Pytania ogólne na egzamin magisterski UPH Siedlce ZARZĄDZANIE

Pytania ogólne
na egzamin magisterski
kierunek Zarządzanie
UPH
1. Zarządzanie- jego istota, cele oraz funkcje.
ZARZDZANIE- to zestaw działań (planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrola) skierowanych na zasoby
organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe, informacyjne) wykorzystywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji.
Działalność kierownicza, polegająca na ustaleniu celów i powodowaniu ich realizacji poprzez wykorzystanie zasobów,
procesów informacji w istniejącym otoczeniu, w sposób sprawny, skuteczny oraz zgodny z racjonalnością działań.
Zarządzanie to dysponowanie zasobami dla uzyskania korzyści.
FUNKCJE ZARZDZANIA
1. planowanie wytyczanie celów organizacji i określenie najlepszego sposobu ich osiągnięcia, częścią tego procesu
jest podejmowanie decyzji polegające na wyborze określonego sposobu działania spośród wielu dostępnych możliwości
2. organizowanie logiczne grupowanie działań i zasobów, organizacja przyczynia się do podniesienia sprawności
organizacji, określenie jak najlepszego sposobu wykonania zamierzonego celu w organizacji.
3. motywowanie kierowanie ludzmi, zespół procesów wykorzystywanych w celu sprawienia, by członkowie organizacji
współpracowali ze sobą w interesie organizacji, aby identyfikowali się z misją organizacji. Polega na wykorzystaniu
mechanizmów motywacji by zapewniły zaangażowanie pracowników na rzecz sukcesu organizacji.
4. kontrolowanie obserwowanie postępów organizacji w realizowaniu jej celów. Obejmuje 3 podstawowe czynności
- określenie mierników efektywności ( ilościowo określić co chcemy osiągnąć)
- pomiar bieżącej efektywności
- porównanie efektywności z wyznaczonymi miernikami
CELE ZARZDZANIA plany i zadania wyznaczone w organizacji do realizacji, w celu uzyskania korzyści
*wysoka jakość produktów,
*zaspokajanie potrzeb nabywców,
*rozszerzenie dystrybucji,
*osiągnięcie pozycji lidera na rynku,
*osiągnięcie optymalnego zysku,
Funkcje celów przedsiębiorstwa:
*wykazują pracownikom przedsiębiorstwa kierunek działania,
*pozwalają na skuteczne planowanie działań firmy, przez to osiągnięcie sukcesów,
*są zródłem motywacji dla pracowników, szczególnie gdy osiągnięcie celu zostaje nagrodzone,
*są podstawą oceny i kontroli działań pracowników.
Cele:
strategiczne cele wyznaczone na najwyższym szczeblu zarządzania (prezes, dyrektor) koncentrują się na ogólnych
problemach funkcjonowania firmy i wynikają z ustalonej misji i wizji przedsiębiorstwa. Mają one charakter długotrwały (5i
więcej lat) dotyczą długofalowych kierunków rozwoju firmy (zasoby finansowe).
taktyczne ustalone na szczeblu średnim zarządzania (kierownik zakładu, działu) mają charakter średniookresowy
(od1-5lat), są uszczegółowieniem celów ustalonych na szczeblu wyższym,
operacyjne ustalone na najniższym szczeblu zarządzania, mają charakter określony, są uszczegółowieniem celów
taktycznych
2.Cele przedsiębiorstwa i uwarunkowania podejmowania decyzji zarządczych.
Cel główny przedsiębiorstwa jest przetrwanie i rozwój
Cele szczegółowe
- Maksymalizacja wartości dla akcjonariuszy
- Maksymalizacja zysku,
- Zwrot zainwestowanego kapitału,
- Rozwój przedsiębiorstwa,
- Osiągnięcie zakładanego udziału w rynku,
1
- Przetrwanie przedsiębiorstwa,
- Osiągnięcie równowagi finansowej,
- Wzrost sprzedaży,
- Wzrost wartości firmy.
Podejmowanie decyzji polega na rozważeniu wielu możliwych działań w przyszłości, porównywaniu ich i
zdecydowaniu, który z wariantów jest najodpowiedniejszy
Menedżer, stojąc przed wyborem-decyzją, którą musi podjąć, musi brać pod uwagę zarówno rodzaje decyzji jak i
warunki, jakie zajść mogą w jego otoczeniu. Gwałtowność i nieprzewidywalność życia gospodarczego wykształciła trzy
różne stany, w jakich znalezć się może menedżer.
Warunki podejmowania decyzji
" Podejmowanie decyzji w warunkach pewności stan w którym podejmujący decyzję wie, z
rozsądnym stopniem pewności, jakie są możliwości i jakie warunki towarzyszą każdej z nich
" Podejmowanie decyzji w warunkach ryzyka sytuacja w której dostępnośd poszczególnych możliwości i związane z
każdą z nich potencjalne korzyści i koszty są znane z pewnym szacunkowym prawdopodobieostwem
" Podejmowanie decyzji w warunkach niepewności sytuacja w której podejmujący nie zna
wszystkich możliwości wyboru, ryzyka związanego z każdą z nich ani ich możliwych konsekwencji
3.Proces decyzyjny w organizacji oraz techniki jego wspomagania.
Planowanie służy podejmowaniu decyzji. Na ogólny
model podejmowania decyzji, a więc także na
proces planowania składają się następujące etapy:
" Ustalanie celów
" Identyfikacja problemu
" Poszukiwanie alternatywnych rozwiązań
" Ocenianie konsekwencji
" Dokonanie wyboru
" Wdrażanie planu
" Kontrola realizacji
TECHNIKI ZWIZANIE Z PODEJMOWANIEM DECYZJI
METODY HEURYSTYCZNE:
- METODA BURZA MÓZGÓW
- METODA SYNEKTYKA
- METODA MYŚLENIE BOCZNE
1. METODA - BURZA MÓZGÓW zapoczątkowana przez A.F.Osborna w 1930r.
Zaliczana do modeli klasycznych. Opracował tę metodę jako sposób pozyskiwania pomysłów w oderwaniu od oceny.
Wg Osborna metoda ta, to twórcze obrady w celu wytworzenia katalogu pomysłów, w drugiej kolejności poddanie ich
ocenie oraz analizie wstępnej w celu przygotowania wariantu.
Etapy:
Wytwarzanie jak największej ilości pomysłów
Ocena i analiza wariantu
Założenia:
Odroczone wartościowanie
Ilość przechodzi w jakość
Wg Osborna proces burzy mózgu opiera się na rozumie sędziowskim, który analizuje i ocenia oraz procesie
twórczym, który wytwarza pomysły.
Powstrzymanie się od oceny w początkowej fazie pozwala na otworzenie się umysłu bez ograniczeń.
Im więcej pomysłów tym większa szansa na wyłonienie tego najwartościowszego.
4 reguły burzy mózgów
Krytyka jest wykluczona (odłożona na pózniej)
Swobodne myślenie jest pożądane uczestnicy powinni być przekonani, że każdy pomysł im bardziej niezwykły tym
lepszy; zgłaszający pomysł nie ponosi odpowiedzialności
Ilość jest potrzebna
Kojarzenie i ulepszanie są oczekiwanie
Metoda b.m. jest wykorzystywana również w kursach szkoleniowych w celu pobudzenia do twórczego myślenia.
2. METODA SYNEKTYKA:
Synektyka (z greckiego)- oznacza łączenie różnych i pozornie nie powiązanych elementów
Służy twórczemu rozwiązywaniu problemów, wykorzystuje procesy twórcze
Opracowana przez W.J.J. Gordona
Podstawą tej metody jest przekonanie, że problem, który dla nas jest niezrozumiały możemy zrozumieć dzięki
metaforom
Mechanizmy synektyki mają wykorzystywać 5 stanów psychologicznych:
zaangażowanie i oddanie
opóznienie (aż pojawi się rozwiązanie najlepsze)
spekulacja
2
autonomia rozwiązania
reakcja hedonistyczna (uczucie satysfakcji)
Technologie synektyczne
Sposób postępowania, który umożliwi nowy sposób spojrzenia na problem:
analogia osobista - jednostka wyobraża sobie, że jest obiektem, który stanowi problem decyzyjny
analogia bezpośrednia - wykorzystanie wiedzy lub technologii stosowanej w jednej dziedzinie do innej
analogia symboliczna - opisuje problem za pomocą nie osobistych wrażeń ale o znaczeniu obiektywnym.
analogia fantastyczna - twórca przedstawia problem w analogiach najkorzystniejszego rozwiązania, chociaż może być
nierealne do zrealizowania.
Zespół jest sługą problemu, a klient ekspert jest reprezentantem problemu.
3. METODA MYŚLENIE BOCZNE:
metoda wypracowana przez E. De Bono
metoda ta przeciwstawia się myśleniu pionowemu, czyli logicznemu
Założenia:
teza, że myślenie boczne zmienia (celem jest ciągła zmiana myślenia); ciągłe poszukiwanie lepszego rozwiązania,
nowych możliwości
myślenie pionowe to szukanie zależności, relacji, osądzanie co jest właściwe
myślenie boczne funkcjonuje poza schematem tak/nie
myślenie boczne szuka nie tego co jest właściwe, tylko tego co różne, nowe
w myśleniu pionowym niezbędna jest logiczna ciągłość, a w myśleniu bocznym stosuje się przeskoki myślowe
w m. pionowym wybiera się to, co istotne (hierarchia wartości), a w m. bocznym przeciwnie to, co najmniej
oczekiwane
w m. pionowy podąża się w najbardziej oczywistych kierunkach, jego celem nie jest poszukiwanie nowych rozwiązań,
a w m. bocznym podąża się w najmniej oczekiwanych kierunkach
myślenie boczne nie może być stosowane w naszych domach, bo nie ma ciągłości
metoda myślenia bocznego nie powinna przekraczać 5 % myślenia, reszta to myślenie pionowe
technika skojarzen- polega na kojarzeniu dwoch lub większej liczby pojec lub pomyslow normalnie nie laczonych i
otrzymaniuw ten sposob nowych pomyslow.
technika morfologiczna - sluzy do poszukiwania nowych rozwiazan poprzez logiczno-analityczne poznanie budowy i
dzialania badanego zjawiska oraz systematyczna analizie wszystkich mozliwych rozwiazan problemu. Zapewnia powstanie
bardzo duzej liczby pomyslow. Istota tej metody jest okreslenie wszystkich parametrow rozwiazywanego problemu oraz
zestawienie wszystkich znanych dotychczas rozwiazan i pomyslow dotyczacych tych parametrow w formie skrzynki
morfologicznej w postaci szescianu lub tablicy morfologicznej.dobor w roznych kombinacjach znanych rozwiazan moze
doprowadzic do nowego, nie znanego jeszcze, rozwiazania.
technika pytan- jest metoda ulatwiajaca znalezienie nowych pomyslow.polega na poslugiwaniu sie lista pytan, na ktore
szuka sie odpowiedzi.pytania moga byc ogolne i stosowane w stosunku do prawie wszystkich obiektow badania lub moga
byc dostosowane do problemu bedacego przedmiotem badania.
4. Nowoczesne koncepcje zarządzania.
1. Reengeneering:
Jest to fundamentalne przemyślenie od nowa i radykalne przeprojektowanie procesów w firmie, prowadzące do
dramatycznej(przełomowej) poprawy osiąganych wyników (takich jak koszty, jakość, serwis i szybkość).
Przedstawicielami metody reengeneeringu byli przede wszystkim M. Hammer, J. Champy oraz A. Smith.
Metodyka reengeneeringu można oprzeć na następujących etapach postępowania:
� Wybór procesu do rekonstrukcji analogiczną rolę odgrywa tutaj karta procesów, która zawiera od kilku do
kilkunastu procesów nawet bardzo dużego przedsiębiorstwa. Każdy proces zawarty w ogólnej karcie procesów można
podzielić na kilka procesów cząstkowych, które łącznie tworzą ramowy obraz funkcjonowania przedsiębiorstwa
pozwalający na selekcję procesów poddawanych reengeneeringowi.
� Utworzenie zespołu roboczego zespół tworzy się do rekonstrukcji tylko jednego procesu. Jego liczebność waha
się od 5 do 10 osób. W przeważającej części powinny to być osoby zatrudnione w reorganizowanym procesie(ułatwiają
całemu zespołowi zrozumienie przyczyn dysfunkcji występujących w rozpatrywanym procesie) oraz osoby pochodzące z
zew. procesu a nawet z zew. przedsiębiorstwa(wnoszą nowe spojrzenie).
� Zrozumienie procesu celem nie jest tu ulepszenie istniejącego procesu nie ma więc potrzeby opisywania go i
analizowania w najdrobniejszych szczegółach. Nie chodzi bowiem o zmniejszenie zatrudnienia rzędu 15-20% ale o 80-
90%. nie chodzi o skrócenie czasu wprowadzenia nowego produktu na rynek z 6miesięcy do 5miesięcy, ale z 6miesięcy do,
3 tyg.. Aby zrozumieć proces trzeba się postawić w roli klientów i określić, jakie są ich wymagania i rzeczywiste potrzeby.
� Rekonstrukcja procesu opiera się na trzech podstawowych zasadach:
1) Odrzuceniu utartych zasad i sposobów postępowania
2) Stosowaniu zasad reengeneeringu
3) Wykorzystaniu nowych technologii informatycznych
� Wdrożenie rekonstrukcji w życie wyróżniamy 6 etapów:
1) Określenie wymagań klientów (należy wziąć pod uwagę klientów wew. czyli pracowników oraz klientów zew.
czyli osoby korzystające z usług przedsiębiorstwa)
2) Ocena rozpatrywanych procesów (prowadzi się pod kontem m.in. ponoszonych kosztów, poziomu jakości,
nakładów czasów)
3
3) Analiza i modyfikacja stanu istniejącego (można to podzielić na 3 części: rozwiązanie dylematu-czy można go
zmodyfikować?-, analiza istniejącego procesu, tworzenie zespołu wykonawczego)
4) Benchmarking procesu (skupia się na znajdowaniu innych od dotychczasowych sposobów organizacji i
kierowania danym procesem)
5) Projektowanie nowego procesu (dokonuje się uporządkowania wariantów udoskonalenia i próby dostosowania ich
do istniejącego procesu w celu wyłonienia wariantu optymalnego)
6) Wdrożenie udoskonalonego procesu (podsumowanie i wykonanie w/w etapów)
Zmiany w organizacji pod wpływem reengeneeringu:
1) Tradycyjne komórki funkcjonalne są zastępowane przez zespoły odpowiedzialne za dany proces
2) Proste zadania są zastępowane pracą wielowymiarową
3) Stanowiska kontrolowane są zastępowane stanowiskami z odpowiedzialnością i autonomią
4) Wynagradzanie efekty a nie aktywność
5) Miejsce szkolenia zajmuje edukacja
6) Zmieniają się kryteria awansowania, decyduje przydatność a nie osiągane wyniki
7) Zmieniają się wartości (otwarcie na klienta zastępuje protekcjonizm)
8) Szefowie przekształcają się z nadzorców w animatorów
9) Struktury hierarchiczne ulegają spłaszczeniu
10) Kierownicy z arbitrów przekształcają się w liderów
2. BENCHMARKING
Wywodzi się od słowa benchmark, które według słownika Webstera oznacza: punkt orientacyjny geodety, oznaczający
pewną pozycję i używany jako punkt odniesienia . Dla specjalistów w zakresie zarządzania, benchmarking oznacza
uczenie się od najlepszych przez porównywanie z nimi. Do definicji benchmarkingu przyczynili się: Camp(pionier),
Ballma i Kearnsa. Najogólniej biorąc benchmarking to metoda porównania własnych rozwiązań z najlepszymi oraz ich
udoskonalenia przez uczenie się od innych i wykorzystywanie ich doświadczenia.
Rodzaje benchmarkingu:
1) Wewnętrzny (w tego rodzaju benchmarkingu zakłada się porównanie międzyzakładowe -międzywydziałowe lub
nawet między stanowiskowe- lub w sieci przedsiębiorstw wzajemnie powiązanych)
2) Konkurencyjne (jest jedną z najtrudniejszych metod, gdyż zakłada porównanie z konkurentami. Trudność ta
polega na tym, że konkurenci otaczają tajemnicą swoje rozwiązania wzorcowe i niechętnie dzielą się z konkurentami)
3) Funkcjonalny (oznacza, że jeśli chcemy udoskonalić jedną z funkcji w przedsiębiorstwie to niekoniecznie musimy
szukać rozwiązania na terenie własnej organizacji. Możemy się posłużyć porównaniami w stosunku do innych firm,
pamiętając jednak, aby nie odejść od macierzystej funkcji, którą chcemy udoskonalić)
4) Ogólny albo horyzontalny (jest szczególnym przypadkiem benchmarkingu funkcjonalnego. Okazuje się bowiem,
że istnieją procesy, które mogą przebiegać identycznie, niezależnie od przynależności branżowej przedsiębiorstw czy
nawet niezależnie od charakteru instytucji)
3. LEAN MENAGEMENT
Odchudzona lub Wyszczuplone zarządzanie, które posiada rodowód japoński. Została po raz pierwszy zastosowana
w japońskim koncernie samochodowym TOYOTA przez szefa produkcji tego koncernu Ohno. Genezą lean menagement
był problem braku zasobów. Znaleziono rozwiązanie, które wkrótce zastosowali inni japońscy producenci aut. Polegało
ono na znacznym ograniczeniu zasobów potrzebnych do produkcji: ludzi, powierzchni, nakładów inwestycyjnych, czasu
itd..
Przenosząc to na grunt zarządzania otrzymamy odpowiedz, na czym polega ta koncepcja. Otóż jej myślą przewodnią
jest uproszczenie organizacji zarządzania. Powinno to się przejawiać w spłaszczaniu struktur, eliminacji niektórych zasad
Taylorowskiej organizacji pracy (tworzeniu w miarę prostych i zrozumiałych struktur w przedsiębiorstwie), które
kojarzono ze spłaszczoną hierarchią, wyszczuploną i racjonalna organizacją, wzrostem produktywności lub efektywnością
firmy i ze wzrostem jakości (według badań przeprowadzonych w dużych koncernach niemieckich). Koncepcja lean
menagement opiera się na 6 komponentach(według Stadelmanna i Luxa):
1. Koncentracja na potrzebach klienta
2. Nieustanne doskonalenie jakości
3. Przyspieszenie rozwoju nowych produktów i szybsze wprowadzanie ich na rynek
4. Stosowanie aktywnego marketingu w celu pozyskania nowych klientów
5. Zdolność do wzrostu i pozyskania inwestora strategicznego
6. Harmonijne powiązanie przedsiębiorstwa ze społeczeństwem
Zalety lean menagement:
� Zwiększenie zdolności konkurencyjnej dzięki redukcji kosztów, zmniejszenie rozrzutności i wyższa jakość.
� Zwiększenie wydajności pracy, spłaszczenie hierarchii, skrócenie czasu podejmowania decyzji
� Zwrócenie większej uwagi na potrzeby i życzenia klientów
� Zwiększenie zadowolenia pracowników dzięki lepszej komunikacji miedzy kierownikami a podwładnymi
� Silniejszą motywację pracowników i ich utożsamianie się z sukcesami firmy
Wady lean menagement:
� Przekształcenie się koncepcji w prostą racjonalizację, z grozbą obniżenia płynności, spadkiem jakości i
zaniedbywaniem usług
� Stres pracowników i spadek motywacji
� Powierzchowną redukcję pracowników
4
� Wzrost zapotrzebowania na siły fachowe, przy równoczesnym zaniedbywaniu problemów pracowników o
niższych kwalifikacjach
4. OUTSOURCING
Wywodzi się od dwóch słów angielskich: outside -zewnętrzny i recourse zasoby, zapasy, środki. Zastosowanie tej
koncepcji zarządzania łączy się z nowym spojrzeniem na funkcję zaopatrzenia, a także na działalność usługową
prowadzoną w przedsiębiorstwie. Nowe ujęcie funkcji zaopatrzenia zakłada przede wszystkim na:
1) Koncentracji na obszarach kluczowych (Rezygnacja z produkcji szerokiej gamy części na rzecz tych
najważniejszych. Pozostałe części i komponenty zostają dostarczone przez partnerów. Integracja firmy z dostawcą)
2) Zakupy kompleksowe
3) Zakup know-how od dostawców
4) Całościowe traktowanie kosztów
5) Długotrwałe partnerstwo
6) Wybrani dostawcy
7) We. i zew. integracja przedsiębiorstwa
8) Strategiczne alianse (sojusze)
Podstawową sprawa w outsourcingu jest wybór przedsiębiorstwa kooperującego.
