Czas. Stomat., 2005, LVIII, 8
Stan przyzębia u kobiet ciężarnych a ryzyko wystąpienia
porodu przedwczesnego
Periodontal health in pregnant women and the risk of preterm birth
Katarzyna Betleja1, Jadwiga Banach1, Elżbieta Ronin-Walknowska2
Z Zakładu Periodontologii Katedry Stomatologii Zachowawczej i Periodontologii PAM w Szczecinie1
Kierownik: prof. dr hab. n. med. J. Banach
Z Kliniki Medycyny Matczyno-Płodowej Katedry Położnictwa i Ginekologii PAM w Szczecinie2
Kierownik: prof. dr hab. n. med. E. Ronin-Walknowska
Streszczenie Summary
Celem pracy było zbadanie związku pomiędzy za- The aim of this study was to investigate the proposed
paleniem przyzębia u kobiet ciężarnych a ryzykiem relationship between maternal periodontal disease and
występowania porodu przedwczesnego i niskiej masy the risk of preterm low birth weight.
urodzeniowej noworodka. The case  control study included 120 postpartum
Materiał kliniczny stanowiło 120 matek po przebytym mothers divided into two groups depending on the du-
porodzie podzielonych na dwie grupy w zależności od ration of gestation and the birth weight of the infant. In
czasu trwania ciąży i masy urodzeniowej noworodka. both groups full-mouth periodontal examinations were
W grupach przeprowadzono jednakowe badanie perio- performed investigating indices and clinical param-
dontologiczne oceniajÄ…c wskaz
niki i parametry klinicz- eters describing the periodontal status. In order to de-
ne charakteryzujące stan przyzębia. W celu określenia termine the relative risk and the dependence between
względnego ryzyka oraz zależności pomiędzy zapale- periodontal disease and the occurrence of preterm low
niem przyzębia a występowaniem porodu przedwcze- birth weight, a model of logistic regression was ap-
snego, zastosowano model regresji logistycznej. plied.
Analiza statystyczna wykazała, iż bardziej zaawan- Statistical analysis showed that more advanced peri-
sowane zmiany patologiczne w przyzębiu występowały odontal disease occurred in women who gave birth pre-
u kobiet, które urodziły przedwcześnie, dziecko z niską maturely to a low birth weight baby when compared to
masą urodzeniową w porównaniu do kobiet rodzących women who gave birth at full term to a baby of normal
o czasie, noworodka o prawidłowej wadze. Wykaza- birth weight. Furthermore, a significantly higher pro-
no także istotnie wyższy odsetek kobiet z zapaleniem portion of women with periodontal disease was found
przyzębia w grupie I(PLBW+) w porównaniu do ko- in group I (PLBW+) in comparison to women from
biet grupy II (PLBW-) oraz że zapalenie przyzębia jest group II (PLBW-). The logistic regression model ap-
statystycznie znaczÄ…cym czynnikiem ryzyka dla porodu plied showed that periodontal disease is a statistically
przedwczesnego i zwiÄ…zanÄ… z nim niskÄ… masÄ… urodze- significant risk factor for preterm low birth weight.
niowÄ… noworodka.
HASA
A INDEKSOWE: KEYWORDS:
zapalenie przyzębia, poród przedwczesny, czynnik ry- periodontitis, preterm labor, risk factor, low birth
zyka, niska masa urodzeniowa noworodka weight
571
K. Betleja i in. Czas. Stomat.,
Wstęp ba przyzębia jest niezależnym czynnikiem ry-
zyka dla niskiej masy urodzeniowej i ograni-
Istnieje hipoteza, że choroby przyzębia, któ- czenia wzrastania płodu, stanowią również ba-
re stanowią rezerwuar: Gram-ujemnych organi- dania o charakterze prospektywnym, w którym
zmów, endotoksyn LPS i mediatorów zapalnych wszystkie oceny są wykonane przed porodem.
