GLOSY
Izabela Twardowska-Mędrek
EPS
Zachowanie tożsamości podmiotu
gospodarczego jako przesłanka przejścia
przedsiębiorstwa na podstawie Dyrektywy 2001/23 WE
 glosa do wyroku w sprawie C-232/04 Nurten G�ney-G�rres, Gul Demir
przeciwko Securicor Aviation (Germany) Ltd, K�tter Aviation Security GmbH & Co KG
Kwestia ta jest regulowana Dyrektywą 2001/23.2 Zgod-
Uwagi wprowadzające
nie z jej postanowieniami,3 prawa i obowiązki zbywającego
Ochrona praw pracowniczych w przypadku przejścia wynikające z umowy o pracę lub stosunku pracy istniejącego
przedsiębiorstwa jest jednym z problemów, które wśród w dacie przejęcia przechodzą, w wyniku tego przejęcia,
tematów z zakresu europejskiego prawa pracy pojawia- na przejmującego. Przejście przedsiębiorstwa, zakładu lub
ją się najczęściej przed Trybunałem Sprawiedliwości.1 części przedsiębiorstwa lub zakładu nie stanowi samo w sobie
1 Zob. m. in. wyroki w sprawach: C-135/83, Abels przeciwko The Adminis- przeciwko The Netherlands State, ECR[1985] 0511; C-151/84, Joan Roberts
trative Board of the Bedrijfsvereniging voor Metaalindustrie en de Electrotech- przeciwko Tate & Lyle Industries Limited. Reference for a preliminary ruling: Court
nische Industrie, ECR [1985] 0469; C-298/94, Anette Henke przeciwko Ge- of Appeal (England)  United Kingdom, ECR [1986] 00703; C-24/85, Jozef
meinde Schierke and Verwaltungsgemeinschaft Brocken, ECR [1996] I-4989; Maria Antonius Spijkers przeciwko Gebroeders Benedik Abattoir CV et Alfred
C-209/91, Anne Watson Rask and Kirsten Christensen przeciwko Iss Kantine- Benedik en Zonen BV, ECR [1986] 1119; C-319/94, Jules Dethier �quipement
service A/S., ECR [1992] I-5755; C-171/94 and C-172/94, Albert Mercx SA przeciwko Jules Dassy and Sovam SPRL, ECR [1998] I-1061; C-164/00,
and Patrick Neuhuys przeciwko Ford Motors Company Belgium SA., ECR [1996] Katia Beckmann przeciwko Dynamco Whichloe Macfarlane Ltd,. ECR [2002]
I-1253; C-186/83, Arie Botzen and others przeciwko Rotterdamsche Droog- I-04893; C-19/83, Knud Wendelboe przeciwko LJ Music, ECR [1985] 457;
dok Maatschappij BV., ECR [1985] 0519; C-13/95, Ayse S�zen przeciwko C-287/86, Landsorganisationen i Danmark for Tjenerforbudet i Danmark
Zehnacker Geb�udereinigung GmbH Krankenhausservice, ECR [1997] I-1259; przeciwko Ny Moelle Kro, ECR [1987] 5465; C-48/94, Ledernes Hovedor-
C-340/01, Carlito Abler and others przeciwko Sodexho MM Catering Gesell- ganisation, acting for Ole Rygaard przeciwko Dansk Arbejdsgiverforening, acting
schaft mbH, ECR [2003] I-14023; C-392/92, Christel Schmidt przeciwko for Strł Młlle Akustik A/S, ECR [1995] I-2745; C-472/93, Luigi Spano
Spar- und Leihkasse der fr�heren �mter Bordesholm, Kiel und Cronshagen., ECR and others przeciwko Fiat Geotech SpA and Fiat Hitachi Excavators SpA, ECR
[1994] I-1311; C-68/88, Komisja przeciwko Grecji, ECR [1989] 02965; [1995] I-4321; C-172/99, Oy Liikenne Ab przeciwko Pekka Liskoj�rvi and
C-237/84, Commission of the European Communities przeciwko Kingdom of Pentti Juntunen, ECR [2001] I-0745; C-101/87, P. Bork International A/S,
Belgium, ECR [1986] 1247; C-61/81, Komisja przeciwko Zjednoczonemu in liquidation przeciwko Foreningen of Arbejdsledere I Danmark, acting on behalf
Królestwu, ECR [1982] 02601; C-382/92, Komisja przeciwko Zjednoczonemu of Briger E. Petersen and Jens E. Olsen and others przeciwko Junckers Industrier
Królestwu, ECR [1994] I-2435; C-175/99, Didier Mayeur przeciwko Associa- A/S., ECR [1988] 3057; C-336/95, Pedro Burdalo Trevejo and Others przeciw-
tion Promotion de l Information messine, ECR [2000] I-7755; C-53/81, D.M. ko Fondo Garantia Salarial, ECR [1997] I-2115; C-343/98, Renato Collino
Levin przeciwko Staatssecretaris van Justitie, ECR [1982] 01035; C-262/88, and Luisella Chiappero przeciwko Telecom Italia SpA, ECR [2000] I-6659;
Dr. Sophie Redmond Stichting przeciwko Hendrikus Bartol i in. C-29/91, ECR C-305/94, Rotsart de Hertaing przeciwko Benoidt S.A. and IGC Housing Srevice,
[1992] I-3189, C-399/96, EuropiŁces SA przeciwko Wilfried Sanders and ECR [1996] I-5927; C-4/01, Serene Martin and Brian Willis przeciwko South
Automotive Industries Holding Company, ECR [1998] I-6965; C-324/86, Bank University, ECR [2003] I-12859; C-51/00, Temco Service Industries S.A.
Foreningen af Arbejdsledere i Danmark przeciwko Daddy s Dance Hall A/S., ECR przeciwko Samir Imzilyen and Others, ECR [2002] I-00969; C-135/83, The
[1988] 0739; C-105/84, Foreningen af Arbejdsledere i Danmark przeciwko A/ Administrative Board of the Bedrijfsvereniging voor de Metaalindustrie en de Elec-
S Danmols Inventar, ECR [1985] 02639; C-173/96 i C-247/96, Francisca trotechnische Industrie, ECR [1985] 0047.
S�nchez Hidalgo and Ohers przeciwko Asociación de Servicios Aser and Sociedad 2 Dyrektywa Rady 2001/23/WE z 12.03.2001 r. w sprawie zbliżania
Cooperativa Minerva and Horst Ziemann przeciwko Ziemann Sicherheit GmbH ustawodawstwa państw członkowskich w zakresie ochrony praw pra-
i Horst Bohn Sicherheitsdienst, ECR [1998] I-08237; C-127/96, Francisco cowników w razie przejścia przedsiębiorstw, zakładów pracy lub części
Hern�ndez Vidal SA przeciwko Prudencia Gómez P�rez, Mar�a Gómez P�rez and zakładów pracy (OJ z 2001r., L 82, s.16) (oryginalną wersją była Dyrekty-
Contratas y Limpiezas SL, ECR [1998] I-8179; C-234/98, G.C. Allen and wa Rady 77/187/EWG z 14.02.1977 r. w sprawie zbliżania ustawodawstwa
Others przeciwko Amalgamated Construction Co. Ltd., ECR [1999] I-8643; C- państw członkowskich w zakresie ochrony praw pracowników w razie
362/89, Giuseppe d Urso, Adriana Ventadori and others przeciwko Ercole Marelli przejścia przedsiębiorstw, zakładów pracy lub części zakładów pracy (OJ
Elettromeccanica Generale SpA and others, ECR [1991] I-4105; C-132/91, z 1977 r., L 61, s. 62, która została następnie zastąpiona przez Dyrektywę Rady
138/91 i 139/91, Grigorios Katsikas przeciwko Angelos Konstantinidis and 98/50/EWG z 29.06.1998 r. w sprawie zbliżania ustawodawstwa państw
Uwe Skrreb and Guenter Schroll przeciwko Steuereibetrieb Paetz & Co. Nachfolger członkowskich w zakresie ochrony praw pracowników w razie przejścia
BmbH, ECR [1992] I-06577; C-144/87 i 145/87, Harry Berg and Johannes przedsiębiorstw, zakładów pracy lub części zakładów pracy ( OJ z 1998 r.,
Theodorus Maria Busschers przeciwko Ivo Martin Besselsen, ECR [1988] 2559; L 201, s. 88).
