje się w centymetrach.
Do wykonywania pomiarów antropometrycznych służą następujące przyrządy pomiarowe:
1. Tablica pomiarowa  do mierzenia wysokości i szerokości, o bardzo prostej konstrukcji, czyli
prostokąt o wymiarach: 200x70, wykreślony na trwałym materiale, z podziałką centymetrową,
na której odległości 5-cntymetrowe wykreślono grubszymi liniami i oznaczono cyframi:
5,10,15.
2. Dwa kątowniki (trójkąty) do odczytywania na tablicy pomiarowej wszystkich wysokości
i szerokości mierzonych w liniach prostych, o wymiarach 50 i 10 cm, oznaczone skalą
centymetrowÄ….
3. Taśma centymetrowa do dokonywania pomiarów przylegających do ciała (obwodów, łuków,
długości i szerokości).
4. Cyrkiel kabłąkowy do mierzenia szerokości i długości w liniach prostych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to sÄ… pomiary antropometryczne?
2. Jakie znasz podstawowe płaszczyzny ciała?
3. Jakie znasz pochodne płaszczyzn ciała?
4. Scharakteryzuj znane ci płaszczyzny ciała.
5. Jakie znasz linie ciała?
6. Przez jakie miejsca na ciele przechodzÄ… linie: B, T, K, N?
7. Jakie znasz punkty pomiarowe?
8. Gdzie znajdujÄ… siÄ™ punkty: Sy, Xp, Ty, Ko, Nv, Rv?
9. Na jakie grupy dzielimy pomiary antropometryczne?
10. Jakie przyrządy służą do wykonywania pomiarów antropometrycznych?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na schemacie sylwetki kobiecej zaznacz linie ciała.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się wiadomościami z zakresu antropometrii,
3) na otrzymanej sylwetce kobiecej narysować linie ciała,
4) nazwać każdą linię ciała,
5) oznaczyć symbolem każdą linię ciała,
6) wkleić ćwiczenie do zeszytu przedmiotowego,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zeszyt przedmiotowy,
 rysunek sylwetki kobiecej,
 ołówek,
 linijka,
 klej, nożyczki,
 długopis,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Ćwiczenie 2
Przyporządkuj symbole punktów pomiarowych do ich nazw i miejsca położenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi punktów pomiarowych na ciele człowieka,
3) dobrać odpowiednie nazwy do symboli każdego z punktów,
4) dobrać opis miejsca położenia punktu do jego symbolu i nazwy,
5) nakleić właściwą nazwę przy odpowiednim symbolu,
6) nakleić właściwy opis miejsca położenia przy właściwym mu symbolu i jego nazwie,
7) wkleić ćwiczenie do zeszytu,
8) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 samoprzylepne kartki z wydrukowanymi symbolami punktów pomiarowych,
 samoprzylepne kartki z wydrukowanymi nazwami punktów pomiarowych,
 samoprzylepne kartki z wydrukowanymi opisami miejsc położenia punktów pomiarowych,
 zeszyt przedmiotowy,
 literatura zgodna z punktem 7 poradnika.
Ćwiczenie 3
Zaznacz na manekinie punkty pomiarowe.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przygotować manekina (zaznaczyć linie ciała poziome i pionowe za pomocą sznurka),
3) przykleić na manekinie punkty przydzielone pomiarowe,
4) nazwać przyklejone punkty pomiarowe,
5) ustalić na skrzyżowaniu jakich linii leżą,
6) omówić miejsce położenia otrzymanych punktów,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 manekin wystawowy,
 samoprzylepne kartki z wydrukowanymi symbolami punktów pomiarowych,
 sznurek,
 szpilki,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.3.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?
2) scharakteryzować pojecie: płaszczyzny ciała?
3) wymienić linie ciała?
4) wymienić punkty pomiarowe?
5) wskazać punkty pomiarowe na ciele człowieka?
6) opisać miejsce położenia punktów pomiarowych?
7) wskazać linie ciała na schemacie sylwetki kobiecej?
8) wskazać linie ciała na schemacie sylwetki męskiej?
9) dopasować nazwę punktu pomiarowego do jego symbolu?
10) zaznaczyć na manekinie punkty pomiarowe?
11) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.4. Rysunek modelowy i żurnalowy
4.4.1.Matriał nauczania
Rysunek modelowy
Rysunek modelowy (inaczej rysunek projektu plastycznego modelu odzieży) jest to rysunek
przedstawiający projekt modelu odzieży na sylwetce odpowiadającej antropometrycznym
proporcjom człowieka (rys.14). Przedstawia on zewnętrzny wygląd modelu odzieżowego
w płaszczyz
nie czołowej przedniej i tylnej oraz w płaszczyz
nie strzałkowej z wyodrębnionymi,
charakterystycznymi dla zaprojektowanego modelu, elementami odzieżowymi.
Rys.14. Rysunek modelowy odzieży Rys.15. Rysunek elementów odzieży
y
ródło: Czurkowa M.H., Ulawska-Bryszewska I.: Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP, Warszawa 1996
Rysunek modelowy przedstawia linię i proporcje modelu odzieży oraz kompozycję wszystkich
elementów odzieżowych i dekoracyjnych (rys.15.), linie cięć i szwów modelujących sylwetkę,
położenie szwów i zaszewek modelujących wypukłości i wcięcia ciała, kształt wyłogów, kołnierza
i kieszeni, rozmieszczenie zapięć, zaznaczenia fałd, stębnowań.
Rysunek modelowy jako część projektu plastycznego lub element dokumentacji
technologicznej jest szczególnie ważny w odzieżownictwie. Może to być:
- rysunek z natury, gdy odzwierciedla się wygląd wzorca odzieżowego na sylwetce, na
manekinie, na wieszaku, w rozłożeniu na płasko,
- rysunek z pamięci, gdy odtwarza się wygląd zapamiętany,
- twórcza projekcja szkicu żurnalowego, gdy dopracowuje się w szczegółach mało precyzyjną
wizjÄ™ artystycznÄ….
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Rysunek modelowy wykonuje się linią płynną, miękką, a zarazem precyzyjną i pewną. Linie
rysowane na sylwetce mogą mieć zgrubienia będące efektem silnie przyciśniętego narzędzia; są
wtedy plastyczne, niejednakowe, uwypuklające miejsca ciemniejsze, ilustrujące zetknięcie dwóch
krawędzi.
Rysunek modelowy może być przedstawiany:
- na sylwetce,
- w rozłożeniu  na płasko ,
- na manekinie,
- na wieszaku.
Rysunek modelowy na sylwetce powinien być proporcjonalny, najlepiej o klasycznych
proporcjach, wyrażających się stosunkiem wielkości głowy do długości ciała, jak 1:8. Można ją
narysować:
- bezpośrednio odwzorowując kształt z pamięci, z natury lub z wyobraz
ni (rysunek  z wolnej
ręki ,
- posługując się odpowiednio przygotowanym schematem.
Bardzo często rysunki modelowe na sylwetce przedstawiane są w pozie kontrapostu. Jest to
wzorzec przeniesiony z czasów antycznych. Poza kontrapostu omówiona została szczegółowo
w punkcie 4.1.1 poradnika.
Na rysunku modelowym, na sylwetce powinno się szczegółowo prezentować fason (detale 
kieszenie, cięcia, stębnówki) oraz zawsze obok rysunku odzieży, oglądanej z przodu należy
zamieścić mniejszy rysunek tyłu. Rysunki te powinny być czytelne, przejrzyste i szczegółowe.
Rysunek modelowy  w rozłożeniu na płasko służy do przedstawienia modelu odzieży bez
sylwetki, przy czym odzież jest prezentowana z przodu oraz z tyłu.
Aby wykonać taki rysunek należy:
- zacząć od narysowania linii środkowej,
- zakomponować rysunek i zaznaczyć jego wysokość na linii środkowej,
- ocenić proporcje wzrokowo i stosując wielkości porównawcze, narysować linie poziome
(linię ramion, dekoltu, podkroju pachy, gorsu, talii, bioder, długości wyrobu),
- na liniach tych oznaczyć odcinki szerokości, stosując również miary porównawcze,
- zaznaczyć konturem zarys kształtu,
- proporcje wszelkich detali (kieszeni, patek, linii cięć) ocenić wzrokowo i narysować,
- we właściwym miejscu umieścić kieszenie, linię zapięcia (ich wielkości porównać
z wielkościami innych elementów).
Przyjęto zasadę, że jeden rękaw (bluzki) w rysunku modelowym  na płasko przedstawia się
w zgięciu na linii łokcia.