włączając PGE2 i TNFą, mogą stanowić poten- Wśród 1313 zbadanych ciężarnych ze szpita-
cjalne zagrożenie i prowadzić do porodu przed- la przy Uniwersytecie w Alabama, będących w
wczesnego i niskiej masy urodzeniowej nowo- 21-24 tygodniu ciąży stwierdzono, że ryzyko
rodka. Mechanizm wpływu zapalenia przyzębia przedwczesnego zakończenia ciąży u pacjentek z
na wywołanie porodu przedwczesnego i zabu- uogólnionym zapaleniem przyzębia było od 4,45
rzenie wzrastania płodu nie jest do końca wy- do 7,07 razy większe niż u pacjentek ze zdro-
jaśniony. Jedna z hipotez sugeruje, że matczyna wym przyzębiem. Ryzyko przedwczesnego za-
infekcja przyzębia, wskutek uruchomienia od- kończenia ciąży wśród pacjentek wzrastało wraz
powiedzi immunologiczno-zapalnej może pro- ze skracaniem się czasu trwania ciąży, a miano-
wadzić do zwiększonej produkcji pro-zapalnych wicie iloraz szans wynosił 4,45 dla porodu przed
cytokin i ekozanoidów, które są ustalonymi me- 37 tygodniem ciąży, poprzez 5,28 dla porodu
diatorami biochemicznymi akcji porodowej. Pod przed 35 tygodniem aż do 7,07 dla porodu przed
uwagę bierze się również możliwość bezpośred- 32 tygodniem trwania ciąży (8).Obserwacje te
niego przenikania bakterii i/lub ich produktów potwierdził Offenbacher i wsp. (15), którzy dla
przemiany materii z przyzębia objętego chorobą oszacowania zmian stanu przyzębia podczas cią-
do krwi i wraz z nią, poprzez łożysko do środo- ży przeprowadzili badania periodontologiczne
wiska płodu (4, 13, 16, 18, 19). jamy ustnej u kobiet ciężarnych będących przed
Wiele badań wskazujących na wpływ zaka- 26 tygodniem ciąży i póz
niej w 48 godzin od
żeń kieszonek przyzębnych na nieprawidłowo- porodu. Dane z pierwszych 814 porodów de-
ści okołoporodowe miało charakter badań tzw. monstrują, że matczyna choroba przyzębia i jej
 przypadek-kontrola , gdzie  przypadkami postępowanie w czasie trwania ciąży (za kryte-
były kobiety, które urodziły przed 37 tygodniem rium przyjęto minimum 4 miejsca w przyzębiu
ciąży, a masa noworodka nie przekraczała 2500g, ze wzrostem głębokości kieszonek przyzębnych
natomiast do grupy kontrolnej zaliczano kobie- e" 2mm) były znacząco związane z większą prze-
ty, które urodziły po 37 tygodniu trwania ciąży, a wagą współczynnika przedwczesnych porodów,
masa urodzeniowa noworodka była większa niż jak również niższą masą urodzeniową w stosun-
2500g. W grupie kobiet z porodem przedwcze- ku do wieku ciążowego. Wykazano również, że
snym wykazano częstsze występowanie choroby progresja choroby przyzębia podczas ciąży tak-
przyzębia, a stan kliniczny przyzębia był gorszy że była znacząco związana z występowaniem
w porównaniu z grupą kontrolną (3, 10, 17, 18). przedwczesnych urodzeń i niską masą urodze-
W niektórych badaniach uwzględniono również niową noworodka.
występowanie innych, znanych czynników ry- Najbardziej obiecujące dowody na związek
zyka dla porodu przedwczesnego i niskiej masy między porodem przedwczesnym i niską masą
urodzeniowej noworodka i po zastosowaniu ana- urodzeniową a chorobą przyzębia pochodzą z
lizy statystycznej metodą regresji logistycznej badań interwencyjnych, w których próbowano
wykazano, iż zły stan przyzębia może zwiększyć ustalić, czy leczenie choroby przyzębia redu-
ryzyko wystąpienia przedwczesnego zakończe- kuje ryzyko występowania przedwczesnego za-
nia ciąży i związaną z tym niską masą urodze- kończenia ciąży i niskiej masy urodzeniowej no-
niową noworodka (3, 10, 17). worodka. Lopez i wsp. (12) wykazali, że przed-
Silne wsparcie hipotezy, że matczyna choro- wczesne zakończenie ciąży i związana z tym ni-
572
2005, LVIII, 8 Przyzębie a ryzyko przedwczesnego porodu
ska masa urodzeniowa noworodka występowała Materiał i metody
u 1,84% kobiet, które były leczone na zapalenie
przyzębia przed 28 tygodniem ciąży, podczas Materiał kliniczny stanowiło 120 pacjentek
gdy w grupie kobiet leczonych po porodzie, od- Kliniki Medycyny Matczyno  PÅ‚odowej Katedry
setek porodów przedwczesnych wynosił 10.11. Położnictwa i Ginekologii PAM w Szczecinie,
Podobne zależności wykryto w badaniu doty- podzielonych na dwie grupy w zależności od cza-
czącym 164 kobiet podzielonych na dwie grupy: su trwania ciąży i masy urodzeniowej noworod-
poddaną profilaktycznym zabiegom leczniczym ka. Badania zostały zatwierdzone przez Komisję
jamy ustnej podczas ciąży oraz drugą grupę ko- Bioetyczną Pomorskiej Akademii Medycznej.
biet, które nie były leczone periodontologicznie. Wszystkie badane osoby wyraziły zgodę na wy-
Stwierdzono, że wśród 90 kobiet, których nie konanie badań oraz zostały poinformowane o za-
poddano terapii, 17 (18,9%) urodziło przedwcze- kresie i celu badania.
