Metoda Dobrego Startu
Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe są zasadniczą
i najistotniejszą częścią Metody Dobrego Startu.
Występują podczas każdych zajęć, stanowiąc
najbardziej złożoną formę ćwiczeń, ponieważ mają
aspekt ruchowy, dz
więkowy, wizualny oraz językowy.
marta Bogdanowicz
Metoda Dobrego Startu
Marty Bogdanowicz
zAJ
CIA WłAŚCIWE  ĆWICzENIA RUChOWO-SłUChOWO-WzROKOWE
wiczenia te rozwijają uwagę, pamięć, percepcję i wy-
Uczenie siÄ™ polisensoryczne
obraz
nię wzrokową i słuchową oraz koordynację do-
Ćtykowo-kinestetyczno-ruchowo-słuchowo-wzrokową.
Do uczenia siÄ™ polisenso-
Ćwiczą zmysł równowagi i automatyzację ruchów. Jednym
rycznego służą dołączone do
z najważniejszych celów realizowanych za pośrednictwem
programów karty z wzora-
ćwiczeń ruchowo-słuchowo-wzrokowych jest również rozwi-
mi, które (w celu wzmocnie-
janie funkcji językowych i intelektualnych.
nia efektu wielozmysłowego
Ćwiczenia polegają na uczeniu się odtwarzania wzorów za-
uczenia się) należy wykleić
wierajÄ…cych figury geometryczne, wzory literopodobne lub
materiałami o różnej faktu-
symbole, takie jak litery lub znaki matematyczne, w rytm
rze i barwie, np. sznurowad-
jednocześnie śpiewanej piosenki lub jednocześnie wypowia-
Å‚ami, plastelinÄ…, tasiemkÄ….
danego wierszyka. Kolejne etapy ćwiczeń ruchowo-słucho-
Nauka przebiega następują-
wo-wzrokowych to: prezentacja i omówienie wzoru (figury,
co: dzieci, śpiewając piosen-
litery, cyfry) oraz pokaz sposobu rysowania (pisania), uczenie
kÄ™ (wypowiadajÄ…c rytmicz-
siÄ™ polisensoryczne, odtwarzanie wzoru.
nie wierszyk), wodzÄ… pal-
cem po wzorze. Nauczyciel
powinien zwrócić uwagę,
Prezentacja i omówienie wzoru (figury, litery, cyfry)
aby pamiętały o zachowaniu
oraz pokaz sposobu rysowania (pisania)
stałego kierunku kreślenia
linii pionowych (z góry na
dół), poziomych (od strony
Dzieci, ukierunkowane pytaniami prowadzÄ…cego, opisujÄ…
lewej do prawej), okręgów
wzór  jak wygląda, do czego jest podobny (do jakich obiek-
(w kierunku przeciwnym
tów rzeczywistych), z jakich elementów się składa, ile ich
do ruchu wskazówek zega-
jest i jak są ułożone na płaszczyz
nie. Następnie prowadzący
ra), sekwencji wzorów (od
demonstruje sposób kreślenia wzoru. Przed pokazem pro-
strony lewej do prawej).
si dzieci, by zwróciły uwagę na kierunek ruchu ręki i ko-
Wyćwiczone w ten sposób nawyki ruchowe przydadzą
lejność kreślenia poszczególnych elementów. Odbywa się
się podczas nauki pisania. W razie potrzeby dorosły na
to najpierw bez śpiewania piosenki (mówienia wierszyka),
początku ćwiczenia prowadzi palec dziecka, potem stop-
następnie jednocześnie ze śpiewem wybranego fragmentu
niowo wycofuje swoją pomoc. W tej części zajęć także nie
(rytmicznym wypowiadaniem wierszyka). W tej części zajęć
korzysta się z nagrania. Tempo śpiewania piosenki (mó-
nie należy korzystać z nagrania. Tempo śpiewania piosenki
wienia wierszyka) powinno być dostosowane do szybkości
(mówienia wierszyka) powinno być dostosowane do szyb-
ruchów ręki dziecka.
kości ruchów ręki.
