HISTORIA WYCHOWANIA wykład
Filozofowie zajmujący się wychowaniem:
Sofiści - V p.n.e:
Protagoras i Jardiasz:
" Spowodowali, że filozofia zaczęła interesować się człowiekiem
" Charakter antropocentryczny
" Stwierdzili, że człowiek staje się miara wszechrzeczy - relatywizm moralny
" Człowiek może nauczyć się wszystkiego - cnoty i moralności
" Trzeba dużo czasu poświęcić na naukę, zacząć jak najwcześniej
" Nauka socjalistyczna, matematyka, ekonomia, astronomii, muzyka, polityka
" Należy zadbać o ukształtowanie indywidualności
" Retoryka - sztuka przemawiania sugestywnego
Sokrates:
" Przeciwieństwo sofistów
" Ludzi należy uczyć cnoty
" Budzić w młodzieży wątpliwości - od wątpliwości do wiedzy
" Dobry nauczyciel zadaje pytania
" U ludzi istnieje sumienie
" Na dnie ludzkiej świadomości znajdują się wieczne pojęci, które mówią co dobre a co złe.
" Sokrata nauczał rozmów bezpośrednich
" Powstała metoda dydaktyczna - heureza - sposób bezpośredni
Wychowanie w epoce hellenistycznej:
Druga połowa IV w p.n.e - zmiany polityczne na południu Europy:
" Państwa Greckie straciły niepodległość w starciu z Macedonią - Cheronea(338)
" Zjednoczenie państewek - Aleksander wielki, imperium, wprowadzono grekę i kulture grcką =
kulturę orientalną i powstała kultura hellenistyczna
" Filozofia Platona, Arystotelesa, stoików, epikurejczyków, sceptyków
Ośrodki, w których rozwija się kultura:
" Ateny
" Aleksandria
" Antiochia
280 lat p.n.e powstał ośrodek badawczy - Muzeum, w którym grupa 100 osób była utrzymywana ich
zadaniem był rozwój nauki, mieli do dyspozycji bibliotekę, nazywano ich kopistami.
Pracowanie medyczne, ogród botaniczny, obserwatorium astronomiczne.
Uczeni mieli uporządkować wiedzę. Wyodrębnili 7 godzin. Obowiązków były: gramatyka, retoryka,
dialektyka - 3 trywium, nieobowiązkowe były (fakultatywne): matematyka, geometria, astronomia,
muzyka - kwadrywium
Wychowanie w starożytnym Rzymie:
" Okres królewski - o VIIIw.p.n.e do VI w.p.n.e - najważniejsza rodzina ( tradycja, zwyczaje)
" Okres republikański - od V w.p.n.e do I w.p.n.e - wychowanie ma charakter wieśniaczy,
chłopski, u Greków dominuje wychowanie rycerskie (przeciwieństwo), o rozwoju oświaty
decydowała arystokracja wieśniacza - tworzą ją właściciele ziemscy, którzy największy zysk
mają z rolnictwa, mają niewolników, ale interesują się uprawą ziemi, gospodarstwem.
Wychowania należy do rodziny - polega na stopniowym wprawianiu w życie społeczne
młodych zgodnie z tradycją.
" okres cesarski - os 31 p.n.e do 476 n.e
Definicja rodziny w Rzymie:
" Rodzina - przyrodzone środowisk, w którym rozwija się dziecko.
" Część przyrody, każdy element jej egzystencji ma pasować do większej całości
" Musi się dostosować do wymogów życia społecznego i uwzględnić prawidłowości boskie.
" Każdy ma swoje miejsce i prestiż - wyznaczony zasadą pietas - nakazuje oddawać
człowiekowi szacunek
" Rodzina była wspólnotą partnerską
" Nie ma dominacji mężczyzny(ojca), współpracuje on z kobietą(matką)
Wychowanie dzieci:
(Katon Starszy  żył w VII\VI wieku p.n.e  reprezentant arystokracji rzymskiej, był politykiem)
" Do 7 roku życia wychowaniem zajmowała się sama matka, bez niańki.
" Od 7 roku życia chłopcy pod opieką ojca
" Zwracano uwagę na rozwój fizyczny  uprawiano dyscypliny pomagające w walce  jazda
konno władanie dzidą tarczą
" Znajomość prawa rzymskiego  przedmiot
" Nauka historii ojczystej, którą napisał sam Katon  zwracał uwagę na bohaterów, czyny
przodków, dał wzór  by móc poznać gospodarstwo wiejskie zamieszkał z synem na wsi.
" Uczono jak powinno się postępować z niewolnikami  ni powinno się ich wykorzystywać
" Po pewnym czasie w szkole pojawiała się retoryka
" Około 16 roku życia chłopiec wprowadzony jest przez ojca w świat dorosłych  orientuje się w
jakiś sprawach ojciec brał udział, następnie bierze udział w dyskusjach
" Na koniec ojciec przestaje się nim zajmować, przez da lata przygotowuje się do walki.
Etruskowie sporządzili alfabet, który Rzymianie przyswoili korzystając z dorobku Greków.
Szkoła:
W pierwszych szkołach dziewczynki i chłopcy uczeni są czytania, pisania i matematyki- w szkołach
elementarnych  ludus. Program stopniowo się rozszerza. W V w.p.n.e zapoznają się z kodeksem
prawa rzymskiego  12 tablic. Ogólnie oświata typu średniego. W VII nauczanie na poziomie średnim.