śnie. Dla porównania odsetek porodów przed- Grupę I określaną jako (PLBW+) stanowiły 62
wczesnych wśród 74 kobiet, które otrzymały pacjentki w wieku 20-43 lata (średnia wieku 31
terapię periodontologiczną podczas ciąży wy- lat), które zakończyły ciążę przed 37 tygodniem
nosił 13,5. Chociaż różnica między leczonymi i jej trwania i urodziły noworodka z masą ciała
nieleczonymi periodontologicznie kobietami nie poniżej 2500g.
była statystycznie znacząca, stanowi ona 28,6 Grupę II określaną jako (PLBW-) stanowiło 58
% redukcji przedwczesnego zakończenia ciąży pacjentek w wieku 20-47, lat (średnia wieku 30
(13). W innym badaniu natomiast wykazano, że lat), które zakończyły ciążę o czasie i urodziły
ryzyko występowania porodu przedwczesnego noworodka z prawidłową masą ciała.
i związanej z tym niskiej masy urodzeniowej Pacjentki do badań dobierane były losowo, a
noworodka wyraz
nie spada wśród matek, które czynnikiem doboru był czas trwania ciąży i masa
w trakcie ciąży otrzymały podstawowe leczenie urodzeniowa noworodka. Celem właściwej kwa-
periodontologiczne w postaci usunięcia złogów lifikacji pacjentek do grupy I lub II oraz wyklu-
nazębnych i wygładzeniu powierzchni korzeni czenia niektórych, potencjalnych czynników ry-
zębów. Dodatkowe leczenie metronidazolem nie zyka przedwczesnego zakończenia ciąży u 132
wpływało na poprawienie wyników (7). położnic wykonano pomiędzy 1 a 5 dobą po po-
Obecne badania, chociaż wstępne w swej na- rodzie.Badanie podmiotowe dotyczące: schorzeń
turze, dostarczajÄ… wyraz
nych dowodów, że cho- ogólnych, przyjmowanych leków niezwiązanych
roba przyzębia matki i nasilenie choroby w cza- z ciążą, obecność lub brak zakażenia bakteryjne-
sie trwania ciąży znacząco przyczyniają się do go dróg moczowo-płciowych, opieka prenatal-
występowania porodu przedwczesnego i niskiej na, na podstawie ilości wizyt ginekologicznych
masy urodzeniowej noworodka. Istnieje potrze- kwalifikując ją jako: (< 5 wizyt  zła, 5-10 wizyt
ba dalszych rozważań nad chorobą przyzębia  dostateczna, >10 wizyt  dobra), czas trwania
jako potencjalnego, nowego i modyfikowalnego ciąży, przebieg porodu i masa urodzeniowa no-
czynnika ryzyka porodu przedwczesnego i ni- worodka, przebyte uprzednio ciąże, w tym po-
skiej masy urodzeniowej noworodka, która, jak rody przedwczesne i (lub) poronienia samoistne
wiemy, nie pozostaje bez wpływu na zdrowie oraz porody o czasie, a także liczba wypalanych
i dalszy rozwój urodzonego dziecka. Dlatego papierosów w ciągu dnia. Na tej podstawie wy-
też celem pracy było zbadanie przypuszczalne- kluczono z dalszych badań 12 pacjentek, w tym:
go związku pomiędzy chorobą przyzębia u ko- 7 pacjentek z ciążą wielopłodową, 2 pacjentki
biet ciężarnych, a ryzykiem występowania poro- chore na cukrzycę, 1 pacjentkę z hipotrofią płodu
du przedwczesnego i niskiej masy urodzeniowej oraz 2 pacjentki, u których zdiagnozowano zaka-
noworodka. żenie dróg moczowo-płciowych. Pozostałe 120
573
K. Betleja i in. Czas. Stomat.,
T a b e l a I . Średnie wartości badanych parametrów
pacjentek zakwalifikowano do grupy I i grupy II
klinicznych przyzębia wśród pacjentek grupy I i II
i do dalszych badań.
W grupach I i II wykonano jednakowe ba-
Grupa I Grupa II
danie periodontologiczne oceniając następujące
(PLBW+) (PLBW-)
wskaz
niki i parametry kliniczne charakteryzują- Średnia wartość
1,45 1,3
PL.I.
ce stan przyzębia: wskaz
nik higieny jamy ustnej
(PL.I.) (21), zmodyfikowany procentowy wskaz
- Średnia wartość
3,8 2,95
GK(mm)
nik krwawienia Sulcus Bleeding Index  mSBI
Średnia wartość
(14), dokonywano pomiaru głębokości rowka
2,3 0,7
PPA
(mm)
lub kieszonki dziąsłowej i/lub przyzębnej  GK,
Średnia wartość
położenia przyczepu łącznotkankowego  PPA
,
38,1 25,2
mSBI (%)
recesji dziąseł oraz odnotowywano zmiany w
Średnia wartość
zakresie ruchomości zębów, zmiany kształtu i
0,9 0,85
recesji dziąsła (mm)
koloru dziąsła oraz obecności lub braku wysię-
test U-Manna-Whitney; *p<0,001, **p< 0,01.