bliżej przedszkola 2.113 luty 2011
42 Ä„ð
blizejprzedszkola.pl
Początkowo uczestnicy zajęć rysują/piszą na dużych po-
Odtwarzanie wzoru
wierzchniach (na arkuszach papieru, na kartkach z bloku),
potem stopniowo na coraz mniejszych. Na koniec w linia-
Podczas tych zajęć uwzględnia się zasadę stopniowania
turze, a więc w ograniczonej płaszczyz
nie, w której dziecko
trudności. Dzieci śpiewają piosenkę (mówią rytmicznie
uczy się pisać litery. Podczas wielokrotnego kreślenia wzoru
wierszyk) i jednocześnie odtwarzają wzór:
po tym samym śladzie istotne jest nie tyle precyzyjne jego
 całą ręką w powietrzu, wykonując zamaszyste ruchy
odtworzenie, ile przyswojenie odpowiednich nawyków ru-
(konieczne jest przestrzeganie kolejności i kierunku
chowych (właściwej kolejności i kierunku kreślenia) oraz ryt-
ruchów); najpierw wykonują tę czynność, patrząc na
miczne wykonanie ćwiczenia. Ruch potrzebny do napisania
wzór, a potem z pamięci, patrząc na dłoń rysującą
elementu wzoru powinien odpowiadać określonemu frag-
wzór w powietrzu;
mentowi piosenki (wierszyka), jej rytmowi.
 palcem na stole lub na podłodze;
Kolejny krok to wielokrotne kreślenie wzoru na dużych
 na tacce (prostokątnej, jednobarwnej, o podwyższo- arkuszach papieru, potem na kartce A4. Powstająca w ten
nych brzegach) z kaszą lub piaskiem; sposób sekwencja znaków  szlaczek rysowany i śpiewany
 to swoisty zapis piosenki lub wierszyka. Następnie wzór
 kredą, węglem, kredką świecową;
jest odtwarzany na kartach ćwiczeń dołączonych do każde-
 narzędziami graficznymi wymagającymi coraz więk-
go programu. Zamieszczono na nich zadania o zróżnicowa-
szej precyzji: ołówkiem, mazakiem, długopisem.
nym stopniu trudności. Najpierw dzieci odtwarzają wzór bez
Dzieci, używając różnych narzędzi, uczą się prawidłowego
śpiewania piosenki (mówienia wierszyka), póz
niej próbują
ich trzymania i regulowania siły nacisku (z inną siłą naci-
jednocześnie śpiewać (mówić) i rysować. W trakcie jednego
ska się bowiem mazak, ołówek czy długopis), co korzystnie
spotkania można zastosować dwie, trzy techniki odtwarzania
wpływa na tempo pisania, precyzję ruchów ręki i zwiększa
wzoru, takie, które nie sprawią uczestnikom zajęć trudności,
odporność na zmęczenie. Częste zmienianie rodzaju narzę-
oraz takie, które są dla nich wyzwaniem. Podczas kolejnych
dzia graficznego sprzyja wykształceniu świadomości na-
zajęć rozmaite techniki powinno się stosować na zmianę.
pięcia mięśniowego ręki i umiejętności jego dostosowania
do używanego narzędzia. Ważne jest jednoczesne zwraca-
Przykłady
nie uwagi na sposób trzymania narzędzia  prawidłowy
układ palców i wczesne skorygowanie niewłaściwych na-
wyków ruchowych.
Opracowując z dziećmi wzór 2C do piosenki Bal
Przyswojenie sobie prawidłowych nawyków podczas wy-
w przedszkolu z książki Metoda Dobrego Startu. Piosenki
konywania czynności graficznych, takich jak wspomniane
do rysowania (szukaj na www.BlizejEdukacji.pl), można
wyżej, oraz zachowanie prawidłowego kierunku ruchów
zaproponować im poniższe ćwiczenia:
podczas kreślenia linii pionowych, poziomych, okręgów, jest
warunkiem szybkiego i skutecznego opanowania czynności
pisania. Ma to szczególne znaczenie dla dzieci leworęcz-
nych, które powinny być uczone pisania lewą ręką zgodnie
z określonymi zasadami, ponieważ spontaniczne zachowa-
nia często nie są prawidłowe i powodują utrwalenie się trud-
nych do skorygowania niepoprawnych nawyków.
