Fundamenty Specjalne - projekt
Część 6  Wymiarowanie zbrojenia w palach  metoda uproszczona
(dr hab. inż. Adam Krasiński)
W poniższej metodzie przyjęto kilka założeń upraszczających, które ogólnie dają wyniki obliczeń po
bezpiecznej stronie. Proces obliczeniowy przebiega metodą prób. Zbrojenie pala wymiarowane jest tylko ze
względu na nośność. W celu sprawdzenia np. warunków zarysowania należy wykonać dodatkowe obliczenia
specjalistyczne (patrz kurs żelbetu). Generalnie wymiarowanie zbrojenia w palach powinno przebiegać
w podobny sposób jak w słupach ściskanych ze zginaniem lub rozciąganych ze zginaniem. Zagadnienie
komplikuje się ze względu na kołowy przekrój pala. W palach wciskanych całkowicie zagłębionych
w gruncie z reguły pomija się zjawisko wyboczenia.
6.1. Pal obciążony siłą ściskającą i momentem zginającym
Procedura obliczeniowa
6.1.1. Wynik z obliczeń statycznych fundamentu palowego (np. z programu  ROBOT )
Nc N
My1 M1
Mz1 Nc
M
2 2
M1 = M + M
y1 z1
My2 M2
Mz2
2 2
M2 = M + M
y 2 z 2
M = max {M1, M2}
6.1.2. Przyjmujemy wstępny przekrój pala: liczbę prętów zbrojenia podłużnego, otulenie zbrojenia,
klasę betonu i klasę stali, a następnie obliczamy parametry przekroju.
D
całkowity przekrój betonu: Fb
a ra r
całkowity przekrój zbrojenia: Fa
stopieÅ„ zbrojenia: µa = Fa/Fb
stopień zbrojenia powinien spełniać warunki:
µa e" µamin = 0,005 i µa d" µamax = 0,04
stosunek modułów betonu i stali: n = Ea/Eb H" 7
stosunek wytrzymałości betonu i stali: nf = fd/fbc
6.1.3. Obliczamy mimośród siły normalnej:
eN = M/Nc
jeżeli eN d" 0,25r , to mamy przypadek małego mimośrodu  cały przekrój ściskany
jeżeli eN > 0,25r , to mamy przypadek dużego mimośrodu  przekrój ściskany i rozciągany
6.1.4. Przypadek małego mimośrodu
1.4a Obliczamy parametry przekroju zastępczego:
Fbz = Fb + (nf -1)Å"Fa ; Jb = Ä„Å"D4/64 ; Ja H" 0,01Å"Ä„Å"FaÅ"ra2 ; Jbz = Jb + (nf -1)Å"Ja , Wbz = Jbz/r
1.4b Obliczamy i sprawdzamy naprężenia ściskające w betonie:
Nc M
Ãbc = + d" fbc ; fbc  wytrzymaÅ‚ość obliczeniowa betonu na Å›ciskanie
Fbz Wbz
Jeżeli warunek nie jest spełniony należy zwiększyć zbrojenie pala lub zwiększyć klasę betonu.
