ARTYKUA
Y
Agnieszka Doczekalska
EPS
Interpretacja wielojęzycznego
prawa Unii Europejskiej
Wielojęzyczność Unii Europejskiej charakteryzuje się nie tylko niespotykaną w żadnym kraju lub organi-
zacji międzynarodowej liczbą języków urzędowych, ale również zasadą równości między tymi języka-
mi, która w odniesieniu do prawa oznacza, że akty prawne są tworzone we wszystkich językach urzę-
dowych i wszystkie wersje są autentyczne oraz uwzględniane w procesie interpretacji. Zatem, sędzia
stosujący prawo wspólnotowe powinien wyprowadzić znaczenie normy prawnej na podstawie 21 auten-
tycznych wersji językowych. Niniejszy artykuł przedstawia metody interpretacji wielojęzycznego prawa
wspólnotowego.
W części pierwszej scharakteryzowano system językowy UE, a w szczególności zasadę równej auten-
tyczności wersji językowych aktu prawnego. W drugiej  wskazano na charakterystyczne cechy pra-
wa wspólnotowego i właściwości jego języka będące przyczyną określonych trudności interpreta-
cyjnych oraz wpływające na zasady wykładni. Następnie przedstawiono zasady i metody wykładni
związane z wielojęzycznością prawa, którymi kieruje się Europejski Trybunał Sprawiedliwości, Sąd
Pierwszej Instancji i do których odwołuje się rzecznik generalny. Analiza ta jest oparta przede wszystkim
na orzecznictwie ETS oraz opiniach rzecznika generalnego i dotyczy głównie wykładni aktów wspólno-
towych wydawanych w ramach pierwszego filaru, jednak kilka uwag odnosi się także do interpretacji
umów międzynarodowych, których stroną jest Unia, oraz do wykładni orzeczeń ETS.
spodarczą były autentyczne już w czterech językach3 i za-
1. System językowy i wielojęzyczność
wierały postanowienia będące podstawą systemu językowe-
prawa Unii Europejskiej
go Wspólnot. Artykuł 190 Traktatu ustanawiającego Euro-
Kiedy powstawała Europejska Wspólnota Węgla i Sta- atom i art. 217 Traktatu ustanawiającego EWG (obecnie WE)
li, pierwsza z trzech Wspólnot, będących zalążkiem obec- powierzyły ukształtowanie systemu językowego Radzie Mi-
nej Unii Europejskiej,1 Traktat ją ustanawiający był auten- nistrów, która swoje pierwsze rozporządzenie (rozporządze-
tyczny tylko w jednym języku  języku francuskim.2 Trakta- nie Rady nr 1 z 15.04.1958 r. w sprawie określenia systemu
ty rzymskie tworzące dwie pozostałe Wspólnoty: Europejską językowego Europejskiej Wspólnoty Atomowej4 i równobrz-
Wspólnotę Energii Atomowej i Europejską Wspólnotę Go- miące rozporządzenie Rady nr 1 z 15.04.1958 r. w sprawie
1 W niniejszym artykule autorka posługuje się terminem  Unia Euro- Van Calster, The EU s Tower of Babel  The Interpretation by the European
pejska (UE) na oznaczenie organizacji utworzonej w 1992 r. na mocy Court of Justice of Equally Authentic Texts Drafted in more than one Official
Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) (DzU z 2004 r. nr 90, poz. 864/30) Language w: A. Barav i D.A. Wyatt (red.),  Yearbook of European Law
i opartej na trzech Wspólnotach (tzn. na Europejskiej Wspólnocie Wę- 1997/17, Clarendon Press, Oxford, s. 366 oraz S.A. Dickschat, ProblŁmes
gla i Stali (nieistniejącej od 2002 r.), Europejskiej Wspólnocie Gospodar- d interpr�tation des trait�s europ�ens r�sultant de leur plurilinguisme,  Revue
czej, której nazwę na Wspólnotę Europejską (WE) zmienił TUE oraz Eu- belge de droit international 1968/4, s. 46.
ropejskiej Wspólnocie Energii Atomowej (Euroatom)). Obecnie wymie- 3 Por. art. 225 Traktatu ustanawiającego Euroatom oraz art. 248 Trakta-
nione Wspólnoty tworzą pierwszy filar UE. Ponieważ wiążące akty praw- tu ustanawiającego EWG. Oba artykuły stanowią, że Traktat został spo-
ne są tworzone głównie w ramach pierwszego, tzw. wspólnotowego filaru, rządzony w jednym egzemplarzu w językach: francuskim, niderlandzkim,
terminy:  prawo wspólnotowe ,  prawo unijne ,  prawo UE są w artyku- niemieckim i włoskim (nowe języki są dodawane z każdym rozszerzeniem
le stosowane zamiennie. Wspólnoty), przy czym wszystkie cztery teksty są na równi autentyczne.
2 Wskazuje na to art. 100 Traktatu ustanawiającego EWWiS; por. Geert 4 DzU z 6.10.1958 r. nr 17, s. 385.
Europejski Przegląd Sądowy maj 2006
14
ARTYKUA
Y
określenia systemu językowego Europejskiej Wspólnoty skie, co z reguły wiąże się z nadaniem statusu języka urzędo-
Gospodarczej5)6 poświęciła kwestiom językowym. Rozpo- wego UE tym nowym językom.13 Wówczas nowe wersje języ-
rządzenie wymienia języki urzędowe i robocze7 instytucji kowe tekstów istniejących aktów powstają w drodze przekła-
Wspólnot (od 1992 r. Unii Europejskiej) oraz wymaga, aby du. Teoria tekstów oryginalnych zakłada jednak, że wszyst-
rozporządzenia i inne dokumenty powszechnie obowiązu- kie wersje językowe są oryginałami, wobec tego wszystkie
jące były sporządzane we wszystkich językach urzędowych mają taki sam status i wartość interpretacyjną. Drugim za-
(art. 4) oraz by Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich8 łożeniem, na którym opiera się zasada równej autentyczno-
publikowany był we wszystkich tych językach (art. 5). Zatem ści wersji językowych, jest założenie jedności wielojęzycz-
rozporządzenie Rady nr 1 z 1958 r. stanowi podstawy prawne nego aktu prawnego, zgodnie z którym wszystkie teksty au-
wielojęzyczności prawa wspólnotowego. tentyczne danego aktu prawnego zawierają to samo znaczenie
W odniesieniu do prawa wymóg wielojęzyczności ozna-
cza nie tylko obowiązek tworzenia aktu prawnego we wszyst-
kich językach urzędowych, ale również to, że wszystkie wer-
5 DzU z 6.10.1958 r. nr 17, s. 401.
sje językowe danego aktu prawnego powinny być traktowa- 6 Rozporządzenia te ostatnio zmienione Aktem Przystąpienia z 2003 r.
oraz rozporządzeniem Rady z 2005 r., por. przyp. 15. Oba rozporządzenia
ne jako mające jednakową moc obowiązującą, innymi sło-
dalej zwane rozporządzeniem nr 1.
wy jako równie autentyczne. Z uwagi na równą autentycz-
7 Obecnie zgodnie z art. 1 nowelizowanego wielokrotnie rozporządzenia
ność wszystkich wersji językowych aktu prawnego, wersje te
nr 1 z 1958 r. jest 21 języków urzędowych i roboczych; są nimi w polskim
są nazywane tekstami autentycznymi.9 Wszystkie autentycz- porządku alfabetycznym: angielski, czeski, duński, estoński, fiński, fran-
cuski, grecki, hiszpański, irlandzki (wprowadzony do rozporządzenia no-
ne wersje językowe danego aktu prawnego mają taką samą
welizacją z 2005 r.), litewski, łotewski, maltański, niemiecki, niderlandz-
moc prawną, są prawnie skuteczne i wywołują ten sam sku-
ki, polski, portugalski, słowacki, słoweński, szwedzki, węgierski i włoski.
tek prawny. Tę właściwość prawa wspólnotowego wyraża za-
8 Obecnie Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej. Zmiana wprowadzona
sada równej autentyczności wersji językowych aktu prawne- Traktatem z Nicei z 2001 (art. 38), który wszedł w życie 1.02.2003 r.