C-179/83, Industriebond FNV and Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV) 3 Zob. art. 3 dyrektywy 2001/23.
Europejski Przegląd Sądowy sierpień 2006
46
GLOSY
podstawy do zwalniania pracowników, czy to przez zbywa- czej, niezależnie od tego, czy jest to działalność o charakterze
jącego, czy przejmującego. Postanowienie to nie stoi na prze- podstawowym, czy pomocniczym.
szkodzie zwolnieniom z powodów ekonomicznych, technicz- A zatem art. 1 ust. 1 dyrektywy zakłada, że możliwe jest
nych lub organizacyjnych, powodujących zmiany w stanie mówienie o przejściu przedsiębiorstwa, w sytuacji kiedy
zatrudnienia.4 przedsiębiorstwo zachowuje swoją tożsamość. Ustalenie tej
cechy następuje na podstawie wielu kryteriów wypracowa-
Koniecznym warunkiem, którego spełnienie leży u pod- nych w orzecznictwie przez Trybunał Sprawiedliwości.
staw stwierdzenia, że nastąpiło przejście przedsiębiorstwa
lub jego części, w granicach omawianej dyrektywy, jest wyka- Problem związany z ustaleniem pojęcia przejścia przed-
zanie, że przedsiębiorstwo to lub jego część zostało przejęte siębiorstwa był jednym z najtrudniejszych, z jakimi od czasu
w wyniku  prawnego przejęcia (legal transfer). A zatem, czy uchwalenia dyrektywy borykał się Trybunał Sprawiedliwo-
zostało dokonane na podstawie określonej, zgodnej z prawem ści. Związane z tą kwestią bogate orzecznictwo ukazało wie-
podstawie. Wynika to z treści art. 1 ust. 1 lit. a) Dyrekty- lość problemów i kontrowersji. Cytowany wyżej art. 1 ust. 1 lit
wy 2001/23, który stanowi, iż dyrektywa ma zastosowanie b) dodany do treści dyrektywy w 1998 r., uwzględniając do-
do każdego zbycia przedsiębiorstwa lub jego części innemu tychczasowy dorobek Trybunału Sprawiedliwości stwierdza,
pracodawcy w rezultacie prawnego przejęcia lub połączenia że jednym z koniecznych elementów, jakie należy brać pod
zakładów pracy5 (legal transfer or merger). Brak jest precyzyj- uwagę przy ocenie, czy nastąpiło przejście, jest zachowanie
nego określenia, co należy rozumieć przez pojęcie  prawnego tożsamości przedsiębiorstwa. Szczególne znaczenie ma w tej
przeniesienia własności . Porównanie różnych wersji języ- kwestii orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Jo-
kowych dyrektywy prowadzi do wniosku, że jest to termin zef Maria Antonius Spijkers przeciwko Gebroederes Benedik Abat-
stosunkowo szeroki. Podczas gdy określenia niemieckie, wło- toir C.V. and Alfred Benedik en Zonen B.V.,9 w którym Trybunał
skie, francuskie (vertragliche �bertragung, cessione contrattuale, sformułował katalog przesłanek, jakie należy mieć na uwa-
cession conventionnelle) sugerują, iż dotyczy ono przypadków dze, oceniając, czy doszło do przejścia. Trybunał podkreślił
przejścia dokonanego na podstawie umowy, to już wersja w nim, że dla stwierdzenia, czy nastąpiło przejście przedsię-
angielska  legal transfer czy duńska  overdragelse dają możli- biorstwa w rozumieniu art. 1 ust. 1 dyrektywy nie jest wystar-
wość rozszerzenia tego pojęcia o inne sytuacje, np. orzeczenia czające przejęcie samych składników majątkowych, lecz jest
sądowego. Trybunał zwrócił na ten fakt uwagę już w pierw- konieczne zachowanie tożsamości przedsiębiorstwa. W celu
szym z orzeczeń (w sprawie Abels6) dotykających tego tematu. stwierdzenia, że miało miejsce przejście przedsiębiorstwa,
W sprawie tej Trybunał podkreślił, iż w świetle powyższych należy ocenić wszystkie okoliczności charakterystyczne dla
różnic zakres analizowanego pojęcia nie może zostać określo- tego rodzaju transakcji. Decydujące znaczenie ma to, czy na-
ny jedynie na podstawie wykładni językowej. Jego znaczenie bywca kontynuuje lub podejmuje na nowo działalność tego
musi być określone w świetle struktury, celu dyrektywy oraz samego lub podobnego rodzaju. Oceniając każdy przypadek
jej miejsca w systemie prawa Wspólnoty w stosunku do prze- należy brać pod uwagę:
pisów dotyczących niewypłacalności. " typ przedsiębiorstwa lub zakładu;
W literaturze przedmiotu istnieje rozbieżność w zakresie " czy zostały zbyte składniki materialne, takie jak budynki
tłumaczenia omawianego pojęcia. Niektórzy z autorów uży- i ruchomości;
wają określenia cesja,7 inni natomiast posługują się terminem
 prawne przejęcie czy  prawny transfer bądz
też po prostu
 legalny transfer . Spotyka się również określenia  przejęcie
lub  przeniesienie na skutek umowy . A. Lachman wskazuje,
iż ten ostatni sposób tłumaczenia ogranicza przypadki przej-
ścia przedsiębiorstwa tylko do zdarzeń wynikających z umo-
4 Zob. art. 4 Dyrektywy 2001/23.
wy.8 Trafność tej uwagi potwierdza fakt, że analiza orzecz-
5 Cytowane za tłumaczeniem wersji oficjalnej w języku polskim, Dz. Urz.
nictwa Trybunału Sprawiedliwości prowadzi do wniosku, iż
UE z 2005 r., L 4, s. 98.
podstawą przejęcia może być zarówno umowa (kupna-sprze-
6 Orzeczenie z 7.02.1985 r. The Administrative Board of the Bedrijfsve-
daży, leasingu, dzierżawy czy najmu), jak i decyzja admini- reniging voor de Metaalindustrie en de Electrotechnische Industrie,
C-135/83, ECR [1985] 0047.
stracyjna, orzeczenie sądowe czy akt prawny.
7 Pojęcia tego używają A.M. Świątkowski, H. Wierzbińska, Dokumenty
Na potrzeby niniejszego opracowania używam terminu
z
ródłowe instytucji Wspólnot Europejskich w zakresie prawa socjalnego, Kraków
 prawne przejęcie , co ma wskazywać na przejęcie dokonane
1999, s. 519, 524. W publikacji A.M. Świątkowskiego, Restrukturyzacja
zgodnie z podstawą prawną. Moim zdaniem, takie określenie zakładu pracy, Kraków 2003, s. 163 autor ten wyjaśnia, iż zaakceptował
propozycję przetłumaczenia określenia legal transfer jako cesja, bowiem
pozwala na włączenie w jego zakres przejęcia, które nastąpiło
zamieszczone w wyżej powołanej publikacji tezy orzeczeń Europejskiego
zarówno na mocy umowy, jak i w następstwie innych zdarzeń
Trybunału Sprawiedliwości ilustrują przejęcie zakładu pracy w drodze
mających doniosłość prawną.
porozumień zawieranych na zasadzie dobrowolności między pracodaw-
Artykuł 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy stanowi, że przejęcie cami przekazującymi i przejmującymi zakłady.