ku ropnego z kieszonek przyzębnych. W celu
określenia względnego ryzyka oraz zależności
pomiędzy chorobą przyzębia, a występowaniem obu grupach badanych nie zauważono także w
porodu przedwczesnego, zastosowano model re- odniesieniu do średnich wartości recesji dziąsła
gresji logistycznej wśród wszystkich badanych (0,90 mm i 0,85 mm). Na podstawie wykona-
kobiet grupy I i II uwzględniając inne, znane nych badań dotyczących stanu przyzębia i uzy-
czynniki ryzyka dla tej patologii. Za kryterium skanych wyników poszczególnych parametrów
zapalenia przyzębia uznano wartości GK > 4mm, klinicznych u pacjentek obu grup, wyróżniono
PPA
e" 3mm. pacjentki ze zdrowym przyzębiem i/lub zapale-
niem dziąseł oraz pacjentki z zapaleniem przyzę-
bia (tab. II). Wykazano istotnie wyższy odsetek
Wyniki
kobiet z zapaleniem przyzębia (GK > 4,0mm i
W tabeli I zestawiono średnie wartości wskaz
- PPA
e" 3,0 mm) w grupie I (PLBW+) w porów-
nika higieny jamy ustnej  PL.I zmodyfikowane- naniu do kobiet grupy II (PLBW-).
go, procentowego wskaz
nika krwawienia  mSBI, W celu określenia względnego ryzyka oraz
a także średnie wartości głębokości kieszonek  zależności pomiędzy chorobą przyzębia a wy-
GK, utraty przyczepu Å‚Ä…cznotkankowego  PPA
stępowaniem porodu przedwczesnego, zasto-
oraz recesji dziąsła w obu badanych grupach pa- sowano model regresji logistycznej w grupach
cjentek. Różnice istotne statystycznie w obu gru- wszystkich badanych kobiet. Pod uwagę brano
pach badanych dotyczyły: średnich wartości głę- inne potencjalne czynniki ryzyka, a mianowi-
bokości kieszonek przyzębnych GK (3,80 mm i cie: palenie papierosów, jakość opieki prenatal-
2,95mm), poziomu przyczepu Å‚Ä…cznotkankowe-
T a b e l a I I . Częstość występowania zapaleń przyzę-
go PPA
(2,30 mm i 0,70mm), a także średnich
bia u pacjentek grupy I i II
wartości wskaz
nika mSBI (%) (38,1% i 25,2%).
Zaobserwowano także, iż w obu grupach ba-
Zdrowe przyzębie Zapalenie
danych wartość wskaz
nika higieny jamy ustnej
i/lub zapalenie dziąseł przyzębia
 PL.I. mieściła się w przedziale wartości mię- Grupa I
35 27*
(PLBW+)
dzy 0,8 1,5, co świadczy generalnie o złej hi-
Grupami
gienie jamy ustnej wśród wszystkich badanych
50 8*
(PLBW-)
kobiet, jakkolwiek różnice nie były znamienne
statystycznie. Różnic statystycznie istotnych w Test Chi-kwadrat; *p < 0,001.
574
2005, LVIII, 8 Przyzębie a ryzyko przedwczesnego porodu
T a b e l a I I I . Model regresji logistycznej dla występowania porodu przedwczesnego i związanej z tym niskiej
masy urodzeniowej noworodka wśród badanych kobiet grupy I i II.
Grupa I Grupa II
Iloraz
PLBW+ (n=62) PLBW- (n=58)
Zmienna Przedział ufności
szans
liczba liczba
Tak 17 14
Palenie papierosów 0,81 0,31- 2,06
Nie 45 44
<5 5 1
Opieka prenatalna 4,78 0,45  50,6
>5 57 57
Poród przedwczesny Tak 17 8
2,14 0,78  5,82
w wywiadzie Nie 45 50
Tak 27 8
Choroba przyzębia 4,68* 1,83  11,96
Nie 35 50
*p < 0,001.