9 W niniejszym artykule termin  wersja i  tekst jest stosowany zamiennie
go.10 Zasada ta ma ogromny wpływ na tworzenie prawa i jego
i odnosi się do autentycznego tekstu lub wersji, chyba że wyraz
nie wska-
interpretację. Z jednej strony wskazuje, w jaki sposób prawo
zano inaczej. Należy zauważyć, że terminy te są stosowane w odmienny
powinno być interpretowane, z drugiej  wprowadzając pew-
sposób w prawie międzynarodowym. W celu uniknięcia nieporozumień
ne założenia umożliwia dokonanie jednolitej wykładni. Bez Komisja Prawa Międzynarodowego zaproponowała, aby termin  tekst
oznaczał tekst autentyczny, tzn. tekst przyjęty przez państwa członkow-
tej zasady istnienie wielojęzycznego prawa nie byłoby moż-
skie lub zgodnie z zasadami proceduralnymi, natomiast termin  wersja
liwie. Zasada równej autentyczności opiera się na kilku zało-
odnosił się do innych wersji językowych (tzn. do tekstów oficjalnych,
żeniach i fikcjach. Pierwsze założenie wyraża tzw. teoria tek-
czyli podpisanych, ale nieprzyjętych przez państwa oraz do tłumaczeń
stów oryginalnych, która przyjmuje, że wszystkie teksty au- oficjalnych); por. S. Rosenne, The Meaning of  Authentic Text in Modern
Treaty La w: Rudolf Bernhardt (red.),  V�lkerrecht als Rechtsordnung
tentyczne danego aktu prawnego są oryginałami bez względu
Internationale Gerichtsbarkeit Menschenrechte: Festschrift f�r Hermann
na sposób ich tworzenia czy czas ich powstania.11 Teoria i jej
Mosler , Berlin, Heidelberg, New York 1983, s. 759 784; S. `
ar%0ńević,
założenie są istotne dla interpretacji wielojęzycznego prawa
New Approach to Legal Translation, The Hague: Kluwer Law International
wspólnotowego. Wynika z nich bowiem, że wszystkie wer- 2000, s. 20 oraz M. Tabory, Multilingualism in International Law and Institu-
tions, Alphen aan den Rijn, Rockville: Stijhoff & Noordhoff 1980, s. 171.
sje językowe, jeśli mają status tekstów autentycznych, powin-
W odniesieniu do prawa wspólnotowego nie jest stosowane to terminolo-
ny być uwzględniane w procesie wykładni. Obecnie akty pra-
giczne rozróżnienie. Na przykład Europejski Trybunał Sprawiedliwości
wa wspólnotowego mają 21 (wraz z irlandzkim) autentycz-
posługuje się w swoich orzeczeniach sformułowaniem  autentyczne wer-
ne wersje językowe. Tworzenie aktu jednocześnie w tylu ję- sje językowe (por. np. ż 18 wyroku z 6.10.1982 r. w sprawie Cilfit p. Mini-
sterstwo Zdrowia 283/81, Zb. Orz. z 1982 r., s. 3415) lub  wersje języko-
zykach nie jest możliwe. Mimo że zgodnie z rozporządze-
we tekstu wspólnotowego (por. na przykład ż 14 wyroku z 27.10.1977 r.
niem Rady nr 1 z 1958 r. wszystkie języki urzędowe mają sta-
w sprawie Regina p. Pierre Bouchereau 30/77, Zb. Orz. 1977 r., s. 1999).
tus również języków roboczych instytucji Wspólnot, to jed-
10 W piśmiennictwie polskim nie ma ustalonej terminologii opisującej tę
nak w praktyce (zwłaszcza w Komisji) językami roboczy- zasadę; na przykład A. Jopek posługuje się nazwą  zasada równoprawno-
ści wszystkich wersji językowych (A. Jopek, O tłumaczeniu prawniczym po
mi są zazwyczaj angielski, francuski i w niewielkim zakre-
nowemu,  Lingua Legis 2000/8, s. 51).
sie niemiecki.12 Zatem akty prawne są tworzone w jednym
11 Por. S. `
ar%0ńević, New Approach..., s. 20, 64.
lub dwóch językach, a następnie tłumaczone na pozostałe
12 Na temat rozróżnienia języków urzędowych i roboczych oraz ich stoso-
języki urzędowe. Mimo że tłumaczona jest nie tylko wersją wania w instytucjach Unii, por. M. Ab�lŁs, La vie quotidienne au Parlement
europ�en, Paris 1992, s. 5 20; H. Koch, Legal aspects of a language policy for
końcową aktu, a wręcz przeciwnie  przekład jest zapewnia-
the European Communities: Language risks, equal opportunities, and legislating
ny na każdym etapie jego tworzenia, to jednak istnieje oba-
a language w: F. Coulmas (red.), A Language Policy for the European Union:
wa, iż podczas wykładni pierwszeństwo będzie przyznawa-
prospect and quandaries (Contributions to the sociology of language; vol.
ne wersjom w języku francuskim lub angielskim. Przyjęcie 61, Berlin and New York 1991, s. 147 161; R. Phillipson, English-Only
Europe? Challenging Language Policy, London and New York 2003, s. 118,
założenia, że wszystkie wersje są oryginałami uniemożliwia
157 159; C. Quell, Language Choice in Multilingual Institutions: A Case Study
powoływanie się w celu uwzględnienia tylko jednej lub nie-
at the European Commission with Particular Reference to the Role of English, French
których wersji na to, że akt wspólnotowy był tworzony de fac-
and German as Working Languages w:  Multilingua 1997/16(1), s. 57 76;
to tylko w jednym lub kilku językach. Ponadto teoria ta za- C. Truchot, Languages and supranationality in Europe: The linguistic influence
of the European Union w: J. Maurais and M. A. Morris (red.), Languages in
pewnia równy status autentycznym wersjom językowym po-
a Globalising World, Cambridge 2003, s. 99 110.
wstałym po przyjęciu aktu wspólnotowego przez instytucje
13 Na temat dodania nowego języka do listy języków urzędowych Unii nie-
wspólnotowe. Z taką sytuacją mamy do czynienia głównie
związanego z jej rozszerzeniem, por. dalszą część artykułu opisującą sta-
w związku z rozszerzeniem Unii o nowe państwa członkow- tus języka irlandzkiego w UE.
Europejski Przegląd Sądowy maj 2006
15
ARTYKUA
Y
i wszystkie wspólnie konstruują znaczenie aktu prawnego. również instrumenty prawa międzynarodowego są formu-
Zatem wersje językowe pozostają ze sobą w relacji współza- łowane i autentyczne w kilku językach. Prawo wspólnoto-
leżności. Założenia, iż wszystkie wersje językowe są orygina- we jest z jednej strony ściśle powiązane z klasycznym pra-
łami oraz że składają się na znaczenie aktu prawnego opiera- wem międzynarodowym oraz wewnętrznym prawem kra-
ją się na fikcjach (na przykad fikcja ekwiwalentnych orygina- jowym, z drugiej zaś różni się zarówno od prawa krajowe-
łów, fikcja jednoczesnego tworzenia wszystkich wersji języ- go, jak i międzynarodowego.21 W odróżnieniu od prawa kra-
kowych, fikcja identyczności tekstów autentycznych), jednak jowego państwa wielojęzycznego, prawo wspólnotowe, cho-
dzięki nim jest możliwe istnienie wielojęzycznego prawa i je- ciaż stanowi autonomiczny system prawny, odnosi się nie do
go jednolita wykładnia. jednego porządku prawnego, ale jest stosowane w kilkudzie-
Zatem, zgodnie z zasadą równej autentyczności wersji ję- sięciu (obecnie 25) systemach prawnych państw członkow-
zykowych, wielojęzyczność wymaga tworzenia prawa we skich.22 Ponadto, w określonych sytuacjach prawo wspólnoto-
wszystkich językach urzędowych i uwzględniania wszystkich we, co odróżnia je od prawa międzynarodowego, bezpośred-
autentycznych wersji językowych w procesie wykładni prawa. nio obowiązuje (tzn. normy prawa wspólnotowego obowiązu-
Mimo trudności, jakie wiążą się z tymi wymogami oraz wielu ją na terytorium państw członkowskich bez konieczności od-
propozycji zmniejszenia liczby języków urzędowych UE, nic rębnego wprowadzenia ich do wewnętrznego porządku praw-
nie wskazuje na to, aby takie ograniczenie rzeczywiście nastą- nego w drodze ratyfikacji lub inkorporacji), jest bezpośred-
piło.14 Przeciwnie, podczas ostatniego (w maju 2004 r.) rozsze- nio stosowane (tzn. normy prawa wspólnotowego mogą być
rzenia maltański, który obok angielskiego jest językiem ofi- podstawą prawną rozstrzygnięcia sprawy zawisłej przed są-
cjalnym Malty, uzyskał status języka urzędowego Unii. Spo- dem lub innym organem państw członkowskich, czyli mogą
dziewano się, że maltański zostanie co najwyżej językiem być stosowane przez te organy bez konieczności wydawania
traktatów, jak język irlandzki, który podobnie, jak maltański odpowiednich przepisów prawa wspólnotowego) oraz bez-
na Malcie dzielił z angielskim status języka oficjalnego Irlan- pośrednio skuteczne w państwach członkowskich (tzn. nor-
dii. W takiej sytuacji również irlandzki uzyskał status języka
urzędowego i roboczego instytucji wspólnotowych.15 Ponadto
Rada umożliwiła oficjalne użycie języków innych niż języki
urzędowe UE, którym konstytucja państwa członkowskiego 14 Na temat propozycji ograniczenia liczby języków urzędowych i robo-
czych Unii, por. R. Phillipson, English-Only Europe?& , s. 136; S. Wright,
przyznaje status języka urzędowego na całości lub części tery-
Community and Communication: The Role of Language in Nation State
torium tego państwa i które zgodnie z prawem mogą być uży-
Building and European Integration, Clevedon Buffalo Toronto Sydney:
wane jako język narodowy.16 Zezwolenia na użycie języków
Multilingual Matters Ltd. 2000, s. 166.