8 A. Lachman, Pojęcie transferu przedsiębiorstwa w dyrektywie Unii Europejskiej
następuje wówczas, gdy dochodzi do przekazania przedsię-
nr 77/187 w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości,
biorstwa z zachowaniem tożsamości podmiotu gospodarcze-
 Przegląd Prawa Europejskiego 2001/2, s. 76.
go (retains its idetity) rozumianego jako zorganizowany zespół
9 Wyrok w sprawie C-24/85, Jozef Maria Antonius Spijkers przeciwko Gebroe-
zasobów, mający na celu prowadzenie działalności gospodar- ders Benedik Abattoir CV et Alfred Benedik en Zonen BV, ECR [1986] 1119.
Europejski Przegląd Sądowy sierpień 2006
47
GLOSY
" wartość składników niematerialnych w chwili transferu; Securicor zatrudniał 306 pracowników, z których 295
" czy większość pracowników została przejęta przez nowe- pracowało wyłącznie przy kontroli pasażerów. Pracownicy
go pracodawcę; zatrudnieni przy tej kontroli odbyli przynajmniej czteroty-
" czy została przejęta obsługa klientów przedsiębiorstwa; godniowe specjalne szkolenie, musieli także przejść egzamin
" stopień podobieństwa między działalnością prowadzoną młodszego agenta ochrony lotniczej i uzyskać upoważnienie
przed i po zbyciu przedsiębiorstwa; od władz publicznych na dokonywanie kontroli. Przy wyko-
" ewentualną przerwę w działalności przedsiębiorstwa. nywaniu działań kontrolnych w stosunku do pasażerów pod-
legali oni właściwym służbom Bundesgrenzschutz (federalna
Są to elementy, które muszą być ocenione całościowo w kon- służba ochrony granic).
tekście konkretnej sprawy i żaden z nich samodzielnie nie może Pismem z 5.06.2003 r. BMI powiadomiło Securicor, że sto-
być podstawą rozstrzygnięcia tej sprawy. Sam fakt, że przejęcie sunki zobowiązaniowe wynikające z udzielonego zamówienia
nie obejmuje majątkowych składników zakładu, nie wyklucza na kontrolę pasażerów na terenie lotniska D�sseldorf nie zo-
uznania, iż nastąpiło przejście części zakładu pracy. staną przedłużone po 31.12.2003 r. Natomiast 16.09.2003 r.
Katalog przesłanek wskazanych przez Trybunał Spra- poinformowało Securicor o udzieleniu tego zamówienia fir-
wiedliwości w cytowanym orzeczeniu nie jest wyczerpujący. mie K�tter.
Każda sprawa musi być oceniana indywidualnie i tak też na- Odpowiadając na wniosek Securicoru, zarząd K�tter zło-
leży oceniać okoliczności charakteryzujące daną transakcję. żył deklarację, że nie jest zainteresowany przejęciem zakładu.
Zarówno brak danej okoliczności wśród tych wskazanych Ponadto, pismem z 17.11.2003 r. K�tter powiadomił Securi-
w sprawie Spijkers, jak i zaistnienie nowej przesłanki nie mogą cor, że zamierza przejąć jego pracowników w bardzo ograni-
wykluczać, że w stanie faktycznym konkretnej sprawy będą czonym zakresie.
one mogły być uznane za istotne na tyle, by stanowić o zacho- Securicor rozwiązał umowy ze wszystkimi pracownikami
waniu tożsamości przedsiębiorstwa. zatrudnionymi przy zamówieniu udzielonym przez niemieckie
Wymienione w sprawie Spijkers przesłanki należy trak- władze państwowe, m.in. pismami z 26. 11.2003 r. rozwiązał
tować jako wskazówki dla sądów orzekających w konkret- za wypowiedzeniem ze skutkiem na dzień 31.12.2003 r. umo-
nych sprawach, pozwalające na prawidłową ocenę zebranego wy o pracę wiążące go odpowiednio z N. G�ney-G�rres oraz
w sprawie materiału. G. Demir.
W wielu póz
niejszych orzeczeniach Trybunał Sprawiedli- 31.12.2003 r. Securicor zaprzestał sprawowania na terenie
wości odwoływał się do sprawy Spijkers i rozstrzygając indy- lotniska D�sseldorf kontroli powierzonej mu przez niemie-
widualne przypadki precyzował pojęcie tożsamości przedsię- ckie władze państwowe.
biorstwa. Ostatnim z orzeczeń wydanych w tej kwestii przez Począwszy od 1.01.2004 r. firma K�tter  na podstawie
Trybunał było orzeczenie z 15.12.2005 r. w sprawie Nurten umowy zawartej z niemieckimi władzami państwowymi  za-
G�ney-G�rres, Gul Demir przeciwko Securicor Aviation (Germany) pewniała kontrolę pasażerów korzystających z tego lotniska
Ltd, K�tter Aviation Security GmbH & Co KG.10 oraz ich bagaży. Przedmiot umowy był w głównych zarysach
identyczny z przedmiotem zamówienia udzielonego Securi-
corowi. K�tter wykorzystywał również należące do niemiec-
Stan faktyczny sprawy
kich władz państwowych urządzenia bezpieczeństwa lotni-
Okoliczności faktyczne sprawy przedstawiały się na- czego.
stępująco. Powódki N. G�ney-G�rres oraz G. Demir były Firma K�tter przejęła w tym samym dniu 167 pracowni-
zatrudnione przez firmę Securicor na czas nieokreślony, ków zatrudnionych wcześniej przez Securicor, wśród nich
w charakterze pracowników ochrony odpowiedzialnych za nie było jednak N. G�ney-G�rres i G. Demir. Pracownicy
kontrolę pasażerów i ich bagaży na terenie lotniska D�ssel- przejęci przez K�tter i zatrudnieni do kontroli pasażerów
dorf. Zgodnie z postanowieniami umowy zawartej 5.04.2000 zostali również poddani nadzorowi właściwych służb Bun-
r. z niemieckimi władzami państwowymi, reprezentowanymi desgrenzschutz.
przez Bundesministerium des Inneren (federalne minister- Postępowania przed sądem krajowym dotyczyły kwestii,
stwo spraw wewnętrznych, dalej jako BMI), Aviation Defen- czy rozwiązanie za wypowiedzeniem przez Securicor na
ce International Germany Ltd było zobowiązane do kontroli 31.12.2003 r. umów o pracę zakończyło stosunki pracy mię-
pasażerów i ich bagaży na terenie lotniska D�sseldorf zgod- dzy powódkami, a Securicorem lub między nimi, a K�tter,
nie z postanowieniami ż 29 c ust. 1 zd. trzecie ustawy o ru- czy też, przeciwnie, z uwagi na to, że to rozwiązanie za wypo-
chu lotniczym (Luftverkehrsgesetz) w wersji z 27.03.1999 r. wiedzeniem wchodziło w ramy przejęcia przedsiębiorstwa,
(BGBl. 1999 I, s. 550). Securicor przejął realizację tej umowy,
która wygasała 31.12.2003 r. Zgodnie z jej postanowieniami
niemieckie władze państwowe oddały do dyspozycji Secu-
ricoru urządzenia bezpieczeństwa lotniczego niezbędne do
przeprowadzania kontroli pasażerów, m.in. bramki wykrywa-
jące, przenośnik wyposażony w automatyczny system kon-
troli promieniami Roentgena (urządzenie do kontroli bagażu
10 Wyrok w sprawie C-232/04, Nurten G�ney-G�rres, Gul Demir przeciwko
i urządzenia prześwietlające), ręczne wykrywacze metalu,
Securicor Aviation (Germany) Ltd, K�tter Aviation Security GmbH & Co KG,
a także wykrywacze materiałów wybuchowych. dotychczas niepublikowany, www.curia.eu.int
Europejski Przegląd Sądowy sierpień 2006
48
GLOSY
drugą stroną stosunków pracy stała się firma K�tter. Odpo- nie w sytuacji, gdy przy przeprowadzaniu kontroli pasażerów
wiedz
na te pytania, zdaniem sądu, zależy od wykładni poję- na lotniskach wykonawca korzysta z udostępnionych mu
cia  przejęcie przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 1 dyrek- przez zleceniodawcę wykrywaczy metali w postaci bramek,
tywy 2001/23. jak również ręcznych wykrywaczy metali i urządzeń prze-
Sąd krajowy wskazał, że zgodnie z orzecznictwem Try- świetlających?