nej oraz występowanie porodu przedwczesnego wadze. Podobne obserwacje poczynili w swych
w wywiadzie. Uzyskane wyniki zawarto w ta- badaniach inni autorzy, gdzie do oceny stanu
beli III. Z przedstawionych danych wynika, że przyzębia oraz określenia stopnia zaawansowa-
wśród wszystkich zbadanych kobiet grupy I i II nia zmian patologicznych w przyzębiu przyj-
iloraz szans dla wystąpienia porodu przedwcze- mowano różnorodne kryteria (3, 6, 10, 12, 15,
snego wynosił 0,81 wśród kobiet palących, 2,14 17, 18). W badaniach Offenbachera i wsp. (17)
wśród pacjentek z obciążonym wywiadem gine- porównanie średnich wartości utraty przyczepu
kologicznym, 4,78 wśród pacjentek ze złą opie- łącznotkankowego między grupą pacjentek z po-
ką prenatalną oraz 4,68 wśród kobiet cierpiących rodem przedwczesnym i grupą kontrolną matek,
na chorobę przyzębia. Pomimo, że prawdopo- wykazały znaczące różnice i wynosiły kolejno
dobieństwo narażenia na poród przedwczesny i 3,1mm wśród kobiet z porodem przedwczesnym
związaną z tym niską masę urodzeniową nowo- oraz 2,8 mm wśród kobiet rodzących o czasie
rodka okazało się dwukrotnie wyższe u kobiet (p< 0,05).Pomimo braku istotnych statystycznie
z porodem przedwczesnym w wywiadzie oraz zależności, wykazano również, że średnia war-
prawie pięciokrotnie wyższe, wśród pacjentek tość głębokości kieszonek była wyższa w grupie
ze złą opieką prenatalną, tylko obecność choro- PLBW+ i wynosiła 3,17mm w porównaniu do
by przyzębia w sposób istotny zwiększyła ryzy- grupy PLBW-, gdzie średnia wartość głębokości
ko wystąpienia porodu przedwczesnego i zdaje kieszonek wynosiła 2,99 mm.
się być niezależnym czynnikiem ryzyka dla tej Charakterystyki stanu przyzębia dokonali
patologii (p<0,001). również w swych badaniach Lopez i wsp. (12).
Porównali oni średnie wartości głębokości kie-
szonek przyzębnych i utraty przyczepu łącznot-
Dyskusja
kankowego wśród kobiet rodzących przedwcze-
Analiza statystyczna uzyskanych wyników śnie dziecko z niską masą urodzeniową oraz ro-
wykazuje, iż bardziej zaawansowane zmiany dzących o czasie noworodka z prawidłową masą.
patologiczne w przyzębiu występowały u ko- Wykazali, iż zarówno średnia wartość głęboko-
biet, które urodziły przedwcześnie, dziecko z ni- ści kieszonek, jak i utraty przyczepu łącznot-
ską masą urodzeniową w porównaniu do kobiet kankowego była istotnie wyższa wśród kobiet z
rodzących o czasie, noworodka o prawidłowej PLBW+ (GK 2,88 mm, PPA
 1,81 mm), w po-
575
K. Betleja i in. Czas. Stomat.,
równaniu z kobietami rodzącymi o czasie (GK kształcenia badanych kobiet, gdyż zarówno stan
2,53 mm, PPA
 1,39 mm). Ponadto w ich bada- higieny jamy ustnej, jak i poziom wykształcenia
niach, odsetek kobiet z głębokością kieszonek nie różnił się znacząco pomiędzy badanymi gru-
pomiędzy 4-6 mm, a także odsetek kobiet z utra- pami. Można więc przypuszczać, iż częstość wy-
tą przyczepu łącznotkankowego e" 3 mm również stępowania zapalenia przyzębia, wśród badanych
różnił się istotnie pomiędzy grupami. pacjentek oraz związek z występowaniem przed-
Na podstawie wyników badanych parametrów wczesnego zakończenia ciąży i związanej z tym
dotyczących stanu przyzębia oceniono częstość niskiej masy urodzeniowej noworodka nie wyda-
występowania zapalenia przyzębia u badanych je się być spowodowany innymi socjalnymi czyn-
kobiet. Stwierdzono istotnie częstsze występowa- nikami ryzyka wcześniactwa, które mogą wpły-
nie zapalenia przyzębia u kobiet grupy I (PLBW+) wać na złą higienę jamy ustnej i związany z tym
w porównaniu z pacjentkami grupy II (PLBW-). zły stan przyzębia. Podobne sugestie poczynili w
Zapalenie przyzębia w grupie I wystąpiło u 27 swych badaniach także inni autorzy (10, 15).