Zaleca się:
1) Zawierać umowy na zasadach równości i obopólnych korzyści
2) Rozszerzać usługi świadczone przez kooperantów na logistykę i magazynowanie
3) Zwiększać odpowiedzialność dostawców za zapewnienie odpowiedniej jakości
4) Wykorzystywać innowacyjne możliwości systemów informacyjnych
5) Rozwijać partnerską współpracę na szczeblu operacyjnym
6) Popierać pracę mające na celu poprawę stanu środowiska
Koncepcja outsourcingu zakłada również tworzenie nowego modelu w zakresie usług. Otóż uważa się, że można
zrezygnować z usług, które nie maja istotnego znaczenia dla firmy i mogą być świadczone przez specjalistyczne
przedsiębiorstwa, np. przetwarzanie informacji, ochrona firmy, zbiorowe żywienie, utrzymywanie czystości, księgowanie.
Podsumowując można stwierdzić, że te usługi, które są proste i mało zintegrowane z podstawową działalnością firmy,
najbardziej nadają się do przekazania na zewnątrz. W koncepcji outsourcingu centralną rolę odgrywają koszty, a
mianowicie ich oszczędność.
5. TIME BASED MENAGEMENT
Dynamika przemian gospodarczo-społeczno-politycznych wywołuje problemy, z którymi przedsiębiorstwo musi się
szybko zapoznać oraz zjawiska, z którymi musi się uporać.
Należą do nich:
1) Zmiany na rynkach zbytu
2) Skracanie cyklu życia produktów
3) Skracanie cyklu przygotowania nowych wyrobów
4) Wzrastająca produktywność
5) Krótkie terminy realizacji zaopatrzenia
6) Nasycenie rynku
Zjawiska i problemy pojawiające się w bliższym lub dalszym otoczeniu zmuszają przedsiębiorstwo do przemyślenia
swego położenia i dostosowania się do nowych warunków. Impulsy płynące z otoczenia spowodują, że firmy będą
modelowały swoje wnętrze, a więc zmieniały strategię, strukturę, wprowadzały nowe produkty, skracały czas produkcji i
innych procesów. Ogólnie zmiany powinny być dokonywane szybko lub szybciej niż dotychczas. Czas jest zawsze
istotnym czynnikiem konkurencyjności firmy. W koncepcji tej czas otrzymuje priorytet w procesach zarządzania a
myślenie w kategoriach czasu dotyczy wszystkich sfer firmy. Orientacja przedsiębiorstwa na czas oznacza, że
kierownictwo przywiązuje większą uwagę do realizacji procesów oraz do jakości współpracy między zakresami
funkcjonalnymi firmy. Oznacza również skierowanie uwagi na zrozumienie klienta a przede wszystkim zaspokojenie jego
potrzeb pod wzgl. punktualności, aktualności i nowości. Jest to koncepcja opracowana przez bostońską grupę
konsultingową, która opiera się na:
� Orientacja na czynnik czasu
� Orientacja na skok ilościowy (sukces można osiągnąć tylko dzięki operacja na dużą skalę)
� Orientacja na proces
� Orientacja na wartości
� Orientacja na zespół
Główne części TBM:
1) Konkurencja skierowana na czas koncentruje się na procesach.
2) Ustalenie pojęć
3) Zasady kształtowania optymalnej struktury procesu
4) Zespół
5) Prowadzenie pomiarów
6) Bariery kulturowe
7) Cykl uczenia się
6. UCZCA SI ORGANIZACJA
5
Można wyróżnić dwa znaczenia uczącej się organizacji:
1) Instytucjonalne w tym sensie organizacja to pewien system społeczny mający jakąś strukturę informacji i
komunikacji, która umożliwia interakcję między jej uczestnikami
2) Funkcjonalne w jej sensie organizacja traktowana jest jako koncepcja, która jest baza dla wszystkich strategii
zarządzania, służących podejmowaniu decyzji, rozwiązywaniu problemów.
Ucząca się organizacja rozumiana jako koncepcja zarządzania opiera się na pewnej sumie wiedzy, którą dysponują
poszczególni współpracownicy wiedza, która jest ciągle wzbogacana i rozwijana a następnie udostępniana
przedsiębiorstwu. oznacza to, że organizacja nigdy nie osiągnie stanu końcowego.
W koncepcji chodzi oto, aby odkrywać nowe sposoby myślenia i nowe perspektywy oraz oto, aby te nową wiedze
wykorzystać w praktyce do rozwiązywania pojawiających się problemów.
Cechy uczącej się organizacji:
1) Wykorzystanie doświadczenia do kreowania nowej wiedzy (jest to kultura otwarta)
2) Otwarte granice między przełożonymi a podwładnymi (w takiej organizacji znikają linie podziałów między
przełożonymi a podwładnymi, odbiorcami a dostawcami, przedsiębiorstwem a otoczeniem. Chodzi oto, aby doświadczenia
obu stron były wzajemnie dostępne)
3) Pielęgnowanie w organizacji kultury odmiennych zdań (kierownictwo takiej organizacji jest głęboko przekonane,
że ścieranie się poglądów wzbogaca doświadczenia pracowników)
Warunki niezbędne do osiągnięcia efektów uczenia się:
1) Otwartość
2) Myślenie systemowe
3) Kreatywność
4) Skuteczność
5) Zdolność uczenia się
7. WIRUALNA ORGANIZACJA
Przemiany strukturalne przedsiębiorstw polegają na tworzeniu nowych powiązań koordynacyjnych, wynikających z
niskich kosztów współdziałania. Wynikiem są sieciowe struktury organizacyjne - organizacje wirtualne. Organizacja
wirtualna to nowa forma kreowania struktur przedsiębiorstw, elastycznych i szybko dostosowujących się do coraz szybciej
zmieniającego się otoczenia.
Podstawy organizacyjne przekształceń tradycyjnych organizacji, w pojawiające się organizacje wirtualne, uwzględniają
współzależność wzajemną zarówno podmiotowego udziału ludzi jak i powiązań między organizacyjnych. W obu tych
przypadkach widoczna jest nowa zasada funkcjonowania organizacji (wirtualnej) jak i pracy ludzi. Chodzi o to, że działając
razem każdy może osiągać więcej; mamy więc zasadę, którą określamy mianem TEAM (Together Everybody Achieves
More).
W organizacji wirtualnej miejsce pracy kreowane jest przez nowe środowisko pracy, którego fundamentem są
technologie informacyjno-komunikacyjne, umożliwiające współdziałanie ludzi z omijaniem barier czasowych,
terytorialnych, organizacyjnych itp. Wirtualne miejsce pracy powstaje w wyniku wzbogacenia dotychczasowych atrybutów
tradycyjnego miejsca pracy takich jak wspólne miejsce, czy te same godziny pracy dla wszystkich. Wynikiem wzbogacenia
jest możliwość stosowania koncepcji zarządzania przez cele. Nacisk pada na wynik pracy, przestaje być najważniejsze,
kiedy i gdzie wynik jest uzyskiwany.
Czynniki informacyjne i organizacyjne, zmiany form pracy oraz procesowa orientacja organizacji prac:
Otoczeniem wirtualnego miejsca pracy jest rzeczywistość wirtualna. Stopień wirtualizacji charakteryzować można za
pomocą zagregowanych czynników, charakteryzujących formy pracy w organizacji pracy wirtualnej. Chodzi o czynniki,
którymi są: po pierwsze - immersja: stopień intensywności postrzegania otoczenia jako rzeczywistości, po drugie -
nawigowanie: stopień umiejętności posługiwania się narzędziami technologii informatycznej.
Możemy mówić o związku charakterystyki miejsc z organizacja pracy w przekształcanych strukturalnie
przedsiębiorstwach. W wirtualnej organizacji pracy uwzględnia się z jednej strony korzyści z organizacji telepracy, z
drugiej strony korzyści z pracy indywidualnej lub w zespołach, organizowanej poza macierzysta instytucją.
Telepraca jest wstępnym etapem wirtualnej organizacji pracy. Praca realizowana jest z miejsc oddalonych, rola
menedżerska uwzględnia elastyczność działań. Od uczestników telepracy wymagana jest samodzielność, inicjatywa i
umiejętności organizowania własnego czasu pracy. Potrzebne są spotkania dla podtrzymywania więzi i kontaktów.
W pracy indywidualnej lub zespołowej poza własną organizacją wymagany jest wysoki stopień koncentracji na
potrzeby współpracującej instytucji. Nadzór menedżerski także jest elastyczny. Uczestnicy tego rodzaju organizacji pracy
cechują się specjalnymi, wyróżniającymi się umiejętnościami posługiwania się technologiami, a także umiejętnościami
świadczenia na czas usług na właściwym poziomie. Większe są także wymagania odnośnie zaufania między pracownikiem
a macierzystą instytucją.
Pracę w wirtualnej organizacji cechuje najwyższy stopień współzarządzania. Nadzór menedżerski ukierunkowany jest
na spełnianie funkcji lidera. Od uczestników oczekuje się umiejętności pracy zespołowej, a także pełnej znajomości
uwarunkowań technologicznych i sieciowych współzależności wzajemnej. W wirtualnym miejscu pracy odgrywają rolę
określone systemy motywacyjne i nagradzania.
Wirtualizacja miejsca pracy możliwa jest dzięki organizacji pracy wokół procesów. Procesowa bowiem orientacja
organizacji przedsiębiorstw redukuje tradycyjne stanowiska pracy. Odpowiedzialność w mniejszym stopniu dotyczy
jednostki, narasta rola pracy zespołów zadaniowych, z ich odpowiedzialnością za rozwiązywanie problemów w procesowo
zorientowanej organizacji przedsiębiorstwa. Najważniejsze decyzje dotyczą restrukturyzacji i przemian, bazujących na
6
procesach, a nie na funkcjach. Zamiast dotychczasowych stanowisk pracy i funkcji, z przydzielonym zakresem zadań,
pojawiają się osoby (właściciele procesów) odpowiedzialne za całościową, rytmiczną i harmonijną realizację procesów.
Projektowanie miejsc pracy w wirtualnej organizacji pracy obejmuje etapy:
Podjęcie decyzji o tworzeniu organizacji wirtualnej; jest to równoznaczne z wprowadzeniem zespołów
odpowiedzialnych za rozwój nowych produktów i usług,
Outsoursing procesów; obejmuje to wszystkie działania, które umożliwiają włączanie zespołów zewnętrznych nawet
konkurujących dla powiększania, tworzonej w organizacji wirtualnej, tzw. wartości dodanej,
Restrukturyzacja systemów pracy zorientowana na określane potrzeby organizacji wirtualnej.
Rola współdziałania ludzi w kształtujących się nowych organizacjach oraz wirtualne zespoły zadaniowe w pracy
zespołowej:
Widoczne są zasadnicze różnice w obrazie tradycyjnych i wirtualnych miejsc pracy. Niezależność pracy od czasu i
miejsca powoduje przesunięcie akcentu roli "Ja", charakteryzującej tradycyjną organizację pracy, na rolę "My",
charakteryzującą ludzi (wolnych i odpowiedzialnych) uczestniczących w wirtualnej organizacji pracy.
W obrazie tradycyjnego miejsca pracy określony jest sens tego "co robię", a także znaczenie "Ja" na tradycyjnym
miejscu pracy.
W środowisku wirtualnym, inicjatorem działań, pracy ludzi jest proces, prowadzący do wirtualnego produktu. Proces
jest powtarzalny, ale zróżnicowany w przypadku zmian zadań związanych z osiąganiem zmiennego produktu.
Wykonywana praca koncentruje się na "Mnie", a nowe "Ja" nie kontroluje pracy poprzez swoją obecność.
Wszyscy uczestnicy wirtualnej organizacji pracy wykraczają poza granice samodzielnego podmiotu uczestniczącego w
zmieniającej się dynamicznie organizacji wirtualnej. Stąd istotą wirtualnego miejsca pracy jest zdolność do ciągłych zmian,
rekonstrukcji systemu pracy wokół rzeczywistości wirtualnej. Zdolność do rekonfiguracji stwarza pozory chaosu, który w
rezultacie jest wyrazem elastyczności funkcjonowania i zdolności przystosowawczych do coraz bardziej turbulentnego
otoczenia. Kreowanie wirtualnej organizacji pracy wymaga od uczestników m.in. otwartości umysłu, zdolności do
twórczego formułowania i rozwiązywania problemów, a więc talentów dotyczących innowacyjności, a także otwarcia na
zewnątrz, poprzez angażowanie zespołów, w skład których wchodzą wewnętrzni i zewnętrzni uczestnicy.
W wirtualnej organizacji pracy zmienia się znaczenie umowy o pracę, a także sens kształtowania kariery zawodowej.
Wynika to z pojawiających się nowych postaw i cech osobowości, wśród których narasta przekonanie o skuteczności pracy
zespołowej, nowych odmian motywacji i lojalności wobec macierzystej organizacji. Wyrazem tego jest stopniowe
wypieranie "starej" umowy o prace przez umowę o "nową pracę" (New Deal). Pełnoetatowa praca w organizacjach staje się
tyko jedną z wielu opcji zatrudnienia. Jeśli wierzyć obecnym szacunkom, to jest to opcja mniejszościowa w pojawiających
się nowych organizacjach, dotyczy coraz węższego grona pracowników. Nowa umowa dotyczy ludzi, którzy oferują swój
czas i usługi w charakterze osób pracujących na własny rachunek, przyjmujących - powiemy to tak - statut pracowników
tymczasowych. Pracownicy, pozostając we współpracy z firmą z własnego wyboru (podmiotowy udział ludzi w organizacji
wirtualnej), a także za wiedzą organizacji jako takiej, mają przekonanie, że mogą odejść bez poczucia winy za brak
lojalności. Widać stąd, że ulega przemianie pojęcie kształtowania kariery zawodowej. Nie jest gwarantowane zatrudnienie
na czas nieokreślony oraz nie są zagwarantowane stałe, wysokie dochody. Pojawia się szansa samodzielnego (jeden z
wyróżników podmiotowości udziału ludzi w organizacji wirtualnej), sterowania karierą osobistą, własnym rozwojem
zawodowym i wykształceniem. W przeciwieństwie do tradycyjnego miejsca, gdzie rozwój zawodowy wynika z serii
awansów w jednym przedsiębiorstwie, kariera zawodowa staje się osobistym zasobem intelektualnym każdego pracownika.
Wartość intelektualna wynika w mniejszym stopniu z zajmowanych stanowisk, a w większym stopniu z całokształtu
zdobytych umiejętności i kompetencji. Kariera zawodowa w mniejszym stopniu jest rezultatem dotychczasowej gwarancji
bycia zatrudnionym, a w większym stopniu jest rezultatem bycia przygotowanym i pożądanym do zatrudnienia.
Wirtualna organizacja pracy, jak można dostrzegać, nie jest pozbawiona wielu nowych dylematów. Sens nowych
umów niewątpliwie nie będzie sprawą wyłącznie ekonomiczną z cechami niszczącej konkurencji, które
prowadziłyby wśród pracowników do uczucia niepewności, a nawet strachu itp. Niestety nie jest możliwy powrót do
przeszłości. W powstających więc nowych strukturach organizacyjnych wiele jest do przemyśleń prawno-etycznych
dotyczących zasad pracy i zatrudniania. Winny one uwzględnić zarówno cechy zachowań ludzi jak i nową kulturę
wzajemnej współzależności.
5. Zarządzanie zmianą, rozwojem i innowacjami.
Zmiana w zarządzaniu jest pojęciem bardzo ogólnym i oznacza zarówno planowane jak i nieplanowane, pożądane i
niepożądane zdarzenia i procesy.
Zarządzanie zmianą jest procesem. Nie przebiega według gotowych schematów i prowadzi do rezultatów, które nie są
do końca określone, ponieważ zachodzą w zespole ludzkim, np. jednym z czynników zaburzającym przebieg procesu jest
opór pracowników wobec zmiany. Podstawowym warunkiem zmiany jest dobra diagnoza.
Zarządzanie rozwojem firmy jest to system, którego celem jest kształtowanie postępu ekonomicznego, organizacyjnego,
personalnego, informacyjnego i techniczno-produkcyjnego. Jego częścią podmiotową są instytucje zarządzania
strategicznego i taktycznego a częścią przedmiotową jest działalność globalna przedsiębiorstwa oraz poszczególne jego
dziedziny. Przestrzeń rozwoju firmy, na którą oddziałuje proces zarządzania, tworzą takie dziedziny jak:
Strategia zarządzania przedsiębiorstwem,
Restrukturyzacja firmy,
Struktura organizacyjna,
System motywacyjny,
System informacji menadżerskiej,
System jakości itd.
7
Zarządzanie innowacjami - specjalność naukowa w obszarze nauk ekonomicznych podejmująca problematykę
innowacji w przedsiębiorstwach.
Można między innymi wymienić następujące definicje pojęcia zarządzania innowacjami:
według M. Karlika zarządzanie innowacjami można zdefiniować jako zestaw działań obejmujący: zmianę strategii
przedsiębiorstwa, podejmowanie decyzji w zakresie działalności innowacyjnej, organizowanie, kontrolowanie działalności
innowacyjnej przedsiębiorstwa i wspieranie postaw innowacyjnych skierowanych na zasoby przedsiębiorstwa i
wykorzystywanych z zamiarem osiągnięcia celów przedsiębiorstwa w zakresie innowacji w sposób sprawny i skuteczny,
według S. Kasprzyka zarządzanie innowacjami to całokształt czynności niezbędnych do przygotowania i praktycznego
zastosowania nowych rozwiązań technicznych,
według A. Pomykalskiego zarządzanie innowacjami to oparte na posiadanych zasobach poszukiwanie takich
rodzajów innowacji, które powodują, że proces innowacji staje się bardziej efektywny w konfrontacji z
wyzwaniami, jakie stawiają przed organizacją: rynek, konkurencja oraz klient.
6. Rola kadry kierowniczej i pracownikow w procesie zmian w organizacji dzialania sprzyjajce przeprowadzaniu
zmaian
Zmiana jest to proces wypelnienia luki miedzy niedoskonalal terazniejszoscia a pozadanym stanem przyszlym.
Kadra kierownicza:
1 uruchomienie procesu zmiany poprzez jej zakomunikowanie zainteresowanym stronom;
sporządzenie diagnozy aktualnej sytuacji organizacji;
opracowanie koncepcji zmiany;
zakomunikowanie koncepcji zainteresowanym stronom;
realizacja zmiany;
zidentyfikowanie oraz śledzenie oporów i blokad we wprowadzaniu zmiany;
likwidacja potencjalnych oporów i blokad;
wprowadzenie bie\ących natychmiastowych udoskonaleń realizacji zmiany;
zakończenie projektu zmiany;
obserwacja i analiza osiągniętych wyników po zakończeniu wprowadzania zmiany
Pracownicy:
akceptacja zmiany
nabywanie nowych umiejetnosci,
odgrywanie nowych rol
trenowanie nowych rol
7. wiedza w organizacji i zarzadzanie wiedza
Wiedza wszelkie fakty obrazy i ciagi znakow można traktowac jako dane. Informacjami sa dane przedstawione w
okreslonzm kontekscie zas informacje te wraz z ich rozumieniem jak z nich korzystac tworza wiedze sprawnisc w
poslugiwani siłę wiedza można okreslic minem madrosci.
Hierarchia wiedzy:
Dane - informacja - wiedza madrosc
Cechy wiedzy:
Dominacja, niewyczerpalnosc, nieliniowosc, symultanicznosc
Wiedza jest zasobem organizacji.
Zarzadzanie wiedza Zarządzanie wiedzą można zdefiniować jako ogół działań służących identyfikacji, zachowaniu,
upowszechnieniu i wykorzystaniu wiedzyjawnej i ukrytej personelu przedsiębiorstwa dla podniesienia sprawności i
efektywności działań pracowników. Niektóre publikacje traktują zarządzanie wiedzą tylko z technicznego punktu widzenia,
jako zestaw procedur i środków technicznych zapewniający przeniesienie osobistego doświadczenia i wiedzy członka
organizacji do bazy danych organizacji oraz zapewnienie przechowywania i dystrybucji potrzebnych informacji wśród
uprawnionych członków organizacji. Koncepcja zarządzania wiedzą jest postrzegana przez
współczesne przedsiębiorstwa jako jeden z elementów budowania przewagi konkurencyjnej.