SA zaznajamiani z literaturą piękną, greckimi dziełami, poezja rodzima. Za panowania Oktawiana
Augusta zaczęła dominować literatura rodzima  Wergiliusz, Horacy. Znajomość dwóch języków 
łacina i greka. W okresie cesarskim zadbano rozwój niewolników. Pojawiają się teoretycy.
Historia wychowania wykład
Rzymska myśl pedagogiczna  pierwsi myśliciele:
" Marek Terencjusz Warron:
-  9 ksiąg o naukach  dzieło
- Scharakteryzował jakie płyną pożytki z siedmiu sztuk wyzwolonych.
- Dołączył do nich medycynę i architekturę
- Przygotował podręcznik do nauk gramatyki łacińskiej
" Marek Tuljusz Cycero:
- Znany filozof i polityk
- Był mistrzem retoryki
-  o mówcy  dzieło
- nauka prawa i retoryki
- interesował się psychologią
" Marek Fabiusz Kwintylian:
- Najważniejszy teoretyk
- Żył w I w.n.e
- Z nominacji cesarza kieruje teorią retoryki w Rzymie
-  O kształceniu mówcy  dzieło  przekonuje by rodziny rzymskie wysyłały dzieci do szkoły
- pedeutologia  zaczyna się od Kwintyliana
- Kładł nacisk na relacje uczeń  nauczyciel
- był przeciwnikiem kar fizycznych
Chrześcijaństwo wobec szkoły grecko  rzymskiej:
" Rodzi się w zhellenizowanej Palestynie
" Dojrzewa w ramach cywilizacji grecko  rzymskiej
" Pojawiają się w I w.n.e
" Dochodzi do ich prześladowań
" Część cesarzy przechodzi na chrześcijaństwo  coraz więcej zwolenników
Instytucje prowadzące wychowanie religijne:
" Kościół  przygotowanie człowieka do otrzymania chrztu
" Dom rodzinny  wpaja karność w życiu moralnym, korzysta z nauczania pogańskiego, szkoła rzymska
dostarcza kultury literackiej i zapoznaje z podstawowymi założeniami humanizmu hellenistycznego
Św. Augustyn:
" nauczyciel retoryki, pracował w Rzymie i Mediolanie.
" Jako filozof opracowuje system teocentryczny  istnieje bezwzględna zależność świata od Boga,
człowiek jest odbiciem Boga czego wyrazem jest dusza zawierająca idee Boga, ciało  z
ródło zła
" Określa rolę zmysłów umysłu, wiary w poznaniu rzeczywistości
W świecie chrześcijańskim mamy dwóch autorytetów:
" Św. Augustyn  uważa, żepod kątem potrzeb chrześcijańskich należy wykorzystać siedem sztuk
wyzwolonych.
" Św. Tomasz
Średniowiecze
476  początek epoki od XV wieku  wielkie odkrycia geograficzne, upadek Konstantynopola-1453
Podział Średniowiecza na fazy:
" Wczesne średniowiecze  476  X włącznie
" Pełne średniowiecze  XI  XIII
" Póz
ne średniowiecze  XIV  XV
Najazdy plemion barbarzyńskich, które przywędrowały ze wschodu i północy przyczyniły się do spustoszenia
terenów nad Morzem Śródziemnym, nie doprowadziły jednak do całkowitego zniknięcia szkolnictwa
rzymskiego. Część królów barbarzyńskich przejawiała zainteresowanie kulturą i oświatą. Interesowali się kulturą
łacińską, gdy opanowali Rzym, nie zniszczyli szkół. Longobardzi najechali na PN. Włochy i doprowadzili do
upadku szkolnictwa. W Europie Pd. coraz mocniej wzmacniały się struktury kościoła  powstały liczne
biskupstwa ( między Vi  VIII) i organizowały oświatę, powstały liczne klasztory dbające o rozwój oświaty.
Przy każdym kościele jest szkoła wewnętrzna ( przygotowuje się przyszłych duchownych) lub zewnętrzna
( nauki dla osób świeckich)
Wybitni ojcowie kościoła:
" Boecjusz  interesowała go filozofia, matematyka, astronomia, napisał dzieło  O pocieszeniu jakie daje
filozofia  szereg zagadnień filozoficznych, twierdził, że siedem sztuk wyzwolonych to nauki
niezbędne do zrozumienia pisma świętego. Uważał, że astrologia w wydaniu Ptolemeusza powinna być
nauczana w szkole, tak samo jak geometria Euklidesa i filozofia Arystotelesa.
" Kasjodor  VI wiek interesuje się poziomem wykształcenia kleru, twierdzi, że wykształcenie ich
przyczyni się do rozwoju oświaty. Radził w nauce korzystać z fragmentów dzieł starożytnych
tłumaczonych na łacinę. Jako pierwszy scharakteryzował program nauczania na bazie siedmiu sztuk
wyzwolonych, określił jakie są potrzeby kościoła i jaka wiedza z zakresu siedmiu sztuk wyzwolonych
będzie stosowana w szkolnictwie. Stworzył nazwę triwium dla pierwszych trzech sztuk wyzwolonych i
określił jaką wiedzę z tych przedmiotów należy wprowadzić, dbał o rozwój teologii, stworzył nazwę
qatriwium dla pozostałych czterech sztuk wyzwolonych.
Również na północy wyspy były enklawy, gdzie dbano o poziom kształcenia np. tereny Irlandii, która uniknęła
panowania rzymskiego, kapłani, celtyccy(druidzi) dbali o poziom oświaty, prowadzili szkoły (poganie)
W V wieku doszło do ewangelizacji Irlandii za sprawa św. Patryka  Irlandia przyjęła chrzest.
