www.lech-bud.org
Materiałoznawstwo - 1 / 1 - (amw)
Materiały drzewne i sortymenty drewna budowlanego
Tarcica iglasta nieobrzynana. Ze względu na grubość i jakość tarcicy rozróżnia się
następujące sortymenty i klasy:
- deski klasy I ÷ IV - gruboÅ›ci 18 ÷ 45 mm,
- bale klasy I ÷ IV - gruboÅ›ci 50 ÷ 100 mm.
Tarcica nieobrzynana klas wyższych służy do produkcji stolarki budowlanej. Gorsze gatunki
są wykorzystywane do robót podrzędnych, budowy prowizorycznych urządzeń itp.
Tarcica iglasta obrzynana. Ze względu na wymiary przekroju poprzecznego i jakość tarcicy
rozróżnia się następujące sortymenty i klasy:
- deski klasy I ÷ IV - gruboÅ›ci 19 ÷ 45 mm,
- bale klasy I ÷ IV - gruboÅ›ci 50 ÷ 100 mm,
- Å‚aty klasy I i II - o przekroju 38 x 63 ÷ 75 x 140 mm,
- krawÄ™dziaki klasy I i II - o przekroju 100 x 100 ÷ 175 x 175 mm,
- belki klasy I i II - o przekroju 200 x 200 ÷ 250 x 275 mm.
Tarcicy wyższych klas używa się do odpowiedzialnych robót i konstrukcji.
Deski obrzynane klasy I i II stosuje się na podłogi, a klasy III i IV na deskowania, rusztowania oraz
do robót pomocniczych. Bale, łaty, krawędziaki i belki I i II klasy są używane do wykonywania
konstrukcyjnych elementów budynku. Materiał składuje się w szpaltach. Podczas składowania
czoła sztuk tarcicy należy odpowiednio zabezpieczyć.
Tarcica liściasta nieobrzynana. Ze względu na wymiary przekroju poprzecznego i jakości
tarcicy rozróżnia się następujące sortymenty i klasy:
- deski klasy I ÷ III - gruboÅ›ci 16 ÷ 45 mm,
- bale klasy I ÷ III - gruboÅ›ci 50 ÷ 100 mm.
Tarcicy liściastej nieobrzynanej używa się do produkcji stolarki budowlanej i deszczułek
posadzkowych.
Tarcica liściasta obrzynana. Podział na sortymenty i odpowiadające im klasy jest
następujący:
- deski klasy I ÷ III - gruboÅ›ci 16 ÷ 45 mm,
- bale klasy I ÷ III - gruboÅ›ci 50 ÷ 100 mm,
- listwy klasy I i II - o przekroju 19 x 25 ÷ 25 x 32 mm,
- Å‚aty klasy I i II - o przekroju 32 x 32 ÷ 90 x 29 mm,
- krawÄ™dziaki klasy I i II - o przekroju 100 x 100 ÷ 180 x 180 mm,
- belki klasy I i II - o przekroju 120 x 120 ÷ 240 x 280 mm.
Forniry i sklejki
Forniry (PN-85/D-97001). Są to cienkie arkusze drewna, stanowiące półfabrykaty do
powierzchniowego uszlachetniania innych materiałów drzewnych. Grubość ich dochodzi do 3 mm.
Sklejka stolarska (PN-84/D-97005-01). Są to płyty ze sklejonych ze sobą arkuszy forniru.
Liczba ich jest nieparzysta, a układ włókien prostopadły w sąsiednich arkuszach. Klejenie odbywa
się w ogrzanych prasach hydraulicznych z użyciem kleju kazeinowego, albuminowego albo
mocznikowego. Zewnętrzne forniry są zwane obłogami, a forniry znajdujące się między nimi 
środkami.
Wg  Budownictwo ogólne  materiały i wyroby budowlane  tom 1 / 2005 r., z dodatkami z innych z
ródeł
Materiałoznawstwo - 2 / 2 - (amw)
Wymiary sklejki sÄ… nastÄ™pujÄ…ce: dÅ‚ugość 122 ÷ 244 cm, szerokość 65 ÷ 244 cm, grubość 4 ÷
20 mm. Sklejka znajduje zastosowanie w produkcji niektórych elementów stolarki budowlanej.
Gonty i dranice
Do krycia dachów w regionalnym i zabytkowym budownictwie drewnianym służą gonty i
dranice. Wykonuje siÄ™ je z drewna drzew iglastych lub z drewna osikowego.