8. Uwarunkowania zachowań jednostek i grup w organizacji
Zachowanie - zespół odruchów warunkowych, które można kształtować i nimi sterować;
Psychika - całokształt procesów oraz dyspozycji niematerialnych, psychicznych człowieka;
Świadomość - wyższa forma psychiki; wiedza o stanach psychicznych, obraz świata i samego siebie; przeżywanie
siebie jako sprawcy działania i jego skutków;
Osobowość - zespół względnie trwałych cech lub dyspozycji psychicznych jednostki, różniących ją od innych
jednostek;
Aktywność - stosunek organizmu do otaczającego świata, polegająca na zmianach własnego położenia w przestrzeni,
na zmianach stosunku do otoczenia oraz na manipulowaniu przedmiotami.
Czynniki kształtujące zachowanie człowieka w organizacji:
Czynniki biograficzno- Czynniki psychologiczne Czynniki społeczne
profesjonalne
Płeć Cechy wrodzone: Atmosfera pracy
Wiek Temperament Kultura organizacyjna
Wykształcenie Zdolności i inteligencja Struktura organizacji
8
Zawód Cechy nabyte: Polityka personalna
Miejsce pracy Charakter Stres
Stan zdrowia Osobowość Styl kierowania
Status rodzinny Potrzeby i wartości Metody zarządzania
Motywacja Warunki pracy
Percepcja Strategia działania
Zmiany i innowacje
9. ZJAWISKO KONFLIKTU W ORGANIYACJI. Jego uwarunkowania i nastepstwa.
Konflikt proces w ktorym jednostka bądz grupa dazy do siagniecia wlasnych celow przez wyeliminowanie,
podporzadkowanie sobie, zniszczenie jednostki lub grupy. Jest zjawiskiem patologicznym. Jest to spor 2 lub wiecej
czlonkow lub grup wynikajacy y koniecznosci dzielenia się okreslonymi zasobami lub zajmowanie odmiennej deczyji.
Elementy konfliktu:
1 problem sporny
2 ywalczaja się strony
3 cel
4 walka
Uwarunkowania konfliktu:
1 subiektywne ( komunikacja, osobowosc, potrzeby, system wartosci)
2obiektywne
-sytuacje nowe
-Trudnosci zwiazane z dynamika zadan i warunkow (przeciazenia, brak czasu na zadanie, duza odpowiedzialnosc=
- niska placa, brak motywacji do pracy, zla atmosfera
Nastepstwa konfliktu:
obniżenia chęci współpracy wszystkich lub części członków grupy zawodowej/instytucji;
zwiększonej ilości napięć w kontaktach pracowników, tak w wewnętrznych, jak i w zewnętrznych;
ogólnego spadku zaangażowania i morale oraz obniżenia jakości i wyników pracy;
pojawienia się zwiększonej ilości komunikatów ze strony personelu o pojawieniu się nieadekwatnych trudności;
spadku jakości atmosfery panującej w grupie/instytucji;
pojawienia się niezadowolenie z pracy wśród pracowników danej instytucji;
pojawienia się zwiększonej ilości nieadekwatnych żądań ze strony personelu;
pojawienia się przejawów stosowania mobbingu oraz informacji o jego występowaniu;
coraz większej niechęci do utrzymania dotychczasowego status-quo organizacji oraz do podjęcia prób kompromisu;
nadmiernej ilości zwolnień i zwiększonej rotacji personelu;
10. Istota, znaczenie i zasady negocjacji.
Negocjacje, niezależnie od tego, w jakiej sprawie są prowadzone, są skuteczne wtedy, jeśli prowadzą do
przekonania drugiej strony do tego, że to my mamy rację.
Punktem wyjścia do prowadzenia wszelkich negocjacji jest konflikt interesów. Powiedzmy, że chcesz kupić dla
swojej firmy wyposażenie biura i zależy ci na tym, aby otrzymać od sprzedawcy upust. Z drugiej strony
przedstawicielowi firmy, który zamierza sprzedać ci wyposażenie, zależy na tym, aby uzyskać jak najwyższą cenę.
Zasady:
1. Pozytywne nastawienie
2. Zdecydowanie
3. Pewność siebie i odwaga
4. Umiejętność słuchania
5. Zdolność empatii
6. Panowanie nad emocjami
7. Dyplomacja
8. Elastyczność i zdolność do kompromisu
9. Dobre przygotowanie
10. Komunikacja niewerbalna
11. SYSTEMY MOTYWACYJNE WE WSPÓACZESNYCH ORGANIZACJACH
MOTYWACJA to proces regulujący zachowania człowieka tak, aby można było osiągnąć określony wynik. Jest
mechanizmem regulującym i uruchamiającym zachowanie danej osoby. To stan wewnętrznego napięcia dążący do
działania w ściśle określonym kierunku, mający nieświadomy charakter.
MOTYWOWANIE jest zespołem sił , które powodują, że ludzie zachowują się w określony sposób, ukazując różne
reakcje. Motywowanie to sposób podejmowania działań przez pracownika do których skłaniają pewne motywy.
MOTYW to stan wewnętrzny człowieka, według którego motywowany jest przekonany o słuszności danego działania.
Motywy mają wpływ na powstawanie przekonań
Działanie systemu motywacyjnego można podzielić na 3 zasadnicze grupy:
indywidualna motywacja pracownika - związana z zaspokojeniem indywidualnych aspiracji i potrzeb, na które firma
nie ma większego wpływu (marzenia, hobby, rodzina) przynajmniej w początkowym okresie zatrudnienia.
9
wzajemna motywacja pracowników - uwzględniająca pracę w grupach, zespołach, gdzie bez pomocy firmy tworzą
się pozytywne relacje między pracownikami, oparte na wzajemnej pomocy i wsparciu, przyjazni i koleżeństwie,
odpowiedzialności, obowiązkowości itp.
motywacja firmy - opierająca się na klasycznych zasadach wywierania wpływu na pracowników, poprzez
management, kształtujący systemy nagradzania za osiągnięcia, uznanie, wsparcie, zainteresowania pracą, poczucie
odpowiedzialności, system awansów itp.
12. Przedsiębiorstwo i przedsiębiorczość. Formy organizacyjno prawne prowadzenia działalności gospodarczej.
Przedsiębiorstwo jest to jednostka (podmiot) prowadząca działalność gospodarczą, dążąca do zaspokojenia potrzeb
innych podmiotów życia społecznego (osób i/lub instytucji) przez wytwarzanie produktów i/lub świadczenie usług, przy
czym działalność ta jest motywowana chęcią uzyskania korzyści majątkowych i prowadzona samodzielnie na ryzyko
właściciela czy właścicieli.
Przedsiębiorczość jest cechą (sposobem zachowania się) przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa, przez którą rozumie się
gotowość i zdolność do podejmowania oraz rozwiązywania w sposób twórczy i nowatorski nowych problemów, przy
świadomości związanego z tym ryzyka , umiejętność wykorzystywania pojawiających się szans i okazji oraz elastycznego
przystosowania się do zmieniających się warunków.
Formy organizacyjno prawne prowadzenia działalności gospodarczej
Forma ta jest ustanawiana w momencie zakładania przedsiębiorstwa, może być zmieniona w toku jego działalności, np.
gdy zwiększy swoje rozmiary. Powinna być dostosowana do konkretnego przedsiębiorstwa, a przede wszystkim do jego
wielkości, liczby właścicieli, charakteru działalności i posiadanego kapitału.
Przedsiębiorstwa dzieli się na:
Przedsiębiorstwa państwowe
Przedsiębiorstwa spółdzielcze
Przedsiębiorstwa samorządu terytorialnego
Przedsiębiorstwa regulowane przepisami prawa cywilnego:
Przedsiębiorstwa własności indywidualnej -
Należy niezależnie od liczby pracowników do jednego właściciela będącego osobą fizyczną. Prowadzone jest i
reprezentowane przez właściciela, będącego przedsiębiorcą.
Spółki cywilne
Powstaje na podstawie umowy małej liczby partnerów (wspólników). Wnoszą do spółki odpowiedni wkład kapitałowy
gotówkowy lub rzeczowy. Powstały tak majątek przez cały okres istnienia spółki jest niepodzielny jest tu własność łączna,
każdy wspólnik jest właścicielem całości a nie części.
Przedsiębiorstwa regulowane przepisami prawa handlowego:
Spółki prawa handlowego
Spółki handlowe osobowe:
Jawne podobna jest do cywilnej, wspólnicy spółki odpowiadają za jej zobowiązania całym swoim majątkiem
Partnerskie jest utworzona przez wspólników, określanych partnerami i uprawnionych do wykonywania wolnych
zawodów.
Komandytowe jest zbliżona do spółki kapitałowej, za zobowiązania spółki odpowiada całym swoim majątkiem
przynajmniej jeden wspólnik (komplementariusz), a odpowiedzialność przynajmniej jednego (komandytariusza) jest
ograniczona do tzw. sumy komandytowej.
Komandytowo- akcyjne występują tutaj dwie kategorie wspólników komplementariusze mający uprawnienia do
prowadzenia spraw spółki, reprezentowania jej na zewnątrz i odpowiadający za jej zobowiązania całym swoim majątkiem,
oraz akcjonariusze.
Spółki handlowe kapitałowe
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wspólnicy wnoszą do spółki wkłady pieniężne lub niepieniężne, wartości
niematerialne i prawne, z których powstaje kapitał zakładowy spółki. Wspólnicy otrzymują imienne udziały, co jest
równoznaczne z nabyciem praw i obowiązków wspólników, które są ściśle związane z liczbą posiadanych udziałów.
Majątek spółki jest oddzielony od majątku osobistego wspólników, którzy odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do
wysokości udziałów.
Spółki akcyjne jej forma opiera się na obiegu akcji będących w posiadaniu akcjonariuszy. Kapitał zakładowy składa
się z wkładów założycieli, którzy stają się współwłaścicielami spółki.
13. Przedsiębiorstwo w warunkach konkurencji
Konkurencja jest zjawiskiem charakteryzującym pewne rodzaje relacji między podmiotami, które tym zjawiskiem
zostały objęte. Relacje te polegają na konkurowaniu. Aby skutecznie konkurować, to znaczy mimo przeszkód tworzonych
przez konkurentów osiągać swoje cele, trzeba być konkurencyjnym. Jedną z definicji zjawiska konkurencji przedstawia
Stankiewicz, który podaje, że konkurencją nazywane będzie zjawisko, którego uczestnicy rywalizują między sobą w
dążeniach do analogicznych celów, co oznacza, że działania podejmowane przez jednych dla osiągania określonych celów,
utrudniają (a nawet niekiedy uniemożliwiają) osiąganie takich samych celów przez innych .
Konkurencja na poszczególnych rynkach może zbliżać się do jednego z czterech
podstawowych modeli:
konkurencji doskonałej,
konkurencji oligopolistycznej,
10
konkurencji monopolistycznej,
czystego monopolu.
Gałąz doskonale konkurencyjna składa się z wielu konkurentów, oferujących ten sam produkt i usługę. Ponieważ nie
występuje tu zróżnicowanie produktu, cena jest taka sama dla wszystkich konkurujących firm. Żaden z konkurentów nie
reklamuje swoich wyrobów, chyba że reklama może wykreować różnicę w postrzeganiu towaru przez klientów.
Sprzedawcy osiągają różne stopy zysku w stopniu, w jakim uda się im obniżyć koszty produkcji i dystrybucji.
Cechy:
wielość oferentów,
jednorodność oferowanego produktu,
brak bezpośredniego wpływu przedsiębiorstw i nabywców na cenę.
Konkurencja oligopolistyczna składa się z kilku przedsiębiorstw produkujących ten sam lub częściowo zróżnicowany
produkt. To zróżnicowanie może dotyczyć poziomu jakości, szczególnych cech, stylu lub serwisu. Gdy firma produkuje ten
sam produkt to nie może ustalić ceny swoich wyrobów na poziomie wyższym od rynkowego, chyba że jest w stanie
zróżnicować poziom swoich usług. Wtedy stara się zostać liderem w jednym z wymienionych wyżej elementów, co
przyciągnąć ma klientów, dla których element ten jest istotny.
Charakterystyczną cechą dla oligopolu jest brak konkurencji cenowej między uczestnikami takiego rynku. Rywalizacja
przedsiębiorstw odbywa się na innych płaszczyznach (jakość, reklama, usługi dodatkowe itp.). Zachowania uczestników
oligopolu próbuje się tłumaczyć przy użyciu teorii gier. Istnieją tutaj duże bariery wejścia i wyjścia. Oligopol jest formą
konkurencji niedoskonałej, charakteryzuje się najwyższym stopniem monopolizacji.
Konkurencja monopolistyczna występuje w gałęzi, w której wielu konkurentów jest w stanie zróżnicować całkowicie
lub częściowo swoją ofertę rynkową. Szereg konkurentów koncentruje się na wybranym segmencie rynku, na którym są w
stanie najlepiej zaspokajać pragnienia klienta, za co naliczają też odpowiednio wyższą cenę.
Względnie duża liczba uczestników (30 100);
zróżnicowanie produktu (fizyczne, lokalizacja, nowe opakowanie, efekt reklamy, kredyty), firmy produkują bliskie ale
niedoskonałe substytuty, a zróżnicowanie produktu otwiera możliwość mieszania siły monopolistycznej; ograniczona
kontrola cen zależna od stopnia zróżnicowania produktu oraz liczby i bliskości konkurentów; Producent może podnosić
cenę bez zagrożenia w sprzedaży do zera; na rynku konkurencji monopolistycznej działa wiele firm i są one bliskie sobie,
to każda z nich kontroluję cenę w mniejszym stopniu niż mogłoby się to wydawać;
względnie łatwe wejście, ponieważ produkt jest zróżnicowany ale trudniejsze od rynku wolnej konkurencji;
konkurencja niecenowa silna w strefach innych niż cena (reklama, warunki dostawy, itp.) np. sklepy, restauracyjki.
Czysty monopol występuje wtedy, gdy jedna firma dostarcza całą produkcję dóbr lub usług w danym kraju lub na
danym obszarze. Monopol tego typu może być konsekwencją rozporządzenia prawnego, patentu, licencji, korzyści skali
lub innych czynników. Monopolista niepoddany kontroli państwa, dążący do maksymalizacji zysku, ustaliłby wysoką cenę,
nie reklamowałby się lub robiłby to w niewielkim zakresie, oferowałby minimalny poziom usług, ponieważ konsumenci i
tak musieliby kupować jego produkt z powodu braku bliskich substytutów. Gdy wystąpiłoby takie zagrożenie monopolista
mógłby zainwestować w poprawę usług lub technologię, co działałoby jak bariera wejścia dla potencjalnych konkurentów.
Jeśli taki monopol poddany jest regulacji rządowej, to oczekuje się od niego ustalenia niższych cen i rozszerzenia skali
produkcji w imię dobra społecznego.
Czysty monopol: Założenia czystego (pełnego) monopolu: produkty są jednorodne, lub zróżnicowane. Nie istnieją
ich bliskie substytuty, na rynku jest wielu kupujących i jeden sprzedający, monopol podaży (bądz jeden kupujący i wielu
sprzedających, monopol popytu) istnieje doskonała informacja o rynku. Oznacza to, że monopolista podaży zna popyt na
produkowane przez siebie dobro, zaś monopolista popytu zna podaż dobra na które jest zapotrzebowanie. występują
bariery wejścia do działalności opanowanej przez monopol.
Modele te różnią się znacząco pod względem zarówno struktury rynku, jak i metod konkurowania działających
podmiotów.
14. Strategie w działalności przedsiębiorstwa
Strategia to zestaw przyjętych celów, których realizacja ma pozwolić przedsiębiorstwu na osiągnięcie korzystnej
pozycji rynkowej.
STRATEGIE OFENSYWNE
Strategie ofensywne mogą być stosowane przez przedsiębiorstwa, które zapewniły już sobie dogodną pozycję na rynku,
określaną jako uzyskanie przewagi konkurencyjnej, bądz też przez te, które mając szczególne atuty wdzierają się na już
opanowane rynki.
penetracji rynku - przedsiębiorstwo dąży do rozwoju, wykorzystując w pełni możliwości, jakie dają dotychczasowe
produkty i dotychczasowe rynki. Działania przedsiębiorstwa skupiają się na:
przyciągnięciu nabywców produktów konkurencyjnych,
przyciągnięciu nabywców, którzy dotąd nie nabywali tego produktu,
zwiększeniu częstotliwości zakupu produktu a także dotąd zakupywanej ilości produktu.
rozwoju rynku - rozwój przedsiębiorstwa następuje poprzez wzrost sprzedaży dotychczasowego produktu oraz przez
rozszerzenie rynku poprzez ekspansję na rynek regionalny, krajowy lub zagraniczny.
11
rozwoju produktu - rozwój przedsiębiorstwa dokonuje się poprzez oferowanie na dotychczasowym rynku, produktów
nowych lub zmodernizowanych, jednak wciąż spełniających swoje podstawowe przeznaczenie na danym rynku.
dywersyfikacji - (poszerzania, wzbogacania) przedsiębiorstwo wchodzi na nowe rynki i oferuje nowe produkty. Ten
rodzaj strategii oznacza nie tylko wzrost, ale także zmianę kierunku działalności przedsiębiorstwa.
STRATEGIE DEFENSYWNE
Strategie defensywne (konsolidacji, odwrotu) polegają na obronie zajmowanych już pozycji, umacnianiu tych pozycji i
czynienia ich pewniejszymi (strategie ustabilizowanego wzrostu), albo też na wycofaniu się z rynku i wykorzystaniu
wszelkich szans rynkowych, jakie jeszcze istnieją w danej branży
strategia lidera (przywództwa w branży), która na tym, że firma zmierza do tego, aby być jedynym albo jednym z
niewielu pozostałych w danej branży. Stara się uzyskać przywództwo nie poprzez inwestowanie, które jest ryzykowne, lecz
poprzez nakłady w sferze cen, marketingu itp., prowadzące do zwiększenia jej udziału w zysku i szybkiego wycofania się z
rynku innych firm. Mając pozycję dominującą, może zapewnić kontrolę nad procesem kurczenia się danej branży i
uniknięcie destabilizacji konkurencji cenowej.
Strategia niszy , której celem jest wykrycie w kurczącej się branży segmentu, w którym popyt najprawdopodobniej
utrzyma się na stałym poziomie lub będzie zanikał powoli, co pozwoli na odpowiednią stopę zwrotu zaangażowanego
kapitału. Firma, opanowując ten segment, może wycofać się z innych segmentów danej branży a także zastosować w tym
segmencie strategię lidera .
strategia żniw (zbierania plonów), która sprowadza się do maksymalizowania przychodów firmy, przy jednoczesnym
obniżaniu wydatków na nowe inwestycje, badania, promocję produktów i wszystkie inne cele nieprowadzące w krótkim
czasie do wzrostu przychodów. Najczęściej w jej ramach stosuje się takie działania taktyczne, jak: zmniejszenie liczby
produkowanych modeli danego wyrobu, wykorzystywanych kanałów dystrybucji, rezygnację z mało znaczących klientów,
ograniczenie nierentownych usług itp.
strategia szybkiego rozinwestowania ( wycofania się), która opiera się na przekonaniu, że firma może uratować
większość swoich aktywów w danej branży, sprzedając je w okresie fazy schyłku, a nawet wcześniej. Odpowiednio
wczesna sprzedaż umożliwia łatwiejsze znalezienie nabywców i uzyskanie korzystniejszej ceny. Swoje zobowiązania
wobec klientów w zakresie dostaw gotowych wyrobów lub części może ona ulokować u swoich dotychczasowych
konkurentów, nadal pozostających w danej dziedzinie produkcji.
STRATEGIE KONKURENCYJNE
W odniesieniu do konkurencji M. Porter wyróżnia trzy skuteczne strategie:
przewodnictwa kosztowego
zróżnicowania
koncentracji
Strategia przewodnictwa kosztowego polega na zdobyciu wiodącej pozycji w sektorze pod względem kosztów
całkowitych dzięki takim działaniom jak:
agresywne inwestowanie w urządzenia produkcyjne na efektywną skalę,
energiczne dążenia do obniżenia kosztów poprzez zdobywanie doświadczenia,
ścisła kontrola kosztów bezpośrednich i ogólnych,
unikanie klientów o marginalnym znaczeniu,
minimalizacja kosztów w zakresie rozwoju i badań, obsługi posprzedażowej, reklamy itp.
Motywem przewodnim tej strategii staje się niski koszt wytwarzania w porównaniu z konkurentami, chociaż nie można
pomijać jakości wyrobów, poziomu obsługi i innych zagadnień.
Strategia zróżnicowania polega na zróżnicowaniu wyrobu lub usługi oferowanej przez firmę, na stworzeniu
produktu o unikatowej wartości użytkowej1. Sposoby zróżnicowania mogą być różne:
wzór wyroby lub marka,
technologia,
cechy wyrobu,
obsługa posprzedażna,
sieć sprzedaży.