Szkoły prowadzone przez druidów w V i VI wieku reprezentowały bardzo wysoki poziom, początki nauczania
rozpoczynały się języku ojczystym, potem doszła łacina, wykorzystywali zabytki literatury irlandzkiej. Druidzi
zaczęli odbywać podróże, w trakcie których szerzyli oświatę ich nauki wykorzystywał m.in. Karol Wielki. Karol
wielki pragnął wykorzystać oświatę do cementowania podbitych terenów.
Benedyktyni  praca, modlitwa nauka
Szkoły pałacowe  Karol Wielki zorganizował na wzór szkół rzymskich, szkołę pałacową. Wśród jej nauczycieli
znalez
li się m.in. włoscy uczeni, dawni mnisi, druidzi, benedyktyni. Kierownictwo zostało powierzone
Alkwionowi, który był organizatorem oświaty w państwie Karola Wielkiego. Przygotował program nauczania,
który obejmował 7 sztuk wyzwolonych, elementy medycyny i architektury, dbano o przygotowanie praktyczne.
Była to szkoła dla członków rodziny królewskiej oraz synów i córek arystokratów. Szkoła przygotowywała do
ruchów dyplomatycznych. Po zakończeniu absolwenci tworzyli coś w rodzaju akademii lub też towarzystw
naukowych, gdzie spotykali się co jakiś czas i prezentowali wytwory swojego intelektu ( poezję, rozprawy
filozoficzne). Póz
niej zrodził się konflikt między królem a kalwinem, który chciał wysunąć na przód naukę dla
kościoła, który powinien być najlepiej wykształcony. Karol usunął Alkwina i powołał biskupa Orleanu 
Teodulfa, który wydał zarząd na mocy, którego miano powoływać szkoły przy wszystkich kościołach na terenie
cesarstwa, w których to szkołach kształceni byli wszyscy chętni chłopcy niezależnie od ich statusu społecznego.
Szkoły te miały być utrzymywane przez państwo i kościół a nie rodziców, nauka miała być bezpłatna. Po śmierci
Karola pomysł ten obalono.
W XIII wieku pojawiła się sieć szkół parafialnych.
Wychowanie i szkolnictwo w Polsce w dobie średniowiecza
Autorytetami jeśli chodzi o rozwój szkolnictwa w Polsce byli Antoni Karbowiak i Jan Ptaśnik.
Chrześcijaństwo w wersji zachodnio  rzymskiej, szkolnictwo tworzone na wzór szkół chrześcijańskich,
powstałych wcześniej w Europie zachodniej. Polska opóz
niona o kilka wieków w rozwoju oświaty w stosunku
do Europy zachodniej.
Część badaczy uważa, że pierwsza szkoła powstała w Polsce w 968 roku i miała charakter misyjny. Nie ma na to
dowodów, ale uważa się, że takich szkół mogło być kilka. Uczono w nich duchownych. Utworzono
arcybiskupstwo w Gniez
nie i biskupstwa w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu. Stają się one bazą dla
powstających w Polsce szkół. Do Polski przybywają zakonnicy z zachodniej Europy by nauczać, głównie Włosi,
Francuzi, Niemcy.
Za panowania Chrobrego na ziemiach Polskich powstają liczne klasztory, przy których powoływano szkoły
zakonne.
Karbowiek twierdził, że od początku istnienia państwa do przełomu XII i XIII powstała znaczna ilość szkół
katedralnych i kolegiackich  w XIII wieku było 13 kat. I 14 kol. Pod koniec XV 17 lat. I 30 kol. Były jeszcze
szkoły zakonne i parafialne.
W 1215 roku IV sobór Laterański uchwalił, że w całej Europie mają powstać szkoły nowego typu zwane
parafialnymi. Szkoły powstały zarówno na terenie miast jak i wsi, lecz w przypadku szkół miejskich mają 2
wpływy, albo odpowiedzialne za nie były miejskie samorządy albo też samorząd i kościół, na wsiach wyłącznie
kościół zakładał szkoły parafialne.
Przyspieszenie rozwoju szkolnictwa nastąpiło, gdy powstał Uniwersytet Krakowski (1364), który dostarczył
kadry nauczycielskiej.
Tylko niewielka ilość szkół opierała swój program na 7 sztukach wyzwolonych większość korzystała tylko z
triwium.
Scholastikus  nauczyciel uczący w szkole katedralnej, a potem na każdego nauczyciela mówiona scholastyk.
Szkoła parafialna - czytanie i pisanie, początki gramatyki łacińskiej, znajomość psalmów i śpiewów kościelnych
i kalendarza.
Szkoły katedralne i kolegiackie  analiza lektur szkolnych, gruntowna znajomość łaciny, lektury z okresu
klasycznego, głównie chodziło o wskazówki moralne, które zawierały teksty autorów rzymskich, lektury
utworów religijnych ( żywoty świętych) teksty historyczne (kroniki Kadłubka),powstały drobne utwory
dotyczące kwestii moralnych, literatura miłosna  tylko te fragmenty, które powodowały obrzydzenie do
miłości, bo tylko miłość do Boga jest akceptowana, nauka retoryki, pisania urzędowych dokumentów,
dialektyka, logika.
Jeśli w szkole było qatriwium miało ono cele teologiczne.