udziela Rada na podstawie porozumienia administracyjnego 15 Zob. Rozporządzenie Rady (WE) nr 920/2005 z 13.06.2005 r. zmie-
niające rozporządzenie nr 1 z 15.04. 1958 r. w sprawie określenia sys-
zawartego między nią a państwem członkowskim. Dotychczas
temu językowego Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz rozpo-
takie porozumienie zostało zawarte między Radą UE a Kró-
rządzenie nr 1 z 15.04.1958 r. w sprawie określenia systemu językowe-
lestwem Hiszpanii i dotyczy baskijskiego, galicyjskiego i kata-
go Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej oraz wprowadzające tym-
lońskiego.17 Oznacza to między innymi, że akty prawne będą czasowe środki stanowiące odstępstwa od tych rozporządzeń, Dz. Urz.
z 18.06.2005 r., L 156, s. 3. Rozporządzenie to będzie stosowane od
tłumaczone również na te języki. Przekłady jednak nie będą
1.01.2007 r.
tekstami autentycznymi. Ponadto, zwiększenie liczby języków
16 Zob. Konkluzje Rady z 13.06.2005 r. dotyczące oficjalnego użycia dodat-
urzędowych nastąpi z pewnością w związku z planowanymi
kowych języków w Radzie i ewentualnie innych instytucjach i organach
kolejnymi rozszerzeniami UE.18 Unii Europejskiej, Dz. Urz. z 18.06.2005 r., C 148, s. 1.
17 Dz. Urz. z 17.02.2006 r., C 40, s. 2.
Dodanie każdego nowego języka mnoży trudności i kom-
18 Bułgaria i Rumunia mają obecnie status państw przystępujących; ich
plikuje zarówno tworzenie prawa, jak i jego interpretację.19
przystąpienie do Unii planowane jest na rok 2007. Ponadto, Chorwacja
Podczas gdy problemowi wielojęzycznego tworzenia prawa
i Turcja są państwami kandydującymi.
oraz przekładu prawnego poświęcono wiele pozycji, również 19 Por. M. Tabory, Multilingualism in International Law..., s. 146 oraz
S. `
ar%0ńević, New Approach to..., s. 223 224.
w piśmiennictwie polskim, zwłaszcza w związku z przedak-
20 Por. K. Michałowska-Gorywoda, Służby lingwistyczne Unii Europejskiej,  Stu-
cesyjnym tłumaczeniem acquis communautaire na język polski,
dia Europejskie 2001/3, s. 81 98; J. Pieńkos, Podstawy juryslingwistyki. Ję-
to jednak prace dotyczące wykładni prawa wspólnotowego
zyk w prawie  Prawo w języku, Warszawa 1999, s. 187 198; M. Rzewuska
w niewielkim tylko stopniu zajmują się specyfiką interpreta- (red.), Tłumaczenie acquis communautaire na język polski. Materiały z konferencji,
20 kwietnia 2001 r., Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2001;
cji wynikającą z wielojęzyczności prawa.20 Niniejszy artykuł
M. Rzewuska, Tłumaczenie acquis communautaire  Biuletyn Analiz UKIE
jest próbą uzupełnienia tej luki. W jego dalszej części zostaną
2001/6, s. 68 74, http://www.doc.ukie.gov.pl/cd-rom/cd2/dokumenty/
przedstawione trudności związane z zapewnieniem jednolitej
05_opracowania/analizy/analiza_6_9.pdf; M. Rzewuska, Tłumaczenie pra-
wykładni, wynikające z wielojęzyczności prawa wspólnoto- wa UE na języki krajów kandydujących  stan prac na blisko rok przed przystąpieniem
 Biuletyn Analiz UKIE 2002/10, s. 143 148, http://www.doc.ukie.gov.pl/
wego oraz jego specyfiki.
cd-rom/cd2/dokumenty/05_opracowania/analizy/ba_10_analiza_10.pdf
21 A. Wróbel, Rozdział 1  y
ródła Prawa Wspólnot Europejskich i Prawa Unii Eu-
2. Wymóg jednolitej wykładni ropejskiej w: A. Wróbel (red.), Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy,
Kraków 2005.
a wielojęzyczność prawa
22 Por. H. Bauer-Bernet, Le multilinguisme du droit de la Communaut�
europ�enne w: J.-C. G�mar (red.), Langage du droit et traduction. Essais de
Wielojęzyczność prawa nie jest charakterystyczna wyłącz-
jurilinguistique./The Language of the Law and Translation. Essays on Jurilin-
nie dla Unii Europejskiej. Wymóg tworzenia prawa w wię-
guistics, Montr�al: Linguatech et Conseil de la langue fran�ais 1982, http:
cej niż jednym języku istnieje w krajach wielojęzycznych, //www.cslf.gouv.qc.ca/Publications/PubF104/F104P2ch1.html
Europejski Przegląd Sądowy maj 2006
16
ARTYKUA
Y
my wspólnotowe przyznają obywatelom UE prawa podmio- W klasyfikacji Van Castlera pojawia się pojęcie  terminu
towe (bezpośredni skutek w znaczeniu subiektywnym), na wieloznacznego oraz  niejasnego znaczenia .28 Brak jedno-
które można powoływać się w postępowaniu przed organa- znaczności i precyzyjności w tekście prawnym nie jest cha-
mi wewnętrznymi (bezpośredni skutek w znaczeniu obiek- rakterystyczny tylko dla prawa wielojęzycznego, jednak wie-
tywnym).23 lość wersji językowych przy wystąpieniu niejasności czyni
Bezpośredniość obowiązywania, stosowania i skuteczno- zadanie odnalezienia właściwego znaczenia o wiele bardziej
ści prawa wspólnotowego wymaga, aby prawo to było jed- skomplikowanym.29 Nieostrość terminów i wieloznaczność
nolicie stosowane we wszystkich państwach członkowskich, sformułowań wynika ponadto ze specyfiki tworzenia pra-
a zatem powinno być ono jednolicie interpretowane. Zapew- wa unijnego. Nieprecyzyjne, pozwalające na wyprowadzenie
nienie jednolitej wykładni prawa wyrażonego w wielu języ- wielu znaczeń terminy i sformułowania są niejednokrotnie
kach, obowiązującego i znajdującego zastosowanie w różnych celowo wprowadzane do tekstów prawa wspólnotowego. Są
krajowych porządkach prawnych, jest o wiele trudniejsze niż one wynikiem kompromisu osiągniętego podczas tworzenia
w przypadku wykładni prawa, którego tylko jedna wersja ję- prawa przez instytucje wspólnotowe.30 Tego typu sformuło-
zykowa jest autentyczna i które obowiązuje na terytorium tyl- wania i terminy są właśnie dlatego użyte, że są nieostre (tzw.