Rysunek modelowy na manekinie wykonuje siÄ™ podobnie jak rysunek modelowy na sylwetce
zachowując proporcje i pamiętając o skrótach perspektywicznych rysowanej odzieży.
Jeżeli manekin ustawiony jest półprofilem, linie ulegają zniekształceniu perspektywicznemu.
Ponadto połowa korpusu, bardziej oddalona od widza, wydaje się węższa niż połowa znajdująca się
bliżej. Wszelkie podziały występujące na obu połowach manekina ulegają odpowiednim skrótom
perspektywicznym.
Rysunek modelowy na wieszaku jest najrzadziej wykorzystywanÄ… formÄ… wykonywania
rysunku modelowego. Sposób rysowania jest zbliżony do rysunku modelowego  na płasko , z tą
różnicą, że jest zawieszony na pewnej wysokości i bardziej oddalony od rysującego.
Rysunek żurnalowy
Rysunek żurnalowy  to rysunek przedstawiający wygląd modelu odzieży na sylwetce ludzkiej
w ruchu. Rysunek żurnalowy nie uwzględnia elementów modelowych i dekoracyjnych odzieży,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
daje ogólne wyobrażenie o całości modelu odzieżowego, informuje o charakterystycznych cechach
linii mody odzieżowej. Proporcje modelu żurnalowego nie odpowiadają proporcjom sylwetki
rysunku modelowego. Może on być wykonany różną techniką, jako rysunek, szkic lub plama
malarska. Rysunek żurnalowy jest podstawą do opracowania rysunku modelowego odzieży.
Rys.16. Rysunek żurnalowy
y
ródło: Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1995
Na etapie nauki tworzenia rysunków żurnalowych ważna i przydatna jest znajomość
kopiowania rysunków żurnalowych. Rysunki można kopiować różnymi sposobami: poprzez
fotografowanie, druk, wyświetlanie. Jednak te sposoby wymagają specjalnej aparatury i maszyn.
Do utworzenia kopii rysunków z żurnali możemy wykorzystać kalkę techniczną, a wierność kopii
będzie uzależniona od dokładności i staranności kopiującego. Jest to sposób najprostszy
i najczęściej stosowany. Inaczej przedstawia się sytuacja, gdy zachodzi konieczność kopiowania
rysunków żurnalowych w zmiennej wielkości. Istnieją dwa sposoby kopiowania rysunków
w zmiennej wielkości:
 powiększanie modelu za pomocą linii pomocniczych (rys.17)  polega ono na poprowadzeniu
linii pionowej (bazy) i poziomych linii w charakterystycznych miejscach kopiowanego rysunku
żurnalowego. Należy zwrócić szczególną uwagę na dokładność w tworzeniu linii prostopadłych
i równoległych, co wpłynie na jakość powstającej kopii. Na arkuszu papieru rysujemy linie
pomocnicze (pionową i poziome) w takiej podziałce, jaką chcemy zastosować. Po narysowaniu
wszystkich linii wyznaczamy punkty zasadnicze szerokości modelu. W granicach
wyznaczonych w ten sposób proporcji rysujemy kopię, ciągle przyglądając się rysunkowi
żurnalu. Pracę naszą kontrolujemy przez odstawianie obu rysunków i porównywaniu ich
z pewnej odległości. Po ukończeniu pracy wycieramy linie pomocnicze na kopii i oryginale.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Rys.17. Powiększenie modelu za pomocą linii pomocniczych
y
ródło: Czurkowa M.H., Ulawska-Bryszewska I.: Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP, Warszawa 1996
 powiększenie rysunku za pomocą kratek. Na oryginale rysujemy kratkę, następnie powtarzamy
czynność na czystym arkuszu papieru w odpowiednio zwiększonej podziałce. Można kratki
oznaczyć literami i cyframi, co ułatwi przenoszenie poszczególnych partii rysunku. Następnie
kolejno kratka po kratce przenosimy fragmenty rysunku z oryginału na tworzoną powiększoną
kopiÄ™.
Rys.18. Powiększenie rysunku na kratkach
y
ródło: Czurkowa M.H., Ulawska-Bryszewska I.: Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP, Warszawa 1996
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co oznacza pojęcie: rysunek modelowy?