Szkolnictwo Średniowiecz dba o karność  częste kary fizyczne, rózga jest symbolem władzy nauczyciela,
nauka pamięciowa, tragiczne warunki, ciemne, ciasne, brudne sale.  pedagogika strachu
Uniwersytety w czasach średniowiecza
Sytuacja w Europie od XI  XV:
XI:
" Wzrost poziomu życia ludzie mają potrzeby materialne, które są zaspokajane przez miasta  rozwój
miast, tworzą społeczeństwo burżuazyjne ( początki), nowa klasa będzie stawiałam żądania, potrzeby,
grupy rządzące ( królowie) oczekują podniesienia poziomu oświaty ( szkolnictwo wyższe), nadają
przywileje osobą szerzącym oświatę ( nauczyciele), teologia  najważniejsza nauka oraz prawo
kanoniczne, administracja.
Typy kontroli nad uniwersytetami:
" Władza państwowa (królowie, książęta)
" Władza papieska
" Władza miejska ( samorząd miejski)
Arabowie opanowujący Hiszpanię interesują się wszystkimi naukami starożytnymi. Pośredniczą i przypominają,
że trzeba do nich powracać.
Piotr Abelard  uczony, gromadził w Paryżu uczniów
XII w Europie pojawiają się wyższe uczelnie.
Studium generalne
Nacja  tworzą ją studenci pochodzący z tego samego obszaru geograficznego.
Znika studium generalne i pojawiają się uniwersytety:
Typy uniwersytetów:
" Paryski:
- rektor i profesorowie otrzymują uposażenia od kościoła  beneficja
- studenci bardzo młodzi
- czuwa nad nimi papież
- teologia  najważniejsza nauka, medycyna, prawo kanoniczne, siedem sztuk wyzwolonych.
- studenci są podporządkowani profesorom
" Boloński:
- studenci mają bardzo duże prawa, mogą wybierać sobie profesora, bo płacą mu za wykłady na czele
uczelni stoi rektor, którego wybiera się wśród studentów  przynajmniej 20 kilku letni, zamożny.
- układ demokratyczny  większa wolność
- prawo rzymskie  najważniejszy przedmiot, nie ma teologii
- typ uczelni bardziej świecki.
Wiek XIV część cech uniwersytetu paryskiego i bolońskiego
Sytuacja w Polsce:
1364  powstanie uniwersytetu w Krakowie, Kazimierz Wielki, wcześniej w Pradze  teologia
Kazimierz Wielki uważał, że większą rangę będzie miał uniwersytet, jeśli będzie teologia. Musiał mieć zgodę
papieża, ale jej nie dostał. Dlatego zmuszony był wybrać wzór boloński ( bolońsko  neapolitański) Po jego
śmierci uniwersytet podupadł. Władysław Jagiełło z Jadwigą starali się przywrócić mu świetność. Chciano też
zmienić organizację. 1400  dokument  uniwersytet w Krakowie wznawia działalność ale ma typ paryski.
Podstawowe z
ródło nauczania Pismo Święte  teologia, prawo kościelne ( kanoniczne)  dekrety wydane przez
sobory i dokumenty redagowane w kurii rzymskiej, prawo rzymskie  analiza kodeksu cesarza Justyniana,
medycyna  pisma Hipokratesa i Galena, filozofia  teksty Arystotelesa.
Formy nauczania  wykład:
" Dyktowanie
" Wyłapywanie przez studentów, co jest najważniejsze.
Pojawiają się repetytoria  czyli pamięciowe utrwalanie wiedzy.
Kwodlibet  studenci mieli prawo pytać, a nauczyciele odpowiadać
Forma zakończenia - private exam  dwie części  egzamin publiczny, studenci mogli zadawać pytania
profesorowi
Wychowanie i szkolnictwo w Europie w dobie odrodzenia
1. Ruch religijny  reformacja
2. Humaniści
3. Kontrreformacja  zakon Jezuitów
Humanizm pojawił się we Włoszech  ma charakter rewolucji intelektualnej  myśl historyków XIX wieku
Humanizm ma charakter ewolucji
Cechy epoki:
" W odmienny sposób zaczęto oceniać rolę człowieka w świecie
" Zwrócono uwagę na dobre strony natury ludzkiej
" Człowieka wyróżnia posiadanie rozumu, dzięki któremu jest w stanie poczuć świat, a póz
niej go
zmieniać
" Ludzie dzięki swoim działaniom są w stanie osiągnąć sukces i szczęście w życiu doczesnym
" Duże zainteresowanie antykiem, starożytnością
" Popularność Cycerona  autorytet
Humaniści docierają do wszystkich ośrodków na świecie  dworów królewskich
Najważniejsi humaniści:
" Erazm z Rotterdamu: j
- Jak jego zdaniem powinno funkcjonować państwo, ocenia wychowanie, proponuje zmiany, pisze krótkie
rozprawy.  o sposobie studiów ,  Wychowanie księcia chrześcijańskiego  Mowa o konieczności
kształcenia chłopców w cnocie i naukach zaraz od urodzenia . Na pierwszym miejscu wychowanie moralne
 cnoty.  O wysokości zwyczajów chłopięcych
- Mimo zmian epoka ta oznacza się prostactwem obyczajów
- Zachowanie zewnętrzne jest nieodłączną cechą kultury wewnętrznej
- Grzeczność jest objawem prawdziwego wychowania
- Przygotował kodeks Zasad Cywilnego Zachowania się Młodzieży  higiena, ubiór, zachowanie w rodzinie,
przy stole, życie towarzyskie, dobra rozrywka, zachowanie w kościele, zachowanie małżonków w sypialni.