ko jednego państwa. Można wskazać na kilka problemów ma- zamierzona lub umyślna nieostrość).31 Ma to umożliwić ela-
jących swoje z
ródło w specyfice i wielojęzyczności prawa styczną interpretację w przyszłości.
wspólnotowego, które należy rozwiązać w procesie interpre- Problemy interpretacyjne prawa wspólnotowego mogą
tacji. również wynikać z tego, że prawo to obowiązuje i stosuje
Gdy prawo jest wyrażone w wielu językach i wszystkie się (w określonych sytuacjach w sposób bezpośredni bez ko-
wersje są uwzględniane w procesie wykładni, mogą ujaw- nieczności ratyfikacji lub inkorporacji wspólnotowych aktów
nić się rozbieżności między wersjami językowymi. Podczas prawnych) w państwach członkowskich, które mają nie tylko
tworzenia prawa podejmowane są środki, których celem jest własne, odrębne systemy prawne, ale również związane z ni-
zapewnienie zgodności wersji językowych (praca służb tłu- mi języki prawne. Każdy krajowy system prawny posługu-
maczeniowych oraz prawników lingwistów porównujących je się własną terminologią, która niekoniecznie koresponduje
i weryfikujących wersje językowe aktu prawnego),24 lecz z językiem prawnym innego państwa.32 Dotyczy to również
rozbieżności są nie do uniknięcia. Czasem różnice wynika-
ją z pomyłek technicznych bądz
translatorskich. Jednak czę-
sto ich z
ródłem jest sama natura języków, które różnią się od
siebie składniowo, gramatycznie, semantycznie. Eugene Nida
23 Pojęcia bezpośredniego obowiązywania, stosowania i skuteczności nie są
stwierdził, że nie istnieje absolutna zgodność między języka- jednoznacznie definiowane i istnieją spory co do ich znaczenia. Proble-
matyka ta, jak również omówienie warunków, w jakich normy wspól-
mi, ponieważ nie ma dwóch identycznych języków zarówno
notowe bezpośrednio obowiązują, są bezpośrednio stosowane i skutecz-
w odniesieniu do znaczenia, jakie przypisują odpowiednim
ne w państwach członkowskich, pozostaje poza zakresem niniejszego ar-
znakom, jak i co do sposobu, w jaki łączą te znaki w zwro-
tykułu. Na ten temat por. inter alia M. Szpunar, Bezpośredni skutek prawa
ty i zdania.25 Nie mogą zatem istnieć dwie absolutnie iden- wspólnotowego  jego istota i próba uporządkowania terminologii,  Europej-
ski Przegląd Sądowy 2005/2, s. 4 17; A. Wróbel, Rozdział szósty  Sądo-
tyczne wersje językowe tego samego tekstu, co dopiero dwa-
wa kontrola przestrzegania prawa Wspólnot Europejskich i sądowa ochrona praw
dzieścia jeden (włączając irlandzki) wersji. Ścisła zgodność
i wolności obywateli Unii Europejskiej w: A. Wróbel (red.), Wprowadzenie do
nie jest wymogiem w odniesieniu do aktów unijnych.26 Do-
prawa Wspólnot Europejskich (Unii Europejskiej), Kraków 2002.
póki wersje oddają taką samą treść prawną, są dopuszczal- 24 Por. G. Van Calster, The EU s Tower of Babel  The Interpretation by the Euro-
pean Court of Justice of Equally Authentic Texts Drafted in more than one Official
ne niewielkie różnice stylistyczne i składniowe. Rozbieżno-
Language w: A. Barav and D.A. Wyatt (red.),  Yearbook of European Law
ści między tekstami wynikają najczęściej z różnych zakre-
1997/17, Oxford, s. 373 oraz na temat jakości tworzenia prawa i pracy
sów semantycznych terminów stanowiących ekwiwalenty
prawników-lingwistów w Radzie UE por. M. Westlake i D. Galloway, The
w poszczególnych wersjach językowych. Geert Van Castler Council of the European Union, London 2004, s. 361 362.
25 E.A. Nida, Principles of correspondence w: L. Venuti (red.), The Translation
wyróżnia następujące rodzaje różnic, jakie mogą pojawić się
Studies Reader, Routledge, London and New York 2000 (1964), s. 126.
w wielojęzycznych tekstach prawnych:
26 Por. S. `
ar%0ńević, New Approach ..., s. 224 226; w języku polskim pewne
 istnienie oczywistej sprzeczności między wersjami ję-
uwagi o swobodzie i kreatywności tłumaczy prawa unijnego zawiera re-
zykowymi; cenzja wymienionej publikacji S. `
ar%0ńević, por. A. Jopek, O tłumaczeniu
prawniczym..., s. 48 54.
 użycie w jednej wersji lub w kilku wersjach terminu nie-
27 G. Van Calster, The EU s Tower..., s. 374.
mającego znaczenia lub o znaczeniu niejasnym, podczas gdy
28 Na temat wieloznaczności w interpretacji prawniczej por. T. Gizbert-
terminy w pozostałych wersjach są jasne;
-Studnicki, Wieloznaczość leksykalna w interpretacji prawniczej, Kraków 1978.
 użycie w jednej wersji lub w kilku wersjach terminu wie- 29 Na temat niejasności w prawie wspólnotowym wynikających z wieloję-
zyczności tego prawa oraz z metod jego tworzenia por. T.C. Hartley, Five
loznacznego (któremu można przypisać więcej niż jedno zna-
Forms of Uncertainty in European Community Law,  Cambridge Law Journal
czenie), podczas gdy terminy w pozostałych wersjach są jed-
1996/7, 55(2), s. 265 288.
noznaczne;
30 Por. E. Wagner, Quality of Written Communication in a Multilingual Organisa-
 użycie w jednej wersji językowej lub w kilku wersjach tion,  Terminology et traduction 2000/1, s. 13.
31 Na temat zamierzonej nieostrości ( deliberate uncertainty ) por. T.C.
terminu o szerszym znaczeniu niż to, jakie można przypisać
Hartley, Five Forms of Uncertainty..., s. 273.
terminowi w pozostałych wersjach;
32 A.M. López-Rodr�guez, Towards a European Civil Code without a Common
 posłużenie się w jednej wersji lub w kilku wersjach kate-
European Legal Culture? The Link between Law, Language and Culture,  Brook-
gorią, która nie występuje w pozostałych wersjach.27 lyn Journal of International Law 2004/29, s. 1200.
Europejski Przegląd Sądowy maj 2006
17
ARTYKUA
Y
systemów prawnych, które posługują się tym samym języ- Podobnie jak sądy krajowe i międzynarodowe, ETS roz-
kiem. W odniesieniu do języków, które są językami narodo- poczyna interpretację od metod wykładni językowej. W ce-
wymi i mają status języka oficjalnego w kilku krajach (jak ma lu ustalenia znaczenia normy prawa wspólnotowego anali-
to miejsce np. w przypadku francuskiego, który jest językiem zuje tekst aktu prawnego, uwzględniając wszystkie jego au-
oficjalnym m.in. Francji, Belgii i Kanady) zauważono, że sta- tentyczne wersje językowe. Konieczność analizy i porów-
nowią one odrębne języki prawne w poszczególnych pań- nania wszystkich wersji językowych interpretowanego aktu
stwach. Zatem język prawny różni się w państwach mających wynika z równej autentyczności wszystkich wersji wyrażo-
ten sam język etniczny.33 Nie istnieje jednolita terminolo- nych w językach urzędowych UE i jest niezbędne dla zapew-
gia prawna np. języka niderlandzkiego, mająca zastosowanie
jednocześnie w Holandii i Belgii.34 Również w niektórych
z państw członkowskich UE status języka oficjalnego został
33 V. Heutger, Law and Language in the European Union,  Global Jurist Topics
nadany temu samemu językowi etnicznemu (np. wspomnia-
2003/3, s. 1 15.
ny niderlandzki jest językiem oficjalnym w Holandii i Belgii
34 Por. G.-R. De Groot, Law, Legal Language and the Legal System: Reflections on
zwany zwyczajowo flamandzkim, francuski  we Francji, Bel- the Problems of Translating Legal Texts w: V. Gessner, A. Hoeland, C. Varga
(red.),  European Legal Cultures , Dartmouth 1996, s. 156.
gii i Luksemburgu, niemiecki  w Niemczech, Austrii, Belgii
35 Przyjmuje się, że język prawny jest odmianą języka etnicznego, por.
i Luksemburgu, angielski  w Wielkiej Brytanii, Irlandii, na
T. Gizbert-Studnicki, Czy istnieje język prawny?,  Państwo i Prawo 1979/3,
Cyprze i na Malcie). Wobec tego akty prawne w tych krajach
s. 49 60.
tworzone są w tym samym języku etnicznym.35 Języki, które 36 Por. wyrok z 15.07.1964 r. w sprawie Costa przeciwko ENEL C-6/64, Zb.