bunału fakt przejęcia składników przedsiębiorstwa przez Po zapoznaniu się ze sprawą rzecznik generalny P. Ma-
podmiot, któremu udzielono zamówienia, stanowi jedną duro w konkluzji wydanej przez siebie opinii stwierdził, że
z okoliczności charakteryzujących przejście zakładu. Sąd w przypadku udzielenia nowego zlecenia bez przekazania
ten powziął wątpliwość, czy prawo wspólnotowe pozwala przez jednego usługodawcę na drugiego usługodawcę zespo-
uzależnić istnienie przejęcia składników przedsiębiorstwa łu składników przedsiębiorstwa, ocena przejścia przedsię-
od ich samodzielnego gospodarczego wykorzystania, któ- biorstwa z jednego usługodawcy na drugiego, w rozumieniu
re to kryterium zostało wprowadzone przez orzecznictwo art. 1 dyrektywy nie powinna być dokonywana na podstawie
Bundesarbeitsgericht (federalny sąd pracy). Zdaniem sądu ustalenia, że składniki te zostały przekazane usługodawcy do
krajowego, dla rozwiązania sporu rozstrzygające będzie to, własnego używania, lecz na podstawie innych czynników ani-
czy zostało dokonane przejęcie przez K�tter od Securicoru żeli to przekazanie, to znaczy takich, które leżą bezpośrednio
urządzeń bezpieczeństwa lotniczego, stanowiących składni- w sferze usługodawcy, jak np. przejście istotnej części kom-
ki przedsiębiorstwa, w szczególności bramek, przenośników petencji personelu.
wyposażonych w automatyczny system kontroli promieniami Trybunał Sprawiedliwości uznał, że w rozumieniu art. 1
Roentgena (urządzeń do kontroli bagażu) oraz ręcznych wy- ust. 1 lit. b) dyrektywy  przejście następuje wtedy, kiedy
krywaczy metalu, a także wykrywaczy materiałów wybucho- przejmowana jest jednostka gospodarcza, która zachowuje
wych. Sąd krajowy uważał, że urządzenia te nie są przedmio- swoją tożsamość, oznaczającą zorganizowane połączenie za-
tem samodzielnego gospodarczego wykorzystania w takim sobów, którego celem jest prowadzenie działalności gospodar-
zakresie, w jakim ich konserwacja spoczywała na dających czej, bez względu na to, czy jest to działalność podstawowa,
zlecenie niemieckich władzach państwowych, które były zo- czy pomocnicza . Zgodnie z motywem czwartym dyrektywy
bowiązane do pokrywania związanych z tym kosztów. Wyko- 98/50 uściślenie to zostało wprowadzone dla sprecyzowania
nawcy ci nie mieli możliwości wykorzystania tych urządzeń pojęcia przejęcia.
na własny rachunek. Nie mogli osiągać z tego ani żadnych Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, Dyrektywa
dodatkowych korzyści gospodarczych, ani wpływać na cha- 2001/23 zapewnia ciągłość stosunków pracy istniejących
rakter i rozmiar wykorzystania tych urządzeń. Ponadto, spe- w obrębie jednostki gospodarczej niezależnie od zmiany
cyfikacja udzielonego zamówienia publicznego przewidywała własności. Decydującym kryterium dla ustalenia, czy mia-
obowiązek używania tych właśnie urządzeń. ło miejsce przejście w rozumieniu tej dyrektywy, jest za-
W tych okolicznościach Arbeitsgericht D�sseldorf posta- tem ustalenie, czy ta jednostka zachowuje swą tożsamość,
nowił zawiesić postępowanie i postawić Trybunałowi nastę- co zdaniem Trybunału wynika w szczególności z faktycz-
pujące pytania: nej kontynuacji funkcjonowania albo jego wznowienia. Aby
" Czy przy ocenie istnienia przejścia przedsiębiorstwa było możliwe zastosowanie Dyrektywy 2001/23, przejście
na podstawie art. 1 dyrektywy 2001/23/WE w przypadku powinno jednak obejmować jednostkę gospodarczą zorgani-
udzielenia nowego zamówienia i przy dokonaniu całościowej zowaną w sposób stały, której działalność nie ogranicza się
oceny przesłanką dla stwierdzenia, że składniki przedsiębior- do wykonania określonego zadania. Pojęcie jednostki odsyła
stwa przeszły z pierwotnego wykonawcy na nowego wyko- zatem do zorganizowanej zbiorowości osób i składników po-
nawcę stanowi  niezależnie od kwestii stosunków własnoś- zwalających na prowadzenie działalności gospodarczej, która
ciowych  wymóg, by dokonano przekazania tych składników realizuje określony cel.
temu ostatniemu do samodzielnego gospodarczego wykorzy- Trybunał uznał, że w celu stwierdzenia, czy przesłanki
stania? Czy dla stwierdzenia przejęcia składników przedsię- przejęcia jednostki gospodarczej zorganizowanej w sposób
biorstwa jest wobec tego konieczne, aby wykonawcy dano stały zostały spełnione, należy wziąć pod uwagę wszystkie
prawo do rozstrzygania o sposobie użytkowania tych składni- okoliczności faktyczne charakteryzujące dane zachowanie,
ków zgodnie z jego własnym interesem gospodarczym? Czy do których zalicza się w szczególności rodzaj przedsiębior-
należy wobec tego dokonać rozróżnienia pomiędzy sytuacją, stwa lub zakładu, o który chodzi, przejęcie lub brak przejęcia
w której składniki przedsiębiorstwa dającego zlecenie stano- składników majątkowych, takich jak budynki i ruchomości,
wią  przedmiot świadczenia wykonawcy, a sytuacją, w której wartość składników niematerialnych w chwili przejęcia,
stanowią one  narzędzie świadczenia wykonawcy? przejęcie lub brak przejęcia większości pracowników przez
W przypadku udzielenia twierdzącej odpowiedzi Trybu- nowego pracodawcę, przejęcie lub brak przejęcia klientów,
nału na pierwsze pytanie: a także stopień podobieństwa działalności prowadzonej przed
a) czy jest wykluczone stwierdzenie oddania składników i po przejęciu oraz czas ewentualnego zawieszenia tej działal-
przedsiębiorstwa do samodzielnego gospodarczego wykorzy- ności. Jednak okoliczności te stanowią tylko pojedyncze ele-
stania w sytuacji, gdy są one przez zleceniodawcę oddane tyl- menty oceny, która musi być dokonana całościowo i stąd nie
ko do użytku wykonawcy, a bieżąca konserwacja włącznie ze mogą być one oceniane osobno.