- Nauka w szkole musi oprzeć się na językach klasycznych  greka, łacina i kilku dziedzinach: historia,
geografia, przyroda  kształcenie językowo  literackie.
- Szkoła średnia przeznaczona dla szlachty i mieszczaństwa
- Był zwolennikiem szkoły publicznej
- Zwraca uwagę do przygotowania nauczyciele do pracy  musi posiadać podstawową wiedzę
psychologiczną
- Dużo materiału pamięciowego
" Jan Ludwik Vires
- Stworzył system pedagogiczny, pochodzi z Hiszpani, spędził czas w Anglii i Niderlandach
- prace:  O naukach ,  O duszy i życiu , I poł XV wieku
- krytyka wychowania w średniowieczu, pomysły naprawy szkolnictwa, spoiny układ zasad pedagogicznych
 system
- Wychowanie opiera się na dwóch naukach: etyce i psychologii
- Cenna jest wiedza, która uszlachetnia moralnie
- Wychowanie należy oprzeć na psychologii.
- Obserwacja  jakie są uzdolnienia.
- Wszystkie dzieci powinny chodzić do szkoły, organizowanej przez gminy. Szkoła powinna być zdala od
zgiełku. Opiekę nad szkołami powinny przejąć władze świeckie.
- Wymagania odnośnie nauczycieli:
* posiada wysokie wykształcenie
* ma być spłacony przez państwo
* musi stanowić wzór moralny dla wychowanków
*powinien być wyjątkowo przyjaz
nie nastawiony do dzieci, unikać nagan, dużo chwalić.
- Program szkoły:
* Wykształcenie językowe i rzeczowe  I miesiące łacina i greka, póz
niej również język ojczysty -
językowe, następnie retoryka i logika
* świat przyrody  metoda indukcji - rzeczowe
* historia  jak najmniej informacji o wojnach - rzeczowe
* matematyka  rzeczowe
* nauki rolnicze
- Dopuszcza kary fizyczne
- Nie przeciążać dzieci nauką, ma być czas na zabawę i ćwiczenia gimnastyczne
" Tomasz Morus
" Vittorino da Feltre:
- ukończył uniwersytet w Padwie
- wykładał retorykę, był nadwornym nauczycielem księcia Gonzagi w Montni.
- Stworzył szkołę w I połowie XV wieku ,do której uczęszczali chłopcy z rodu Gonzagi, synowie bogatych
mieszczan i zdolni chłopcy z bogatych rodzin.
- Szkoła ogrodzona parkiem boiska sportowe, jada konno  rozwój fizyczny.
- Ważne są indywidualne uzdolnienia uczniów
- Zdobywanie wiedzy: siedem sztuk wyzwolonych, matematyka, przyroda, dzieła filozoficzne( Platon)
- Ważne jest wychowanie moralne i religijne, dobre maniery.
- Zminimalizował kary fizyczne
Na terenie Polski występują grupy protestantów:
" Luteranie
" Kalwini
" Arianie  bracia polscy
" Bracia czescy
Każda z tych grup starała się utworzyć szkołę  Elbląg, Gdańsk, Toruń
Przemiany Oświatowe w XVII wieku
" Pierwsza nowożytna rewolucja naukowa  przemiany oświatowe w XVII wieku
" Wiek XVII uformowanie wielkich systemów filozoficznych opartych na dorobku nauk
matematycznych i przyrodniczych.
" Systemy mają charakter naturalistyczny i racjonalny
" Franciszek Bacon, Kartezjusz, Pascal, Leibnitz, Spinowa, Locke  wszyscy wpłynęli na zmianę
sposobu myślenia o świecie.
" Oświecenie  Jon Locke, najpierw pojawiło się na terenie Anglii, w pełni rozwinie się we Francji w
wieku XVIII
" Przywiązywanie wagi domyślenia racjonalnego  kodeks moralny
" Następuje stopniowe zerwanie z poglądem, że przepisy dyktowane są przez religie.
" Nowa moralność szuka jak żyć we wnętrzu człowieka świadomości ludzkiej  człowiek ma w sercu
wyryte przez naturę, określone zasady, które decydują o jego dobrym postępowaniu  zbiór ten
nazwano prawem naturalnym.
" Naturalne prawa do szczęścia do wolność
" Osiągamy szczęście, gdy będziemy przyczyniać się do szczęścia innych  humanitarność.
" Dążenia humanistyczne doprowadzają do tego, że coraz bardziej zwracamy uwagę na krzywdy
społeczne.
" Grupy ludzi pokrzywdzonych to:
- chłopstwo
- dzieci
" Hasło:  Oświata dla ludzi
" Państwo odpowiedzialne za stan oświaty, ma dbać o potrzeby narodu.
" Krytyka szkół jezuickich  nie zmienili programów szkolnych, zrezygnowała z ich szkół najpierw
Portugalia a póz
niej Francja.
" Odsuwanie kościoła od oświaty  sekularyzacja szkolnictwa
" Szkoły nabierają świeckich cech
" Encyklopedia  1751  1763  słownik rozumowany nauk, sztuki rzemiosł.