kobiet, natomiast w grupie drugiej tylko u 8 ko- Zgodnie z kryteriami przedstawionymi przez
biet (p< 0,001). Wyższy i również znamiennie Lilienfelda (1, 20), aby ocenić specyfikę i siłę
istotny odsetek kobiet z zapaleniem przyzębia związku zapaleń przyzębia z występowaniem
zarówno wśród wszystkich badanych pacjentek, porodu przedwczesnego i niskiej masy urodze-
które urodziły przedwcześnie noworodka z niską niowej noworodka, należy uwzględnić inne zna-
masą urodzeniową, jak i wśród wyodrębnionych ne czynniki ryzyka. W wykonanych przeze mnie
z tej grupy pierworódek wykazali Konopka i wsp. badaniach pod uwagę brano występowanie po-
(10). Zaobserwowali oni, że zależność ta nasilać rodu przedwczesnego w wywiadzie, palenie pa-
się może wraz z trwaniem ciąży, sugerując moż- pierosów w ciąży oraz jakość opieki prenatal-
liwość kumulowania się czynników ryzyka tej nej, gdzie mniej niż 5 wizyt ginekologicznych
patologii. Również Offenbacher i wsp. (15) do- w czasie trwania ciąży zakwalifikowano jako złą
konali bardzo szczegółowej analizy badań stanu opiekę prenatalną. Zarówno palenie papierosów
przyzębia i związanym z tym stopniem nasilenia w czasie ciąży, zła opieka prenatalna, jak i po-
porodu przedwczesnego oraz niskiej masy uro- ród przedwczesny w wywiadzie należą do zna-
dzeniowej noworodka. Dowiedli oni, iż odsetek nych położniczych czynników mogących wpły-
kobiet z umiarkowanym zapaleniem przyzębia wać na występowanie porodu przedwczesnego
wzrastał wraz ze skracaniem czasu trwania cią- i niskiej masy urodzeniowej noworodka (2, 5,
ży. Interesującą informacją uzyskaną przez ww. 11, 17, 22). Wszystkie te trzy zmienne użyto
autorów jest stwierdzenie, iż odsetek kobiet ze w modelu regresji logistycznej w celu oceny
zdrowym przyzębiem malał wraz z zaostrzaniem względnego ryzyka i zależności pomiędzy cho-
się kryterium wcześniactwa zarówno w stosunku robą przyzębia a występowaniem porodu przed-
do czasu trwania ciąży, jak i masy urodzeniowej wczesnego. Analiza wyników wykazała, iż zapa-
noworodka. lenie przyzębia (GK > 4 mm, PPA
e" 3 mm) jest
W badaniach własnych, dokonując oceny stanu statystycznie znaczącym czynnikiem ryzyka dla
przyzębia uwzględniono także stan higieny jamy porodu przedwczesnego i związaną z nim niską
ustnej badanych pacjentek wyrażony za pomocą masą urodzeniową noworodka, a iloraz szans
wskaz
nika higieny jamy ustnej  PL.I. Różnice wynosił 4,68 przy 95% przedziale ufności (1,83-
nie były istotne statystycznie, natomiast przed- -11,96) (p<0,001). Wszystkie inne brane pod
stawione wyniki świadczą generalnie o złej higie- uwagę czynniki okazały się nie wpływać w spo-
nie jamy ustnej wśród wszystkich badanych ko- sób istotny na wystąpienie porodu przedwcze-
biet. Z naszych obserwacji wynika, że zła higiena snego, pomimo że prawdopodobieństwo naraże-
jamy ustnej nie była związana z poziomem wy- nia było dwukrotnie wyższe u kobiet z porodem
576
2005, LVIII, 8 Przyzębie a ryzyko przedwczesnego porodu
przedwczesnym w wywiadzie oraz prawie piÄ™- kobiet z zaawansowanÄ… periodontopatiÄ… ryzyko
ciokrotnie wyższe, wśród pacjentek ze złą opieką porodu przedwczesnego i niskiej masy urodze-
prenatalną. Dane te wskazują, że zapalenie przy- niowej noworodka wzrastało wraz z obniżaniem
zębia reprezentuje poprzednio nierozpoznany i się czasu trwania ciąży. Dla porodu przed 37 ty-
klinicznie znaczący czynnik ryzyka dla przed- godniem ciąży iloraz szans wynosił 4,45, dla po-
wczesnego zakończenia ciąży i niskiej masy uro- rodu przed 35 tygodniem ciąży  5,28 i wzrósł do
dzeniowej noworodka. Obserwacje własne stoją 7,07 dla porodu przed 32 tygodniem trwania cią-
w zgodzie z wynikami badań wielu autorów (3, 8, ży (8). Najbardziej zbliżony do własnych, wynik
9, 10, 12, 17). Zastosowana przez Offenbachera oceny względnego ryzyka i zależności pomię-
i wsp. (17) wieloczynnikowa regresja logistycz- dzy chorobą przyzębia a porodem przedwcze-
na wykazała, iż ryzyko urodzenia przedwcze- snym uzyskał Lopez i wsp. (12). Zastosowana
śnie dziecka z niską masą urodzeniową wzra- przez nich wieloczynnikowa regresja wykazała,
sta 7,5 razy przy współistniejącej matczynej pa- iż choroba przyzębia 4,7 razy zwiększała ryzyko
rodontopatii, gdzie jako zmienną dychotomicz- wystąpienia PLBW (95% przedział ufności 1,29-
ną określającą stan przyzębia użyto parametru -17,13). Istotnymi i równie silnymi czynnikami
 extent 3:60 (60% miejsc z utratą przyczepu okazały się być; zła opieka prenatalna (iloraz
łącznotkankowego e" 3 mm). Konopka i wsp. szans  3,98) i poród przedwczesny w wywiadzie
(10) uwzględniając takie zmienne jak: wiek, licz- (iloraz szans  3,7), natomiast w badaniach wła-
ba żywo urodzonych noworodków oraz wystę- snych zmienne te nie wpływały znacząco na wy-
powanie medycznych czynników ryzyka wcze- stępowanie tej patologii. Nadmienić jednak trze-
śniactwa wykazali, że istotnie i 3,9 razy większe ba, że wynikać to może z zupełnie innej metody-
ryzyko urodzenia przedwcześnie mają pierwo- ki badań, gdyż badania Lopeza miały charakter
ródki; wyodrębnione z grupy badanej, z zaawan- badań interwencyjnych, określający wpływ tera-
sowanym i uogólnionym zapaleniem przyzębia pii choroby przyzębia na redukcję występowa-
określanym przez wartość wskaz
nika PDI > 4. nia przedwczesnego zakończenia ciąży i niskiej
Fakt, że zły stan przyzębia jest czynnikiem ry- masy urodzeniowej noworodka.