2. Co przedstawia rysunek modelowy?
3. W jaki sposób możemy przedstawić rysunek modelowy?
4. W jaki sposób powstaje rysunek modelowy na sylwetce?
5. W jaki sposób sporządzamy rysunek modelowy  w rozłożeniu na płasko ?
6. Co to jest rysunek żurnalowy?
7. Jakie znasz techniki kopiowania rysunków żurnalowych?
8. Czym charakteryzuje się kopiowanie rysunku w zmiennej wielkości?
9. Jak przedstawiajÄ… proporcje sylwetki kobiecej?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Kopiowanie rysunku żurnalowego w zmiennej wielkości.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) wylosować rysunek żurnalowy spośród ilustracji przygotowanych przez nauczyciela,
3) wykonać kopiowanie rysunku żurnalowego w zmiennej wielkości metodą przydzieloną przez
nauczyciela,
4) dokonać analizy wykonanego ćwiczenia,
5) wskazać wady i zalety metody, którą wykonałeś ćwiczenie,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) dokonać oceny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 blok rysunkowy formatu A4 i A3,
 papier kancelaryjny,
 ołówki różnej twardości,
 gumka, linijka.
Ćwiczenie 2
Wykonaj rysunek modelowy bluzki damskiej podstawowej na sylwetce statycznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi rysunku modelowego,
3) dokonać pomiaru odpowiednich długości i szerokości bluzki,
4) zastosować kolejno zasady tworzenia rysunku modelowego,
5) narysować rysunek modelowy wskazana metodą,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
7) dokonać samooceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 blok rysunkowy A4,
 ołówki różnej twardości,
 gumka,
 linijka,
 centymetr,
 literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
Wykonaj rysunek modelowy na sylwetce z wykorzystaniem komputera.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przyswoić wiadomości dotyczące rysunku modelowego,
3) uruchomić komputer,
4) otworzyć program komputerowy do wspomagania projektowania odzieży,
5) narysować rysunek modelowy na sylwetce wykorzystując program komputerowy,
6) zapisać rysunek na dyskietce,
7) wydrukować wykonany rysunek modelowy,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zestaw komputerowy z drukarką wyposażony w program wspomagający projektowanie odzieży,
 papier do drukarki,
 literatura z rozdziału 6.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?
2) wskazać różnice między rysunkiem modelowym i żurnalowym?
3) zastosować techniki kopiowania rysunków żurnalowych?
4) narysować rysunek żurnalowy?
5) omówić proporcje sylwetki kobiecej?
6) skopiować rysunek w zmiennej wielkości za pomocą linii pomocniczych?
7) powiększyć rysunek na kratkach?
8) obsłużyć zestaw komputerowy?
9) wykorzystać program komputerowy do narysowania rysunku
modelowego na sylwetce?
10) wydrukować rysunek z komputera?
11) narysować rysunek modelowy  w rozłożeniu na płasko ?
12) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.5. Światłocień w rysunku
4.5.1. Materiał nauczania
Światło i cień
Światło jakim oblany jest obiekt ukazuje nam, czy składa się on z form płaskich, czy
zakrzywionych, kulistych, wklęsłych, światło  dzięki porównaniu modeli z innymi obiektami 
wydobywa wszystkie jego cechy fizyczne, wymiary i proporcje. Co więcej, w zależności od tego,
czy światło padające na model jest ostre, silne, jasne, delikatne, monotonne czy zimne 
w połączeniu z innymi czynnikami  model może wyrażać szczęście, smutek, niepokój, wyciszenie
i inne nastroje.
Istnieją trzy główne czynniki pozwalające artyście wyrazić swe zmysły poprzez światło:
- kierunek światła,
- ilość światła,
- rodzaj światła.
Wyróżniamy pięć najczęściej stosowanych sposobów oświetlenia:
1. Światło przednie  oświetla model z przodu, praktycznie nie dając cieni. Nie jest ono dobre do
nauki rysunku. Bez efektów światłocienia model jest mało wyrazisty i wydaje się płaski.
2. Światło półboczne  pada na model pod kątem 450. taki kierunek światła najlepiej określa
kształty i bryły.
3. Światło boczne  pada z boku, pozostawiając połowę modela w cieniu, co daje bardziej
dramatyczny efekt. Jest ono używane do ogólnych studiów postaci, ale czasem również do
portretów.
4. Światło tylne  lub częściowo tylne, pada z tyłu, pozostawiając w cieniu te części modela,
które widzi artysta. Jest ono często stosowane we współczesnym malarstwie figuratywnym.
5. Światło górne  pochodzi z lampy lub okna umieszczonego w suficie. Do rysowania
i malowania jest ono wprost idealne i stanowi klasyczny rodzaj oświetlenia.