Najlepiej, gdy firmę na rynku wyróżnia kilka z tych elementów.
Strategia koncentracji polega na koncentrowaniu się firmy na określonej grupie nabywców, na określonym wycinku
asortymentu wyrobów lub na rynku geograficznym. Jest ona tworzona z myślą o szczególnie dobrej obsłudze określonego
segmentu, lepiej niż konkurencja. Dzięki tej obsłudze firma lepiej zaspokaja potrzeby swojego segmentu, albo obniża
koszty jego obsługi.
15. Strategia przedsiębiorstwa oraz planowanie strategiczne. (ogólne)
Planowanie strategiczne jest to proces ustalania długookresowych celów przedsiębiorstwa, dokonywania
systematycznej analizy otoczenia i potencjału firmy oraz podejmowania decyzji co do alokacji zasobów i sposobów
realizacji założonych celów. (Penc - Pietrzak) Planowanie strategiczne to dzisiaj kluczowa funkcja zarządzania firmą,
dająca możliwość pewnego zabezpieczenia się przed niepewnością i przekształcania organizacji w system bardziej stabilny,
1
E. Urbanowska Sojkin, Zarządzanie przedsiębiorstwem. Od kryzysu do sukcesu, Wyd. Akademii Ekonomicznej w
Poznaniu, Poznań 1998 r., s. 145
12
zdolny do poprawy całokształtu mechanizmów swego funkcjonowania mimo zaburzeń zachodzących w otoczeniu i
różnych zagrożeń zewnętrznych. Planowanie strategiczne charakteryzuje się zestawem różnorodnych cech, które
jednocześnie mogą być jego zaletami, tj.:
jest ono podejściem kompleksowym, polegającym na połączeniu procesu decyzyjnego, odniesionego do zadań
kluczowych z analityczno - projekcyjnym wymiarem funkcji planowania,
jego szeroki zakres obejmuje programowanie strategiczne (strategie podstawowe, dziedzin gospodarowania,
funkcjonalne) i opracowanie planów biznesowych,
konkretyzuje i uściśla cele firmy, przede wszystkim ze względu na specyfikację wyrobów i usług, kalkulacje cen,
funkcje marketingowe, koszty, jakość,
reprezentuje orientację na zewnątrz , określona zarówno przez spełnianie potrzeb i oczekiwań nabywców, jak i przez
pozycję przedsiębiorstwa w otoczeniu konkurencyjnym,
musi odznaczać się elastycznością i wielowariantowością (tworzeniem alternatyw strategicznych),
jest procesem wielopoziomowym i wielostopniowym, wymagającym prowadzenia uzgodnień międzypoziomowych
(przedsiębiorstwo, obszary funkcjonalne) i międzyetapowych (ustalanie celów, formułowanie programów, opracowanie
budżetów), zapewnia partycypację menedżerów różnych szczebli w planowaniu, może być czynnikiem inspirującym,
motywującym kierowników i pracowników do sprawności, jak też zródłem generowanych w organizacji innowacji,
służy podejmowaniu decyzji i w związku z tym stanowi instrument sprawowania władzy w organizacji, a zatem
porządkuje i racjonalizuje procesy decyzyjne,
buduje zdolności adaptacyjno prewencyjne przedsiębiorstwa, co w konsekwencji przyczynia się do obniżenia ryzyka w
działaniu,
stanowi narzędzie komunikowania się - upowszechniania w przedsiębiorstwie wizji jego rozwoju oraz zamierzeń
strategicznych kierownictwa firmy, a ponadto służy konkretyzacji tych zamierzeń poprzez przełożenie ich na konkretne
działania, może być czynnikiem ograniczającym niechęć do zmian, gdyż redukuje poczucie niepewności pracowników
oraz lepsza orientację w celach firmy,
stanowi narzędzie kontroli układu i struktury działań przedsiębiorstwa oraz instrument kontroli realizacji i wyników
działań, w tym działań kadry kierowniczej, służy temu głównie sporządzany w ramach planowania strategicznego plan
strategiczny,
umożliwia aktywne kształtowanie przyszłości własnej firmy zamiast biernego akceptowania, a co więcej minimalizuje
sytuacje krytyczne, np. przez przewidywanie luk, jakie mogą nastąpić w zasobach oraz przetrwanie ewentualnych
kryzysów,
wnosi ład i porządek do praktycznie realizowanych zadań, bowiem dobrze zorganizowany proces planowania pozwala
równomiernie rozkładać pracę, eliminować pokrywanie się terminów lub spiętrzanie zadań.
Proces planowania strategicznego składa się z następujących etapów:
Ustalenie lub zweryfikowanie misji i wizji firmy.
Określenie celów strategicznych.
Analiza otoczenia firmy.
Analiza potencjału przedsiębiorstwa.
Zestawienie wyników analizy otoczenia i potencjału firmy.
Weryfikacja i uzupełnienie celów strategicznych.
Projektowanie wariantów strategicznych.
Wybór najlepszej strategii.
Opracowanie planu strategicznego.
Implementacja planu strategicznego.
Kontrola realizacji planu strategicznego.
Ocena uzyskanej pozycji strategicznej.
Efektem planowania strategicznego jest plan strategiczny który powinien zawierać następujące elementy:
analiza sytuacji w gałęzi przemysłu, w której firma działa i konkuruje z innymi przedsiębiorstwami należącymi do
danego sektora, a wiec sprawdzenie atrakcyjności sektora, dynamikę jego rozwoju pod względem zmian technologicznych
czy substytutów.
znajomość zródeł przewagi konkurencyjnej w sektorze, a zatem plan powinien odzwierciedlać czynniki decydujące o
pozycji przedsiębiorstwa pod względem kosztów i jakości produktów oraz określać kim są nabywcy i jakie są ich
preferencje.
identyfikacja i analiza obecnych oraz potencjalnych konkurentów, którzy mogą oddziaływać na zdolność
konkurencyjną firmy, a więc zrozumienie logiki strategii każdego konkurenta.
właściwa ocena pozycji konkurencyjnej firmy we wszystkich zakresach działania, mających znaczenie dla nabywców
oraz jej potencjału pod względem kosztów
wybór właściwej strategii, która powinna bazować na przewadze konkurencyjnej i tworzeniu warunków dla jej
utrzymania, co może wymagać weryfikacji oraz aktualizacji obranej strategii.
Elementy te wskazują wyraznie na ogromną rolę analizy strategicznej (analiza makrootoczenia, analiza otoczenia
konkurencyjnego, analiza potencjału strategicznego przedsiębiorstwa, ocena pozycji strategicznej przedsiębiorstwa) w
planowaniu strategicznym.
13
Strategia przedsiębiorstwa to program działania określający główne cele przedsiębiorstwa i sposoby ich
osiągania. Celem strategii jest osiągnięcie trwałej przewagi konkurencyjnej w długiej perspektywie czasowej.
(Romanowska)
Strategia jest to kompleksowy plan osiągania celów organizacji. Kompleksowym, ciągłym procesem
nastawionym na formułowanie i wprowadzanie w życie skutecznych strategii, podejściem do szans i wyzwań
gospodarczych jest zarządzanie strategiczne. Skuteczna strategia to strategia wspierająca lepsze dopasowanie między
organizacją i jej otoczeniem oraz osiąganie celów strategicznych. Na ogół dobrze pomyślana strategia koncentruje się na
trzech obszarach:
wyróżniającej się umiejętności - mocna strona organizacji, którą odznacza się tylko niewielka liczba konkurujących ze
sobą firm;
zasięgu - w zastosowaniu do strategii zasięg określa zespół rynków, na których dana organizacja będzie konkurować;
dystrybucji zasobów - sposób w jaki organizacja rozdziela swoje zasoby na różne obszary, na których konkuruje.
(Griffin)
Strategia to długookresowy plan działań opracowany na podstawie analizy otoczenia oraz potencjału firmy,
umożliwiający jak najlepsze wykorzystanie szans i uniknięcie zagrożeń pojawiających się w jej otoczeniu poprzez
właściwą alokację zasobów oraz wykorzystanie posiadanych atutów, który ma na celu realizację misji i wizji firmy oraz
osiągnięcie przez nią sukcesu rynkowego. (Penc - Pietrzak)
Rola strategii:
Angażuje całą organizację, wszystkie jej obszary i funkcje.
Dba o przetrwanie firmy (min. poziom realizacji celów) i tworzenie wartości dodanej (max. poziom realizacji celów).
Pokrywa cały zakres działań przedsiębiorstwa.
Ukierunkowuje zmiany i określa relacje z organizacjami w otoczeniu.
Stanowi rdzeń rozwoju trwałej przewagi konkurencyjnej.
Dobrze sformułowana strategia powinna charakteryzować się następującymi cechami:
jasno sformułowanym celem rozwoju,
jednoznacznie akceptowanymi i wyraznie zauważalnymi dążeniami do zdobywania dominacji nad konkurentami,
koncentracją uwagi na otoczeniu firmy, a nie na jej wnętrzu i problemach własnych,
skupieniem uwagi na przyszłych szansach i mozliwościach,
koncentracją uwagi na tych problemach, które mają podstawowe znaczenie dla sukcesu rynkowego,
ciągłą weryfikacją i rekonstrukcją wszystkich założeń i elementów koncepcji.
16.Specyfika, procedury i narzędzia analizy otoczenia konkurencyjnego przedsiębiorstwa.
Otoczenie bliższe - zwane inaczej otoczeniem konkurencyjnym przedsiębiorstwa, mikrootoczeniem - to ogół
podmiotów, które wpływają na przedsiębiorstwo i na które przedsiębiorstwo może wpływać; wszystkie podmioty z jakimi
przedsiębiorstwo wchodzi w interakcje (inaczej interesariusze, a więc dostawcy, klienci, konkurenci, stowarzyszenia i izby
branżowe, instytuty naukowe itp.)
Jedną z cech otoczenia bliższego jest to, że między jego elementami a przedsiębiorstwem zachodzi sprzężenie zwrotne -
podmioty otoczenia konkurencyjnego oddziałują na przedsiębiorstwo, a przedsiębiorstwo jest również w stanie aktywnie
reagować na nadchodzące bodzce.
Mikrootoczenie przedsiębiorstwo składa się z: (elementy otoczenia konkurencyjnego)
Konkurentów (lokalnych, regionalnych i krajowych).
Producentów dóbr substytucyjnych i komplementarnych.
Klientów i odbiorców dóbr.
Dostawców i kooperantów.
Instytucji finansowych (banków, ubezpieczycieli, itp.).
Związków zawodowych (ich siły i poparcia społecznego).
Firm usługowych względem przedsiębiorstwa.
Celem analizy otoczenia konkurencyjnego jest:
oszacowanie atrakcyjności badanego sektora dla przedsiębiorstw, które już w nim działają oraz dla nowo wchodzących
inwestorów,
określenie perspektyw rozwojowych poszczególnych sektorów, szans i zagrożeń,
określenie nowych, atrakcyjnych dla danej firmy sektorów, w które mogłaby ona zainwestować.
Metody analizy otoczenia konkurencyjnego;
analiza sektorowej luki strategicznej podstawą analizy, a w konsekwencji znalezienie nowych strategii
eliminujących lukę strategiczną jest zbadanie struktury rynku, który tworzą:
potencjalny rynek sektora;
wielkość sprzedaży w sektorze oraz
rzeczywisty udział w rynku.
14
Możemy wymienić luki: w linii produkcji, w dystrybucji, w zbiorze funkcji użytkowych oraz lukę konkurencyjną.
Analiza pięcioczynnikowa Portera model ten obejmuje następujące czynniki:
rywalizację między istniejącymi firmami;
siłę przetargową dostawców;
Grozbę nowych wejść;
siłę przetargową nabywców;
Grozbę substytutów wyrobów lub usług.
Metoda punktacji ważonej w ocenie atrakcyjności sektora- poprzez punktową ocenę atrakcyjności sektora możemy
określić cechy strukturalne sektora, siły powodujące ich zmiany, dostarcza ona także informacji o konkurentach. Metoda ta
pozwala ocenić opłacalność wejścia do sektora (lub wyjścia z sektora) i ułatwia opracowanie odpowiedniej strategii. Ocena
atrakcyjności sektora jest dokonywana na zasadzie porównania z innymi branżami.
Atrakcyjność sektora jest najczęściej określana za pomocą następujących kryteriów oceny:
kryteria rynkowe (np. rynku, konkurencja, stabilność),
kryteria finansowe (np. rentowności sprzedaży, stopa zwrotu z inwestycji, potrzeby kapitałowe, poziom cen),
kryteria techniczno-organizacyjne (np. technologiczny, poziom jakości wyrobów, organizacja systemu dostaw,
możliwości kooperacyjne).
Mapa grup strategicznych- jest narzędziem analizy konkurencji w danym sektorze, a tym samym pozwala
obserwować relacje jakie zachodzą w grupach i między nimi.
Grupa strategiczna to zbiór przedsiębiorstw danego sektora, które realizują podobną strategię konkurencyjną.
Tworząc mapę należy:
Wybrać determinanty (wymiary strategiczne), które w opisywanym sektorze są istotne, a jednocześnie różnicują
przedsiębiorstwa w określonej branży.
Wybrać parę takich czynników, które najlepiej różnicują przedsiębiorstwa w analizowanej branży.
Nanieść wybrane cechy na osie współrzędnych X i Y.
Umieścić przedsiębiorstwa w przestrzeni wg siły występowania danych cech.
Zaznaczyć okręgami punkty obrazujące przedsiębiorstwa znajdujące się najbliżej siebie. Owe punkty to grupy
strategiczne.
Krzywa doświadczeń- to wykres, który przedstawia kształtowanie się efektu doskonalenia organizacji i
funkcjonowania firmy. Jest wiele czynników, które wpływają na wielkość tego efektu, a najbardziej typowe to:
wzrost skali produkcji,
postęp techniczny i organizacyjny procesu produkcyjnego,
jakość wykonania,
Znajomość krzywej doświadczeń dla danego wyrobu i własnej pozycji na tej krzywej pozwala każdemu
przedsiębiorstwu sformułować własną strategię kształtowania wielkości produkcji i kosztów jednostkowych. Pozwala
również porównać sytuację kosztową wszystkich przedsiębiorstw w sektorze oraz informuje inwestorów o ekonomicznej
barierze wejścia do sektora.
17. Otoczenie przedsiębiorstwa i metody jego analizy.
Otoczenie przedsiębiorstwa najogólniej można przedstawić jako bliższe i dalsze.
Otoczenie bliższe (mikrootoczenie) obejmuje wszystkie systemy, z którymi przedsiębiorstwo jest w bezpośrednich
stosunkach:
dostawcy surowców, materiałów i innych niezbędnych dla funkcjonowania danego przedsiębiorstwa składników
pośrednicy, czyli podmioty, które pośredniczą w przepływie towarów między różnymi podmiotami, np. firmy
transportowe, hurtownicy
konkurenci, a więc inne firmy należące do danego sektora, danej branży
klienci korzystający z usług lub zakupujący produkty przedsiębiorstwa
kredytodawcy
15
Otoczenie dalsze (makroekonomiczne) stanowią systemy z którymi przedsiębiorstwo ma pośrednie stosunki. Elementy
makrootoczenia można posegregować w kilka podstawowych grup:
czynniki demograficzne np. wielkość i struktura wg płci czy wieku danego kraju,
czynniki ekonomiczne - tempo przyrostu dochodu narodowego oraz jego podział, poziom rozwoju gospodarczego,
polityka gospodarcza realizowana w danym kraju,
czynniki polityczno - prawne - stałość przepisów prawnych oraz obszar i jednoznaczność obowiązujących
uregulowań,
czynniki społeczno-kulturowe - poziom wykształcenia społeczeństwa, tradycje danego kraju, normy etyczne i
moralne;
czynniki techniczne - nowe technologie, tempo zmian zachodzących w technice i technologii przemysłu, stosunek do
wprowadzanych innowacji,
czynniki przyrodnicze - koszty pozyskania energii oraz tempo ich wzrostu, wymagania środowiska naturalnego i jego
ochrona, czynniki klimatyczne.
Międzynarodowe.
METODY ANALIZY OTOCZENIA DALSZEGO
Makrootoczenie można analizować za pomocą następujących metod:
Ekstrapolacja trendów - polega na prognozowaniu przyszłości w oparciu o dotychczasową tendencje rozwojową
danego zjawiska. W metodzie tej przyjmuje się dwa założenia: zjawisko będzie się zmieniało w sposób bardzo zbliżony do
dotychczasowego oraz że procesy mają charakter ewolucyjny.
Strategiczna analiza luki - analizuje się trend procesu wewnętrznego np. wzrost sprzedaży w danej organizacji w
odniesieniu do trendu procesu zachodzącego w otoczeniu np. wzrost rynku. Mogą wystąpić 3 sytuacje
luka niedoboru - gdy trend procesu wewnętrznego rośnie wolniej niż trend procesu w otoczeniu np. popyt na rynku
rośnie szybciej niż sprzedaż w danej organizacji.
Luka nadmiaru trend procesu wewnętrznego rośnie szybciej niż trend procesu w otoczeniu, np. popyt na rynku rośnie
wolniej niż sprzedaż w organizacji.
Brak luki (luka zgodności)-gdy kierunki obu trendów (w otoczeniu i organizacji) są identyczne bądz zbliżone.
Metody scenariuszowe służą analizie zmian nieciągłych i polegają na tworzeniu różnych wariantów (scenariuszy)
rozwoju danego zjawiska. Zatem uwzględniają bardzo różne zachowania otoczenia.
ANALIZA OTOCZENIA BLIŻSZEGO (KONKURENCYJNEGO):
5 sił M. Portera
Punktowa ocena atrakcyjności sektora
Poprzez punktową ocenę atrakcyjności sektora możemy określić cechy strukturalne sektora, siły powodujące ich
zmiany. Atrakcyjność sektora jest najczęściej określana za pomocą następujących kryteriów oceny:
-kryteria rynkowe (np. rynku, konkurencja, stabilność),
-kryteria finansowe (np. rentowności sprzedaży, stopa zwrotu z inwestycji, potrzeby kapitałowe, poziom cen),
-kryteria techniczno-organizacyjne (np. technologiczny, poziom jakości wyrobów, organizacja systemu dostaw,
możliwości kooperacyjne).
Skala wag kryteriów oceny może być określona w przedziale 1-10 punktów. Stopnie ważności w tym przedziale są
przedstawione następująco: 10 punktów najwyższy, 1 punkt niewielki stopień ważności (przydatności)
Mapa grup strategicznych
Grupa strategiczna jest to grupa przedsiębiorstw rywalizujących ze sobą w sektorze, stosująca tę samą lub podobna
strategię. Firmy te podobnie reagują na wydarzenia zewnętrzne czy posunięcia konkurencji.
Grupy te można przedstawić graficznie na dwuwymiarowej mapie. Wymiarami map są kryteria różnicujące strategie
firm w sektorze. Mapa GS ułatwia analizę strukturalną sektora, pozwala na znalezienie w danym sektorze miejsc o
większej i mniejszej atrakcyjności.
Krzywa doświadczenia
18. Koncepcja procesowego podejścia do zarządzania
Koncepcja procesowego podejścia do zarządzania zachęca organizacje do postrzegania własnej działalności nie z
perspektywy działów i jednostek organizacyjnych, lecz poprzez funkcjonujące w niej procesy oraz nakierowanie się na
klienta. Kierunek ten w dużym stopniu wyznaczają systemy zarządzania jakością , a w szczególności norma ISO 9001.
Poprawne wdrożenie podejścia procesowego pozwala dostrzec wiele istotnych zależności między procesami. Dzięki niemu
odkrywamy wąskie gardła, zmniejszające efektywność organizacji. Podejście procesowe wytwarza poziome kanały
komunikacyjne, przełamujące stereotypową komunikację pionową.
20. Rola Internetu we współczesnym przedsiębiorstwie.
Możliwość dostępu do bogatego zródła informacji
Możliwość dotarcia z ofertą do większej liczby klientów
Niskie koszty uzyskania informacji
Poprawa wizerunku firmy
Usunięcie ograniczeń czasowych
Usunięcie ograniczeń terytorialnych
Wzrost skuteczności marketingu
16
Poprawa poziomu obsługi klientów
Wzrost wielkości sprzedaży
Wzrost tempa transakcji
Redukcja kosztów transakcji marketingowych
21)Społeczna odpowiedzialność biznesu i implementacja zasad CSR w przedsiębiorstwie.