Gont ma przekrój klinowy, wyprofilowany wzdłuż grubszej krawędzi na wpust, z drugiej  cieńszej
 na tzw. grzebieÅ„. Wymiary gontów sÄ… nastÄ™pujÄ…ce: dÅ‚ugość 60 ÷ 90 cm, szerokość 8 ÷ 10 cm.
Dranice są to cienkie deszczułki łupane. Wyrabiane są ręcznie z drewna iglastego. Wymiary mają
nastÄ™pujÄ…ce: dÅ‚ugość 60 ÷ 110 cm, szerokość 9 ÷ 13 cm, grubość 3 ÷ 5 mm.
Drewniane materiały podłogowe
Tarcica podłogowa (PN-74/D-94005). Produkuje się ją z drewna sosnowego, świerkowego
lub jodłowego. Tarcicę podłogową dzieli się na dwie klasy jakościowe, a ze względu na stopień
obróbki powierzchni  na tarcicę szorstką i struganą. Rozróżnia się tarcice podłogową z litego
drewna o profilu prostokątnym z wpustem i piórem oraz o profilu prostokątnym ze złączem
wręgowym prostym.
Wymiary tarcicy podłogowej są ustalone przy wilgotności drewna równej 15%. Grubość
tarcicy szorstkiej (nie struganej, nie gładzonej) wynosi: 28, 32, 38, 45 lub 50 mm. Po ostruganiu
jednostronnym grubość maleje o 2 mm, a dwustronnym o 4 mm. Szerokość tarcicy szorstkiej
wynosi: 100, 110 lub 115 mm i od 120 do 250 mm ze stopniowaniem co 10 mm. Po ostruganiu
szerokość zmniejsza siÄ™ o 5 mm. DÅ‚ugość tarcicy wynosi: 3,0 ÷ 5,5 m ze stopniowaniem co 0,10 m.
Jakość tarcicy zależy od rodzaju i ilości wad drewna.
Deski podłogowe (PN-EN 13629:2004 oraz PN-EN 13228:2004). Są produkowane z
drewna liściastego lub iglastego. Tarcicę (deski) podłogową dzieli się wg zasady podanej wyżej.
Głównymi gatunkami drewna stosowanymi na liściaste deski scalone są: jesion, dąb, buk,
klon, brzoza, czereśnia i tropikalne gatunki liściaste. Do produkcji desek iglastych stosowane są
gatunki drewna: sosnowego, jodłowego, modrzewiowego, świerkowego. Deski dzieli się na trzy
klasy oznaczone odpowiednim symbolem: O, ", (odpowiednio: kółko, trójkąt, kwadrat).  Kółko
jest symbolem najwyższej klasy, a  kwadrat najniższej.
Deski mogą być dostarczane z powierzchnią wykończoną fabrycznie materiałami
powłokotwórczymi, co pozwala na ich użytkowanie bezpośrednio po ułożeniu. Podział na klasy
zależy od występujących wad powierzchni (biel zdrowy, sęki, pęknięcia, zakorki, zmiana barwy,
biodegradacja).
Inne wyroby z drewna to m.in.:
Progi dębowe (PN-74/7111-22). Płyty posadzki mozaikowej (PN-77/D-94019).
Deszczułki posadzkowe lite (PN-89/D-94002) 
rysunek obok.
Drewniana kostka brukowa. Kostka ta jest
przeznaczona do układania nawierzchni ulic,
mostów i podłóg w halach fabrycznych,
warsztatach, magazynach i pomieszczeniach
gospodarczych.
Wg  Budownictwo ogólne  materiały i wyroby budowlane  tom 1 / 2005 r., z dodatkami z innych z
ródeł
Materiałoznawstwo - 3 / 3 - (amw)
Drewno klejone warstwowo
Drewno klejone warstwowo jest materiałem uzyskanym w wyniku warstwowego klejenia desek
wzdłuż włókien. Można z niego uformować belkowe elementy konstrukcyjne o pożądanych
kształtach i wymiarach. Na elementy klejone używa się desek świerkowych lub sosnowych
szerokości 80  200 mm. W przypadku konieczności wykonania elementu większej szerokości
stosuje się układy desek zachodzących na siebie, przedstawione na rys. 1.a), lub odpowiednio
szerokie deski z nacięciami, pokazane na rys 1.b).