6.1.5. Przypadek dużego mimośrodu
6.1.5a. Określamy wysokość xc strefy ściskanej w przekroju według wzoru:
xc = ¾1Å"r
w którym współczynnik ¾1 odczytujemy z tabl. 1 zależnie od stosunku eN/r i stopnia zbrojenia µa
Tablica 1. WartoÅ›ci współczynnika ¾1 dla przekroju pala Å›ciskanego i zginanego
eN/r
µa
0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 1,0 1,5 2,0 3,0 4,0 5,0
0,005 0,680 0,605 0,570 0,540 0,505 0,485 0,455 0,440 0,420 0,415 0,410
0,0075 0,760 0,680 0,635 0,605 0,570 0,545 0,510 0,495 0,480 0,470 0,465
0,010 0,820 0,735 0,685 0,655 0,615 0,590 0,555 0,540 0,520 0,510 0,505
0,0125 0,865 0,775 0,725 0,690 0,650 0,625 0,590 0,570 0,550 0,545 0,540
0,015 0,900 0,805 0,755 0,720 0,680 0,655 0,620 0,600 0,580 0,570 0,565
0,020 0,955 0,855 0,805 0,770 0,725 0,700 0,660 0,645 0,625 0,615 0,610
0,025 0,985 0,895 0,840 0,805 0,760 0,735 0,695 0,675 0,660 0,650 0,645
0,030 1,0 0,920 0,865 0,830 0,785 0,760 0,725 0,705 0,685 0,675 0,670
0,035 1,0 0,945 0,890 0,855 0,810 0,780 0,745 0,725 0,710 0,700 0,690
0,040 1,0 0,960 0,905 0,870 0,830 0,800 0,765 0,745 0,725 0,720 0,710
6.1.5b. Przyjmujemy przekrój obliczeniowy pala i przekrój zastępczy oraz obliczamy parametry
geometryczne przekroju
Przekrój obliczeniowy
Przekrój zastępczy
r
xc Fat Fbcz
strefa ściskana
Fbc
xai
Õ
zbrojenie ściskane
zbrojenie
nc, Fac
rozciÄ…gane
nt, Fat
zbrojenie obojętne
eat ebc
z =eat+ebc
r - xc Fbcz = Fbc + (nf -1)Å"Fac
r2 4 sin3(Õ / 2)
Õ = 2arccosëÅ‚ öÅ‚
ìÅ‚ ÷Å‚ Fbc = (Õ - sinÕ) ; ebc = r
[rad];
r
íÅ‚ Å‚Å‚ 2 3 (Õ - sinÕ)
z  ramię sił wewnętrznych
xai
"
eat = nt  liczba prętów rozciąganych
nt
6.1.5c. Obliczamy i sprawdzamy naprężenia w zbrojeniu rozciąganym
Nc M
; Ãat (M ) = 1,1Å" ; Ãat = Ãat (N) +Ãat (M ) d" fd
Ãat (N ) = -n Å"
f
n Å" Fa + Fbc z Å" Fat
f
fd  wytrzymałość obliczeniowa stali na rozciąganie
Jeżeli warunek nośności nie jest spełniony, należy zwiększyć liczbę lub średnicę prętów,
ewentualnie zastosować wyższą klasę stali zbrojeniowej. W przypadku dużego przekroczenia
noÅ›noÅ›ci i przy µa bliskim µamax należy zwiÄ™kszyć Å›rednicÄ™ pala.
6.1.5d. Obliczamy i sprawdzamy naprężenia ściskające w betonie
Nc M
; Ãbc(M ) = 1,1Å" ; Ãbc = Ãbc(N) +Ãbc(M ) d" fbc
Ãbc(N ) =
n Å" Fa + Fbc z Å" Fbcz
f
fbc  wytrzymałość obliczeniowa betonu na ściskanie
Jeżeli warunek nośności nie jest spełniony należy zwiększyć klasę betonu, bądz
zwiększyć
zbrojenie lub średnicę pala.
6.2. Pal obciążony siłą rozciągającą i momentem zginającym
Procedura obliczeniowa
Nt
6.2.1. Z obliczeń statycznych fundamentu palowego określamy
M
wartości sił przekrojowych Nt i M (podobnie jak w pkt. 1.1)
6.2.2. Przyjmujemy wstępny przekrój pala i obliczamy
parametry przekroju (jak w pkt. 1.2).
6.2.3. Obliczamy mimośród siły normalnej:
eN = M/Nt
jeżeli eN d" 0,25r , to mamy przypadek małego mimośrodu  cały przekrój rozciągany
jeżeli eN > 0,25r , to mamy przypadek dużego mimośrodu  przekrój rozciągany i ściskany
6.2.4. Przypadek małego mimośrodu  w przekroju pracuje tylko zbrojenie
6.2.4a. Obliczamy parametry przekroju zbrojenia:
Ja H" 0,01Å"Ä„Å"FaÅ"ra2 ; Wa = Ja/ra
6.2.4b Obliczamy i sprawdzamy naprężenia rozciągające w zbrojeniu:
Nt M
Ãat = + d" 1,1Å" fa ; fa  wytrzymaÅ‚ość obliczeniowa stali zbrojeniowej na rozciÄ…ganie
Fa Wa
Jeżeli warunek nośności nie jest spełniony należy zwiększyć liczbę lub średnicę prętów, albo
zastosować wyższÄ… klasÄ™ stali zbrojeniowej. W przypadku dużego przekroczenia noÅ›noÅ›ci i przy µa
bliskim µamax należy zwiÄ™kszyć Å›rednicÄ™ pala.