Społeczna odpowiedzialność biznesu (przedsiębiorstw) (z ang. CSR Corporate Social Responsibility) Jest to
koncepcja, według której przedsiębiorstwa na etapie budowania strategii dobrowolnie uwzględniają interesy społeczne i
ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy.
Według tego podejścia, bycie odpowiedzialnym nie oznacza tylko spełniania przez organizacje biznesowe
(przedsiębiorstwa) wszystkich wymogów formalnych i prawnych, ale oprócz tego również zwiększone inwestycje w
zasoby ludzkie, w ochronę środowiska i relacje z interesariuszami, którzy mogą mieć faktyczny wpływ na efektywność
działalności gospodarczej tych organizacji oraz ich innowacyjność. Zatem wydatki tego rodzaju należy traktować jako
inwestycję i zródło innowacji, a nie jako koszt.
Według normy ISO 26000 społeczna odpowiedzialność to zobowiązanie organizacji do włączania aspektów
społecznych i środowiskowych w proces podejmowania decyzji oraz wzięcie odpowiedzialności za wpływ
podejmowanych decyzji i aktywności na społeczeństwo i środowisko.
Firma odpowiedzialna społecznie to organizacja, która pozostaje otwarta i słucha swojego otoczenia (prowadząc
dialog z różnymi grupami, tzw. interesariuszami), a jednocześnie nie rezygnuje z osiągania zysków. Takie podejście
zakłada długofalową troskę nie tylko o dobre relacje firmy z jej klientami i akcjonariuszami, ale również z pracownikami,
dostawcami, społecznościami lokalnymi.
Zarządzający przedsiębiorstwem coraz częściej uświadamiają sobie, że firma, która istnieje tylko dla siebie i zysku,
w dzisiejszych czasach nie jest uznawana przez coraz bardziej wymagające społeczeństwo za wiarygodnego i godnego
zaufania partnera czy dostawcę towarów lub usług. Działalność każdej organizacji wiąże się z szeregiem czynników, na
które ma ona znaczący wpływ i za które odpowiada, a więc jej sukces w dużej mierze zależy właśnie od takich elementów,
jak otoczenie, klient wewnętrzny i zewnętrzny, społeczeństwo oraz środowisko. Kolejnym faktem, istotnym dla
zarządzającego, jest to, iż odpowiedzialny biznes nie może być stosowany jedynie jako element działań promocyjnych,
związanych z kreowaniem pozytywnego wizerunku firmy. Nie jest to tylko sposób na reklamę i podniesienie prestiżu. Nie
polega on na jednorazowym podejmowaniu inicjatywy, ale na długotrwałym świadomym działaniu.
Społeczna odpowiedzialność biznesu aby nie była jedynie modnie używanym słowem w połączeniu z nazwą
przedsiębiorstwa musi się opierać na wypracowaniu odpowiednich narzędzi, które pozwolą na wprowadzenie zasad w
życie. Narzędzi, które mogą być wykorzystywane do zarządzania CSR jest wiele, głównie ze względu na fakt, ze są one
indywidualnie dobrane do kultury organizacyjnej firmy oraz profilu jej działania. Do tych najpowszechniej stosowanych
zaliczamy:
-Działania na rzecz lokalnej społeczności - są wynikiem zainteresowania się przedsiębiorstwa wybranymi
problemami społecznymi, które istnieją w jego otoczeniu. Mają one na
celu wsparcie rozwiązywania problemów społecznych, a także budowanie pozytywnego wizerunki firmy. Najczęściej
przedsiębiorstwa decydują się na wspieranie działań związanych z edukacją, ochroną środowiska naturalnego.
Przedsięwzięcia na rzecz społeczności lokalnych przyjmują wiele form mogą to być stypendia dla dzieci i młodzieży z
okolicy, zagospodarowanie parku, budowa placu zabaw, pomoc konkretnym osobom i instytucjom.
- Kampanie społeczne (marketing społeczny) kampania społeczna to działanie skierowane na zmianę postaw lub
zachowań określonej grupy ludzi za pomocą mediów jako nośnika przekazu. Najczęściej angażuje w jej realizację wiele
podmiotów: biznes, media, organizacje społeczne, instytucje państwowe, umożliwiając im różne formy uczestnictwa:
pomoc finansową, rzeczową, usługi. Marketing społeczny tym różni się od marketingu zaangażowanego społecznie, że
jedynym celem akcji jest zwrócenie uwagi na dany problem społeczny, poprzez wykorzystanie doświadczeń
marketingowych danej firmy. Z kampanią społeczną nie wiąże się sprzedaż produktów czy usług uczestniczących
podmiotów.
- Marketing zaangażowany społecznie (Cause Related Marketing, CRM, marketing społeczny) jest to działalność
komercyjna prowadzona przez daną firmę, uwzględniająca zarówno cele marketingowe tej firmy jak i potrzeby społeczne.
Umożliwia wykreowanie produktu, usługi lub wizerunku firmy, przynosząc jednocześnie korzyść wspieranej sprawie lub
organizacji społecznej. CRM poprawia wizerunek firmy w otoczeniu, przyczynia się do wzrostu zaufania klientów, czego
następstwem jest wzrost sprzedaży lub zwiększona lojalność konsumencka dla danej firmy czy marki.;
- Programy etyczne dla pracowników są to działania, których celem jest integrowanie pracowników wokół
wspólnych wartości organizacji. Można tu wymienić między innymi szkolenia, premie, nagrody czy promocje;
- Wolontariat pracowniczy polegający na włączeniu indywidualnego zaangażowania pracowników w działania na
rzecz inicjatyw społecznych w ramach pracy w firmie (aktywność pracowników lub datki materialne, praca na rzecz
wybranej organizacji);
- Eko-znakowanie i znakowanie społeczne polega na umieszczaniu na opakowaniach produktów oznakowań z
informacją o działalności proekologicznej lub prospołecznej;
- Systemy zarządzania w przedsiębiorstwie warto wprowadzić taki system zarządzania, który będzie zarówno
przejrzysty, jak I skuteczny. Można wyróżnić takie jak: zarządzanie jakością przy użyciu Management System ISO 9000,
zarządzanie środowiskiem przy użyciu Environmental Management System ISO 14000. Ponadto opracowana został norma
ISO 26000. Nie jest to jednak certyfikat, lecz bardziej praktyczny przewodnik po zasadach odpowiedzialnego biznesu.
17
Omawia ona takie obszary jak: ład organizacyjny, prawa człowieka, stosunki pracy, środowisko, sprawiedliwe praktyki
rynkowe, relacje z konsumentami, zaangażowanie społeczne;
- Raporty społeczne są to publikacje, których celem jest przedstawienie strategii firmy, a także podsumowanie jej
działalności zawierające analizę oddziaływania społecznego, ekonomicznego i ekologicznego. Dzięki publikowaniu takich
dokumentów działania przedsiębiorstwa staja się coraz bardziej przejrzyste, a przedsiębiorstwo bardziej wiarygodne;
- Inwestycje społecznie odpowiedzialne (Socially Responsible Investment SRI) polega na uwzględnianiu przez
analityków giełdowych w analizie przedsiębiorstwa kryteriów oceny możliwości długotrwałego wzrostu wartości spółek na
podstawie wyników społecznych i ekologicznych.
- Zrównoważone zarządzanie łańcuchem dostaw zasady zrównoważonego rozwoju powinno się wdrażać do
każdego ogniwa w łańcuchu dostaw;
-Działania proekologiczne przedsiębiorstwa uwzględniają te działania, które mają jak najmniejszy negatywny wpływ
na środowisko. Ważne jest tutaj długofalowe opracowanie oraz wprowadzenie zasad polityki środowiskowej. Należy więc
określić w jakim stopniu dopuszczalne jest zużycie surowców naturalnych i właściwa segregacja odpadów. Ważna jest
także edukacja ekologiczna pracowników oraz kontrahentów, a także wprowadzenie takich produktów i procesów
technologicznych, które będą zgodne z polityką ekologiczną.
- Inwestycje w ekologię a więc inwestowanie w rozwiązania, które zminimalizują negatywny wpływ działalności
przedsiębiorstwa na środowisko naturalne;
- Nadzór korporacyjny mechanizm stosowany w celu kontrolowania i koordynowania zachowań udziałowców,
którzy współpracują z kadrą zarządzającą dla większej efektywności realizowanych przez firmę zadań.
Korzyści implementacji strategii społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa są niezwykle trudno mierzalne,
albowiem powinny być mierzone w perspektywie długoterminowej. Ponadto rozważania dotyczące wpływy CSR na
pozycję konkurencyjną firmy muszą opierać się na informacjach o charakterze jakościowym, albowiem nie można w
sposób ilościowy powiązać wyników ekonomicznych przedsiębiorstwa z poszczególnymi działaniami w tym obszarze.
Niemniej wymienić możemy wiele korzyści które niesie ta koncepcja. Na początek warto zaznaczyć iż CSR powoduje
wzrost zainteresowania inwestorów danym małym bądz średnim przedsiębiorstwem. Kredytodawcy są w większym
stopniu zainteresowani współpracą z odpowiedzialnymi firmami, które nie tylko mają dodatni wynik finansowy, lecz także
odpowiedzialnie budują swój wizerunek, poprzez zarządzanie w sposób przejrzysty, dobre relacje ze społecznością lokalną
i otoczeniem. Dla wielu potencjalnych inwestorów wiarygodność społeczna uzależnia wiarygodność finansową. Kolejną
korzyścią jest wzrost lojalności konsumentów, dostawców, odbiorców i pozostałych interesariuszy. W wyniku wzrostu
świadomości społecznej konsumentów, w swoich wyborach kierują się oni przede wszystkim zaufaniem do danej firmy,
do jej wizerunku. W większym stopniu zwracają uwagę na ekologiczność pozyskiwania półproduktów, prefabrykatów i w
końcu samego produktu. Coraz częściej za kryterium wyboru produktu bądz usługi staje się postrzeganie zasad
społecznych, ochrony środowiska i prawa pracy. Poprzez podejmowanie środków mających na celu rozwój społecznej
odpowiedzialności biznesu, firmy podnoszą swoje standardy postępowania, obsługi interesariuszy, dzięki czemu niwelują
koszty negatywnego partnerstwa, nieufności i kosztów transakcyjnych. Zmiany te podnoszą poziom kultury organizacyjnej
firmy, kształtują ją na bazie zaufania, odpowiedzialności i przejrzystości wszystkich zainteresowanych i ich działań.
Szeroki wpływ ma również na zarządzanie HR, a konkretnie na pozyskiwanie i utrzymywanie najlepszych pracowników.
Efekt ten tworzony jest w następstwie wprowadzonych instrumentów CSR, poprawiających wizerunek firmy, dzięki czemu
rośnie zaufanie wśród pracowników, czego skutkiem jest większa atrakcyjność na rynku pracy. Korzyścią jest również
poprawa relacji ze społecznością lokalną i władzami samorządowymi. Społeczna odpowiedzialność wprowadzona przez
udział przedsiębiorstwa w życiu społeczności lokalnej, podejmowanych przez nią inwestycji społecznych, w znaczący
sposób ułatwia jej sprawne, bezkonfliktowe funkcjonowanie oraz łatwość załatwiania spraw urzędowych. Warto także
mieć na świadomości iż wprowadzanie zasad skutecznego CSR to jeden z czynników tworzących przewagę
konkurencyjną, poprzez który można budować pozycję na rynkach światowych, na których oczekiwania dotyczące
spełniania standardów odpowiedzialnego biznesu są oczywiste. Ponadto społeczna odpowiedzialność biznesu stanowi, po
finansowych gratyfikacjach, jeden z najważniejszych elementów motywowania pracowników. Dzięki kodeksom
etycznym, respektowania środowiska naturalnego, programom społecznym następuje poprawa wizerunku firmy także
wśród pracowników.
22. Etyka i jej znaczenie dla funkcjonowania przedsiębiorstwa.
Etyka w działalności gospodarczej, czyli etyka biznesu zespół norm rzetelnego i odpowiedzialnego postępowania
przedsiębiorców we wzajemnych relacjach z klientami, kontrahentami, pracownikami, wspólnikami oraz organami
publicznymi. Postępowanie to powinno być zgodne z obowiązującym prawem i powszechnie przyjętymi normami
społecznymi. Etyka biznesu jest zarówno częścią etyki normatywnej ustalającej normy postępowania, zalecającej pewne
zachowania, jak i etyki opisującej moralne postawy i zachowania ludzi interesu. Zasadniczo praktycznym celem etyki
biznesu jest rozwiązywanie problemów związanych z tym, jak należy postępować w szeroko rozumianej działalności
gospodarczej. Jako narzędzia stosowania zasad etyki biznesu, przedsiębiorstwa wykorzystują przede wszystkim kodeksy
etyczne, a także wdrażanie różnych koncepcji i programów etycznych, np. CSR - Społeczna odpowiedzialność
przedsiębiorstwa.
23. Konsument i przedsiębiorca w świetle przepisów prawa. (ogólne)
Przedsiębiorca według przepisów Kodeksu cywilnego
18
Zgodnie z brzmieniem art. 431 Kodeksu cywilnego przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz
jednostka organizacyjna niebędąca osoba prawną, której została przyznana przez przepisy ustawy zdolność prawna (art. 331
KC), prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
Powyższe ujęcie pojęcia przedsiębiorcy zostało oparte na 2 kryteriach podmiotowym (określającym jakie
podmioty można uznać za przedsiębiorcę) oraz funkcjonalnym (które wskazuje cechy jakimi powinien wykazywać się
przedsiębiorca, a dotyczące działalności przez niego prowadzonej).
Przedsiębiorca według przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
W świetle art. 4 ust. 1 i 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba
prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną
wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą, a także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej
przez nich działalności gospodarczej.
Cechą wyróżniającą przedsiębiorcę spośród podmiotów stosunków prawnych jest prowadzenie przez niego
działalności gospodarczej. Nie można zatem mówić o przedsiębiorcy w oderwaniu od prowadzonej przez niego
działalności. W świetle art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej działalnością gospodarczą jest zarobkowa
działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze
złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Zaznaczyć trzeba, że wyliczenie
rodzajów działalności ma charakter jedynie przykładowy, gdyż w ich obrębie możliwe jest dokonywanie dalszych,
wewnętrznych podziałów.
Podział przedsiębiorców ze względu na liczbę zatrudnianych osób oraz osiągany roczny dochód (art. 104 - 106
ustawy z 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej):
Za mikroprzedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:
zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz
osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający
równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie
przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro.
Za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:
zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz
osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający
równowartości w złotych 10 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat
nie przekroczyły równowartości w złotych 10 milionów euro.
Za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:
zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz
osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający
równowartości w złotych 50 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat
nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro.
Pojęcie konsumenta w Konstytucji RP.
W Konstytucji RP pojęcie konsumenta zostało użyte w treści art. 76, który stanowi, iż władze publiczne chronią
konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu
oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi . Na gruncie przepisów Konstytucji konsument jest rozumiany jako
osoba nabywająca towar na własny użytek. Konsument jest tutaj ujmowany jako jednostka słabsza pod względem
ekonomicznym, gorzej niż przedsiębiorca zorganizowana, a także zle poinformowana, co sprawia, iż wymaga szczególnej
ochrony. Przepis art. 76 jest normą prawną, która nie posiada jednak samodzielnego charakteru prawnego. Adresowana jest
tylko do władz publicznych, nie zaś do indywidualnych konsumentów, co uniemożliwia egzekucję określonego w tym
przepisie obowiązku. Przepis ten nie ustanawia po stronie konsumentów praw podmiotowych, które pozwalają na żądanie
od władz publicznych określonych świadczeń.
Pojęcie konsumenta w prawie cywilnym.
Definicja pojęcia konsument znajduje się w art. 22 1 Kodeksu Cywilnego. Jego treść wskazuje, iż konsumentem
jest osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub
zawodową. Wynika z niej, ze osoba fizyczna, aby mogła zostać uznana za konsumenta musi dokonywać czynności
prawnej, a nie jakichkolwiek innych działań. Nadto ta czynność prawna nie może być bezpośrednio związana z jej
działalnością gospodarczą lub zawodową.
W związku z tym, że w relacji konsument - przedsiębiorca, z założenia konsument jest stroną słabszą w ramach
dokonywanych czynności prawnych, na gruncie prawa polskiego istnieje szereg instrumentów prawnych chroniących
konsumenta, m. in.:
ustawa z 2002 roku o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej,
ustawa z 2000 roku o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez
produkt niebezpieczny,
ustawa z 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumenta.
19
24. Dobra osobiste i ich ochrona? Dobra osobiste - wartości związane z jednostką ludzką (indywidualne wartości
świata uczuć , stanu życia psychicznego człowieka), każdemu dobru osobistemu odpowiada prawo podmiotowe, prawa te
mają charakter bezwzględny i pozostają pod ochrona wszystkich dziedzin prawa.
Ochrona dóbr osobistych - Z ochrony można skorzystać zarówno w warunkach kiedy to dobro jest zagrożone jak i
wtedy kiedy zostało już naruszone. W pierwszym przypadku właściciel dobra ma prawo żądać zaprzestania takiego
działania, a w razie jego naruszenia usunięcia skutków bezprawnego działania, na koniec jest możliwe żądanie zadość
uczynienia odszkodowania pieniężnego lub zapłaty określonej sumy pieniędzy na cele społeczne.
(Żądanie zaniechania działania mogącego doprowadzić do naruszenia dóbr osobistych. Żądanie naprawienia skutków
naruszenia dóbr osobistych poprzez: złożenie oświadczenia o określonej treści i w określonej formie, żądanie
odszkodowania w formie pieniężnej, żądanie pieniędzy, ale z zamiarem przeznaczenia na jakiś cel społeczny np.:
Czerwony Krzyż. Zadośćuczynienie to zapłata określonej sumy pieniężnej tytułem krzywdy.)
Pytanie 25
Umowa jako zródło oraz narzędzie kształtowania treści stosunku zobowiązaniowego
Umowa jest najczęściej spotykaną czynnością prawną, a więc świadomym, celowym działaniem zmierzającym do
wywołania określonego skutku prawnego. Umowa to zarazem najważniejsze i najpowszechniej występujące w praktyce
obrotu cywilnoprawnego zródło zobowiązań. Umożliwia ona ponadto przekształcenie istniejących stosunków prawnych,
również wypływających z innych zródeł. Umowa jest instrumentem prawnym, który pozwala podmiotom na świadome i
celowe kształtowanie ich sytuacji prawnej poprzez doprowadzenie do powstania, zmiany lub ustania stosunków cywilno-
prawnych. Prawo cywilne przyznaje więc w szerokim zakresie osobom fizycznym i osobom prawnym autonomię
(swobodę) w zakresie kształtowania własnej sytuacji prawnej. W granicach uznanych przez porządek prawny podmioty
prawa cywilnego suwerennie rozstrzygają o nawiązaniu, zmianie lub ustaniu stosunków cywilnoprawnych.
Zasada swobody (wolności) umów jest jedną z najważniejszych reguł w stosunkach umownych. Strony zawierające
umowę mogą ułożyć stosunek prawny według własnego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości
stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zasada w zakresie wyboru formy, oraz kształtowania treści
stosunku prawnego, nie jest absolutna. Niekiedy przepisy, dla skuteczności dokonania określonej czynności, zastrzegają
formę szczególną. Podstawową formą zawierania umów jest zwykła forma pisemna. Obok postaci pisemnej przepisy
Kodeksu cywilnego wyróżniają tzw. inne formy szczególne zawierania umów, np. umowa z podpisem notarialnie
poświadczonym, umowa z datą pewną i akt notarialny. W polskim ustawodawstwie określona forma czynności prawnej
zastrzeżona jest albo pod rygorem nieważności, albo dla celów dowodowych, albo dla wywołania określonych skutków
prawnych. Na przykład umowa w przedmiocie przeniesienie własności nieruchomości winna być zawsze sporządzona
w formie aktu notarialnego; zbycie, wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub ustanowienie na nim użytkowania powinno być
dokonane w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym; natomiast umowa o ustanowienie zastawu powinna
być zawarta na piśmie z datą pewną, chociażby umowa o przeniesienie prawa nie wymagała takiej formy.
Dla zachowania zwykłej formy pisemnej konieczne jest złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie
zawierającym oświadczenie woli obu stron. Treść oświadczenia winna być wyrażona w języku polskim, ale nie ma
znaczenia, czy zostanie ono sporządzone pismem odręcznym czy maszynowym. Ustawa wymaga tylko, by podpis pod
oświadczeniem woli był własnoręczny. Podpis może zawierać tylko nazwisko bądz nazwisko i pierwszą literę imienia.