Orz. z 1964 r., s. 1251, w którym ETS stwierdził, że Traktat ustanawiają-
są językami oficjalnymi w państwach członkowskich stają się
cy EWG stworzył swój własny system prawny.
językami urzędowymi instytucji UE, zatem również języka-
37 Mając świadomość różnic między niemieckim językiem prawnym Nie-
mi, w których tworzone są autentyczne wersje aktów praw-
miec oraz niemieckim językiem prawnym Austrii do aktu akcesyjne-
nych Unii. Chociaż podstawy prawa unijnego mają swoje go zawartego przez UE z Austrią i innymi krajami (Norwegią, Finlan-
dią i Szwecją) dołączono Protokół nr 10 (Dz. Urz. UE z 29.08.1994 r.,
z
ródło w europejskiej tradycji prawnej, jednak prawo to nale-
C 241, s. 370), określający stosowanie specyficznych terminów austriac-
ży traktować jako autonomiczny system prawny,36 który wy-
kich języka niemieckiego w obrębie Unii Europejskiej. Do Protokołu
kształcił swoje własne zasady, pojęcia oraz posługuje się wła-
dołączono aneks zawierający określone, specyficzne austriackie termi-
sną terminologią. Prawo to jest wyrażane w językach, w któ- ny języka niemieckiego i ich ekwiwalenty należące do porządku praw-
nego Niemiec, przyjmując, że terminy austriackie należące do austriac-
rych formułowane i opisywane jest prawo państw członkow-
kiego porządku prawnego mają taki sam status i odnoszą taki sam skutek,
skich. Należy jednak odróżnić język prawa wspólnotowego
jak odpowiadające im terminy stosowane w Niemczech. Ponadto przewi-
od języków prawa państw członkowskich, pamiętając przy
dziano, że w nowych aktach w języku niemieckim do terminów stosowa-
tym, że niektóre języki urzędowe UE są językami oficjalny- nych w Niemczech zostaną w odpowiedniej formie dodane ich austriac-
kie ekwiwalenty określone w aneksie.
mi w więcej niż jednym państwie członkowskim.37 Dokonu-
38 Por. przykłady podane przez G. Benacchio w: Diritto Privato della Comunitą
jąc wykładni trzeba mieć na uwadze, że nawet jednobrzmią-
Europea, Fonti, Modellie, Regole 1998, s. 47.
ce terminy w danym języku naturalnym mają inne znacze-
39 Por. art. 220 (dawny art. 164) Traktatu ustanawiającego WE, któ-
nie prawne w obrębie UE i w ramach systemu prawnego pań- ry w pierwszym zdaniu stanowi, że:  Trybunał Sprawiedliwości i Sąd
Pierwszej Instancji, każdy w zakresie swojej właściwości, czuwają nad
stwa członkowskiego. Prawo wspólnotowe wykształciło za-
poszanowaniem prawa w wykładni i stosowaniu niniejszego Traktatu .
równo wiele pojęć i opisujących je terminów, które nie istnie-
40 Takie reguły istnieją w prawodawstwie niektórych krajów wielojęzycz-
ją w wewnętrznych porządkach prawnych państw członkow-
nych (np. ż 2615 kodeksu cywilnego Dolnej Kanady z 1866 r., który okre-
skich, jak i nadało istniejącym w prawie wewnętrznym poję- śla sposoby usunięcia różnic, jakie mogą się pojawić między autentycz-
nymi tekstami w języku angielskim i francuskim), jak i na gruncie pra-
ciom inne nazwy.38
wa międzynarodowego (należy tu przede wszystkim zwrócić uwagę na
W kolejnej części artykułu przedstawione są zasady, ja-
art. 33 konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z 23.05.1969 r. (raty-
kimi kierują się Europejski Trybunał Sprawiedliwości i Sąd
fikowanej również przez Polskę; DzU z 1990 r. nr 74, poz. 439) doty-
Pierwszej Instancji, aby zapewnić jednolitą wykładnię, mimo czący interpretacji traktatów, których autentyczny tekst został ustalony
w dwóch lub więcej językach.
trudności wynikających z wielojęzyczności prawa wspólno-
41 W celu ułatwienia Trybunałowi Sprawiedliwości wykorzystania jego
towego.
zadań rzecznik generalny przedstawia w sposób całkowicie niezależ-
ny i bezstronny umotywowane opinie w sprawach wniesionych do ETS
3. Jednolita wykładnia wielojęzycznego (art 222 (dawny 166) TWE). Mimo że Trybunał nie jest związany opi-
nią rzecznika i nie zawsze wykorzystuje proponowane przez niego roz-
prawa wspólnotowego
wiązania, jednak odwołanie się do tych opinii może się okazać owoc-
w orzecznictwie luksemburskim
ne, gdyż rzecznik dokonuje analiz wcześniejszego orzecznictwa ETS, jak
i sądów krajowych oraz poglądów doktryny. Por. J. Dine, Procedure and the
Prawo wspólnotowe wymaga, aby wykładnia prawa była European Court, London: Centre of European Law Chancery Law Publi-
shing 1991, s. 4; E. Skibińska, Rozdział 10  Sądy Wspólnotowe w: A. Wróbel
jednolita i czyni odpowiedzialnym za zapewnienie takiej wy-
(red.), M. Bychowska, M. Daca, W. Postulski, E. Skibińska, A. Szopliń-
kładni Europejski Trybunał Sprawiedliwości, a od 1988 r. Sąd
ska, I. Twardowska-Mędrek, Wprowadzenie do prawa Wspólnot Europejskich
Pierwszej Instancji.39 Akty wspólnotowe nie przewidują jed-
(Unii Europejskiej), Kraków 2002; T. Koncewicz, Urząd Adwokata General-
nak żadnych reguł odnoszących się do specyfiki tej wykład- nego w Trybunale Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich,  Radca Prawny
2000/3, http://www.redakcja.radca.prawny.lex.pl/00_3/zawartosc.html.
ni wynikającej z wielojęzyczności prawa i zasady równej au-
W polskim piśmiennictwie jest także stosowana nazwa  adwokat gene-
tentyczności.40 Dlatego przedstawiając powyższe zagadnienie
ralny na określenie rzecznika generalnego. W artykule posługuję się ter-
odwołuję się głównie do stanowiska Trybunału i Sądu Pierw-
minem  rzecznik generalny , ponieważ to określenie występuje w aktach
szej Instancji oraz do opinii rzecznika generalnego.41 prawnych w języku polskim w Dzienniku Urzędowym UE.