6.2.5. Przypadek dużego mimośrodu
6.2.5a. Określamy wysokość xc strefy ściskanej w przekroju według wzoru:
xc = ¾2Å"r
w którym współczynnik ¾2 odczytujemy z tabl. 2 zależnie od stosunku eN/r i stopnia zbrojenia µa
Tablica 2. WartoÅ›ci współczynnika ¾2 dla przekroju pala rozciÄ…ganego i zginanego
eN/r
µa
0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 1,0 1,5 2,0 3,0 4,0 5,0
0,005 0,080 0,105 0,135 0,165 0,215 0,255 0,305 0,325 0,350 0,360 0,365
0,0075 0,105 0,135 0,175 0,210 0,265 0,305 0,355 0,375 0,400 0,410 0,415
0,010 0,125 0,165 0,205 0,245 0,305 0,340 0,390 0,415 0,440 0,450 0,455
0,0125 0,145 0,190 0,235 0,275 0,335 0,375 0,425 0,445 0,470 0,480 0,490
0,015 0,165 0,215 0,260 0,305 0,365 0,400 0,450 0,475 0,495 0,510 0,515
0,020 0,195 0,255 0,305 0,350 0,410 0,445 0,495 0,520 0,540 0,550 0,560
0,025 0,225 0,290 0,345 0,390 0,445 0,485 0,530 0,555 0,575 0,585 0,590
0,030 0,255 0,320 0,380 0,420 0,480 0,515 0,560 0,580 0,605 0,615 0,620
0,035 0,275 0,350 0,405 0,450 0,505 0,540 0,585 0,605 0,630 0,640 0,645
0,040 0,300 0,375 0,430 0,475 0,530 0,565 0,605 0,630 0,650 0,660 0,665
 6.2.5b. Przyjmujemy przekrój obliczeniowy pala i przekrój zastępczy oraz obliczamy parametry
geometryczne przekroju (tak samo jak w pkt. 1.5b)
Przekrój obliczeniowy
Przekrój zastępczy
r
Fbcz
xc Fat
strefa ściskana
Fbc
xai
Õ
zbrojenie ściskane
zbrojenie
nc, Fac
rozciÄ…gane
nt, Fat
zbrojenie obojętne
eat ebc
z =eat+ebc
r - xc Fbcz = Fbc + (nf -1)Å"Fac
r2 4 sin3(Õ / 2)
Õ = 2arccosëÅ‚ öÅ‚
ìÅ‚ ÷Å‚ Fbc = (Õ - sinÕ) ; ebc = r
[rad];
r
íÅ‚ Å‚Å‚ 2 3 (Õ - sinÕ)
z  ramię sił wewnętrznych
xai
"
eat = nt  liczba prętów rozciąganych
nt
6.2.5c. Obliczamy i sprawdzamy naprężenia w zbrojeniu rozciąganym
Nt M
; Ãat (M ) = 1,1Å" ; Ãat = Ãat (N) +Ãat (M ) d" fd
Ãat (N ) = n Å"
f
n Å" Fa + Fbc z Å" Fat
f
fd  wytrzymałość obliczeniowa stali na rozciąganie
Jeżeli warunek nośności nie jest spełniony należy zwiększyć liczbę lub średnicę prętów,
ewentualnie zastosować wyższą klasę stali zbrojeniowej. W przypadku dużego przekroczenia
noÅ›noÅ›ci i przy µa bliskim µamax należy zwiÄ™kszyć Å›rednicÄ™ pala.
6.2.5d. Obliczamy i sprawdzamy naprężenia ściskające w betonie
- Nt M
; Ãbc(M ) = 1,1Å" ; Ãbc = Ãbc(N) +Ãbc(M ) d" fbc
Ãbc(N ) =
n Å" Fa + Fbc z Å" Fbcz
f
fbc  wytrzymałość obliczeniowa betonu na ściskanie
Jeżeli warunek nośności nie jest spełniony należy zwiększyć klasę betonu, bądz
zwiększyć
zbrojenie lub średnicę pala.
6.3. Uwagi na temat zbrojenia pali:
Minimalna średnica prętów podłużnych  Ć16 mm, a w palach wielkośrednicowych  Ć25 mm.