związanymi z tym kosztami obciąża zleceniodawcę? Zdaniem Trybunału, sąd krajowy w swej analizie okolicz-
b) czy ma miejsce samodzielne gospodarcze wykorzysta- ności faktycznych charakteryzujących zachowanie, którego
Europejski Przegląd Sądowy sierpień 2006
49
GLOSY
dotyczy spór, powinien uwzględnić rodzaj przedsiębiorstwa
Komentarz
czy zakładu, o który chodzi. Wynika stąd, że waga poszcze-
gólnych kryteriów charakteryzujących fakt przejęcia w ro- Komentowane orzeczenie nie odchodzi od dotychczasowej
zumieniu dyrektywy 2001/23 musi się różnić w zależności linii orzeczniczej przyjętej przez Trybunał Sprawiedliwości
od prowadzonej działalności, tj. metod produkcji lub eksplo- w zakresie precyzowania pojęcia tożsamości przedsiębior-
atacji, które są wykorzystywane w danym przedsiębiorstwie, stwa. Mimo że w bogatym orzecznictwie Trybunału trudno
zakładzie lub w części zakładu. doszukiwać się definicji tego terminu, analiza poszczególnych
Odnosząc się do pytań postawionych przez sąd krajowy spraw pozwala na wniosek, iż o zachowaniu tożsamości przed-
Trybunał uznał, że mają one na celu określenie przesłanek, siębiorstwa możemy mówić w sytuacji, gdy nowy pracodaw-
po spełnieniu których można stwierdzić, iż został zrealizo- ca kontynuuje działalność swego poprzednika bądz
wznawia
wany jeden z tych elementów, które się uwzględnia, w tym ją po określonym czasie. Tezę taką, na podstawie założenia
przypadku element dotyczący przejścia składników przed- przyjętego w sprawie Spijkers postawił Trybunał w sprawie
siębiorstwa. Sąd krajowy pytał bowiem, czy ustalenie istnie- Ayse S�zen.11 Zdaniem Trybunału o zachowaniu tożsamości
nia przejścia składników przedsiębiorstwa jest uzależnione będziemy mogli powiedzieć wówczas, gdy przejęciu ulegnie
od spełnienia warunku, zgodnie z którym składniki te zostają nie tylko przedsiębiorstwo działające w sposób nieprzerwa-
zbyte w celu samodzielnego gospodarczego wykorzystania. ny, ale również w sytuacji przejęcia przedsiębiorstwa, które
Rozstrzygając powyższą kwestię, Trybunał przypomniał, w chwili dokonywania przejęcia chwilowo nie funkcjonuje.
że z samego sformułowania art.1 dyrektywy 2001/23 wynika, Tak też orzekł Trybunał w sprawie Ny Młlle Kro,12 uznając,
iż zakres jej stosowania obejmuje wszystkie przypadki zmia- że czasowe zamknięcie przedsiębiorstwa w szczególności,
ny, w ramach stosunków zobowiązaniowych, osoby fizycznej jeżeli jest to przedsiębiorstwo sezonowe, nie stoi na przeszko-
lub prawnej odpowiedzialnej za prowadzenie przedsiębior- dzie uznaniu, iż dokonane zostało przejęcie. Można wów-
stwa lub zakładu, która z tego tytułu przejmuje obowiązki czas przyjąć, że jest to przedsiębiorstwo działające. Podobnie
pracodawcy w stosunku do pracowników przedsiębiorstwa w sprawie Bork13 Trybunał przyjął, że okoliczność tymczaso-
lub zakładu, zaś nie ma znaczenia, czy została przeniesiona wego zamknięcia przedsiębiorstwa, co wiązało się z absencją
własność składników majątkowych. pracowników, nie może samodzielnie stanowić o uznaniu,
Dlatego też zdaniem Trybunału, kontynuowanie samo- iż w danej sprawie nie zaszło przejście przedsiębiorstwa.
dzielnego, gospodarczego wykorzystania składników przed- W szczególności, gdy przedsiębiorstwo było zamknięte tylko
siębiorstwa przejętych przez wykonawcę nie jest elemen- na krótki okres, który zbiegał się ponadto z okresem świąt
tem decydującym przy ocenie, czy miało miejsce przejęcie Bożego Narodzenia i Nowego Roku.
składników przedsiębiorstwa. Kryterium takie nie wynika W orzecznictwie podkreśla się, że dla określenia, czy
ani z brzmienia dyrektywy 2001/23, ani z jej celów, któ- przedsiębiorstwo zachowało swoją tożsamość, konieczne jest
re polegają na zapewnieniu ochrony pracowników w razie uwzględnienie zarówno elementów materialnych, jak i per-
zmiany przedsiębiorstwa lub zakładu oraz na wprowadza- sonalnych. Sam fakt, że przejęcie nie obejmuje majątkowych
niu rynku wewnętrznego. A zatem okoliczność, że składniki składników zakładu, nie wyklucza uznania, iż nastąpiło przej-
majątkowe zostają przejęte przez nowego wykonawcę, ale ście części zakładu pracy.14 Związanie zakładu pracy z prowa-
nie zostają mu jednocześnie przekazane do samodzielnego dzeniem konkretnej działalności gospodarczej pozwoliło na
gospodarczego wykorzystania, nie może prowadzić ani do uznanie, że częścią zakładu pracy jest wykonywanie np. prac
wykluczenia istnienia przejęcia składników przedsiębior- porządkowych (w sprawie Christel Schmidt15), zadań związanych
stwa, ani przejścia przedsiębiorstwa w rozumieniu dyrek- z dystrybucją i sprzedażą samochodów (w sprawie Albert
tywy 2001/23. Mercx and Patrick Neuhuys16) czy też sprawowaniem nadzoru
Biorąc powyższe pod uwagę, na pierwsze pytanie posta- (w sprawie Francisca S�nche and Horst Ziemann17).
wione przez sąd krajowy Trybunał odpowiedział, że art. 1
dyrektywy 2001/23 należy interpretować w taki sposób, że
 przy stosowaniu tego przepisu do oceny istnienia przejęcia
przedsiębiorstwa lub zakładu w sytuacji ponownego udziele-
11 Wyrok w sprawie C-13/95, Ayse S�zen przeciwko Zehnacker Geb�udereini-
nia zamówienia oraz w ramach całościowej oceny  stwier- gung GmbH Krankenhausservice, ECR [1997] I-1259.
12 Wyrok w sprawie C-287/86, Landsorganisationen i Danmark for Tjenerforbu-
dzenie, iż przejęcie składników przedsiębiorstwa nastąpiło
det i Danmark przeciwko Ny Moelle Kro, ECR [1987] 5465.
w celu samodzielnego gospodarczego wykorzystania, nie sta-
13 Wyrok w sprawie C-101/87, P. Bork International A/S, in liquidation przeciwko
nowi warunku koniecznego dla stwierdzenia, że nowy wyko-
Foreningen of Arbejdsledere I Danmark, acting on behalf of Briger E. Petersen, and
nawca przejął te składniki od wykonawcy pierwotnego. Jens E. Olsen and others przeciwko Junckers Industrier A/S, ECR [1988] 3057.
14 Wyrok w sprawie C-24/85, Jozef Maria Antonius Spijkers przeciwko Gebroed-
Trybunał podkreślił, że do sądu krajowego należy usta-
ers Benedik Abattoir CV et Alfred Benedik en Zonen BV, ECR [1986] 1119.
lenie, czy w sprawie rozpoznawanej przed sądem krajo-
15 Wyrok w sprawie C-392/92, Christel Schmidt przeciwko Spar- und Leihkasse
wym dokonano przejęcia przedsiębiorstwa lub zakładu,
der fr�heren �mter Bordesholm, Kiel und Cronshagen, ECR [1994] I-1311.
przypominając, że przejęcie składników przedsiębiorstwa 16 Wyrok w sprawach: C-171/94 i C-172/94, Albert Mercx and Patrick Neu-
huys przeciwko Ford Motors Company Belgium SA., ECR [1996] I-1253.
stanowi tylko częściowy aspekt całościowej oceny, któ-
17 Wyrok w sprawie C-173/96, Francisca S�nchez Hidalgo and Ohers przeciw-
rej musi dokonać sąd krajowy badając istnienie przejęcia
ko Asociación de Servicios Aser and Sociedad Cooperativa Minerva and Horst
przedsiębiorstwa lub zakładu w rozumieniu art. 1 dyrek-
Ziemann przeciwko Ziemann Sicherheit GmbH i Horst Bohn Schierheitsdienst,
tywy 2001/23. C-247/96, ECR [1998] I-08237.