Osoba niemogąca pisać, lecz mogąca czytać, może zamiast podpisu złożyć pod oświadczeniem tuszowy odcisk palca,
a obok tego odcisku inna osoba napisze imię i nazwisko osoby składającej czy przyjmującej oświadczenie, umieszczając
również własny podpis. Zamiast odcisku pod oświadczeniem woli może podpisać się inna osoba, a jej podpis będzie
poświadczony przez notariusza i wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa. Natomiast
osoba niemogąca czytać dla zawarcia umowy musi posłużyć się formą aktu notarialnego. Poświadczenie podpisu polega
na tym, że notariusz lub inny upoważniony urzędnik zamieszcza na umowie stosowną klauzulę, w której stwierdza
własnoręczność podpisu złożonego przez wskazaną w tej klauzuli umowę. Data pewna stanowi natomiast, że czynność
została dokonana w określonym czasie, co może uczynić notariusz, który poświadcza datę (dzień, miesiąc i rok) na
okazanym mu dokumencie, a na żądanie stron także godzinę i minutę okazania tego dokumentu. Powinien wymienić
w poświadczeniu imię, nazwisko i miejsce zamieszkania osoby, która dokument mu okazała, a także datę i oznaczenie
miejsca jego sporządzenia, a na żądanie również godzinę, oznaczenie kancelarii, swój podpis i swoją pieczęć. Forma aktu
notarialnego polega na tym, że notariusz współuczestniczy w redagowaniu treści oświadczeń woli, spisuje treść tych
oświadczeń, odczytuje je stronom, na końcu zaś podpisuje. Oryginalne akty notarialne pozostają w kancelarii notarialnej,
natomiast strony otrzymują ich wypisy, które są dosłownym powtórzeniem oryginałów i mają walor dokumentów
oryginalnych.
W procesie kształtowania stosunku zobowiązaniowego ważną rolę odgrywa ujęcie w umowie zasad uiszczenia
należności. Wyróżnia się tutaj:
Nominalizm pieniężny to zasada prawna umożliwiająca dłużnikowi zwolnienie się ze zobowiązania pieniężnego przez
zapłatę na rzecz wierzyciela sumy nominalnej, tzn. sumy w znakach pieniężnych danego kraju, przedstawiającej tę samą
wartość, co przy zaciąganiu zobowiązania. Zasada ta nie uwzględnia zmiany siły nabywczej pieniądza pomiędzy
powstaniem zobowiązania i jego wykonaniem.
Przeciwieństwem zasady nominalizmu jest zasada waloryzacji świadczeń pieniężnych, zezwalająca na modyfikację
wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia przez dłużnika, w zależności od zmiany siły nabywczej pieniądza. Na
gruncie polskiego ustawodawstwa dominująca jest zasada nominalizmu, od której istnieją jednak wyjątki na rzecz zasady
waloryzacji świadczeń pieniężnych.
Dodatkowe zastrzeżenie umowne ma na celu zwiększyć trwałość umowy i zabezpieczyć jej wykonanie. Wśród nich
wyróżniamy: zadatek, umowne prawo odstąpienia, odstępne, karę umowną, wadium. Zadatek - dodatkowe zastrzeżenie
20
umowne. Służy do zabezpieczenia interesów obu stron umowy. Strona, która nie wykona swojego zobowiązania traci
zadatek, jeśli sama go dała, albo obowiązana jest go zwrócić w dwukrotnej wysokości. Zadatek jest skuteczny tylko wtedy,
jeżeli zostanie wręczony przy zawarciu umowy. Zadatek jest najczęściej stosowany w umowach przedwstępnych
(sprzedaży nieruchomości, samochodu itp.). Dzięki niemu każda ze stron zabezpiecza się na wypadek zerwania umowy w
ostatniej chwili przez drugą stronę. Zadatek różni się od zaliczki tym, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze
stron, druga strona wzbogaca się o wysokość zadatku; natomiast zaliczka jest po prostu zwracana, bez dodatkowych
konsekwencji. Zadatek staje się nim tylko wtedy, gdy zostanie to jasno określone w umowie - bez takiego określenia będzie
to zaliczka.
Umowne prawo odstąpienia to zastrzeżenie umowne pozwalające stronie lub stronom odstąpić od umowy w ciągu
oznaczonego terminu, nie wymaga podawania warunków, chyba że strony tak postanowią. Prawo to wykonuje się poprzez
oświadczenie woli z zastrzeżeniem odpowiedniej formy.
Odstępne polega na tym, że strony podpisujące umowę mogą zastrzec prawo odstąpienia od niej za zapłatą oznaczonej
sumy pieniężnej. Celem odstępnego jest zrekompensowanie drugiej stronie strat poniesionych wskutek zawarcia umowy,
która została unicestwiona poprzez złożenie oświadczenia o odstąpieniu. Skuteczność zastrzeżenia odstępnego zależy od
spełnienia pewnych warunków. Przede wszystkim konieczne jest oznaczenie terminu, w czasie którego będzie możliwe
skorzystanie z tego prawa. Wprowadza ono bowiem stan niepewności co do trwałości umowy, a więc nie jest zasadne, aby
stan ten był bezterminowy. Ponadto należy w umowie wskazać, czy uprawnienie to przysługuje obydwu stronom czy też
tylko jednej z nich. Do skuteczności odstąpienia od umowy w tym wypadku konieczne jest także (oprócz złożenia
oświadczenia woli o odstąpieniu) jednoczesne dokonanie zapłaty kwoty ustalonej przez strony jako odstępne.
Oświadczenie o odstąpieniu składa się drugiej stronie poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli. Oznacza to, że
w razie skorzystania przez jedną ze stron z prawa odstąpienia, unicestwia ono zawartą umowę z mocą wsteczną, zatem
powstaje sytuacja, jakby do zawarcia umowy w ogóle nie doszło. Zapłata odstępnego ma stanowić substytut
odszkodowania. Oświadczenie o odstąpieniu nie może być cofnięte ani odwołane (chyba że strona umowy, której złożono
oświadczenie o odstąpieniu, wyrazi na to zgodę). Zawarcie omawianej klauzuli umownej nie jest dopuszczalne np. w
przypadku umów przenoszących własność nieruchomości.
Kara umowna to klauzula, którą strony mogą umieścić w umowie cywilnoprawnej. W klauzuli tej strony mogą
postanowić, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego (i
tylko takiego) nastąpi poprzez zapłatę określonej sumy. Ustawa wyraznie stanowi jednak, że dłużnik nie może bez zgody
wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania
zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w ustalonej wcześniej wysokości bez względu na rzeczywistą
wysokość poniesionej szkody. W przypadku gdyby strony chciały dopuścić żądanie odszkodowania przenoszącego
wysokość kary umownej konieczne musiałoby być wcześniejsze zastrzeżenie tego w umowie. Dłużnik może żądać
zmniejszenia kary umownej w dwóch przypadkach:
gdy wykonał już swoje zobowiązanie w znacznej części
gdy kara umowna jest rażąco wysoka.
Kara umowna nazywana jest też czasem odszkodowaniem umownym. Jest traktowana jako surogat odszkodowania.
Wzmacnia ona pozycję wierzyciela i pełni funkcję dyscyplinującą wobec dłużnika. Jej zastrzeżenie w umowie jest o tyle
korzystne dla wierzyciela że nie musi on wykazywać istnienia szkody ani jej wysokości. Jednak w przypadku gdyby
zastrzeżona kara umowna była mniejsza niż rzeczywista szkoda a wierzyciel nie zastrzegł w umowie prawa do żądania
odszkodowania przenoszącego wysokość kary umownej, nie może on żądać takiego odszkodowania.
Wadium - kaucja, zastaw. Jest to określona suma pieniędzy składana w poczet zabezpieczenia dotrzymania warunków
danej umowy. Wadium wpłacane jest zazwyczaj przy przetargach (licytacjach) na rzecz organu organizującego przetarg,
gdzie oferent składa swoją propozycję cenową. Inaczej wadium jest dodatkowym zastrzeżeniem pieniężnym, które może
być zawarte w warunkach aukcji lub przetargu na polecenie organizatora. Wysokość wadium wskazują warunki aukcji albo
przetargu - zwykle jest to określony procent sumy pieniężnej od wartości przedmiotu licytowanego. Suma ta zazwyczaj jest
uiszczona gotówką niekiedy może być ona zabezpieczona przez udzielenie poręczenia. Podmiot, który wpłacił bądz
zabezpieczył wadium staje się czynnym uczestnikiem aukcji albo przetargu. Podmiot, który nie wpłacił bądz nie
zabezpieczył wadium nie bierze udziału w aukcji albo przetargu. Po zakończeniu przetargu bądz aukcji (zawarciu
zamierzonej umowy) organizator jest obowiązany zwrócić uczestnikom uiszczone wadia natomiast, gdy zostały one
zabezpieczone, poręczenie to wygasa z mocy ustawy. Wyjątkiem jest sytuacja, w której nie doszło do realizacji umowy.
Jeżeli powstała ona wskutek winy uczestnika tzn. gdy uchyla się on od zawarcia umowy, mimo iż jego oferta została
wybrana - organizator może zachować wadium dla siebie lub dochodzić zaspokojenia sumy wadium z tytułu poręczenia.
Jeżeli powstała ona wskutek winy organizatora, tzn. gdy uchyla się on od zawarcia umowy z uczestnikiem, którego oferta
została wybrana - uczestnik może żądać zwrotu podwójnej wysokości wadium bądz w inny sposób domagać się
naprawienia szkody.
26. Zadania i cele logistyki w przedsiębiorstwie.
Do zasadniczych celów logistyki w przedsiębiorstwie zaliczamy:
- zmniejszenie zapasów,
- skrócenie czasu realizacji dostaw,
- eliminacja ogniw pośrednich,
- wysokie wykorzystanie infrastruktury, personelu,
- szybki, bezawaryjny przepływ informacji,
- poprawa poziomu obsługi klienta,
21
- usprawnienie procesu zarządzania
- obniżenie kosztów przepływu dóbr.
Logistyka zaopatrzenia ma zadanie zapewnienia na ekonomicznie uzasadnionych warunkach dostaw dóbr i usług
wytwarzanych przez inne jednostki niezbędnych do przetworzenia w procesie produkcji.
Logistyka produkcji ma zadanie zapewnienia optymalnego przepływu materiałów i informacji w procesie produkcji.
Jest to bardzo skrótowe ujęcia zadań logistyki produkcji. Pełne rozwinięcie obejmuje szerokie spektrum procesów
logistycznych wynikających z różnorodnych rodzajów produkcji i celów, jakie ma ona spełniać.
Logistyka dystrybucji obejmuje wszystkie przedsięwzięcia związane z produktami finalnymi od momentu
opuszczenia przez nie produkcji przez proces składowania w magazynie wyrobów gotowych, transportu aż po dostarczenie
ich do odbiorców końcowych. Są to przedsięwzięcia związane zarówno z fizycznym przepływem produktów jak i
komunikacją między jednostkami uczestniczącymi w tym przepływie. W przedsięwzięciach logistycznych fundamentalną
rolę odgrywa przepływ informacji.
Standardowymi zadaniami logistyki na różnych poziomach w przedsiębiorstwie są:
obszarze magazynu
przygotowanie miejsc składowania
operacje wprowadzania na miejsca przechowania i wydawania materiałów i produktów
nadzór nad składowanymi dobrami
tworzenie zestawów do wydania
w obszarze transportu
przygotowanie środków transportowych
opracowanie zleceń przewozowych
transport
w obszarze przyjmowania surowców i produktów
przyjęcie i kontrola
wyładunek i rozpakowanie ładunków
wystawianie dokumentów przyjęcia dostawy
przepakowania do jednostek składowania ewentualnie do dalszego przemieszczania
w obszarze wysyłek
kompletacja wysyłek
opakowania
oznakowania wysyłek
przygotowanie dokumentów wysyłkowych
załadunek
w obszarze zwrotów i usuwania
gromadzenie, składowanie i sortowanie odpadów
przygotowanie odpadów do recyklingu
przygotowanie i wysyłka opakowań zwrotnych
Uznając, że na poziomie menedżerskim logistyka spełnia rolę koordynacyjną procesów, jej zadania dotyczą
kluczowych procesów:
projektowania i rozwoju produktu,
pozyskiwania zamówień,
planowania produkcji,
zaopatrzenia,
produkcji,
dystrybucji,
usuwania i zwrotów.
Szczegółowe zadania logistyki na tym poziomie są związane z procesami informacyjnymi w obszarach:
zbytu i dostaw,
programów produkcji,
zapotrzebowania materiałowego,
poziomu zapasów
wielkości zamówień, produkcji i wysyłek,
minimalnych zapasów i okresów rotacji,
zleceń zamówień i produkcji,
korekt w przypadkach braków i zakłóceń
potwierdzaniem i wprowadzaniem do planu zleceń produkcyjnych,
wywołaniem zamówień materiałów i wyrobów,
22
śledzeniem terminów,
wykorzystaniem zdolności produkcyjnych,
nadzorem nad zamówieniami klientów
przyjmowania i potwierdzania zgłoszeń klientów,
nadzoru i koordynacji terminów realizacji,
wprowadzania do planów zgłoszeń klientów,
wydawania zleceń wysyłek do klientów.
Na poziomie biznesowym zadania logistyczne są częścią składową określania strategii firmy. Przykładami zadań na
tym poziomie mogą być:
wybór strategicznych dostawców i związanych z tym systemów dostaw,
wybór systemów transportowych i zakresu związanych z nimi usług logistycznych,
wyznaczenie ilości i lokalizacji magazynów dystrybucyjnych,
reorganizacja sieci dystrybucji
doskonalenie systemu obsługi klientów
27. Badania operacyjne i ich zastosowanie w procesie podejmowania decyzji?
BADANIA OPERACYJNE są nauką zajmującą się analizą celowych działalności (operacji), generowaniem i oceną
ilościową różnych decyzji. Jej zadaniem jest wspomaganie procesu podejmowania decyzji. Zastosowanie badań
operacyjnych pomaga podjąć odpowiednią decyzje, które wyroby i w jakich ilościach produkować, aby nie przekroczyć
posiadanych zasobów środków produkcji i jednocześnie zmaksymalizować zyski z ich sprzedaży", podejmujący decyzję
musi określić, jakie ilości podstawowych surowców należy zakupić (zmieszać), aby otrzymać produkt o pożądanym
składzie chemicznym przy możliwie najniższych kosztach zakupu surowców. Którą z poznanych tras zastosować aby
koszty były niższe a zyski wyższe.
30. Zatrudnienie i bezrobocie
Bezrobocie stanowi jeden z najtrudniejszych problemów społeczno-gospodarczych. Jest od dawna przedmiotem
zainteresowania socjologów i psychologów, ponieważ ze względu na swoje następstwa jest poważnym problemem
społecznym. Bezrobocie występuje wówczas, gdy liczba osób poszukujących pracy jest większa niż liczba ludzi zdolnych
do pracy, chcących pracować i akceptujących istniejący poziom wynagrodzeń, pozostaje bez pracy.
Ze zjawiskiem bezrobocia mamy do czynienia wówczas gdy podaż pracy (Sr) przewyższa wielkość zapotrzebowania na
pracę głoszonego przez pracodawców przy określonym poziomie płacy realnej.
Bezrobocie oznacza sytuację, kiedy część osób poszukujących pracy nie może jej znalezć.
Pojawia się wówczas, gdy podaż pracy przewyższa popyt na pracę.
Bezrobocie jest zatem stanem gospodarki, w którym część zasobów pracy pozostaje niewykorzystana.
Bezrobocie to zjawisko polegające na tym, że pewna część ludzi zdolnych do pracy, poszukujących pracy i
akceptujących istniejący poziom wynagrodzenia nie znajduje zatrudnienia.
Podstawowym miernikiem poziomu bezrobocia jest stopa bezrobocia, czyli ukazywana w procentach relacja
pomiędzy liczbą zarejestrowanych osób bezrobotnych, a liczbą osób czynnych zawodowo (to jest zdolnych w prawnie
określonych warunkach do podjęcia pracy).
Zatrudnienie liczba osób, które wykazują się aktywnością zawodową. Wyraża się w odpłatnym zaangażowaniu
zdolności i sił ludzkich w procesie pracy, w wyniku której powstają dobra lub usługi zaspokajające potrzeby konsumentów.
Zatrudnienie (praca w sensie prawnym) umowa między dwiema stronami, pierwszą będącą pracodawcą i drugą
zwaną pracownikiem. Stosunek między obiema stronami regulowany jest Kodeksem pracy. W ujęciu ekonomicznym
pracodawca układa wydajne zajęcie, przeważnie z zamiarem tworzenia zysku, a pracownik wnosi swoją pracę do tego
przedsięwzięcia, zwykle w rewanżu otrzymując pensję.
Ponieważ stopień zatrudnienia i gospodarcze zapotrzebowanie nie są sobie równe, dlatego istnieje bezrobocie.
28. Badania statystyczne, ich organizacja oraz wykorzystanie w naukach o zarządzaniu.
Badanie statystyczne - ogół prac mających na celu poznanie prawidłowości występujących w procesach masowych.
Przedmiotem badań są określone zbiorowości (populacje), które stanowią zbiór jednostek powiązanych ze sobą logicznie i
jednocześnie nie identycznych. Etapy badania statystycznego:
-planowanie sprecyzować cel badania ( wyjaśnić przyczyny zjawiska: zdefiniować zbiorowość statyst., dokonać
wyboru cech statyst., które będą obserwowane)
-obserwacja statystyczna ( zbieranie danych liczbowych) formy badania: obserwacje spisowe, bieżąca obserwacja,
inne badania o charakterze i przeznaczeniu specjalnym. W wyniku otrzymujemy surowy materiał statyst.
-opracowanie zebranego materiału statyst pogrupowanie i zliczanie materiału statyst., otrzymujemy szeregi statyst.
(ciąg wielkości statystycznych rosnących lub malejących uporządkowanych według określonych cech
23
-opinia i wnioskowanie statyst.
Wykorzystanie:
umożliwiają dokładniejszy sposób opisu interesującej nas rzeczywistości;
zmuszają do dokładności i śmiałości w normowaniu i działaniu;
umożliwiają formułowanie uogólnień na podstawie uzyskanych wyników analizy;
pozwalają na przewidywanie rozwoju zjawisk w przyszłości, czyli na budowanie prognoz;
dostarczają narzędzi do porządkowania informacji o zjawiskach, a przez to pozwala na budowanie ich ogólnego
obrazu;
dostarczają narzędzi do prowadzenia analizy przyczyn kształtujących badane zjawiska i procesy, a więc umożliwia
dokonanie ich klasyfikacji na czynniki systematyczne i przypadkowe.
29. Globalizacja i jej wpływ na zarządzanie przedsiębiorstwem
Globalizacja- rozumiana jako proces zmiany perspektywy postrzegania zasad i reguł postępowania, zdarzeń,
zachowań, działań, uznawanych wartości z perspektywy narodowej na ogólnoświatową.Globalizacja jest bardzo
szerokim i złożonym zjawiskiem dokonującym się w sferze ekonomicznej i społecznej. Zdaniem wielu badaczy globa-
lizacja to najbardziej fundamentalny proces zmian dokonujących się obecnie na świecie.
Otoczenie, w jakim funkcjonują współczesne organizacje, uległo dramatycznej zmianie w ciągu ostatnich kilku lat, a
mianowicie:
- Narasta konkurencja na rynkach światowych.
- Mamy do czynienia ze zmianami w technologii, zachodzącymi w bardzo szybkim tempie.
- Oczekuje się coraz to nowych produktów i usług.
- Coraz bardziej asertywni klienci wymagają najwyższej jakości, nawet w przypadku tradycyjnych produktów i usług.
Globalizacja wpływa na zmiany w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Proces zmian metod zarządzania
przedsiębiorstwem dokonuje się na kilku płaszczyznach: strukturalnej (wirtualizacja), systemów pracy (tworzenie
elastycznych systemów), kompetencji (kreowanie nowej wiedzy), technologii i procedur organizacyjnych (wprowadzanie
e-biznesu) oraz wartości (nacisk na odpowiedzialność społeczną).
Podstawą rozwoju gospodarki światowej w dobie globalizacji stają się przedsiębiorstwa inteligentne, samouczące,
samoregulujące się oraz wirtualne i zwinne, jak również przedsiębiorstwa sieciowe oparte na związkach technologicznych,
funkcjonalnych, organicznych i geograficznych. Rozwój przedsiębiorstw XXI w. jest bowiem przede wszystkim ukierun-
kowany na wzrost przedsiębiorczości innowacyjności i konkurencyjności.