Zbrojenie spiralne  Å›rednica prÄ™tów min. Ć/3 zbrojenia podÅ‚użnego, skok spirali - <" D/(3÷4).
Stal zbrojenia podłużnego  żebrowana min. A-II, zbrojenia spiralnego  gładka lub żebrowana.
Otulenie zbrojenia w palach  min. 7 cm, a w palach wielkośrednicowych  min. 10 cm.
6.4. Przykład obliczeniowy 1 - pal obciążony siłą ściskającą i momentem zginającym
Wynik obliczeń statycznych fundamentu palowego
Nc = 3000 kN, M = 2000 kNm
Przyjęty wstępny przekrój pala i parametry przekroju
D = 120 cm
przekrój betonu: Fb = 0,25Å"Ä„Å"1202 = 11310 cm2
a ra r
zbrojenie  20 prÄ™tów Ć32: Fa = 20Å"8,05 = 161 cm2
stopieÅ„ zbrojenia: µa = 161/11310 = 0,0142 e" µamin = 0,005
r = 60 cm; a = 10 cm; ra = 50 cm
klasa betonu: B30  fbc = 17,1 MPa
klasa stali: A-IIIN  fd = 400 MPa
stosunek wytrzymałości betonu i stali: nf = 400/17,1 = 23,4
Mimośród siły normalnej
eN = 2000/3000 = 0,67 m = 67 cm > 0,25r = 0,25Å"60 = 15 cm - przypadek dużego mimoÅ›rodu
Wysokość xc strefy ściskanej w przekroju
dla µa = 0,0142 i eN/r = 67/60 = 1,12 ¾1Å"H" 0,63 (Tabl. 1)
xc = 0,63Å"60 = 37,8 cm
Parametry przekroju obliczeniowego i zastępczego
Przekrój obliczeniowy
Przekrój zastępczy
r = 60
xc Fat Fbcz
strefa ściskana
Fbc
Õ
zbrojenie ściskane
zbrojenie
nc, Fac
rozciÄ…gane
z
nt, Fat
zbrojenie obojętne
eat ebc
60 - 37,8
öÅ‚
602
z = 37,8 + 35,1 = 72,9
; cm
Õ = 2arccosëÅ‚ = 2,384 rad;
ìÅ‚ ÷Å‚ Fbc = (2,384 - sin 2,384)= 3054
cm2
60
íÅ‚ Å‚Å‚ 2
4 sin3(2,384 / 2)
Fbcz = 3054+ (23,1-1)Å"56,35 = 4299 cm2
Fac = 7 Å"8,05 = 56,35 ;
ebc = Å"60Å" = 37,8cm; cm2;
3 (2,384 - sin 2,384)
50 + 2Å" 47,6 + 2Å" 40,5 + 2Å" 29,4 + 2Å"15,5
Fat = 9Å"8,05 = 72,45
cm2;
eat = = 35,1
cm;
9
Naprężenia w zbrojeniu rozciąganym
3000 200000
= -10,23 kN/cm2 ; Ãat (M ) = 1,1Å" = 42,76 kN/cm2
Ãat (N ) = -23,1Å"
23,1Å"161+ 3054 72,9 Å"72,45
Ãat = -10,23 + 42,76 = 32,53 kN/cm2 = 325,3 MPa < fd = 400 MPa
Warunek spełniony.
Naprężenia ściskające w betonie
3000 200000
= 0,44 kN/cm2; Ãbc(M ) = 1,1Å" = 0,70 kN/cm2
Ãbc(N ) =
23,1Å"161+ 3054 72,9 Å" 4299
Ãbc = 0,44 + 0,70 = 1,14 kN/cm2 = 11,4 MPa < fbc = 17,1 MPa
Warunek spełniony.