Europejski Przegląd Sądowy sierpień 2006
50
GLOSY
Stanowisko takie było kwestionowane, w szczególności decydujących o przejściu powinien być zróżnicowany w za-
w literaturze niemieckiej, w której wskazywano, że jest ono leżności od prowadzonej przez dany zakład działalności lub
nieuzasadnione z ekonomicznego i socjalnego punktu widze- nawet produkcji czy metod działania. Jeżeli pewna jednost-
nia oraz prowadzi do naruszenia zasady pewności prawa. Na- ka zdolna jest, w niektórych sektorach, do wykonywania
łożenie na podmiot przejmujący zadania obowiązku dalszego swoich funkcji bez istotnych aktywów materialnych lub
zatrudniania pracowników, z którymi stosunek pracy nawiązał niematerialnych, to zachowanie przez nią tożsamości nie
dotychczasowy pracodawca, może stanowić z jednej strony może zależeć od przejęcia tych aktywów. Z uwagi na fakt,
poważną przeszkodę w rozwoju i innowacyjności, z drugiej że przy prowadzeniu określonego rodzaju działalności gru-
zaś nie jest wykluczone, iż uszczerbek poniesie dotychcza- pa pracowników o określonych kwalifikacjach zaangażowa-
sowy pracodawca, zmuszony do przekazania pracowników nych w pracę o stałym charakterze (permanent basis) może
mających ukształtowane doświadczenie i wykształcenie, a za- konstytuować podmiot gospodarczy, to musi być ona uzna-
tem stanowiących istotny kapitał przy budowie przedsiębior- wana za jednostkę zdolną do zachowania swojej tożsamości
stwa.18 po nastąpieniu przejęcia przedsiębiorstwa, w sytuacji gdy
Europejski Trybunał Sprawiedliwości uwzględniając sta- nowy pracodawca przejmuje większą część owych pracow-
nowisko doktryny, w orzeczeniu Ayse S�zen19 uznał, że przej- ników. W tych okolicznościach nowy pracodawca przejmuje
ście przedsiębiorstwa może dotyczyć tylko stabilnej ekono- główną część jego aktywów umożliwiających mu prowadze-
micznie jednostki, której działalność nie ogranicza się jedynie nie działalności lub pewnego rodzaju działalności swego po-
do zrealizowania jednej umowy o wykonanie określonych przednika w sposób stały.
prac. Jednocześnie stwierdził, że tożsamość przedsiębiorstwa W sprawie Oy Liikenne Ab22 Trybunał Sprawiedliwości
kształtują inne czynniki, takie jak siła robocza, jego personel podkreślił konieczność rozróżnienia pomiędzy przedsiębior-
zarządzający, sposób organizacji pracy, metody funkcjonowa- stwami działającymi na podstawie czynnika ludzkiego i taki-
nia czy dostępne środki działania. mi, które takiego oparcia nie mają. Rozstrzygając tę sprawę
Termin  podmiot gospodarczy odnosi się do zorganizo- Trybunał powtórzył na podstawie założeń przyjętych w spra-
wanej grupy osób i aktywów umożliwiających działalność wie S�zen, że w pewnych sektorach, w których działalność
ekonomiczną, która zakłada osiągnięcie konkretnego celu.20 opiera się zasadniczo na sile roboczej (in certain sectors in which
Dlatego też za zakład pracy będzie mógł być uznany pod- activities are based essentially on manpower) grupa pracowników
miot, który wykonuje zadania wiążące się z powtarzalnością zatrudnionych w ramach wspólnej działalności o stałym cha-
czynności wykonywanych przez pracowników, co decyduje rakterze może konstytuować podmiot gospodarczy. A zatem
o możliwości ich stałego zatrudniania. kontynuowanie działalności plus przejęcie większości wy-
W orzecznictwie Trybunału zaznaczyły się dwa podejścia kwalifikowanych pracowników wyznaczonych do wykony-
do kwestii przejścia przedsiębiorstwa. Jedno z nich zakładało, wania określonego działania pociąga za sobą przejęcie zorga-
że o przejściu można mówić tylko wtedy, gdy przejmowany nizowanej jednostki.
jest zakład pracy w ujęciu przedmiotowym, np. nieruchomości Wydaje się, że w tym orzeczeniu Trybunał wprowadził
czy maszyny niezbędne do wykonywania danej działalności, pewnego rodzaju hierarchię pomiędzy dwoma kryteriami,
po drugie  gdy przejęciu podlega jedynie sama działalność. decydującymi o przejściu przedsiębiorstwa, a mianowicie
Kładzenie nacisku na stronę przedmiotową przedsiębior- przejęciem środków materialnych i przejęciem siły roboczej.
stwa było widoczne w szczególności we wcześniejszych Dla Trybunału przejęcie większej części pracowników jest
orzeczeniach Trybunału. Przykładem może być sprawa Ry- jedynie elementem uzupełniającym, branym pod uwagę tyl-
gaard,21 w której Trybunał uznał, że przejście może zajść na ko w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo może funkcjonować bez
warunkach określonych dyrektywą tylko wtedy, gdy dotyczy istotnych środków materialnych.
zasadniczych składników przedsiębiorstwa umożliwiających
kontynuowanie działalności przejmowanego. A zatem nie bę-
dzie miało ono miejsca, gdy przejmowany jedynie udostępnia
nowemu kontrahentowi pewnych pracowników i materiały
w celu wykonania określonych prac.
Cytowana już wyżej sprawa S�zen wyznaczyła punkt
zwrotny w tworzeniu pojęcia przejścia przedsiębiorstwa, na
rzecz poglądu, zgodnie z którym przejście przedsiębiorstwa
może mieć miejsce w sytuacji przeniesienia jedynie jego
18 A. Tomanek, Przejście zakładu pracy na innego pracodawcę, Wrocław 2002.
działalności. W tej sprawie Trybunał Sprawiedliwości stwier- 19 Wyrok w sprawie C-13/95, Ayse S�zen przeciwko Zehnacker Geb�udereini-
gung GmbH Krankenhausservice, ECR [1997] I-1259.
dził, że aczkolwiek przejęcie zasobów materialnych jest tyl-
20 Wyrok w sprawie C-173/96, Francisca S�nchez Hidalgo and Ohers przeciw-
ko jednym z kryteriów, które powinny być brane pod uwagę
ko Asociación de Servicios Aser and Sociedad Cooperativa Minerva and Horst
przez sąd krajowy przy ocenie, czy rzeczywiście dokonało się
Ziemann przeciwko Ziemann Sicherheit GmbH i Horst Bohn Sicherheitsdienst,
przejście przedsiębiorstwa, to brak przeniesienia takich zaso- C-247/96, ECR [1998] I-08237.
21 Wyrok w sprawie C-48/94, Ledernes Hovedorganisation, acting for Ole Ry-
bów nie może sam przez się wykluczać jego istnienia. Oce-
gaard przeciwko Dansk Arbejdsgiverforening, acting for Strł Młlle Akustik A/S,
niając fakty charakteryzujące daną transakcję sąd powinien
ECR [1995] I-2745.
mieć na uwadze również rodzaj danego przedsiębiorstwa.