Sytuacja w Polsce w wieku XVIII:
" Reforma Stanisław Konarski  założenie Kolegium Nobilium.Należy do zgromadzenia Pijarów
( powstało w XVI wieku). Interesuje się oświatą dla ubogich. Ukończył szkołę pijarską w Piotrkowie,
wysłany do Rzymu ukończył kolegium Nazarenu. Wrócił do kraju, wspierał Leszczyńskiego,
współpracował z Czartoryskim, interesował się prawodawstwem, póz
niej szkolnictwem, zaczyna je
zmieniać. 1740  powstanie w Warszawie szkoły  Kolegium Nobilium. Kolegium szlacheckie, dla
magnaterii i szlachty. Określa ideał wychowania, wychowanie uczciwego człowieka i dobrego
obywatela. Uczciwy  moralny kodeks chrześcijański, dobry obywatel zna dobrze sytuację narodu, w
przyszłości będzie działała dla jego dobra. Program kolegium: przedmiotami humanistycznymi były:
język ( łacina, polski, języki nowożytne, francuski lub niemiecki), historia Polski i powszechna,
historia biblijna, retoryka ( uwzględniane teksty polityczne), filozofia( Bacon, Kartezjusz, Locke,
Wolf), religia, nauki ścisłe, algebra, geometria, trochę biologii.
" Powstanie szkoły rycerskiej  Korpus Kadetów  1765  szkoła rycerska, Stanisław Poniatowski 
założyciel. Na jej czele stoi komendant  Książe Adam Czartotyski, utrzymywana przez państwo.
Rocznie chodziło tam 60 osób, lista rezerwowa to20 osób. Kadra nauczycielska składała się z
cudzoziemców ( w starszych klasach), ludzi świeckich. Program: języki: polski, trochę łaciny,
nowożytne, rozbudowano historię, cnoty moralne, filozofia, matematyka, elementy fizyki i chemii,
astronomii  Kopernik, pojawia się samorząd uczniowski, wychowankowie: Tadeusz Kościuszko.
1773 powstanie Komisji Edukacji Narodowej  kasacja zakonu jezuitów przez papieża.
Geneza: po pierwszym rozbiorze jedni uważają, że należy zebrać majątek jezuitów i przeznaczyć je na
armie, a drudzy, że na oświatę, Ci drudzy zayciężli na sejmie i dlatego powstała KEN.
" Towarzystwo do ksiąg elementarnych  najważniejsza organizacja, zostałą założona prze KEN1775
" Ignacy Masalski  przewodniczący KEN-u Michał Jerzy Poniatowski
" Programy dla reformowanych szkół  odpowiedzialne za nie jest towarzystwo
" Szkoły średnie reprezentowane przez powiatowe i wojewódzkie szkoły
" Jon Locke  wiedza ma być użyteczna
" Cudzoziemcy wysyłają prospekty do towarzystwa, jeśli im się spodoba, to wysyłają podręczniki 
konkurs
" Tłumaczenie podręczników na polski od cudzoziemców, np. logika
" Podręczniki które powstały w tym czasie były skierowane do szkół średnich
" Szkoły parafialne  elementarz  czytanie, pisanie, rachunki, wychowanie moralne
" Kopczyński(polski), Gawroński(matematyka) Piramowicz  sekretarz Towarzystwa
" Ignacy Potocki  stanął na czele towarzystwa
" Nazwa Towarzystwa  podręczniki mają zawierać podstawowe elementy wiedzy.
" Po Towarzystwie historycy zwracają uwagę na reformę uniwersytetów  przeżyły one kryzys, chciano
założyć uniwersytet w Warszawie, krakowski przywrócić do świetności. Hugo Kołataj po reformie 
student Krakowa, filozofia, Wiedeń, Rzym  prawo i teologia, po powrocie oddelegowano go do
Krakowa, od 1777przez 10 lat przeprowadza reformę  zmiana programu  (gimnazjum
nowodworskie), reforma uniwersytetu: trzeba zmienić układ nauk na wzory niemieckie:
- wydział filozoficzny  pojawia się prawo natury, ekonomia polityczna, inna postaćlogiki
- wydział teologiczny  zmniejszenie kwoty pieniężnej na wydział
- medycyna
- prawo
Zmiana nazwa uczelnie zamiast Akademii Krakowskiej jest Szkoła Główna w Krakowie:
" Szkoła Główna decyduje o zmianach w szkołach na terenie Korony
" Zatrudnienie osób, które odbywały studia za grania  młoda kadra
" Brak cudzoziemców jako profesorów, znikają osoby duchowne
" Wyodrębniono dwa kolegia szkoły Głównej:
- moralne  humanistyczne  w ich ramach znajdują się katedry, Kołataj powołuje seminaria, które mają
przygotować kadrę do szkół średnich, przygotowanie pedagogiczne i metodyczne.
- Fizyczne  ścisłe
Reforma w Wilnie  Marcin Poczobuti  ex jezuita  podobne zmiany jak w Krakowie.
Funkcje obu uniwersytetów  Szkół Głównych:
" Kształcąca
" Badawcza
" Nadrzędności w stosunku do szkół niższego szczebla
Szkoły wojewódzkie  wydziałowe
Szkoły powiatowe  podwydziałowe
Szkoła Główna Kraków
Szkoły wojewódzka Nowa hierarchia
Szkoły podwydziałowe Komisja określiła ich program, obowiązek i prawo
uczniów i nauczycieli
Szkoły parafialne Opieka proboszcza
Potrzeba było zebrania przepisów dotyczących szkół  ustawy KEN 1783  zatwierdzono te ustawy, nowy stan
akademicki.