Korzyści wynikające z globalizacji
hamowanie tendencji inflacyjnych,
wyrównywanie cen światowych,
obniżenie stóp oprocentowania i wyrównanie różnic pomiędzy kredytami zaciąganymi w bankach
krajowych i zagranicznych,
wzrost płac w krajach o niższym koszcie płac,
upowszechnienie postępu technicznego i nowych technologii produkcji,
wzrost jakości wyrobów,
aktywizacja gospodarki zmuszenie do konkurencyjności (firmy zmieniają sposoby zarządzania i
organizację, zmniejszają koszty, maksymalizują zyski).
Zagrożenia wynikające z globalizacji
nadmierny napływ kapitału spekulacyjnego może spowodować kryzys gospodarki kraju rozwijającego się,
wyroby krajów o niższym poziomie rozwoju z reguły spychane są do roli wyrobów lokalnych,
następuje wykup największych i najlepszych (najrentowniejszych) przedsiębiorstw przez kapitał
zagraniczny, a to z kolei powoduje dominację na rynku wyrobów światowych marek, pozostałe w branży
przedsiębiorstwa krajowe są sprowadzane do roli podwykonawców; odpływa zysk z kraju,
drenaż mózgów , czyli przenoszenie się najzdolniejszych ludzi do światowych centrów badawczych
zlokalizowanych z reguły w najbogatszych krajach świata, co pociąga za sobą likwidację własnych krajowych
ośrodków badawczych, uzależnienie technologiczne i techniczne,
w dłuższym okresie wzrostu importochłonności w krajach biedniejszych, co zagraża utrzymaniu
równowagi bilansowej państwa,
ograniczenie suwerenności kraju poprzez wymuszenie przystąpienia do różnego rodzaju
międzynarodowych układów i struktur organizacyjnych,
lokalizacja produkcji wyrobów o mniejszym stopniu przetworzenia i większej szkodliwości dla środowiska
naturalnego w krajach mniej rozwiniętych.
31. WZROST I ROZWÓJ GOSPODARCZY. MIERNIKI I BARIERY ROZWOJU
24
Rozwój gospodarczy długofalowy proces przemian dokonujących się w gospodarce. Obejmuje zarówno zmiany
ilościowe, dotyczące wzrostu produkcji, zatrudnienia, inwestycji, rozmiarów funkcjonującego kapitału, dochodów,
spożycia (konsumpcji) i innych wielkości ekonomicznych charakteryzujących gospodarkę od strony ilościowej (wzrost
gospodarczy), jak również towarzyszące im zmiany o charakterze jakościowym (zmiany organizacji społeczeństwa).
Korzyścią ze wzrostu gospodarczego i rozwoju gospodarczego jest zwiększenie standardu życia, zwiększenie produkcji,
lepsza sytuacja socjalna oraz większe bezpieczeństwo publiczne.
Czynniki rozwoju gospodarczego
kapitał ludzki
ziemia i surowce odnawialne i nieodnawialne
postęp techniczny
inwestycje powiększanie kapitału rzeczowego
Wzrost gospodarczy zwiększenie się rocznej produkcji dóbr i usług w kraju. Jeśli w kolejnym roku w całej
gospodarce uda się sprzedać więcej towarów i usług niż w roku poprzednim mamy do czynienia ze wzrostem
gospodarczym. Kiedy jesteśmy w stanie więcej zarobić, zródłem wzrostu jest nasza praca. Ale jeśli w tym samym
czasie, gdy wzrosły nasze zarobki, o tyle samo podniosły się ceny towarów, które kupujemy, mieliśmy do czynienia
tylko ze wzrostem nominalnym. Nie możemy bowiem kupić więcej niż poprzednio. Dlatego cieszyć się można tylko z
wzrostu realnego, czyli po uwzględnieniu inflacji. Wzrost gospodarczy odnosi się tylko do zmian ilościowych, przy
założeniu, że podstawowe wielkości makroekonomiczne charakteryzują się długofalowym trendem. yródła wzrostu
gospodarczego
Głównym czynnikiem pobudzającym wzrost gospodarczy w krótkim okresie jest popyt konsumpcyjny i
inwestycyjny, krajowy i zagraniczny. W długim okresie natomiast dostateczna podaż i efektywność czynników
wytwórczych. Coraz częściej czynnikiem wzrostu staje się też handel zagraniczny. Tempo wzrostu (lub spadku) produktu
krajowego brutto jest (w przybliżeniu) sumą wskazników obrazujących zmiany stanu zatrudnienia oraz
wydajności pracy. Jednym z najważniejszych zródeł wzrostu wydajności jest postęp techniczny oraz dynamika
inwestycji.
Mierniki wzrostu gospodarczego
produkt krajowy brutto całkowita wartość dóbr i usług wytworzonych przez społeczeństwo w ciągu danego roku na
terenie danego kraju (kiedy rośnie PKB społeczeństwo staje się bogatsze),
produkt narodowy brutto całkowita wartość wyrobów i usług wytworzonych przez obywateli danego kraju w ciągu
jednego roku, PNB uwzględnia również dochody krajowych firm uzyskane za granicą, nie uwzględnia dochodów obcych
firm działających w kraju,
stopa wzrostu dochodu narodowego (lub realnego produktu krajowego brutto). Oznacza ona stosunek przyrostu
dochodu narodowego w badanym okresie do wielkości dochodu narodowego w okresie bazowym.
wielkość produktu PKB przypadająca na jednego mieszkańca (PKB per capita).
Bariery rozwoju gospodarczego są bardzo zróżnicowane w zależności od: osiągniętego poziomu rozwoju,
historycznie ukształtowanego sposobu i poziomu życia ludności, powierzchni i zaludnienia kraju, położenia
geograficznego, zasobności w bogactwa naturalne, tradycji wytwórczych i kulturalnych, kierunków specjalizacji produkcji
i usług, udziału w międzynarodowym podziale pracy i innych. Bariery rozwoju grupować można według różnych
kryteriów. Z reguły wyodrębnia się 4 główne aspekty rozwoju gospodarczego: polityczny, społeczny, techniczny i
przyrodniczy.
Bariery polityczno-ekonomiczne
bariera ustrojowo-ideologiczna
bariera braku stabilizacji wewnętrznych stosunków politycznych
bariera politycznego podziału świata
bariera instytucjonalno-organizacyjna
Bariery społeczno-ekonomiczne
bariera demograficzna
bariera konsumpcji (płacy realnej)
bariera infrastruktury społecznej
bariera żywnościowa
podstawowe czynniki wzrostu gospodarczego (cztery siły napędowe wzrostu). Są to:
praca (w ujęciu ilościowym podaż pracy, jak i jakościowym dyscyplina pracy, wykształcenie, kwalifikacje,
motywacja)
zasoby naturalne (ziemia, zasoby mineralne, paliwa, jakość środowiska)
kapitał środki wykorzystywane w procesie produkcji
kapitał rzeczowy (maszyny, fabryki, drogi)
kapitał finansowy
kapitał ludzki
technologia (nauka, technika, zarządzanie, przedsiębiorczość)
32. yródlą mierniki i następstwa ekonomiczne inflacji
25
Inflacja jest miarą utraty siły nabywczej pieniądza. Wiąże się z ogólnym wzrostem poziomu cen. Ten ogólny poziom
cen jest pewnym przybliżeniem, które możemy traktować jako średnią ważoną cen określonego koszyka towarów.
Stopa inflacji, a więc stopa wzrostu ogólnego poziomu cen jest zależna od tego, jakie towary uwzględniamy i w jaki
sposób zbieramy informacje statystyczne.
Mierniki inflacji :
" Miernik CPI (Consumer Price Index) jest to indeks wzrostu cen rynkowych od strony konsumenta. Oparty jest na
porównywaniu poziomu cen w konkretnych koszykach dóbr (tzn. zakładamy stałą konsumpcję dóbr). Stosujemy tu indeksy
Laspeyresa. W krótkim okresie czasu można dokonywać porównań, jednak w długim okresie czasu kupowany asortyment
ulega zmianie, więc nie można dokonywać porównań.
" Indeks PPI (Producer Price Index) jest to miernik cen zbytu, czyli cen czynników wytwórczych. Miara ta ma
określać wahania kosztów i cen surowców. Tutaj również w długim okresie zmienia się koszyk dóbr (działa postęp
techniczny). Rzeczywiste ceny zaciera także negocjowanie cen zbytu pomiędzy producentem a odbiorcą. Jest liczony w
cenach czynników wytwórczych.
" GNP deflator (deflator produktu narodowego) miernik ten uznawany jest za stosunkowo pełną wartość inflacji, gdyż
stosuje się do wszystkich składników produktu narodowego brutto (zarówno dóbr konsumpcyjnych jak i inwestycyjnych).
Stanowi on średnią ważoną wzrostu wszystkich dóbr i usług. Liczony jest przez dzielenie poszczególnych rodzajów
wydatków przez cenowe indeksy Laspeyresa. Otrzymaną w ten sposób wartość produktu narodowego w cenach stałych
porównuje się z GNP w cenach bieżących.
Przyczyny inflacji
Stanowi ona bowiem zespół objawów, będący następstwem współzależności wielu zjawisk społeczno
ekonomicznych.
yródła inflacji:
1. stosunki pieniężno-kredytowe.
2. sfera niedostatków polityki alokacyjnej. Wywołane są one zazwyczaj niedostosowaniem struktury rzeczowej
gospodarki do rozmiaru i struktury popytu pieniężnego. 3. niedostatki działań makroekonomicznych na rzecz redukcji
kosztów wytwarzania, w tym w polityce płacowej.
4. polityka zewnętrzna (zagraniczna) państwa.
5. wpływ inflacji światowej
Następstwa inflacji:
- słabną bodzce do oszczędzania
- pojawiają się zakupy na zapas
- pieniądz zaczyna cyrkulować szybciej
- w gospodarstwach domowych rosną aktywa rzeczowe, a maleją pieniądze
- wzrasta stopa procentowa
- drożeje kredyt
- zwiększa się niepewność co do przyszłych zysków
- ogólna aktywność gospodarcza zaczyna słabnąć
- spadają ceny akcji
- zaciera się klarowność rachunku opłacalności (w jakim stopniu dana podwyżka cen jest wynikiem realnego wzrostu
popytu, a w jakim inflacji)
- osłabienie pozycji na rynkach międzynarodowych
- mogą pojawić się spekulacyjne zachowania kapitału zagranicznego, a w konsekwencji: wycofanie wkładów z banków
krajowych, odpływ rezerw, deficyt w bilansie handlowym
- narastają sprzeczności społeczne
- mnożą się konflikty na tle żądań płacowych pojawiają się strajki.
33. Deficyt budżetowy i dług publiczny.
Deficyt budżetowy- różnica pomiędzy dochodami a wydatkami firmy, samorządu, państwa w danym roku
budżetowym stanowi odpowiednio nadwyżkę lub deficyt. Gdy mamy do czynienia z sytuacją że wydatki przewyższają
dochody możemy mówić o deficycie.
Rodzaje deficytu:
rzeczywisty - oznacza rzeczywistą różnicę pomiędzy wydatkami a wpływami budżetowymi w danym roku
budżetowym,
strukturalny - wartość hipotetyczna, która powstaje w warunkach gdy dochód i wydatek są rozpatrywane przy pełnym
wykorzystaniu potencjału gospodarki,
cykliczny - wynika z cyklu koniunkturalnego, okresy ożywienia lub recesji wpływają na wielkość wpływów i
wydatków budżetowych.
Jeśli wydatki przekraczają dochody, mamy do czynienia z deficytem budżetowym, jeśli dochody przekraczają wydatki
z nadwyżką.
Występowanie deficytu budżetowego oznacza, że rząd wydaje więcej pieniędzy, niż ma dochodów. Prywatna
instytucja musiałaby w takiej sytuacji prędzej czy pózniej liczyć się z bankructwem. Rząd niekoniecznie, ma bowiem
26
wiele możliwości sfinansowania deficytu. Najogólniej rzecz biorąc, dziurę tę pokrywa się kosztem obywateli, bądz każąc
im płacić w przyszłości wyższe podatki (po to by obsłużyć dług publiczny, który narósł z powodu kumulowania się
deficytów), bądz każąc im płacić więcej za wszystkie kupowane towary i usługi (jeśli wzrasta inflacja), bądz podwyższając
rynkowe stopy procentowe i zmuszając prywatnych inwestorów do rezygnacji z ich planów inwestycyjnych.
Dług publiczny, dług państwowy, suma nie spłaconych przez rząd lub in. związki publicznoprawne zobowiązań
zarówno wobec wierzycieli krajowych, jak i zagranicznych. Zobowiązania te mogą mieć charakter krótko- (do 1 roku),
średnio- (do 10-15 lat) lub długoterminowy (powyżej 15 lat).
Główną przyczyną powstawania długu publicznego jest kumulowanie się występujących w kolejnych latach
deficytów budżetowych, na sfinansowanie których wymienione instytucje emitują papiery wartościowe (np. obligacje,
bony, weksle) lub zaciągają kredyty i pożyczki. Elementami długu publicznego mogą być również kredyty zaciągane przez
skarb państwa lub instytucje władzy terytorialnej na inwestycje infrastrukturalne lub produkcyjne, salda
międzypaństwowych rozliczeń majątkowych, dotacje, odszkodowania za wywłaszczone mienie.
Czym się różni się dług publiczny od deficytu budżetowego?
Deficyt budżetowy to różnica między dochodami a wydatkami budżetu. Zazwyczaj mówi się o deficycie budżetu
Skarbu Państwa, ale może też być np. deficyt budżetu gminy itp. Dług publiczny to łączny dług jednostek sektora
finansów publicznych - Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego, funduszy celowych itp. Każdy deficyt
budżetowy powiększa dług.
Trzeba odróżnić sektor finansów publicznych od budżetu. Finanse publiczne poza budżetem rządu obejmują także m.in.
budżety samorządów oraz różnego rodzaju funduszy pozabudżetowych, z których największy jest FUS (fundusz ubezp.
Społecznych) Nasza krajowa definicja długu publicznego jest nieco węższa od unijnej. Eurostat (czyli unijny urząd
statystyczny) zalicza do długu publicznego np. zobowiązania zaciągane przez Krajowy Fundusz Drogowy, które nie są
uwzględniane w krajowej definicji tego długu. Deficyt budżetowy to z kolei różnica pomiędzy wydatkami a dochodami
rządu w konkretnym roku. Deficyt budżetowy jest częścią deficytu finansów publicznych, który dodatkowo obejmuje m.in.
deficyty samorządów oraz funduszy pozabudżetowych (np. FUS). Co roku dług publiczny powiększa się o tę część
deficytu budżetowego, która jest finansowana kredytem (emisją bonów lub obligacji skarbowych), a nie przychodami ze
sprzedaży państwowych spółek.
35. PIENIDZ I BANK W GOSPODARCE RYNKOWEJ
Pieniądz towar uznany w wyniku ogólnej zgody jako środek wymiany gospodarczej, w którym są wyrażone ceny i
wartości wszystkich innych towarów. Jako waluty, krąży anonimowo od osoby do osoby i pomiędzy krajami, ułatwiając
wymianę handlową.
Innymi słowy jest to materialny lub niematerialny środek, który można wymienić na towar lub usługę. Prawnie
określony środek płatniczy, który może wyrażać, przechowywać i przekazywać wartość ściśle związaną z realnym
produktem społecznym.
Według współczesnej doktryny na pieniądz składają się trzy elementy:
jednostka pieniężna,
suma pieniężna,
znak pieniężny.
Suma pieniężna jest wyrażana w jednostkach pieniężnych, zmaterializowanych w postaci znaków pieniężnych.
Podstawowe rodzaje pieniądza
pieniądz zdawkowy (gotówkowy)
pieniądz kruszcowy
pieniądz metalowy (monety)
pieniądz papierowy (banknoty)
pieniądz rozrachunkowy (bezgotówkowy)
czeki
weksle
obligacje
bony
karty płatnicze i kredytowe
pieniądz bankowy
pieniądz elektroniczny
pieniądz międzynarodowy.
Bank osoba prawna wykonująca działalność gospodarczą, polegającą na przyjmowaniu depozytów, udzielaniu
kredytów, wydawaniu instrumentów pieniądza elektronicznego oraz innych czynności, określonych przepisami ustawy
Prawo bankowe i wymienionych w statucie banku. Banki należą do tak zwanych instytucji zaufania publicznego. Nazwa
bank pochodzi od włoskiego słowa banco, oznaczającego ławkę, przy której pracowali włoscy handlarze zajmujący się
przekazywaniem monet kruszcowych od jednych klientów do drugich.
36. Budżet i system podatkowy pańśtwa
System podatkowy jest najważniejszym instrumentem polityki budżetowej; spełnia następujące cele:
27
zapewnia środki finansowe na pokrycie wydatków publicznych;
umożliwia makroekonomiczne kształtowanie popytu;
umożliwia realizację celów społecznych.
Typy systemów podatkowych
Ogół podatków pobieranych w danym państwie powinien tworzyć całość, spójną pod względem prawnym i
ekonomicznym, nazywaną systemem podatkowym danego kraju. Systemy podatkowe tworzone są pod wpływem założeń
politycznoustrojowych danego państwa oraz panujących w nim poglądów
Dwie typowe koncepcje systemu podatkowego:
Jedna z nich związana jest z powstaniem liberalizmu ekonomicznego i była reakcją przeciw lekceważeniu przez
państwo praw i interesów jednostki, przeciwko nadużyciom fiskalnym epoki merkantylizmu. Katalog zasad podatkowych
charakterystycznych dla tej koncepcji co dzisiaj aktualnych sformułował w XVIII w Adam Smith. Postulował on, by
podatki b był dla wszystkich równe, pewne dla pewne dla podatników, dogodne dla nich i tanie w poborze.
Według drugiej koncepcji system podatkowy powinien uwzględnić dnie tylko interes podatnika, lecz także interes
publiczny i możliwości interwencyjnego oddziaływania przez państwo na gospodarkę. Koncepcja ta głosi, iż w systemie
podatkowym powinno dojść do kompromisu między interesem Skarbu Państwa a interesem gospodarki, a w konsekwencji,
że podatek nie może być neutralny wobec gospodarki, ale powinien stwarzać możliwości oddziaływania na nią.
Podatek jest to: swiadczenie pieniężne, przymusowe, ogólne, nieodpłatne, bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa
lub innych związków publicznoprawnych.
Klasyfikacja podatków
Ze względu na kryterium przedmiotowe podatki dzielą się na:
podatki majątkowe i podatki od praw majątkowych ich zródłem jest:
posiadany przez podatnika majątek,
podatek realny gdy następuje uszczuplenie majątku,
podatek nominalny zródłem jest dochód z majątku.
podatki od przychodów,
podatki są pobierane przez państwo niezależnie od wyników działalności gospodarczej,
podatki przychodowe są podatkami silnie cenotwórczymi,
podatki przychodowe mogą być sprzymierzeńcem państwa (rządu) w równoważeniu budżetu,
" podatki od dochodów,
podatki dochodowe płacone są od zysku wypracowanego przez podmioty,
podatki dochodowe są narzędziem realizacji zasady powszechności opodatkowania,
podatki dochodowe są bardziej korzystne dla podatnika niż dla władz publicznych,
wyróżnia się dwa modele podatków od dochodowych:
model progresywny (wraz ze wzrostem dochodu rośnie stawka podatkowa)
model liniowy stawka podatkowa nie zależy od wysokości dochodu
" podatki od wydatków (konsumpcyjne),
mianem podatków konsumpcyjnych określa się obciążenia finansowe zawarte w cenach artykułów i dóbr materialnych
podlegających powszechnej konsumpcji. Główny ciężar podatków konsumpcyjnych ponosi konsument. Do podatków od
wydatków można zaliczyć: podatek od towarów i usług, akcyzę, podatek od gier.
Z punktu widzenia związku miedzy ciężarem podatkowym a ponoszącym go podatnikiem rozróżnia się:
podatki bezpośrednie to takie podatki, w przypadku których istnieje precyzyjnie określona zależność między
płaconym podatkiem, tzn. rodzajem podatku, jego wysokością, trybem płacenia, a podatnikiem. Do podatków
bezpośrednich zalicza się:
podatki dochodowe
od osób fizycznych PIT (obecnie 18%, 32%) (do 2008r. 19%, 30%, 40%)
od osób prawnych CIT (19%)
podatki majątkowe
podatek od nieruchomości
podatek od podatek od zysków z oszczędności, tak zwany podatek Belki
podatek spadkowy
podatki nakładane na transfery majątku
podatki pośrednie obciążają podatnika w sposób nie pozostający w ścisłym związku z jego sytuacją dochodową i
majątkową; są to podatki ukryte. Do podatków bezpośrednich zalicza się:
VAT podatek od towarów i usług (stawka podstawowa 23%, 8%, 5%, 0%, zw.)
akcyza
cło z formalnego punktu widzenia nie jest podatkiem
Podział podatków związany władztwem podatkowym.