22 Wyrok z 25.01.2001 r., Oy Liikenne Ab przeciwko Pekka Liskoj�rvi and Pentti
Należy zauważyć, że stopień ważności każdego z kryteriów Juntunen, C-172/99, ECR [2001] I-0745.
Europejski Przegląd Sądowy sierpień 2006
51
GLOSY
Wymóg przejęcia zasobów przedsiębiorstwa został podstawie określonych środków materialnych, np. pomiesz-
w pewien sposób zmodyfikowany w sprawach Allen23 i Abler.24 czeń czy urządzeń, od tej, w której opiera się w zasadniczej
Pierwsza z nich była związana z przejściem przedsiębiorstwa części na wykwalifikowanej sile roboczej. Przy ocenie, czy
dokonanym w górnictwie. Sektor ten nie został uznany przez mamy do czynienia z przejęciem przedsiębiorstwa, to właś-
Trybunał za opierający się zasadniczo na sile roboczej, z uwagi nie te przesłanki powinny być brane w szczególności pod
na to, iż wymaga wykorzystania w znacznej mierze środków uwagę. Jak wynika z analizy przytoczonych spraw, orzeczni-
materialnych. Jednakże fakt, iż tego rodzaju środki nie przeszły ctwo Trybunału Sprawiedliwości w kwestii okoliczności, ja-
na własność podmiotu przejmującego, a były przez niego tyl- kie należy uwzględniać przy ocenie, czy doszło do przejścia,
ko wykorzystywane do wykonania określonych prac, Trybunał zmierza w kierunku ograniczenia przypadków, w których
uznał za bez znaczenia dla zaistnienia przejścia. w celu dokonania przejęcia jest konieczne przeniesienie środ-
Sprawa Abler związana była z wykonywaniem usług ca- ków materialnych. Jest to raczej redukcja niż eliminacja tego
teringowych na terenie szpitala. Zdaniem Trybunału w sek- typu sytuacji, w każdym jednak razie, jeżeli jednak kryterium
torze, w którym działalność bazuje głównie na wyposażeniu, przejęcia elementów materialnych jest brane pod uwagę, nie
nieprzejęcie przez nowego kontrahenta zasadniczej części może się ono stać tylko i wyłącznie prostą i jedyną przesłan-
personelu, którą zatrudniał jego poprzednik do wykonywania ką dla określenia, czy konkretny przypadek będzie podlegał
tej samej działalności, nie jest wystarczające do wykluczenia ochronnym przepisom dyrektywy.
istnienia przejęcia przedsiębiorstwa. Nieistotny w sprawie Przenosząc rozważania na grunt polski, należy zauważyć,
jest fakt, że właścicielem udostępnianych pomieszczeń oraz że art. 231 k.p. nie definiuje pojęcia  przejście przedsiębior-
sprzętu nie był poprzedni kontrahent, gdyż zgodnie ze stanem stwa . W literaturze i orzecznictwie proponowane są różne
faktycznym doszło jedynie do zmiany wykonawcy usług, któ- ujęcia tej instytucji. Według Z. Hajna przejście zakładu pracy
ry te środki wykorzystywał w swojej działalności na podsta- lub jego części na innego pracodawcę polega na tym, że zakład
wie umowy zawartej z ich właścicielem. Trybunał stwierdził ten lub jego część przechodzi z posiadania jednego podmiotu
bowiem, że dyrektywa jest stosowana zawsze w kontekście (dotychczasowy pracodawca) w posiadanie innego podmio-
stosunków umownych, gdy zachodzi zmiana osoby fizycznej tu, który w związku z tym staje się pracodawcą przejętych
lub prawnej odpowiedzialnej za prowadzenie przedsiębior- pracowników (nowy pracodawca). W zakres tego pojęcia nie
stwa i wchodzącej w obowiązki pracodawcy względem pra- wchodzą przypadki zmiany właściciela zakładu, jeżeli zmia-
cowników przedsiębiorstwa, niezależnie od własności mająt- na w sferze własności nie pociąga za sobą skutków w zakresie
ku, który ono wykorzystuje. Dla zastosowania dyrektywy nie podmiotowości prawnej, tzn. nie zmienia się podmiot mający
jest konieczne istnienie bezpośredniego stosunku umownego tytuł prawny do zakładu.25
pomiędzy przejmującym i przejmowanym: przejęcie może We wcześniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego kła-
się dokonać pomiędzy pośrednikiem trzeciej strony, takiej jak dziono szczególny nacisk na przejęcie zakładu pracy w zna-
właściciel lub osoba wnosząca kapitał. czeniu przedmiotowym, marginalizując problem zachowania
Orzeczenia w sprawie Allen i Abler ograniczyły możliwość tożsamości przedsiębiorstwa. Można tu przytoczyć wyrok
unikania zastosowania dyrektywy w stosunku do przedsię- Sądu Najwyższego z 29.08.1995 r. (I PRN 38/95),26 w któ-
biorstw, które są zaangażowane w działalność wymagającą rym Sąd ten stwierdził, że pojęcie przejęcia łączy się z przej-
wykorzystania w znacznej mierze środków materialnych. ściem zakładu pracy rozumianego przedmiotowo (prze-
W sytuacji gdy do wykonywania danej działalności będą de wszystkim jako składniki majątkowe przedsiębiorstwa,
konieczne środki materialne i działalność nowego kontra- w którym świadczona jest praca, ale też jako ogół zadań) na
henta będzie taka sama jak jego poprzednika, należy uznać, inna osobę, czyli na innego pracodawcę. Możliwość przejęcia
że dyrektywa będzie miała prawdopodobnie zastosowanie. zadań czy funkcji łączono we wcześniejszym orzecznictwie
Z orzeczenia tego wynika mile widziane ograniczenie oko- z przekształceniami zakładów pracy realizujących cele spo-
liczności, w których poprzednio stawiane przez Trybunał łeczne polityczne czy gospodarcze. Najnowsze orzeczenia
wymagania odnośnie do przejęcia składników majątkowych wskazują, że Sąd Najwyższy podejmuje próby interpretacji
traktowało się jako warunek si ne qua non przejęcia przedsię- przepisów prawnych dotyczących przejęcia przedsiębiorstwa
biorstwa. w kontekście zachowania jego tożsamości. Początkowo zapad-
Tym samym tokiem myślowym podążał Trybunał Spra- łe orzeczenia nie zmierzały w swych założeniach do zbież-
wiedliwości orzekając w sprawie Securicor, de facto w bardzo ności z regulacją wspólnotową w tej dziedzinie, czyli z Dy-
podobnym stanie faktycznym. W obu przypadkach doszło rektywą 77/187. W szczególności można przytoczyć wyrok
bowiem do zmiany podmiotu świadczącego usługi przy po-
zostawieniu środków niezbędnych do wykonywania danego
działania w ręku właściciela. Biorąc pod uwagę argumenta-
cję przytoczoną w uzasadnieniu komentowanego orzeczenia,
przy ocenie, czy doszło do przejścia przedsiębiorstwa, przy
23 Wyrok z 2.12.1999 r., G.C. Allen and Others przeciwko Amalgamated Construc-
rozpatrywaniu każdej sprawy należy mieć na uwadze wszyst- tion Co. Ltd., C-234/98, ECR [1999] I-8643.
24 Wyrok z 20.11.2003 r., Carlito Abler and others przeciwko Sodexho MM Cater-
kie okoliczności charakteryzujące dany przypadek. Waga
ing Gesellschaft mbH, C-340/01, ECR [2003] I-14023.
poszczególnych kryteriów będzie się różnić w zależności od
25 Z. Hajn, Nowa regulacja przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę,  Praca
rodzaju prowadzonej działalności. Odmiennie będzie więc
i Zabezpieczenie Społeczne 1996/10, s. 18.
oceniana sytuacja, w której przedsiębiorstwo funkcjonuje na 26 Wyrok SN z 29.08.1995 r. (I PRN 38/95), OSNP 1996/6, s. 83.