6.5. Przykład obliczeniowy 2 - pal obciążony siłą rozciągającą i momentem zginającym
Wynik obliczeń statycznych fundamentu palowego
Nt = 800 kN, M = 1600 kNm
Przyjęty wstępny przekrój pala i parametry przekroju
D = 120 cm
przekrój betonu: Fb = 0,25Å"Ä„Å"1202 = 11310 cm2
a ra r
zbrojenie  20 prÄ™tów Ć32: Fa = 20Å"8,05 = 161 cm2
stopieÅ„ zbrojenia: µa = 161/11310 = 0,0142 e" µamin = 0,005
r = 60 cm; a = 10 cm; ra = 50 cm
klasa betonu: B30  fbc = 17,1 MPa
klasa stali: A-IIIN  fd = 400 MPa
stosunek wytrzymałości betonu i stali: nf = 400/17,1 = 23,1
Mimośród siły normalnej
eN = 1600/800 = 2,0 m = 200 cm > 0,25r = 0,25Å"60 = 15 cm - przypadek dużego mimoÅ›rodu
Wysokość xc strefy ściskanej w przekroju
dla µa = 0,0142 i eN/r = 200/60 = 3,33 ¾2Å"H" 0,485 (Tabl. 2)
xc = 0,485Å"60 = 29,1 cm
Parametry przekroju obliczeniowego i zastępczego
Przekrój obliczeniowy
Przekrój obliczeniowy
Przekrój zastępczy
Przekrój zastępczy
r = 60
r = 60
xc Fat Fbcz
xc Fat Fbcz
strefa ściskana
strefa ściskana
Fbc
Fbc
Õ
Õ
zbrojenie ściskane
zbrojenie ściskane
zbrojenie
zbrojenie
nc, Fac
nc, Fac
rozciÄ…gane
rozciÄ…gane
z
z
nt, Fat
nt, Fat
zbrojenie obojętne
zbrojenie obojętne
eat ebc
eat ebc
60 - 29,1
öÅ‚ 602
;
Õ = 2arccosëÅ‚ = 2,06 rad; z = 42,8 + 35,1 = 77,9 cm
ìÅ‚ ÷Å‚
Fbc = (2,06 - sin 2,06)= 2119
cm2
60
íÅ‚ Å‚Å‚ 2
4 sin3(2,06 / 2)
Fbcz = 2119+ (23,1-1)Å"48,3 = 3186 cm2
Fac = 6 Å"8,05 = 48,3
ebc = Å" 60 Å" = 42,8 cm; cm2;
3 (2,06 - sin 2,06)
50 + 2Å" 47,6 + 2Å"40,5 + 2Å" 29,4 + 2Å"15,5
Fat = 9Å"8,05 = 72,45
cm2;
eat = = 35,1
cm;
9
Naprężenia w zbrojeniu rozciąganym:
800 160000
= 3,17 kN/cm2 ; Ãat (M ) = 1,1Å" = 31,18 kN/cm2
Ãat (N ) = 23,1Å"
23,1Å"161+ 2119 77,9 Å" 72,45
Ãat = 3,17 + 31,18 = 34,35 kN/cm2 = 343,5 MPa < fd = 400 MPa
Warunek spełniony.
Naprężenia ściskające w betonie
- 800 160000
= -0,14 kN/cm2; Ãbc(M ) = 1,1Å" = 0,71 kN/cm2
Ãbc(N ) =
23,1Å"161+ 2119 77,9 Å" 3186
Ãbc = -0,14 + 0,71 = 0,57 kN/cm2 = 5,7 MPa < fbc = 17,1 MPa
Warunek spełniony.
Dodatek
Zbrojenie pali
Pale zbroi się prętami podłużnymi oraz zbrojeniem poprzecznym w postaci spirali lub strzemion.
Pręty podłużne wykonuje się najczęściej ze stali żebrowanej (A-II, A-III), natomiast zbrojenie
poprzeczne ze stali gładkiej (A-I). Minimalny stopień zbrojenia podłużnego w palach wynosi
µamin = 0.5%.
W palach prefabrykowanych pręty podłużne stosuje się o średnicy od Ć14 do Ć25 mm,
a strzemiona o średnicy Ć6 do Ć8 mm. W górnej i dolnej części pala stosuje się wzmocnione
zbrojenie poprzeczne przez zagęszczenie strzemion i/lub dodatkowe siatki, co ma zabezpieczyć te
miejsca pala na obciążenia udarowe od wbijania. Głowica pala powinna być lekko wypukła, co
sprawia, że siła udarowa jest skoncentrowana w osi pala i przez to zmniejsza się niebezpieczeństwo
rozkruszenia głowicy. Przed rozkruszeniem chroni głowicę również stosowanie drewnianych
przekładek pod podbabnikiem młota oraz sfazowania krawędzi. Również ze względu na obciążenia
udarowe, pale prefabrykowane wykonuje siÄ™ z betonu wysokiej klasy (B35 do B50). Zbrojenie pali
prefabrykowanych należy liczyć również na zginanie w fazie wyciągania pala z formy oraz
podnoszenia w celu przystawienia do kafara. Dół pala może być zaostrzony lub tępy.