Europa Zachodnia:
" Francja  1789  rewolucja francuska, Zgromadzenie Narodowe otrzymuje plany jak zreformować
szkolnictwo, dzieci i młodzież wychowywane w nowym duchu  wolność, równość, braterstwo
Rzecznik  Talleyrand  okupienie reformy na szkolę elementarną:
- bezpłatna dla wszystkich stanów społecznych
- bez obowiązku
- szeroki program  ogólnokształcący bez przygotowania zawodowego
- reforma szkoły średniej  przygotowanie do zawodu, może być płatna
-problem dokształcania dorosłych
" Program radykalny  Antoni Mikołaj Condorcet
- oświata zniesie nierówność intelektualną
- szkoła elementarna ma przygotowywać do pracy przemysłowej i rolniczej
- w szkole średniej dużą rolę odgrywać mają przedmioty matematyczno  przyrodnicze
- religia poza szkołą
- bezwzględna równość edukacji kobiecej i męskiej.
1794  wprowadzono nowe przepisy w sprawie oświaty:
" Na 100 mieszkańców powstała jedna szkoła początkowa, tworzono oddzielne oddziały dla płci
" Program: deklaracja praw człowieka i obywatela, moralność republikańska, czytanie, pisanie, rachunki,
przyroda.
" Szkoła ma być powszechna, bezpłatna, obowiązkowa
Rozwój oświaty w Polsce w czasie zaborów  XIX wiek
1. Zabór pruski  co działo się w Księstwie Poznańskim w latach 40-50ych, dokonania
pedagogów  Trentowski Bronisław, Estkowski Ewaryst( utworzył Towarzystwo
Pedagogiczne)
2. Zabór austriacki  II połowa XIX wieku po 1866 autonomia Galicji
3. Zabór rosyjski  Księstwo Warszawskie:
" Księstwo Warszawskie  1807  z zaboru pruskiego i austriackiego. Władza oświatowa  Izba
Edukacji Publicznej / Izba Edukacyjna działa od 1807 przez pięć lat, póz
niej druga władza
edukacyjna. Dyrekcja Edukacji Publicznej  na czele władz  Stanisław Staszic, Julian Ursyn
Niemcewicz, przewodniczący  Stanisław Kostka  Potocki.
Odwołanie do nowej konstytucji księstwa. Należy przywrócić prawa chłopcom, prawo do oświaty.
W roku 1808 wydano i zatwierdzono ustawę  urządzenie szkół miejskich, wiejskich
elementarnych:
- mieszkańcy wsi i miast muszą utworzyć towarzystwa szkolne
- na czele towarzystwa ma stać dozór szkolny  w skład wchodzi  dziedzic pleban, pastor,
burmistrz, wójt, 1-2 spośród obywateli
- dozór szkolny spisywał dzieci, które powinny chodzić do szkół elementarnych ( wieś8 lat, miasto
6 lat, do 12 roku życia) i pilnował żeby miejscowe społeczeństwo płaciło składankę na szkołę
( zróżnicowana w zależności od dochodów)
Powołano towarzystwo do ksiąg elementarnych ( 1810)
Powołano dwa seminaria nauczycielskie  Poznań i A
owicz, dostarczają wykwalifikowaną kadrę
do szkół elementarnych
Konstanty Wolski   Nauka początkowego pisania, czytania, rachowania , nauka o rzeczach Konstanty Wolski
a nie Jan Władysław Dawid.
Wojciech Izydor Chojnacki   Zasady pierwiastkowe pedagogiki i metodyki 1815
Jan Fryderyk Herbart  stworzył program dla szkoły średniej
Diesterweg  reformacja szkoły elementarnej ludowej
Fróbel  reforma wychowania przedszkolnego
" 1813 na tereny księstwa wchodzą wojska rosyjskie
Metoda wzajemnego nauczania  nauczyciel spośród zdolnych uczniów wybiera
pomocnika????????????????????????????????????
Staszic  zwraca uwagę na potrzebę oświaty, młodzieży rzemieślniczej, stwarza szkołę niedzielną, kilka godzin
przeznaczone na naukę pisania, czytania.
1817  pierwszy instytut dla głuchoniemych
Szkolnictwo średnie:
" podwydziałowe wiedza praktyczna
" wydziałowe użyteczna
" departamentowe  studia uniwersyteckie  przygotowanie
1816  wprowadzenie egzaminu dojrzałości w szkole średniej
Powalanie do życia nowego uniwersytetu  zgoda cara Aleksandra I 1816 wydał dekret w Warszawie powstaje
uniwersytet przez dwa lata opracowywano statut 1818 otworzenie uniwersytetu. Przypominał wzór francuski 
kadry dla gospodarki krajowej  kształcenie. Wydziały:
- prawo i administracja
- lekarski
- filozoficzny
- nauk i sztuk pięknych
póz
niej teologia.
Uruchomiono seminarium dla nauczyciele  wiedza pedagogiczna
Studenci to średnio zamożna szlachta i bogate mieszczaństwo. Nauczyciele pochodzą z Towarzystwa Przyjaciół
Nauk.
Szkoła Akademiczko  górnicza w Kielcach, Instytut Agronomiczny(?) i szkoła weterynaryjna  szkoły wyższe
Zmiana władz początek lat 20, odszedł Stanisław Kostka  Potocki, zastępuje go Stanisław Grafowski  pojawia
się komitet Reformy, zmiany w polityce oświatowej. Nie ma obowiązku płacenia składek szkolnych
Kuratorium Generalne  kontrola policyjna nad młodzieżą uniwersytecką i profesorami.