Podczas pisania i rysowania lewą ręką niezbędne jest za-
o Przyjrzyjcie się najpierw wzorowi, potem obrazkowi, o któ-
chowanie zasad dotyczących pozycji całego ciała, układu
rym rozmawialiśmy na początku zajęć: Zastanówcie się, czy
ręki i zeszytu, przedstawionych w osobnej publikacji Marty
jakiś element obrazka jest podobny do wzoru. Z ilu linii składa się
Bogdanowicz Leworęczność u dzieci oraz w trzech zeszy-
ten wzór?
tach ćwiczeń autorstwa Marty Bogdanowicz i Małgorzaty
o Na pewno pamiętacie, że linie  stojące nazywa się pio-
Rożyńskiej Lewa ręka rysuje i pisze. Ćwiczenia przygotowujące
nowymi, a linie  leżące  poziomymi. Ile we wzorze jest
do pisania dla dzieci leworęcznych. W wypadku nieprawid-
linii  stojących , czyli pionowych? Ile jest linii  leżących ,
łowego chwytu, zarówno u dzieci prawo-, jak i leworęcz-
czyli poziomych? Czy obie linie pionowe są tej samej długości?
nych, należy stosować specjalne nasadki. Ich pierwowzory
A co można powiedzieć o długości linii poziomych?
zostały opisane przez Martę Bogdanowicz w publikacji
o Posłuchajcie piosenki  Bal w przedszkolu (jest nagrana na
Przygotowanie do nauki pisania. Ćwiczenia grafomotoryczne
płytę dołączoną do publikacji, nuty znajdziesz też w nu-
według Hany Tymichovej. Dla dzieci w wieku przedszkol-
merze 1.112 styczeń 2011 BLIŻEJ PRZEDSZKOLA).
nym najwłaściwsze są nasadki o kształcie graniastosłupa,
można też kupić ołówki i kredki o przekroju trójkąta, które o Zobaczcie, jak rysuje się ten wzór palcem: trzeba zacząć
ułatwiają kształtowanie prawidłowego chwytu. od pierwszej linii pionowej i prowadzić palec z góry na
R E K L A M A
Niepubliczna Placówka doskonalenia Nauczycieli AKADEMIA EDUAKCJI zaprasza na autorski kurs profesor Marty Bogdanowicz  Metoda Dobrego Startu we
wspomaganiu rozwoju i edukacji małego dziecka. (16 godzin dydaktycznych). Program kursu obejmuje: Czytanie i pisanie a uczenie się polisensoryczne i inte-
ð
gracja percepcyjno-otoryczna Geneza Metody Dobrego Startu (MDS) Podstawy teoretyczne i zastosowanie Metody Dobrego Startu Rodzaje ćwiczeń i struk-
ð ð ð
tura zajęć w MDS  omówienie i ćwiczenia praktyczne Wersje i programy Metody Dobrego Startu Organizowanie zajęć prowadzonych Metodą Dobrego Startu
ð ð
Programowanie zajęć Zajęcia praktyczne (ćwiczenia ruchowo-słuchowe; ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe). Szkolenie odbędzie 21 i 22 marca 2011
ð ð
r. w Krakowie. Uczestnicy otrzymają autorskie materiały szkoleniowe oraz certyfikaty potwierdzające udział w formie doskonalenia zawodowego.
bliżej przedszkola 2.113 luty 2011
Ä„ð 43
Szczegółowe informacje i zgłoszenia: Dorota Kłusek, tel. [phone], tel. kom. 665 88 24 88; e-mail: [e-mail]
Metoda Dobrego Startu
dół. Przyjrzyjcie się i posłuchajcie, jak rysuje się ten wzór się wielką literę U, śpiewając refren piosenki o dużej dziew-
podczas śpiewania piosenki o balu w przedszkolu. czynce, która nazywa się Ula (Toczy się, toczy śniegowa kula.
Kulę ulepiła ta duża Ula).
o Wykonajcie ćwiczenia:
o Wyklejcie literę U kuleczkami z białej plasteliny na kolo-
 narysujcie linie palcem na karcie ze wzorem;
rowej kartce (format A4, w publikacji znajdujÄ… siÄ™ gotowe
 rysujcie linie jeszcze raz i jednocześnie śpiewajcie pio-
karty z literami do kopiowania dla każdego dziecka, jak
senkÄ™;
z prawej strony).