Drugi czynnik  ilość światła, ma duży wpływ na kontrasty. Model oświetlony słabym
światłem (świecy), ma głębokie, prawie czarne cienie. Z kolei bardzo silne światło w przypadku
rozproszenia zmniejsza intensywność cieni i kontrasty.
Rodzaj światła jest określany przez jego typ i lokalizację z
ródła. Istnieją dwa rodzaje czy też
z
ródła światła, którymi możemy posłużyć się podczas rysowania lub malowania, są to:
- naturalne z
ródła światła: słońce, księżyc,
- sztuczne z
ródła światła: oświetlenie elektryczne, gazowe, świece.
y
ródła te można stosować osobno lub łączyć ze sobą. Gdy łączymy z
ródła światła, mówimy, że
model oświetlony jest światłem podstawowym i uzupełniającym.
W tworzeniu rysunków niezbędna jest znajomość najistotniejszych czynników, które mają
wpływ na efekty światłocienia:
" Światło  oświetlone powierzchnie mają kolor taki, jak kolor modelu.
" Jasność  efekt ten uzyskujemy poprzez zastosowanie kontrastu.
" Cień  to ta część modela, na którą światło nie pada bezpośrednio.
" Światło odbite (refleks)  to efekt światła padającego na zacienione części modela.
Występuje on zawsze wtedy, gdy światło odbija się od ustawionych obok jasnych
przedmiotów.
" Joroba  to hiszpańskie słowo oznacza najgłębszą część cienia, pomiędzy odbiciem światła,
a częściami oświetlonymi.
"  Jasna ciemność  to powierzchnia między częściami oświetlonymi, a zacienionymi.
" Rzucany cień  to cień rzucany przez model.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
W rysunku odzieży efekt światłocienia ma duże znaczenie, szczególnie przy rysowaniu
załamań tkaniny, falban, kontrafałd, studiując układ fałd na tkaninie uczymy się wydobywać je i ich
fakturę, tak że patrząc na rysunek wiemy, czy jest na nim bawełna, wełna, gładki jedwab czy coś
innego.
Światłocień ma największe zastosowanie w rysunku dynamicznym (sylwetka w ruchu), gdyż
pokazujemy sylwetkę jako bryłę o miękkich kształtach, a także uwypuklamy wszystkie walory
zaprojektowanego ubioru.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co daje nam światło w rysowaniu?
2. Jakie są czynniki pozwalające artyście wyrazić swe zmysły przez światło?
3. Jakie znasz sposoby oświetlenia stosowane w rysowaniu?
4. Co daje w rysunku światło przednie?
5. Gdzie wykorzystamy światło półboczne?
6. Jakie światło używane jest najczęściej do studium postaci?
7. Które światło jest najczęściej wykorzystywane podczas rysowania?
8. Jakie znasz rodzaje światła?
9. Jakie czynniki wpływają na efekt światłocienia?
10. Co to jest cień?
11. Co to jest refleks?
12. Gdzie w odzieżownictwie najczęściej jest wykorzystywany światłocień?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Narysuj draperię tkaniny stosując światłocień.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem dotyczącym światłocienia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) wykonać szkic zaprezentowanej tkaniny (załamania, fałdy),
4) obserwować  rozłożenie światła na tkaninie,
5) wykorzystać efekt światłocienia podczas studium tkaniny,
6) wykonać studium tkaniny,
7) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- sztaluga,
- kompozycja tkaniny,
- ołówki różnej twardości,
- karton formatu A2 lub A1,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
- gumka,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Narysuj bluzkę z żabotem wykorzystując efekt światłocienia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem dotyczącym światłocienia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) narysować bluzkę z żabotem,
4) zastosować światłocień w rysowaniu żabotu,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) dokonać samooceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- blok rysunkowy formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- gumka,
- literatura z rozdziału 6.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wymienić sposoby oświetlenia stosowane podczas rysowania?
2) powiedzieć, które światło jest wykorzystywane do rysowania postaci?
3) podać rodzaje światła?
4) wymienić czynniki, które mają wpływ na efekty światłocienia?
5) powiedzieć, gdzie najczęściej wykorzystywany jest światłocień
w rysunku odzieży?
6) wykonać studium tkaniny?
7) narysować bluzkę z żabotem?
8) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktyce?