Europejski Przegląd Sądowy maj 2006
18
ARTYKUA
Y
nienia jednolitej wykładni. Tę zasadę wyrażał wielokrotnie kach.48 Jednak po przystąpieniu Szwecji i Finlandii do UE,
ETS. W wyroku w sprawie Cilfit (283/81) Trybunał zwró- języki oficjalne tych państw stały się również językami urzę-
cił uwagę na to, że prawo wspólnotowe tworzone jest w kil- dowymi Unii, a zatem także fińskie i szwedzkie wersje aktów
kunastu językach i poszczególne wersje są w równym stop- prawnych są tekstami oryginalnymi i są traktowane jako rów-
niu autentyczne.42 Wobec tego wykładnia postanowień prawa noprawne z pozostałymi tekstami autentycznymi.49 Również
wspólnotowego obejmuje porównanie różnych wersji języko- w opiniach rzeczników generalnych można znalez
ć odwoła-
wych (ż 18). Takie samo stwierdzenie jest zawarte w wyroku nia do wersji językowych, które nie istniały, kiedy był przyj-
Sądu Pierwszej Instancji w sprawach połączonych: T-22/02 mowany interpretowany akt.50
oraz T-23/02 (ż 46).43 Trybunał wielokrotnie wskazywał na Porównanie wersji językowych i wykładnia postanowień
to, że z uwagi na jednolitą wykładnię przeprowadzaną w ce- prawa w świetle wszystkich wersji może się okazać pomoc-
lu zapewnienia spójnego stosowania prawa niedopuszczalne na, gdy terminy bądz
sformułowania w jednym lub kilku ję-
jest uwzględnianie jednej wersji tekstu w oderwaniu od po- zykach są niejasne.51 Z drugiej strony porównanie autentycz-
zostałych. Natomiast należy dokonywać interpretacji w świe- nych wersji może ujawnić rozbieżności lub nawet wyraz
ną
tle wszystkich wersji językowych.44 Takie postępowanie jest sprzeczność między nimi. W doktrynie prawa międzynaro-
zgodne z zasadą równorzędności autentycznych wersji języ- dowego, które często jest wyrażane w kilku tekstach auten-
kowych, która przyjmuje, jak wyjaśniono powyżej, że wszyst- tycznych,52 niekiedy proponuje się, aby w sytuacji różnic
kie wersje są równie autentyczne i w równym stopniu kształ- między tekstami autentycznymi, wybrać znaczenie wynika-
tują znaczenie normy prawnej. Wszystkie wersje są od sie- jące z jednego lub kilku tekstów, pomijając pozostałe teksty
bie wzajemnie zależne, zatem niedopuszczalne jest analizo- autentyczne. Przyjmuje się różne rozwiązania, m.in. wskazu-
wanie jednej wersji bez uwzględnienia pozostałych. Trybu- je się, że należy przyjąć znaczenie, które wynika z wersji jed-
nał konsekwentnie stosuje zasadę uwzględniania wszystkich noznacznej i jasnej, nie budzi żadnych wątpliwości interpre-
wersji. Na przykład w wyroku w sprawie The Queen przeciwko
Commissioners of Customs and Excise, ex parte EMU Tabac SARL
(C-296/95) Trybunał odrzucił argumentację proponowaną
42 Wyroku z 6.10.1982 r. w sprawie Cilfit przeciwko Ministerstwo Zdrowia 283/
przez powodów, zgodnie z którą, nie należy uwzględniać róż-
81, Zb. Orz. z 1982 r., s. 3415.
niących się od pozostałych tekstów, duńskiej i greckiej wersji 43 Wyrok z 6.10.2005 r. w sprawach połączonych: Sumitomo Chemical Co. Ltd
oraz Sumika Fine Chemicals Co. Ltd. przeciwko Komisja Europejska T-22/02
art. 8 dyrektywy Rady nr 12 z 1992 r., mimo że wersje duńska
i T-23/02, Zb. Orz z 2005 r., s. 20, ż 42 i 46.
i grecka są najbardziej precyzyjne i jasne, ponieważ w czasie,
44 Por. wyrok z 12.07.1979 r. w sprawie Koschninske p. Raad van Arbeid
gdy dyrektywa była przyjmowana mieszkańcy Danii i Gre-
C-9/79, Zb. Orz z 1979 r., s. 2717, ż 6; wyrok z 27.03.1990 r. w sprawie
cji stanowili w sumie tylko 5% populacji 12 państw człon- Cricket St Thomas przeciwko Milk Marketing Board of England and Wales
C-372/88, Zb. Orz z 1990 r., s. I-1345, ż 19; wyrok z 17.10.1996 r.
kowskich oraz zrozumienie duńskiego i greckiego przyspa-
w sprawie Konservenfabrik Lubella Friedrich Buker GmbH & Co. KG przeciwko
rzało trudności obywatelom pozostałych państw członkow-
Hauptzollamt Cottbus C-64/95, Zb. Orz. z 1996 r., s. I-5105, ż 17.
skich (ż 34).45 Trybunał zdecydowanie odrzucił taką propo-
45 Wyrok z 2.04.1998 r. w sprawie The Queen p. Commissioners of Customs and
zycję jako sprzeczną z ustalonym dotychczas orzecznictwem, Excise, ex parte EMU Tabac SARL, The Man in Black Ltd, John Cunningham
C-296/95, Zb. Orz. z 1998 r., s. I-1605.
zgodnie z którym, aby zapewnić jednolitą wykładnię należy
46 Por. m.in. ż 28 i 29 opinii Albera z 16.05.2002 r. w sprawie Nani
analizować tekst postanowienia w świetle wszystkich wersji
Givane i inni p. Secretary of State for the Home Departament C-257/00, Zb.
autentycznych. Ponadto, przyjmuje się, że wszystkie wersje
Orz. z 2003 r., s. I-345; ż 34 i 35 opinii rzecznika generalnego Legera
językowe mają taką samą wagę, która nie różni się w zależno- z 13.11.2003 r. w sprawie Bjornekulla Fruktindustrier AB przeciwko Procordia
Food AB C-371/02, Zb. Orz. z 2004 r., s. I-5791; ż 17 opinii rzecznika
ści od wielkości populacji państw członkowskich posługują-
generalnego Stix-Hackla z 10.05.2005 r. w sprawie Transport Maatschappij
cej się danym językiem (ż 36). Stanowisko, zgodnie z którym
Traffic BV przeciwko Staatssecretaris van Economische Zaken C-247/04, Zb.
należy brać pod uwagę wszystkie wersje autentyczne inter-
Orz. z 2005 r., s. 00.
pretowanego aktu, zajmowali niejednokrotnie rzecznicy gene- 47 Sprawa C-72/95, Zb. Orz. z 1996 r. , s. I-5403.
48 Por. ż 28 i 29 orzeczenia C-72/95.
ralni powołując się na ż 18 wyroku w sprawie Cilfit.46
49 Innymi przykładami orzeczeń, w których Trybunał w celu ustalenia znacze-
Europejski Trybunał Sprawiedliwości i Sąd Pierwszej In-
nia terminu lub normy uwzględnił wszystkie wersje językowe bez względu
stancji nie tylko deklarują zasadę uwzględniania wszystkich
na to, czy dane języki były językami urzędowymi Unii w czasie tworzenia in-
wersji językowych podczas wykładni, ale rzeczywiście stara- terpretowanego aktu są: wyrok z 7.12.1995 r. w sprawie Rockfon A/S przeciw-
ko Specialarbejderforbundet i Danmark, C-449/93, Zb. Orz. z 1995 r., s. I-4291,
ją się to czynić. Biorą również pod uwagę, zgodnie z teorią
por. ż 26; wyrok z 14.12.1999 r. w sprawie General Motors Corporation przeciwko
tekstów oryginalnych, te wersje, których język nie miał statu-
Yplon S.A., C-375/97, Zb. Orz. z 1999 r., s. I-5421, ustalający wykładnię art. 5
tu języka urzędowego w czasie, kiedy powstawał i był przyję-
(2) dyrektywy nr 104 z 1989 r., por. ż 20, 21, 22; wyrok z 14.09.2000 r. w spra-
ty dany akt. Jako przykład takiej praktyki można podać wyrok wie D p. W, C-384/98, Zb. Orz. z 2000 r., s. I-6795, ustalający wykładnię art.
13A (1) (c) dyrektywy Rady nr 388 z 1977 r., por. ż 17;
z 24.10.1996 r. w sprawie Aannemersbedrijf P.K. Kraaijeveld BV
50 Por. np. ż 14 i 15 opinii rzecznika generalnego Elmera z 2.10.1997 r.
e.a. przeciwko Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland,47 w którym
w prawie C-292/96, Zb. Orz. z 1998 r., s. I-165.
Trybunał ustalając wykładnię punktu 10 (e) Aneksu II Dy-
51 Przykładem odwołania się Trybunału do innych wersji językowych w ce-
rektywy Rady nr 337 z 1985 r., powołując się na ż 18 wyroku lu wyjaśnienia niejasności terminu jest wyrok z 28.03.1985 r. w sprawie
Komisja p. Wielka Brytania 100/84, Zb. Orz. z 1985 r., s. 1169; por. R. Wain-
w sprawie Cilfit wziął pod uwagę wszystkie wersje językowe,
wright, Techniques of Drafting European Community Legislation: Problems of
również fińską i szwedzką, chociaż Finlandia i Szwecja stały
Interpretation,  Statute Law Review 1996/17, s. 14.
się członkami UE dopiero w 1995 r., wobec tego wspomnia-
52 Na temat użycia terminu  tekst i  wersja w prawie międzynarodowym
na dyrektywa z 1985 r. nie mogła być tworzona w tych języ- por. przyp. 9.