Europejski Przegląd Sądowy sierpień 2006
52
GLOSY
z 3.06.1998 r. (I PKN 159/98),27 w którym Sąd Najwyższy tożsamości przedsiębiorstwa po jego przejęciu. Przykładem
uznał, że dla zakresu zastosowania normy z art. 231 ż 1 k.p. może być tutaj wyrok I PK 103/04 z 9.12.2004 r.,29 w którym
obojętny jest przedmiot działalności prowadzonej przez no- Sąd Najwyższy podkreślił, że powinno być rzeczą oczywi-
wego pracodawcę na podstawie przejętego majątku (w ca- stą, iż przekazywanie innemu podmiotowi ( zewnętrznemu )
łości lub w części od poprzedniego pracodawcy), a więc nie istotnej części zadań pracodawcy, bez których prowadzone
musi to być działalność tego samego czy podobnego rodzaju. przez obu tych pracodawców zakłady pracy (w znaczeniu
W motywach rozstrzygnięcia przytoczonych w uzasadnieniu przedmiotowym) nie mogłyby funkcjonować, prowadzi do
wyroku Sąd ten stwierdził, że najczęściej nowy pracodaw- podmiotowego  przekształcenia pracodawców w rozumieniu
ca kontynuuje zresztą merytoryczną (statutową) działalność art. 231 k.p., bez względu na to, czy wykonujący dotychczas
przejętego zakładu pracy. Tak będzie niejako z natury rzeczy te zadania pracownicy byli zatrudnieni w wyodrębnionej sa-
przy przejmowaniu  części zakładu, obejmującej głównie modzielnej placówce zatrudnienia. Sąd Najwyższy uznał
czy wręcz zredukowanej do niektórych jego zadań, których za bezzasadne ograniczenie normatywnego oddziaływania
kontynuacja w ramach nowej struktury organizacyjnej może art. 231 k.p. tylko do przypadków, w których przejściu części
być niekiedy na podstawie szczególnych przepisów przed- zakładu pracy na nowego pracodawcę towarzyszy wyłącznie
miotem prawnej powinności pracodawcy (np. prowadzenie przekazanie wyodrębnionych składników materialnych mo-
klas zerowych przez gminy po przejęciu tej funkcji od resortu gących tworzyć samodzielną placówkę zatrudnienia, w której
edukacji narodowej). Natomiast inaczej może być przy przej- byłyby realizowane samodzielnie i w całości dotychczasowe
mowaniu części majątku względnie całego zakładu pracy. Ten zadania przez przejmowanych pracowników. Tymczasem taka
sam majątek zakładu można bowiem wykorzystać dla róż- zasada nie przekreśla podmiotowej sukcesji po stronie praco-
nych celów produkcyjno-usługowych i decyzja w tej kwestii dawców, którzy przekazują pomiędzy sobą istotną sferę zadań
pozostawiona jest swobodzie zainteresowanego pracodawcy. lub kompetencji, bez których prowadzone przez nich zakłady
Jeżeli więc zadecyduje on o zmianie dotychczasowego przed- pracy w znaczeniu przedmiotowym nie mogą się obyć.
miotu merytorycznej działalności przejętego zakładu pracy Podkreślenia wymaga okoliczność, że przeniesienie włas-
lub jego części, to taka zmiana może wpłynąć tylko na trwa- ności nie jest czynnikiem decydującym o tym, czy nastąpiło
łość przejętych stosunków pracy, uzasadniając ich ewentu- przejście. Natomiast konieczne jest umocowanie, najczęściej
alne wypowiedzenie zmieniające czy nawet wypowiedzenie w drodze umowy (dzierżawy, leasingu, użyczenia), danego
definitywne, chyba że określony pracownik w miesięcznym podmiotu w możliwość objęcia składników przedsiębiorstwa
terminie od zawiadomienia go o przyszłej zmianie praco- władztwem faktycznym. Wynika z tego, że przejście może
dawcy (art. 231 ż 3 k.p.) sam rozwiązałby stosunek pracy bez dojść do skutku w drodze umów, które przenoszą jedynie
wypowiedzenia za siedmiodniowym uprzedzeniem na pod- posiadanie. Teza ta znajduje potwierdzenie w wyroku Sądu
stawie art. 231 ż 4 k.p. Najwyższego z 28.04.1997 r. (I PKN 122/9730), który w uza-
Teza powyższego wyroku spotkała się z krytyką ze stro- sadnieniu orzeczenia stwierdził, że dla zaistnienia przejęcia
ny Z. Hajna,28 który podkreślił, że do przejścia zakładu pracy nie jest konieczne nabycie własności zakładu pracy. Takie ro-
w rozumieniu art. 231 k.p. nie wystarczy przejęcie majątku zumowanie stanowiłoby niczym nieusprawiedliwione ogra-
dotychczasowego pracodawcy. Konieczne jest również, aby niczenie odniesienia omawianej normy prawnej, sprzeczne
na bazie przejętego majątku pracownicy przejmowanego z wyraz
nym brzmieniem przepisu.
zakładu mogli na rzecz nowego pracodawcy świadczyć pra- A zatem, decydujące znaczenie przy określaniu, czy do-
cę dotychczasową lub podobnego charakteru. Zakład pracy szło do przejęcia zakładu pracy, będą miały czynniki obiek-
nie jest bowiem tylko zbiorem określonych wartości ma- tywne, takie jak np. przejęcie wartości materialnych, wartości
jątkowych, lecz również zbiorem zadań wykonywanych za niematerialnych, przejęcie pracowników czy klienteli, czyli
pomocą tego majątku. (...) Zdaniem glosatora uznanie, że zorganizowanej całości decydujące o możliwości prowadze-
zachowanie tożsamości przez przejęty zakład pracy, tj. kon- nia dalszej działalności przez przedsiębiorstwo.
tynuowanie działania zakładu (części) z zachowaniem tych
samych lub podobnych rodzajów działalności jest niezbędne Izabela Twardowska-Mędrek
dla zastosowania regulacji przejścia zakładu pracy na innego Autorka jest asystentem sędziego w Izbie Pracy,
pracodawcę, znajdując uzasadnienie w pojęciu zakładu pra- Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych.
cy jako placówki zatrudnienia. Jeżeli nabywca nie kontynuuje
działalności zakładu w podanym wyżej znaczeniu, to należy
przyjąć, że nabył on tylko pewien obiekt, a nie zakład pracy
rozumiany jako samoistna całość. Autor glosy stwierdził ko-
nieczność zbliżenia prawa polskiego z prawem europejskim,
podkreślając, że zachowanie tożsamości przez przejęty zakład
pracy, tj. kontynuowanie działania zakładu (części) z zacho-
waniem tych samych lub podobnych rodzajów działalności
27 Wyrok SN z 3.06.1998 r. (I PKN 159/98), OSNAPiUS 1999/11, s. 363.
jest niezbędne dla zastosowania regulacji przejścia zakładu
28 Z Hajn, Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 1998 r. (I PKN
pracy na innego pracodawcę.
159/98), OSP 1999/12, s. 211.
Najnowsze orzeczenia Sądu Najwyższego wskazują na
29 Wyrok SN z 9.12.2004 r. (I PK 103/04), OSNP 2005/15, poz. 220.
zmianę zapatrywań Sądu Najwyższego w kwestii zachowania 30 Wyrok SN z 28.04.1997 r. (I PKN 122/97), OSNAPiUS 1998/5, s. 150.
Europejski Przegląd Sądowy sierpień 2006
53