Rys. 1. Zasady konstruowania elementów drewnianych klejonych warstwowo (mw)
Grubość desek stosowanych na elementy prostoliniowe chronione przed zawilgoceniem nie
powinna być większa niż 40 mm, a na niechronione nie większa niż 30 mm, w zależności od
promienia krzywizny elementu. Przykłady przekrojów poprzecznych elementów z drewna
klejonego warstwowo przedstawione sÄ… na rys. 2.
Rys. 2. Przykłady przekrojów wykonanych z drewna klejonego warstwowo (schemat)(mw)
Wg  Budownictwo ogólne  materiały i wyroby budowlane  tom 1 / 2005 r., z dodatkami z innych z
ródeł
Materiałoznawstwo - 4 / 4 - (amw)
a) b)
c)
Rys. 3. Rodzaje złączy klejonych: a) złącze czołowe; b) ukośne; c) złącze klinowe (mw)
Deski łączy się na długości za pomocą złączy czołowych, ukośnych lub klinowych (rys. 3.).
Złącza czołowe mają efektywność ok. 10% (przenoszą tylko ok. 10% wytrzymałości deski) i nie
powinny być stosowane w strefie rozciąganej elementu. Złącza ukośne o pochyleniu 1 : 8 lub 1 : 12
zapewniają ok. 85% efektywności, a ich wzajemna odległość w sąsiednich warstwach nie powinna
być mniejsza niż 50 cm. Złącza klinowe są najlepsze (efektywność 80-96%), a ich wzajemna
odległość w sąsiednich warstwach nie powinna być mniejsza niż 30 cm.
Do wykonywania drewna klejonego należy stosować kleje na bazie żywic syntetycznych,
np. kleje rezorcynowe lub fenolowo-rezorcynowe. Kleje te są całkowicie wodoodporne,
chemoutwardzalne, wiążą w temperaturze 18ºC. Spoiny majÄ… dużą wytrzymaÅ‚ość i sÄ… odporne na
czynniki atmosferyczne.
Warunkiem uzyskania dobrej jakości spoin jest przestrzeganie następujących wymagań
technologicznych w procesie klejenia: klejone drewno powinno mieć gładką, świeżo zeszlifowaną i
czystą powierzchnię, wilgotność drewna powinna wynosić 6-15%, ciśnienie prasowania przy
klejeniu co najmniej 0,4 MPa, temperatura klejenia nie powinna być niższa niż 18ºC. Optymalna
grubość spoin powinna wynosić 0,1-0,2 mm i nie przekraczać 0,5 mm.
Drewno klejone ma szereg zalet. Surowiec do klejenia można wyselekcjonować w taki
sposób, żeby zminimalizować wpływ wad naturalnych drewna. Dzięki tzw. efektowi laminacji
można uzyskać większą jednorodność właściwości mechanicznych i wyższą klasę drewna
klejonego w stosunku do surowca. W porównaniu z drewnem naturalnym litym, drewno klejone
odznacza się większą odpornością ogniową, mniejszą wrażliwością na zmiany wilgotności oraz
większą odpornością na korozję biologiczną (grzyby, owady).
Kleje do konstrukcji klejonych powinny spełniać wymagania PN-EN 301:1994, natomiast
drewno klejone warstwowo wymagania PN-EN 386/2001.
Zgodnie z PN-EN 386:2001 drewno na elementy klejone należy sortować
wytrzymałościowo. Klej powinien gwarantować otrzymanie trwałych wytrzymałych połączeń i ich
zachowanie w ciągu całego planowanego okresu użytkowania konstrukcji. Zaleca się aby przy
doborze kleju uwzględniać warunki klimatyczne użytkowania konstrukcji, gatunek drewna, środki
ochrony drewna, metodę produkcji elementów itp.
Trwałość spoiny bada się na próbce o pełnym przekroju poprzecznym, wyciętej z
wyprofilowanego elementu. Wykonuje się badania na rozerwanie oraz na ścinanie spoiny klejowej.
Wytrzymałość spoiny klejowej na ścinanie musi być nie mniejsza niż 6,0 N/mm2. W
pomieszczeniach do produkcji elementów klejonych temperatura powietrza powinna wynosić co
najmniej 15ºC, a wilgotność wzglÄ™dna powietrza mieÅ›cić siÄ™ w granicach 40-75%
Do produkcji elementów klejonych warstwowo należy używać drewna o sprawdzonej
przydatności. Stosuje się następujące gatunki drewna: świerk, sosnę, daglezję, choinę górską,
modrzew, topolę żywotnik olbrzymi itp.
Wg  Budownictwo ogólne  materiały i wyroby budowlane  tom 1 / 2005 r., z dodatkami z innych z
ródeł