Europejski Przegląd Sądowy maj 2006
19
ARTYKUA
Y
tacyjnych (tzw. teoria jasnego tekstu).53 Proponuje się także, autonomicznej wykładni postanowień wspólnotowych moż-
aby wybrać znaczenie wynikające z wersji wyrażonej w ję- na znalez
ć w wyroku z 26.05.2005 r. w sprawie Kingscrest As-
zyku (lub językach), w którym akt był tworzony (tzw. teo- sociates Ltd and Montecello Ltd p. Commissioners of Customs & Exci-
ria tekstu oryginalnego, której nie należy mylić z teorią tek- se C-498/03.61 W sprawie tej Trybunał odpowiadał na pytanie
stów oryginalnych przedstawioną powyżej).54 Inne rozwiąza- prejudycjalne dotyczące wykładni art. 13A (1) (g) i (h) Szóstej
nie zakłada, że powinien być uwzględniony ten tekst, który Dyrektywy Rady nr 388 z 17.05.1977 r. w sprawie harmoni-
przewiduje najmniej zobowiązań dla stron umowy lub trakta- zacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do
tu międzynarodowego.55 Istnieje także teoria, zgodnie z którą, podatków obrotowych. Pytanie sądu brytyjskiego dotyczy-
państwo jest związane tylko tym tekstem Traktatu, który był ło tego, czy słowo  charitable ( charytatywny ) użyte w an-
sporządzony w jego języku oficjalnym.56 Wydaje się oczywi- gielskiej wersji art. 13A (1) (g) i (h) powinno być zdefiniowa-
ste w świetle przedstawionej wcześniej zasady równej auten- ne w sposób odmienny od tego, w jaki słowo to jest definiowa-
tyczności wersji językowych, zgodnej z nią praktyki Trybu- ne w krajowym porządku prawnym i jeśli tak, to czy wykład-
nału uwzględniania wszystkich autentycznych wersji inter- nia powyższego słowa musi uwzględnić wszystkie wersje ję-
pretowanego aktu wspólnotowego oraz wymogu jednolitej zykowe Szóstej Dyrektywy (por. ż 21). Trybunał stwierdził,
wykładni, że żadne z przedstawionych rozwiązań nie może że słowo  charitable ma swoje własne niezależne znaczenie
być zastosowane na gruncie prawa wspólnotowego. w prawie wspólnotowym, które musi być ustalone na podsta-
Ponieważ wszystkie wersje autentyczne uczestniczą wie wszystkich wersji językowych. dyrektywy, czego wymaga
w tworzeniu znaczenia aktu prawnego, Trybunał w razie nie- jednolita wykładnia prawa (por. ż 22, 26 i 27). Z uwagi na au-
zgodności między nimi powinien znalez
ć znaczenie wspólne tonomiczny i ponadnarodowy charakter porządku prawnego
wszystkim wersjom. Sporną kwestią jest, czy sąd stwierdza- Wspólnoty, pojęcia wspólnotowe z reguły nie są definiowane
jąc rozbieżności między wersjami językowymi powinien roz- poprzez odwołanie się do systemu prawnego jednego lub kil-
strzygnąć je za pomocą analizy semantycznej, czy też od razu ku systemów prawnych państw członkowskich, chyba że jest
zastosować inne metody wykładni. Geert Van Castler twier- to wyraz
nie przewidziane.62 Zatem przyjmuje się, że niezdefi-
dzi, że należy zastosować metody wykładni językowej w ce- niowane terminy pojawiające się w tekstach prawa wspólnoto-
lu usunięcia rozbieżności.57 Jeśli jednak te metody nie pozwa- wego mają niezależne znaczenie wspólnotowe, które powinno
lają ustalić wspólnego znaczenia wszystkich autentycznych być określone na podstawie zasad i celów wspólnotowego po-
wersji językowych, to należy się posłużyć wykładnią teleolo- rządku prawnego i przeważać nad różnymi i czasem sprzecz-
giczną i systemową. Przeciwnego zdania jest M.W. M.Van De nymi znaczeniami, jakie przypisywane są terminom w po-
Leur, który przyjmuje, że jeżeli wykładnia językowa ujaw- rządkach prawnych państw członkowskich.63
ni rozbieżności między wersjami, należy od niej odejść i od
razu przejść do interpretacji celowościowej i historycznej.58
Trybunał wielokrotnie potwierdzał, że różne wersje języko-
53 Por. G. Van Calster, The EU s Tower of Babel& , s. 378.
we tekstu wspólnotowego muszą być interpretowane jednoli-
54 Por. G. Van Calster, The EU s Tower of Babel ..., s. 380.
cie, zatem w przypadku rozbieżności między wersjami, dane 55 Por. G. Van Calster, The EU s Tower of Babel ..., s. 385.
56 Zob. G. Van Calster, The EU s Tower of Babel ..., s. 381.
postanowienie powinno być interpretowane zgodnie z celem
57 Zob. G. Van Calster, The EU s Tower of Babel& , s. 377.
(wykładnia teleologiczna) i ogólnym systemem reguł, któ-
58 G. Van Calster, The EU s Tower of Babel ..., przyp. 77.
rych część stanowi (wykładnia systemowa).59
59 Por. ż 14 wyroku z 27.10.1977 r. w sprawie Regina przeciwko Pierre Bouche-
Ponieważ prawo wspólnotowe jest wyrażone w językach reau Case 30/77, Zb. Orz. z 1977 r., s. 1999; ż 17 wyroku z 28.03.1985 r.
w sprawie Komisja przeciwko Wielka Brytania Case 100/84, Zb. Orz. z 1985
będących językami urzędowymi państw członkowskich, a za-
r., s. 1169; ż 22 wyroku w sprawach połączonych: C-267/95 and C-268/
tem również językami aktów prawnych tych państw, należy
95, Zb. Orz. z 1996 r., s. I-6285; ż 28 wyroku z 7.12.1995 r. w sprawie
podczas wykładni postanowień prawa UE pamiętać, że ko-
C-449/93, Zb. Orz. z 1995 r., s. I-4291; ż 16 wyroku z 14.09.2000 r.
nieczne jest zapewnienie nie tylko jednolitej, ale również au- w sprawie C-384/98, Zb. Orz. z 2000 r., s. I-6795. Podobne stanowi-
sko wyraził Sąd Pierwszej Instancji w wyroku w sprawach połączonych:
tonomicznej interpretacji prawa wspólnotowego. Zwrócił na
T-22/02 i T-23/02, por. przyp. 43.
to uwagę Trybunał w cytowanej już sprawie Cilfit. Paragraf 19
60 Por. przyp. 59.
wyroku we wspomnianej sprawie stanowi, że trzeba wziąć pod
61 Zb. Orz. z 2005 r., s. I-4427.
uwagę to, że nawet jeżeli wersje językowe są ze sobą całkowi- 62 Por. wyrok z 1.02.1972 r. w sprawie Hagen OGH przeciwko Einfuhr C-49/
71, Zb.Orz. z 1972 r., s. 23; wyrok w sprawie Corman C-64/81, Zb. Orz.
cie zgodne, to prawo wspólnotowe używa terminologii charak-
z 1982 r., s. 13; wyrok z 15.07.1982 r. w sprawie Felicitas Rickmers-Linie KG
terystycznej dla tego prawa. Ponadto, Trybunał w par. 19 pod-
& Co. przeciwko Finanzamt f�r Verkehrsteuern C-270/81, Zb. Orz. z 1982 r.,
kreśla, że pojęcia prawne niekoniecznie mają takie samo zna-
s. 2771 oraz wyrok z 18.01.1984 r. w sprawie Ekro BV Vee- en Vleeshandel
czenie w prawie wspólnotowym, jak w prawie poszczegól- przeciwko Produktschap voor Vee en Vlees C-327/82, Zb. Orz. z 1984 r., s. 107;
a także hasło  interpretation of Community law w: A.G. Toth, The Oxford
nych państw członkowskich. Takie stanowisko zajął Trybunał
Encyclopaedia of European Community Law, Oxford 1990.
wyraz
nie w sprawie Rockfon (C-449/93), kiedy ustalał defini-
63 Por. A.G. Toth, The Oxford Encyclopaedia ..., s. 324. Niekiedy jednak zwłaszcza
cję terminu  establishment ( zakład ).60 Trybunał stwierdził,
rzecznicy generalni odwołują się do tego, jak dane terminy są rozumiane
że dyrektywa nr 129 z 1975 r. nie definiuje terminu  przedsię- i interpretowane w porządku prawnym państwa członkowskiego; por.