zyka dla niskiej masy urodzeniowej stwierdzi- W oparciu o wyniki badań własnych oraz ana-
ła także Dasanayake (3). Wykazała, że kobiety lizie danych pochodzących z badań wielu innych
z większą liczbą zdrowych sekstantów w jamie autorów, można stwierdzić, że zapalenie przyzę-
ustnej mają mniejsze ryzyko urodzenia dziec- bia u kobiet ciężarnych ma nie tylko negatywny
ka z niską masą urodzeniową (iloraz szans 0,3; wpływ na rezultaty ciąży, ale stanowi znaczący
przy 95% przedziale ufności 0,12-0,72), nato- czynnik ryzyka występowania porodów przed-
miast zła opieka prenatalna zwiększa 3,9 razy wczesnych i związanej z nim niskiej masy uro-
ryzyko wystÄ…pienia niskiej masy urodzeniowej. dzeniowej noworodka. Godnym uwagi jest tak-
Prospektywne badania o szerokim zasięgu, wy- że fakt, że badania dotyczące tego związku dają
konane przez Jeffcoat i wsp. (8, 9) dowodzą tak- podobne wyniki, pomimo że dotyczą różnej po-
że związku pomiędzy współistniejącym w ciąży pulacji, metod i czasu badania. Odkrycie związ-
zapaleniem przyzębia a przedwczesnym zakoń- ku choroby przyzębia z komplikacjami ciążowy-
czeniem ciąży i związaną z tym niską masą uro- mi prowadzącymi do porodu przedwczesnego i
dzeniowÄ… noworodka. Iloraz szans dla porodu niskiej masy urodzeniowej noworodka, a tak-
przedwczesnego przy obecności średniozaawan- że fakt, że infekcje przyzębia są w większości
sowanego zapalenia przyzębia u kobiet w ciąży i do uniknięcia i z powodzeniem do leczenia,
(matczynego zapalenia przyzębia) wynosił 2,83 zmusza stomatologów do innego, nowego i nie-
i znacząco wzrósł do 4,18 dla zaawansowanego zwykle ważnego spojrzenia na dziedzinę nauki,
i uogólnionego zapalenia przyzębia (9). Wśród jaką jest periodontologia. Wyodrębnienie się tzw.
577
K. Betleja i in. Czas. Stomat.,
ÅšlÄ…ska. Czas. Stomat., 2003, LVI, 12, 799-808.
 medycyny periodontalnej , badającej zależno-
ści pomiędzy stanem przyzębia a występowa-
11. Li X., Kolltveit K. M., Tronstad L., Olsen I.:
niem chorób układowych (16), wymaga przy-
Systemic Disease Caused by Oral Infection. Clin.
jęcia większej odpowiedzialności za całkowite
Microbiol. Rev., 2000, 13, 4, 547-558.  12. Lopez
zdrowie naszych pacjentów i zdobywania wie- N. J., Smith P. C., Gutierrez J.: Periodontal Therapy
May Reduce the Risk of Preterm Low Birth Weight
dzy o stosownych warunkach systemowych, aby
in Women With Periodontal Disease: A Randomized
lepiej współdziałać z lekarzami innych specjal-
Controlled Trial. J. Periodontol., 2002, 73, 911-924.
ności w celu zapewnienia pacjentowi jak najlep-
 13. Mitchell-Lewis D., Engebretson S. P., Chen J.,
szej opieki. Niesie to za sobą konieczność wielu
Lamster C. J., Papapanou P. N.: Periodontal infec-
zmian zarówno w systemie opieki zdrowotnej,
tion and pre-term birth: early findings from a cohort
jak i w programie edukacji lekarzy i oczywiście
of young minority women in New York. Eur. J. Oral.