 ułóżcie na stoliku wzór z pasków papieru w dwóch
o Wykonajcie następujące ćwiczenia:
kolorach  linie pionowe w jednym kolorze, a pozio-
me w drugim;  napiszcie literÄ™ U palcem na wzorze;
 śpiewając piosenkę, ry-  powtórzcie to ćwiczenie, śpiewając refren piosenki;
sujcie wzór palcem na
 kontynuując śpiewanie, piszcie literę U na tacy z ka-
tacce z kaszÄ… lub pia-
szą  wielokrotnie po tym samym śladzie;
skiem;
 śpiewając piosenkę, piszcie kilka razy literę U białą
 śpiewając piosenkę, kre-
świecą na kartce papieru; następnie zamalujcie kart-
ślicie wzór grubym ma-
kę niebieską farbką i uważnie przyjrzyjcie się swoim
zakiem na kartce z bloku.
literom.
o Wykonajcie zadania na karcie ćwiczeń (patrz rys 1). o Wykonajcie zadania na karcie ćwiczeń z lewej strony
(patrz rys 2).
o Wybrane prace umieśćcie na wystawie.
o Wybierzcie po kilka najładniej napisanych liter i narysuj-
Poznając z dziećmi literę U do piosenki Ulka i Ula
cie wokół każdej z nich  śniegową kulę .
z książki Metoda Dobrego Startu. Od piosenki do literki
o Spośród swoich prac wybierzcie tę, którą wykonaliście
 część 1, można zaproponować im poniższe ćwiczenia.
najstaranniej, i umieśćcie ją na wystawie, np. przypinając
o Przyjrzyjcie się uważnie małej literze u i wielkiej literze
klamerkami do sznurka rozwieszonego na ścianie.
U. Z jakich elementów składa się każda litera? Czy te litery są
Zajęcia kończą się omówieniem prac  ich poprawności i błę-
podobne? Czym się różni wielka litera U od małej litery u?
dów. Kształci to uważną, kierowaną obserwację, percepcję
wzrokową oraz nawyk samokontroli. Prace dzieci należy
tak wyeksponować, aby mogło je podziwiać wiele osób.
Przygotowanie wystawy to okazja do pochwalenia dzieci za
wysiłek i pracę, co jest motywacją do pilnego uczestniczenia
w następnych zajęciach.

opracowała:
Aneta Wojnarowska
Bibliografia:
o Posłuchajcie piosenki o dwóch dziewczynkach (małej i du-
Bogdanowicz M., Leworęczność u dzieci, Warszawa 1989.
żej), które mają na imię Ula (piosenka jest nagrana na płytę
Bogdanowicz M., Rożyńska M., Lewa ręka rysuje i pisze, Zeszyt 1, 2, 3,
dołączoną do publikacji, nuty znajdziesz też w numerze Gdańsk 2001, 2002.
Bogdanowicz M., Metoda Dobrego Startu, Warszawa 2004.
1.112 styczeń 2011 BLIŻEJ PRZEDSZKOLA).
Bogdanowicz M., Barańska M., Jakacka E., Metoda Dobrego Startu.
o Obserwujcie, w jakim kierunku należy prowadzić rękę pod-
Piosenki do Rysowania, Gdańsk 2006
czas pisania litery u i U. Pamiętajcie, że pisząc każdą z tych
Bogdanowicz M., Barańska M., Jakacka E., Metoda Dobrego Startu. Od
liter, nie należy odrywać ręki od kartki. Zobaczcie, jak pisze piosenki do literki  część 1, Gdańsk 2006.
Prof. dr hab. Marta Bogdanowicz  dziecięcy psycholog kliniczny,
dyrektor Instytutu Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego, założyciel-
ka, wieloletnia wiceprzewodniczÄ…ca Polskiego Towarzystwa Dysleksji,
wiceprzewodnicząca Europejskiego Towarzystwa Dysleksji, członek
międzynarodowych towarzystw naukowych.
Jej prace i badania dotyczą głównie psychologii klinicznej dziecka,
dysleksji rozwojowej, leworęczności, profilaktyki niepowodzeń szkol-
nych i terapii pedagogicznej.
Aneta Wojnarowska jest nauczycielem kontraktowym w Samo-
rzÄ…dowym Przedszkolu nr 76 i asystentem w Instytucie Pedagogiki
Przedszkolnej i Szkolnej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
Ukończyła studia podyplomowe w zakresie nauczania języka polskie-
go jako obcego na UP w Krakowie.
W pracy zawodowej najchętniej wykorzystuje elementy alternatyw-
nych metod nauczania, które pozwalają rozwijać potencjał twórczy
każdego dziecka.
rys. 1 rys. 2
bliżej przedszkola 2.113 luty 2011
44 Ä„ð