J.F. McMahon, The Court of the European Communities, judicial interpretation and
biorstwo (ż 23), ale termin ten tak jak został użyty w dyrek-
international organization,  British Yearbook of International Law 1961/37,
tywie jest terminem prawa wspólnotowego i nie może być de-
s. 336 i cytowane tam opinie; por. również K. Lipstein, Some Practical Com-
finiowany poprzez odwołanie się do prawa państw członkow-
parative Law: the Interpretation of Multi-lingual Treaties with Special Regard to the
skich (ż 25). Kolejny przykład potwierdzający konieczność EEC Treaty,  Tulane Law Review 1973 1974/48, s. 914.
Europejski Przegląd Sądowy maj 2006
20
ARTYKUA
Y
Oprócz wykładni aktów prawa wspólnotowego, ETS do- nia jest w rzeczywistości przekładem, co jednak nie narusza
konuje również interpretacji umów międzynarodowych, któ- jej autentyczności. Ponieważ orzeczenie jest autentyczne tyl-
rych Wspólnota jest stroną, niekiedy również wyjaśnia swo- ko w jednym języku, nie pojawiają się tutaj problemy, jakie
je własne orzeczenia. Te dwa rodzaje wykładni charakteryzu- wiąże się z wykładnią prawa wielojęzycznego, bowiem w ra-
ją się nieco odmiennymi zasadami. zie rozbieżności między wersjami autentycznymi o znacze-
W odniesieniu do wykładni umów międzynarodowych niu decyduje wersja autentyczna.
obok zasad wspólnotowych mają także zastosowanie reguły
prawa międzynarodowego.64 Wobec tego możliwe jest odwo-
4. Podsumowanie
łanie się do reguł interpretacyjnych przewidzianych w kon-
wencji wiedeńskiej o prawie traktatów (dział 3), zwłaszcza Na podstawie ustalonego i konsekwentnego orzecznictwa
do art. 33 dotyczącego interpretacja traktatów, których auten- ETS oraz Sądu Pierwszej Instancji, jak i opinii prezentowa-
tyczny tekst został ustalony w dwóch lub więcej językach. Po- nych przez rzeczników generalnych można stwierdzić, że ist-
nadto Trybunał częściej uwzględnia travaux pr�paratoires w ce- nieje określona hierarchia metod wykładni prawa wspólnoto-
lu ustalenia znaczenia aktu. Interesującą ilustracją metod wy- wego. Najwyższą pozycję w tej hierarchii zajmuje wykładnia
kładni stosowanych w celu ustalenia znaczenia postanowień teleologiczna i systemowa, najniższe językowa i historycz-
umowy międzynarodowej przez ETS jest opinia rzecznik ge- na.67 Jednak Trybunał zawsze rozpoczyna interpretację od
neralnej pani Stix-Hackl z 11.01.2005 r. w sprawie Simutenkov wykładni językowej i porównania wszystkich autentycznych
265/03 dotycząca wykładni art. 23 Porozumienia o partner- wersji językowych. Pominięcie tej wykładni i przejście od
stwie i współpracy między WE a Federacją Rosyjską. Rzecz- razu do ustalenia celu lub intencji twórcy aktu oznaczałoby
nik generalny rozpoczyna interpretację od metod wykładni odrzucenie zasady równej autentyczności wersji językowych,
językowej, a zatem zgodnie ze wspólnotową zasadą porów- która jest istotą wielojęzyczności prawa wspólnotowego.
nuje wszystkie autentyczne wersje językowe (co w tym wy-
padku oznacza wersje w językach urzędowych UE oraz w ję-
zyku rosyjskim) (ż 14). Porównanie to wykazuje, że istnie-
Summary
ją rozbieżności między wersjami językowymi (ż 15). Rzecz-
Interpretation of EU multilingual law
nik proponuje wiele metod, które mają prowadzić do usta-
EU multilingualism requires not only that the law should be enacted
lenia znaczenia pomimo różnic istniejących między wersja-
in all official languages, but also that texts of a single legal instrument
mi. Między innymi powołuje się na art. 31(1) konwencji wie-
expressed in official languages be treated as equally authentic. The pur-
deńskiej (ż 29), jak i analizuje travaux pr�paratoires stwierdza-
pose of this article is to examine how legal multilingualism and the prin-
jąc, że językiem, którym posługiwano się w trakcie negocjacji
ciple of equality of authentic texts influences the method of interpreta-
był angielski i tekst Porozumienia powstał w tym języku. Za- tion of EU multilingual law. To do so, it first briefly describes multilin-
tem, angielski tekst służył jako tekst wyjściowy do przekładu gualism of EU law, then reviews challenges for uniform and autonomous
interpretation of multilingual law, and finally tackles the question how
Porozumienia na pozostałe języki (ż19). Rzecznik proponuje
judges in Luxembourg rise to these challenges, especially how the discre-
ustalenie znaczenia na podstawie oryginalnego tekstu angiel-
pancies between different language versions are solved and how borders
skiego oraz wersji (będących w większości), które zawierają
between Community and domestic legal concepts are drawn. The analy-
takie samo znaczenie jak wersja angielska.
sis is based mainly on decisions of the European Court of Justice and the
Jednym ze z
ródeł pierwotnego prawa wspólnotowego są
Court of First Instance as well as on the opinions of Advocates General.
ogólne zasady tego prawa, które są formułowane przez Euro-
pejski Trybunał Sprawiedliwości. Powołując się na te zasady
odwołujemy się do orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwo-
ści. Ustalanie znaczenia orzeczeń Trybunału i Sądu Pierw- Agnieszka Doczekalska
szej Instancji podlega pod względem językowym innym za- Autorka jest doktorantką na Wydziale Prawa
sadom niż wykładnia aktów prawa wspólnotowego.65 Wyni- European University Institute we Florencji.
ka to z tego, że w Trybunale Sprawiedliwości i Sądzie Pierw-
szej Instancji obowiązuje inny niż w pozostałych instytu-
cjach Wspólnoty system językowy, do którego nie ma zasto-
sowania rozporządzenie Rady nr 1 z 1958 r.66 Postępowanie
64 Na temat pozycji prawa międzynarodowego w prawie wspólnotowym,
przed Trybunałem może się toczyć w każdym języku urzędo-
por. A. Peters, Position of International Law within European Community Legal
wym Unii. Język, w którym toczy się postępowanie, jest języ-
Orde,  German Book of International Law 1997/40, s. 9 77.
kiem sprawy i orzeczenie wydane w sprawie, chociaż publi- 65 Przykładem interpretacji przez ETS jego własnego orzeczenia jest np.
wyrok w sprawie Assider p. High Authority C-5/55, Zb. Orz. z lat 1954
kowane we wszystkich językach urzędowych, jest autentycz-
1956, s. 135, por. L. Neville Brown, T. Kennedy, The Court of Justice of the
ne tylko w języku, w jakim toczyło się postępowanie. Wobec
European Communities, London 2000, s. 291.
tego tylko ta jedna wersja językowa orzeczenia jest decydu-
66 Por. art. 7 rozporządzenia nr 1 z 1958 r., który stanowi, że  system ję-
jąca przy ustalaniu znaczenia tego orzeczenia. Językiem ro- zykowy postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości jest określo-
ny w jego regulaminie oraz art. 217 Traktatu ustanawiającego WE, zgod-
boczym Trybunału jest język francuski, zatem obrady toczą
nie z którym  system językowy instytucji Wspólnoty określa Rada, sta-
się w tym języku i orzeczenie jest sporządzane po francusku,
nowiąc jednomyślnie, bez uszczerbku dla postanowień regulaminu Try-
a następnie tłumaczone na język sprawy. Jeżeli językiem spra-
bunału Sprawiedliwości .
wy jest inny język niż francuski, autentyczna wersja orzecze- 67 Por. S. `
ar%0ńević, New Approach ..., s. 223.
Europejski Przegląd Sądowy maj 2006
21