Od 1855 epoka paskiewiczowska (Paskiewicza)
Iwan Paskiewicz  namiestnik, car Mikołaj I
- Język rosyjski podstawy
- coraz mniej(?) szkół elementarnych
Lata 1856  1862 po śmierci Mikołaja I w Rosji, następują reformy wprowadzone przez Aleksandra II. Polacy
dostają przyzwolenie na a????????????
Aleksander Wielkopolski i Józef Korzeniowski  reforma 1862 szkolnictwa:
Nowa organizacja szkolnictwa  szkoły elementarne  powrót do utrzymania szkół z podatków, przywrócić
dozory szkolne, program ogólnokształcący, pojawienie się klas przygotowawczych, szkoły średnie powiatowe
( 5 klas), gimnazja (7 klas), liceum (8 klas), powrót uniwersytetu  Szkoła Główna w Warszawie
1863 powstanie styczniowe
Przepisy szkół elementarnych z ustawy Wielkopolskiego nie weszły w życie, przepisy dotyczące szkół średnich
częściowo weszły. Uruchomiono szkołę główną  wielki sukces, o końca lat 60ych wydziały: prawo i
administracja, lekarski, filologiczno  historyczny, matematyczny.
Szkolnictwo i oświata pod zaborem austriackim:
1772  I rozbiór Polski  Pd ziemie i Pd-wsch. Zwierzchnictwo austriackie
Etapy rozwoju szkolnictwa i oświaty:
" I połowa XIX wieku  Maria Teresa, Józef II  germanizacja szkolnictwa polskiego  reformy
wszystkich typów szkół, likwidacja szkół prowadzonych przez zakony nauczycielskie, zamknięto
Akademię Zamojską i Kolegium Jezuickie we Lwowie  powstał uniwersytet  wśród profesorów
Czesi, Niemcy, Włosi, mało Polaków  język wykładowy łacina, cel  przygotowanie kadry urzędniczej
wysoko wykwalifikowanej.
1815- Rzeczpospolita Krakowska  1846
" 1866  autonomia galicyjska  Polskie działania: w szkołach ludowych chciano przywrócić język
polski, od 1861 za zgodą Austriaków język polski obowiązuje. Józef Gidle  rektor uniwersytetu
Jagiellońskiego  lekarz, na początku lat 60ych wystąpił na sejmie krajowym  chciał utworzyć w
Galicji Krajową Komisję Edukacyjną  wydał dzieło o reformie Szkół Krajowych. Wystąpił z krytyką
centralnego zarządzania oświatą w Wiedniu, krytyka kościoła- zbyt duża waga przywiązana do nauki
religii w szkołach. Opiekę nad szkolnictwem chciał powierzyć społeczeństwu. W książce O stanie
nauczycielskim  określił warunki materialne nauczycieli i problem kształcenia ich. Powołał do życia
Radę Szkolnictwa Krajowego powstałą w latach 60ych działa do pierwszej wojny światowej. 
stworzyli ją Polacy  miała zająć się szkolnictwem ludowym i średnim  będzie obowiązywał język
polski.
Ustawy dotyczące szkolnictwa najniższego stopnia:
" 1873  o zakładaniu i utrzymaniu publicznych szkół ludowych i posyłaniu do nich dzieci:
- gminy są odpowiedzialne, za utrzymanie szkół
- rodzice nie są zobowiązani do opłat
- obowiązek szkoły 6-12 lat
- dwa lata po ukończeniu doskonalenie zawodowe
- ten sam program w miastach i na wsi
Powstały seminaria nauczycielskie  typ średni, dzielą się na męskie ( 3 lata) i żeńskie (4 lata)
1890  kierownictwo w Radzie Szkolnej Krajowej przejmie Michał Babrzyński  stwierdza, że szkoła
ludowa nie jest taka potrzebna  powinna ona przygotować do zawodu
" 1895  ustawa  szkoły mają być podzielone na wiejskie, miejskie zmieniono program w seminariach
Szkoły średnie:
- dyrektorzy muszą być akceptowani przez władze austriackie
- Austriacy pozwolili Polakom mianować dyrektorów
- zwiększono fundusze na budowę szkół średnich
- coraz więcej młodzieży, pochodzenia chłopskiego
dodatki do pensji za każde 5 lat nienagannej i skutecznej pracy zawodzie dla nauczycieli
Szkoła ludowa  nauczyciel  stały i tymczasowy (60%)
Lata 90  Zawodowy Ruch Nauczycieli  kwestie, które ich interesują:
- sprawy bytowe
- system szkolny
- przygotowanie nauczycieli do pracy
Zjazdy nauczycielskie:
" utworzono w 1905 krajowy związek nauczycielstwa ludowego w Galicji
czasopismo  Muzeum (?) kwestia naukowa
Szkoły wyższe:
" lata 70, Kraków, Lwów, język polski jako wykładowy
" badania naukowe na bardzo wysokim poziomie
" Lwów  utworzono wydział lekarski
" Powstanie Akademii Umiejętności
" Politechnika Lwowska
Pedagogika narodowa  twórca  Stanisław Prus Szczepanowski  dwie orientacje:
" Nurt realistyczny  Stanisław Prus Szczepanowski
- Galicja: ideał wychowania hasła romantyzmu i pozytywizmu
- należy zasilać ducha narodowego
- kształcenie woli i mocy, budzenie zmysłu rzeczywistości, pielęgnowanie przejawów samodzielności
- ideał: bohater i obywatel pracownik w jednej osobie.
" Nurt nacjonalistyczny :
- wychowanie narodowo  chrześcijańskie
- Roman Dmowski
- Zygmunt Balicki.