Według tego kryterium podatki dzielą się na:
podatki nakładane przez państwo,
podatki nakładane przez władze samorządowe.
Kryterium podmiotowe:
sektor przedsiębiorstw,
sektor instytucji finansowych,
sektor gospodarstw domowych,
28
sektor zagranicy.
Podatki można również podzielić, w zależności od intencji ustawodawcy, na dwie zasadnicze grupy.
fiskalne służą do napełnienia skarbu
regulacyjne mają wpłynąć na społeczeństwo i spowodować w nim jakieś zmiany (np. zwiększenia bądz zmniejszenia
liczby urodzeń, ograniczenia danego przemysłu itp., spowodowanie sprawiedliwszego podziału dochodów)
Elementy techniki podatkowej:
podmiot opodatkowania osoba na której ciąży obowiązek podatkowy; czynny organ, bierny podatnik;
przedmiot podatku rzecz lub zdarzenie, które wywołują obowiązek podatkowy,
podstawa opodatkowania wartościowo bądz ilościowo określony przedmiot opodatkowania
stawka podatkowa:
stawka kwotowa określa konkretną kwotę do zapłacenia,
stawka procentowa,
stawki stałe (liniowe)
stawki zmienne,
stawki progresywne stawki podatkowe rosną wraz ze wzrostem dochodu
stawki regresywne stawki podatkowe maleją wraz ze wzrostem dochodu
zwolnienia, ulgi i zwyżki podatkowe.
Budżet jest podstawowym planem finansowym obejmującym zestawienie przewidywanych dochodów i wydatków
państwa, ujętych w odpowiednim stopniu szczegółowości i w określonym przedziale czasowym, zwykle w okresie jednego
roku. Innymi słowy: Budżet państwa jest planem finansowym zawierającym dochody i wydatki państwa, które związane są
z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej.
Pozyskiwanie dochodów do budżetu państwa i rozdysponowanie wydatków zależą od:
- rządu (opracowuje projekt budżetu),
- parlamentu (uchwala i kontroluje budżet; po zatwierdzeniu budżet staje się aktem prawnym, który pozwala organom
wykonawczym gromadzić dochody oraz dokonywać wydatków).
Podstawowymi zródłami dochodów budżetu państwa w Polsce są: dochody z własności publicznej, majątku
publicznego, podatki (np. podatek od towarów i usług) i opłaty oraz pożyczki zaciągane przez państwo u podmiotów
gospodarczych krajowych, zagranicznych lub na rynku finansowym. Najważniejsze z punktu widzenia dochodów państwa
są podatki i opłaty.
Budżet państwa charakteryzuje się dużym stopniem złożoności, stąd też pełni on różne funkcje:
- funkcję fiskalną,
- funkcję redystrybucyjną,
- funkcję stabilizacyjną,
- funkcję alokacyjną,
- funkcję równowagi
Na budżet państwa składają się dochody i wydatki:
- centralnych władz państwowych (budżet centralny),
- władz lokalnych (budżety lokalne),
- ubezpieczeń społecznych.
37) Bezrobocie jako problem ekonomiczny i społeczny
We współczesnej gospodarce mamy do czynienia ze zjawiskiem bezrobocia. Tym mianem określa się taką sytuację
na rynku pracy, w której podaż siły roboczej/zasobów ludzkich przewyższa popyt na nią, zgłaszany przez
pracodawców. Innymi słowy w sytuacji bezrobocia istnieje część osób w wieku produkcyjnym i zdolnych do pracy, które
chciałyby podjąć pracę przy stawkach wynagrodzenia istniejących na rynku, ale nie mogą jej znalezć.
Zgodnie z Ustawą o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu - bezrobotny to osoba niezatrudniona i nie
wykonująca innej pracy zarobkowej zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy
obowiązującego w danym zawodzie lub służbie, nie ucząca się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowana we
właściwym dla miejsca zameldowania rejonowym urzędzie pracy. Osobie tej przysługuje status bezrobotnego jeżeli:
-ukończyła 18 lat z wyjątkiem młodocianych absolwentów,
-kobieta nie ukończyła 60, a mężczyzna 65 lat,
-nie nabyła prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, nie pobiera zasiłku przedemerytalnego, świadczenia
przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, lub wychowawczego,
-nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej, lub nie podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z
tytułu stałej pracy jako domownik w gospodarstwie rolnym,
-jest osobą niepełnosprawną, której stan zdrowia pozwala na podjęcie zatrudnienia co najmniej w połowie
obowiązującego wymiaru pracy,
-nie jest osobą tymczasowo aresztowaną, lub nie odbywa kary pozbawienia wolności,
-nie uzyskuje miesięcznie dochodu w wysokości przekraczającej połowy najniższego
wynagrodzenia
Rodzaje bezrobocia
29
Bezrobocie frykcyjne - jest efektem naturalnego ruchu na rynku osób zatrudnionych; dotyczy osób pozostających
bez pracy przez krótki okres z powodu zmiany miejsca pracy, zmiany zawodu, wchodzenia absolwentów na rynek,
powrotu do pracy po przerwie (np. z powodu urlopu macierzyńskiego) itp.; przyjmuje się, że jest oznaką "zdrowej"
gospodarki;
Bezrobocie strukturalne - to takie bezrobocie, które powstaje na tle strukturalnych rozbieżności między podażą pracy
i popytem na pracę. W Polsce bezrobocie strukturalne pojawiło się wraz z restrukturyzacją podstawowych branż przemysłu
takich jak górnictwo, hutnictwo, a także na skutek likwidacji PGR-ów.
Bezrobocie technologiczne bezrobocie wynikające z postępu technicznego, który powoduje zastępowanie pracy ludzi
pracą maszyn i urządzeń. Ma ono charakter tymczasowy, do chwili przesunięcia zasobów zwolnionej siły roboczej do
nowych zastosowań
Bezrobocie cykliczne (koniunkturalne, keynesowskie) - to bezrobocie związane z cyklicznymi zmianami
produktywności gospodarki. I tak:
W okresie recesji - spada popyt na towary i usługi oferowane przez przedsiębiorstwa, co wywołuje spadek produkcji.
Spadek produkcji wywołuje zaś spadek zapotrzebowania na pracę, co prowadzi do pojawienia się bezrobocia cyklicznego.
W okresie koniunktury - popyt na towary i usługi oferowane przez przedsiębiorstwa wzrasta, co wywołuje wzrost
produkcji. Wzrost produkcji powoduje wzrost zapotrzebowania na pracę, co prowadzi do stopniowego zaniknięcia
bezrobocia cyklicznego.
Bezrobocie sezonowe to rodzaj bezrobocia, który jest uwarunkowany porą roku i związanymi z nią zmianami
pogodowymi, wegetacji roślin itp. Występuje w zakładach pracy sezonowej np. w budownictwie, rolnictwie i innych.
Bezrobocie jest uznawane obecnie jako problem zarówno społeczny jak i ekonomiczny.
Bezrobocie długookresowe rodzi poważne negatywne konsekwencje makroekonomiczne. Objawia się to przede
wszystkim w znacznych wydatkach publicznych, spadku dochodów budżetowych, spadku produktu krajowego brutto
(PKB), zróżnicowaniu rozwoju regionalnego kraju, rozwoju szarej strefy . Główną stratą dla społeczeństwa wynikającą z
bezrobocia długookresowego jest strata PKB. Spadek PKB oznacza bowiem ogólny spadek dochodów gospodarstw
domowych i jednostek gospodarczych. Pociąga to za sobą w pierwszej kolejności spadek oszczędności i tym samym
inwestycji i produkcji. Znaczenie tego problemu szczególnie podkreśla amerykański ekonomista A. Okun, który oszacował
wielkość strat w PKB wywołanych wzrostem stopy bezrobocia. Według jego obliczeń dla każdego procentu wzrostu
rzeczywistej stopy bezrobocia, luka PNB powiększa się o 2,5 procenta.
Utrzymywanie się bezrobocia długookresowego obciąża w znaczny sposób finanse publiczne. Wzrost bezrobocia
pociąga za sobą wydatki publiczne na programy walki z bezrobociem, a przede wszystkim na zasiłki dla bezrobotnych i
inne świadczenia socjalne. Utrata pracy powoduje ponadto utratę dochodów, a tym samym zmniejszają się wpływy
budżetowe z tytułu podatków dochodowych. W przypadku gdy ograniczone bieżące dochody budżetu nie są w stanie
pokryć zwiększonych wydatków, grozi to wzrostem deficytu budżetowego bądz też wzrostem stóp podatkowych.
Zwiększenie obciążeń podatkowych bądz wprowadzenie nowych podatków w przypadku wysokiego bezrobocia nie daje
zamierzonego rezultatu, a spotyka się zazwyczaj z niezadowoleniem społeczeństwa oraz jednostek gospodarczych,
natomiast zaciągnięcie pożyczki publicznej pociąga za sobą wzrost długu, co spowoduje w przyszłości wzrost kosztów jego
obsługi i w konsekwencji grozi pułapką finansową. Utrzymywanie się wysokiego bezrobocia stwarza sprzyjające warunki
do rozwoju szarej strefy gospodarczej i zatrudnienia nieformalnego . Osoby nie mogące znalezć legalnej pracy coraz
częściej szukają zatrudnienia w sektorach, które działają poza prawem i poza kontrolą władz podatkowych. W ten sposób
budżet państwa traci dość znaczne dochody, przy czym dodatkowo jest obciążony z tytułu wypłat zasiłków tym
bezrobotnym. Posiadając niższe dochody bezrobotny mniej konsumuje, co prowadzi do spadku zapotrzebowania na dobra
konsumpcyjne i w konsekwencji prowadzi do ograniczenia produkcji w gałęziach produkcji wytwarzających dobra
konsumpcyjne. Ponadto istotne jest tutaj zjawisko opuszczania ojczystego kraju przez ludzi dobrze wykształconych, którzy
nie są w stanie zdobyć godnego i odpowiadającego ich kwalifikacjom oraz ambicjom zatrudnienia; w wyniku wyjazdu
takich osób państwo traci potencjał naukowy i ekonomiczny, a także ponosi straty finansowe, ponieważ to państwo
najczęściej ponosi koszty edukacji tych osób, ale nie przynosi mu to zysków finansowych, gdyż osoby te przynoszą dochód
krajom, do których wyemigrowały.
Społeczne skutki bezrobocia dotyczą przede wszystkim strony materialnej samego bezrobotnego i jego najbliższych, a
co za tym idzie zaburzeń w funkcjonowaniu rodziny. Utrata pracy przez członka rodziny prowadzi do spadku jej
dochodów. Długotrwałe zaś pozostawanie bez pracy może doprowadzić do ubóstwa. Wiele analiz wykazało ścisły związek
między ubóstwem a utratą pracy przez członka rodziny. Pozostawanie bez zródła dochodu może prowadzić do wyzbywania
się dóbr trwałego użytkowania, ograniczenia lub zaprzestania ich zakupu, oraz zużycia posiadanego sprzętu wobec braku
perspektyw zakupu nowego, a nawet braku środków na naprawy. Występuje również ograniczenie wydatków na artykuły
żywnościowe np. rezygnacja z zakupu owoców lub zaopatrywanie się w artykuły przecenione.
Bezrobocie członka rodziny wywołuje negatywne skutki w następujących funkcjach rodziny:
opiekuńczo wychowawczej (brak stabilności i poczucia bezpieczeństwa),
socjalizacyjnej (obniżenie samooceny rodziców wpływa niekorzystnie na kształtowanie młodych pokoleń),
emocjonalno ekspresyjnej (osłabienie autorytetu rodziców, konflikty między współmałżonkami na tle finansowym),
kulturalnej (ograniczenie lub całkowita rezygnacja z wydatków na kulturę).
Bezrobocie, zwłaszcza trwające powyżej jednego roku wywołuje negatywne skutki zarówno w sferze psychicznej jak i
zdrowia fizycznego. Na skutek długotrwałego pozostawania bez pracy obniża się samoocena bezrobotnego, co widoczne
jest w jego izolacji (zanikają kontakty z osobami czynnymi zawodowo na rzecz bezrobotnych oraz pracowników instytucji
społeczno socjalnych), czy też ucieczce w alkoholizm lub narkomanię.
30
Utrata pracy wiąże się także z koniecznością przystosowania się do roli bezrobotnego i zaakceptowania w niej siebie
samego. Utrudnia to fakt, iż przez społeczeństwo bezrobotni postrzegani są jako osoby gorsze , niepożądane .
Związek między pozostawaniem bez zatrudnienia a zdrowiem fizycznym wiąże się przede wszystkim z wpływem
ogromnego, długotrwałego stresu na zdrowie, oraz gorszym odżywianiem, co jest wynikiem pogorszenia się sytuacji
materialnej bezrobotnego.
Bardzo duże skutki bezrobocie wywiera na ludzi młodych, jednostki o nie do końca ukształtowanej osobowości. Brak
pracy, perspektyw oraz możliwości założenie własnej rodziny prowadzą często do apatii, niewiary w przyszłość, obniżenia
aspiracji edukacyjnych. Wszystko to może doprowadzić do rezygnacji z przeprowadzania jakichkolwiek prób podjęcia
pracy. Może to wywołać w osobach młodych zachowania patologiczne ( narkomania, prostytucja, podejmowanie się zajęć
niezgodnych z prawem).
Utrata pracy powoduje również spadek kwalifikacji i zanikanie umiejętności u osób pozostających przez dłuższy czas
bez pracy, konieczność przekwalifikowania się bezrobotnych.
Pytanie 38
Rachunkowość zarządcza jako element systemu zarządzania
Rachunkowość zarządcza koncentruje się na dostarczaniu informacji planistycznych dotyczących przyszłych zamierzeń.
Rachunkowość zarządczą można zdefiniować jako system gromadzenia, opracowywania (klasyfikacji, syntezowania,
analizy), i prezentacji informacji (finansowych i operacyjnych) dotyczących przeszłych i przyszłych zjawisk
gospodarczych w celu wspomagania kierownictwa jednostki gospodarczej w planowaniu i podejmowaniu decyzji i
kontroli.
Przypisywana jest jej głównie rola informacyjna, istotne znaczenie przy tym ma wartość uzyskiwanych informacji,
niezbędnych w podejmowaniu konkretnych decyzji dotyczących poziomu i różnicowania cen, badań i rozwoju, wyboru
kierunków inwestowania, promocji, marketingu, wyboru instrumentów finansowych, struktury i kierunków sprzedaży.
Metody, techniki i procedury rachunkowości zarządczej ułatwiają menedżerom koordynację i współdziałanie, a dzięki
temu efektywne osiąganie celów przedsiębiorstwa. Przez rachunkowość zarządczą rozumie się proces generowania
informacji finansowych i niefinansowych odpowiednio do potrzeb zarządzania przedsiębiorstwem, a w szczególności w
celu ułatwienia podejmowania decyzji operacyjnych i strategicznych przez pracowników przedsiębiorstwa .
Rola rachunkowości zarządczej w zarządzaniu:
wspomaga planowanie poprzez dostarczanie wszechstronnych danych,
dostarcza informacji przede wszystkim do opracowywania planów na krótkie okresy czasu,
opracowuje dane niezbędne do podejmowania decyzji,
pokazuje zarówno negatywne i pozytywne relacje o zjawiskach zachodzących w działalności przedsiębiorstwa, dzięki
czemu motywuje zachowania pracownicze,
automatycznie pełni funkcje kontrolne, dostarczając przy tym istotnych informacji dla potrzeb zarządzania.
Za podstawowy cel rachunkowości zarządczej uważa się dostarczanie informacji do podejmowania decyzji przez
użytkowników.
39. Koszty jako element kształtujący wynik finansowy. Rachunek kosztów.
Koszt- stanowi wyrażone w pieniądzu celowe zużycie składników majątku trwałego i obrotowego oraz usług obcych,
nakładów pracy oraz niektóre wydatki nie stanowiące zużycia związane z prowadzeniem normalnej działalności przez
jednostkę gospodarczą w określonej jednostce czasu.
Wynik finansowy jest to, wyrażony w mierniku pieniężnym, rezultat działalności
jednostki gospodarczej, który został osiągnięty w pewnym okresie. Najogólniej można
przedstawić go jako różnicę między osiągniętymi przychodami a poniesionymi kosztami.
Do czynników kształtujących wynik finansowy zalicza się:
Dodatnie:
- przychody ze sprzedaży
- pozostałe przychody operacyjne
- przychody finansowe
- zyski nadzwyczajne
Ujemne:
- koszty działalności operacyjnej
- pozostałe koszty operacyjne
- koszty finansowe
- straty nadzwyczajne
- obciążenia podatkowe
Wyżej wymienionym rodzajom przychodów ze sprzedaży odpowiadają właściwe koszty ich osiągnięcia.
W celu uzyskania przychodów ze sprzedaży produktów, należy te produkty najpierw
wytworzyć, a następnie sprzedać. Zatem aby osiągnąć przychód trzeba najpierw ponieść koszt. Dlatego też kosztem
uzyskania przychodów ze sprzedaży produktów jest koszt sprzedanych produktów.
Podstawowym składnikiem kosztu sprzedanych produktów jest koszt wytworzenia
31
sprzedanych produktów ustalany w związku z wyceną rozchodu sprzedawanych produktów.
Koszt wytworzenia sprzedanych produktów uzupełniają poniesione w okresie sprawozdawczym koszty zarządu oraz
koszty sprzedaży. Na postawie tego można wywnioskować, że koszt sprzedanych produktów jest sumą rzeczywistych
kosztów wytworzenia sprzedanych produktów, a ponadto kosztów zarządu i kosztów sprzedaży.
RACHUNEK KOSZTÓW-oznacza zespół działań zmierzających do ustalenia w różnych aspektach, wysokości
ponoszonych przez przedsiębiorstwo kosztów, w powiązaniu z efektami działalności( np. z przychodami ze sprzedaży).
Elementy rachunku kosztów (ujęcie wąskie):
Pomiar kosztów, ewidencja kosztów, rozliczanie kosztów na m-ca powstania oraz rodzaje produktów, kalkulacje
kosztów, sporządzanie sprawozdań o kosztach.
W szerokim ujęciu rachunek kosztów obejmuje ponadto: planowanie kosztów, analizę kosztów.
SYSTEMY RACHUNKU KOSZTÓW:
Rachunek kosztów pełnych- dla celów sprawozdawczych
Rachunek kosztów zmiennych- dla wspierania decyzji menedżerskich
40. yródła finansowania działalności i rozwoju przedsiębiorstwa.
Środki na prowadzenie działalności czy rozwój przedsiębiorstwa ze względu na zródło pochodzenia mogą być środkami
własnymi (wewnętrznymi) lub obcymi (zewnętrznymi).
Najczęściej własne środki pochodzą z:
Oszczędności,
Dochodów z pracy własnej
Dochodów członków rodziny, przyjaciół, znajomych,
Specjalnych gratyfikacji i odpraw,
Sprzedaży składników majątkowych (np. nieruchomości, samochodu),
Zysku, który udało nam się wypracować z innej działalności.
Do zródeł zewnętrznych należą:
Kredyty bankowe,
Leasing,
Pożyczki prywatne (rejestrowane i nierejestrowane),
Pożyczki z funduszy pożyczkowych,
Prywatne wkłady kapitałowe od tzw. aniołów biznesu,
Kapitał wysokiego ryzyka (venture capital),
Dotacje pochodzące ze zródeł publicznych, w tym środki z funduszy unijnych oraz z urzędów pracy.
32

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Pytania specjalności zarządzanie finansami na egzamin magisterski UPH Siedlce ZARZĄDZANIE
8 pytania z matematyki na egzamin magisterski
Logistyka ost Pytania na egzamin magisterski
Pytania na egzamin magisterski
9 pytania z matematyki na egzamin licencjacki
lista pytan na egzamin magisterski ODPOWIEDZI
Przykładowe pytania i opracowania na egzamin pytania na egzamin psychologia
lista pytan na egzamin magisterski WP
Prawo administracyjne materialne pytania i odpowiedzi na egzamin (1)
Pytania z opracowaniem na egzamin z Mechaniki Gruntów
Pytania i odpowiedzi na egzamin z materialoznawstwa (1)
Pytania i odpowiedzi na egzamin
PKC pytania na egzamin
Przykładowe pytania na egzaminie
Pytania na egzamin

więcej podobnych podstron