II
Przekroje
Przekroje
a) b)
I I
I - I
I - I
<"5cm
siatki zbrojeniowe
Ć6 co 5 cm
4 pręty podłużne
a
Ć14 ÷ Ć25
a
spirala kołowa Ć6
a
spirala kwadratowa
II II
a
Ć5 ÷ Ć8
II - II
II II
II - II
<"5cm
4 pręty podłużne
Ć14 ÷ Ć25
a
a
strzemiona
a
a
Ć5 ÷ Ć8
lub
przekrój
przekrój
wzmocniony
wzmocniony
8 prętów podłużnych
8 prÄ™tów podÅ‚użnych Ć14 ÷ Ć25
Ć14 ÷ Ć25
a
a
strzemiona
pomocnicze
strzemiona
a
co <"100cm
pomocnicze
a
co <"100cm
a × a = 25 × 25 cm
a × a = 25 × 25 cm
30 × 30 cm
30 × 30 cm
35 × 35 cm
35 × 35 cm
40 × 40 cm
40 × 40 cm
45 × 45 cm
45 × 45 cm
ostrze z kÄ…townika
walcowanego
Rys. Konstrukcje pali prefabrykowanych: a) według rozwiązania  Aarsleff , b) według  Projmorsu
50
÷
100 cm
50
÷
100 cm
spirala co
<"
5cm
strzemiona co 5cm
L = 6.0
÷
16.0 m
L = 6.0
÷
16.0 m
strzemiona co
<"
15cm
spirala co
<"
15cm
50
÷
100 cm
50
÷
100 cm
spirala co
<"
5cm
strzemiona co 5cm
W palach monolitycznych  betonowanych
w gruncie, o przekroju kołowym, zbrojenie
wykonuje się z co najmniej 6 prętów podłużnych
żebrowanych o średnicy minimum Ć16 mm i spirali
spirala
np. Ć8 co 15cm
z pręta gładkiego o średnicy minimum Ć6 mm.
I
I
Przekrój I - I
W palach wielkośrednicowych średnice prętów
pierścień
pręty podłużne
profilujÄ…cy
głównych dochodzą do Ć32 mm, a ich liczba do 32
np. 8Ć20
sztuk, natomiast spiralę wykonuje się z pręta Ć12 spirala
pręty podłużne
np. 8 Ć20 np. Ć8 co 15cm
70
÷14 mm i skoku 25 ÷ 30 cm. Ć360 70
Ć500 mm
W konstrukcji zbrojenia powinno stosować się
pręty dystansowe
Ć8 ÷ 10
ponadto elementy dystansowe, które zapewniają
centryczne umiejscowienie zbrojenia w palu oraz
pierścienie profilujące
np. z płaskownika
wymaganą otulinę zbrojenia, która w palach
monolitycznych powinna wynosić minimum 7 cm.
W celu zapewnienia sztywności i nadania odpowied-
niego kształtu zbrojenia stosuje się obręcze
profilowe z grubego płaskownika lub pręta. Co
trzeci styk spirali z prętami podłużnymi łączy się
przez spawanie, co również zwiększa sztywność
Rys. Zbrojenie pala
kosza zbrojeniowego. Sztywność kosza ułatwia
betonowanego w gruncie.
podnoszenie go i wprowadzanie do rury obsadowej.
Zbrojenie pala należy w odpowiedni sposób zagłębić w konstrukcji oczepu fundamentowego,
w zależności od tego czy pal jest wciskany czy wyciągany oraz czy połączenie ma być sztywne, czy
przegubowe (rysunek poniżej).
a) b) c)
żelbetowy oczep
fundamentowy
skuta
głowica pala
podkład z chudego
betonu 10 cm
pal
pal pal
Rys. Połączenie pali z oczepem fundamentowym: a) sztywne połączenie pala wciskanego, b) sztywne
połączenie pala wyciąganego, c) przegubowe połączenie pala wyciąganego lub wciskanego.
<"
0.5
÷
0.6m