Sci., 2001, 109, 34-39.  14. Newbrun E.: Indices
samych pacjentów.
to measure gingival bleeding. J. Periodontol., 1996,
67, 555-561.  15. Offenbacher S., Lieff S., Boggess
Piśmiennictwo
K. A., Murtha A. P., Madianos P. N., Champagne
C. M. E., McKaig R. G., Jared H. L., Mauriello S.
1. Beck J. D.,Offenbacher S., Williams R., Gibbs
M., Auten Jr. R. L., Herbert W. N. P., Beck J. D.:
P., Garcia R.: Periodontitis: A Risk Factor for
Maternal Periodontitis and Prematurity. Part I:
Coronary Heart Disease?Ann. Periodontol., 1998,
Obstetric Outcome of Prematurity and Growth
3, 127-141.  2. Bręborowicz G. H., Szymankiewicz
Restriction. Ann. Periodontol., 2001, 6, 1, 164-
M., Anholcer A., Gadzinowski J.: Wcześniactwo %
174.  16. Offenbacher S.: Periodontal Diseases:
Problem Położniczo-Neonatologiczny. Medipress
Pathogenesis. Ann. Periodontol., 1996, 1, 821-878.
Ginekologia-Położnictwo. 1999, 5, 5, 3-12.  3.
 17. Offenbacher S., Katz V., Fertik G., Collins
Dasanayake A. P.: Poor Periodontal Health of the
J., Boyd D., Maynor G., McKaig R., Beck J.:
Pregnant Women Risk Factor for Low Birth Weight.
Periodontal Infection as a Possible Risk Factor for
Ann. Periodontol., 1998, 3, 206-212.  4. Engebretson
Preterm Low Birth Weight. J. Periodontol., 1996,
S. P., Lalla E., Lamster I. B.: Periodontitis and
67, 1103-1113.  18. Offenbacher S., Jared H. L.,
Systemic Disease. N. Y. State Dent. J.,1999, 65, 8,
O`Reilly P. G., Wells S. R., Salvi G. E., Lawrence H.
30-32.  5. Fowler E. B., Breault L. G., Cuenin M.
P., Socransky S. S., Beck J. D.: Potential Pathogenic
F.: Periodontal Disease and Its Association with
Mechanisms of Periodontitis Associated Pregnancy
Systemic Disease. Military Medicine, 2001, 166, 85-
Complications. Ann. Periodontol., 1998, 3, 233-
89.  6. Ide M., Wilson R. F., Ashley F.: Relationship
250.  19. Offenbacher S., Beck J. D., Lieff S.,
between adverse pregnancy outcome and maternal
Slade G.: Role of Periodontitis in Systemic Health:
periodontal disease. J. Dent. Res., 1998, 77, Abstract
Spontaneous Preterm Birth. J. Dent. Edu., 1998, 62,
133.  7. Jeffcoat M. K., Hauth J. C., Geurs N. C.,
10, 852-858.  20. Paquette D. W.: The Periodontal
Reddy M. S., Cliver S. P., Hodgkins P. M., Goldenberg
Infection-Systemic Disease Link:A Review of the
R. L.: Periodontal Disease and Preterm Birth: Results
Truth or Myth. J. Int. Acad. Periodontol., 2002, 4/3,
of Pilot Intervention Study. J. Periodontol., 2003, 74,
101-109.
1214-1218.  8. Jeffcoat M. K., Geurs N. C., Reddy
M. S., Cliver S. P., Goldenberg R. L., Hauth J. C.:
21. Silness J., Löe H.: Periodontal Disease in
Periodontal infection and preterm birth. Results of
Pregnancy II. Corelation Between Oral Hygiene and
a prospective study. J. Am Dent. Assoc., 2001, 132,
Periodontal Condition. Acta Odont. Scand., 1964, 22,
875-880.  9. Jeffcoat M. K., Geurs N. C., Reddy M.
1, 121-135.  22. Wasiela M., Kalinka J.: Bakteryjne
S., Cliver S., Goldenberg R. L., Hauth J. C.: Current
czynniki ryzyka nieprawidłowego przebiegu i wyni-
evidence regarding periodontal disease as risk fac-
ku ciąży. Ginek. Prakt., 2001, 9, 5, 19-24.
tor in preterm birth. Ann. Periodontol., 2001, 6, 183-
-188.  10. Konopka T., Rutkowska M., Hirnle L.: Otrzymano: dnia 1.III.2005 r.
Zapalenie przyzębia jako czynnik ryzyka przedwcze-
snego zakończenia ciąży i niskiej wagi urodzenio- Adres autorów: 70-111 Szczecin, ul. Al. Powstańców
wej dziecka w wybranej populacji kobiet Dolnego Wlkp. 72.
578