9) stosować efekt światłocienia w tworzeniu rysunków?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
5. SPARWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 15 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania: otwarte, z luką
i wielokrotnego wyboru.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X lub wpisując prawidłową odpowiedz
. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz

zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część  poziom podstawowy, II
część - poziom ponadpodstawowy.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na
póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 90 min.
Powodzenia
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
I część
1. U człowieka dorosłego wysokość głowy stanowi:
a) 1/7 całego wzrostu,
b) 1/8 całego wzrostu,
c) 1/6 całego wzrostu,
d) 1/5 całego wzrostu.
2. Pomiary antropometryczne sÄ… to:
a) pomiary na potrzeby krawiectwa usługowo-miarowego,
b) szczegółowe i dokładne pomiary wykonywane w celach naukowych na dużej liczbie osób
z różnych środowisk za pomocą przyrządów pomiarowych,
c) pomiary służące do określenia modelowania wtórnego,
d) pomiary potrzebne do narysowania sylwetki kobiety.
3. Płaszczyzna strzałkowa-środkowa XY przechodzi pionowo przez
& & & & & & & & & & & & & & & & & & oraz & & & & & & & & & & & & .., dzieląc ciało
na część prawą i lewą.
4. Ta część modelu, na którą światło nie pada bezpośrednio to:
a) światło odbite,
b) cień,
c)  jasna ciemność ,
d) półmrok.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
5. Linia bioder przechodzi:
a) poziomo w miejscu największej wypukłości pośladków,
b) poziomo w największym przewężeniu tułowia,
c) pionowo wzdłuż boku,
d) pionowo wzdłuż osi ciała.
6. Wybierz z poniżej podanych punktów te, które znajdują się na przodzie sylwetki: Wo, Xc, Xp,
Ko, Tx, Rv, Nv, Xp, Tp, Sv.
7. Punkt karkowy Sy leży:
a) na główce kości ramieniowej,
b) na wyrostku kolczastym siódmego kręgu szyi,
c) na najniższym brzegu kości promieniowej od strony bocznej,
d) na brodawce piersiowej.
8. Rysunek modelowy przedstawia:
a) projekt modelu odzieży na sylwetce,
b) projekt modelu odzieży do I miary,
c) poszczególne elementy odzieży,
d) szkic sylwetki.
9. Podstawowymi prawami perspektywy malarskiej sÄ… pozorne & & & & & & & & &
przedmiotów od oka oraz pozorna & & & & & & & & & .w kierunku horyzontu wszelkich linii
biegnących wzdłuż obrazu.
10. Wyjaśnij pojęcie:
Horyzont jest to& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
II część
11. Porównaj rysunki i wybierz rysunek żurnalowy:
a) b) c) d)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
12. Naszkicuj sylwetkÄ™ kobieca statycznÄ….
13. Naszkicuj sylwetkę męską dynamiczną.
14. Przedstaw fragment odzieży w perspektywie zbieżnej.
15. Narysuj etapy tworzenia pozy kontrapostu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Wykonywanie rysunku odzieżowego
Zakreśl poprawną odpowiedz
, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.
Numer Odpowiedz
Punktacja
pytania
1. a b c d
2. a b c d
3.
4. a b c d
5. a b c d
6.
7. a b c d
8. a b c d
9.
10.
11. a b c d
12.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
13.
14.
15. a) b) c)
Razem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
6. LITERATURA
1. Billy-Czopowa M., Mierowska K.: Krój i modelowanie odzieży lekkiej. Krawiectwo miarowo-
usługowe. WSiP, Warszawa 1991
2. Czurkowa M.H., Ulawska-Bryszewska I.: Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP,
Warszawa 1996
3. Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warsawa 2000
4. Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1995
5. Parafianowiz Z., Piskorska M.: Konstrukcja i modelowanie odzieży damskiej ciężkiej. WSiP,
Warszawa 1997
6. Parramón J.M.: Światło i cień. Wydawnictwo GALAKTYKA, A
ódz
2001
7. Parramón J.M.: Rysunek artystyczny. WSiP, Warszawa 1993
8. Piedboeut H.: O stroju na każda okazję. Świat książki, Warszawa 1999
9. Parafianowicz Z., Piskorska M.: Konstrukcja i modelowanie odzieży damskiej ciężkiej. WSiP,
Warszawa 1997
10. Samek P.: Krawiectwo  Technologia. WSiP, Warszawa 1999
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43