KOBIETA CI
ŻARNA
URAZ
ZASADY RESUSCYTACJI
ZMIANY FIZJOLOGICZNE
" ZWI
KSZENIE OBJ
TOÅšCI ODDECHOWEJ O 40%,
" NIEZMIENIONA CZ
STOŚĆ ODDYCHANIA,
"  HIPERWENTYLACJA FIZJOLOGICZNA  ALKALOZA
ODDECHOWA PACO2 35-40 MMHG,
" CZ
STOŚĆ T
TNA ZWI
KSZONA O 10-15 /MIN,
" BP W 2 TRYMESTRZE OBNIŻONE O 5-15 MMHG,
" ZESPÓA
AORTO-KAWALNY (OBNIŻENIE RZUTU
SERCA O 30%),
" ZWOLNIONE OPRÓŻNIANIE ŻOA

DKA,
" RYZYKO RZUCAWKI.
ZMIANY ANATOMICZNE
ZMIANY ANATOMICZNE - MACICA
" DO 12 TYGODNIA WEWN
TRZ
MIEDNICY,
" 20 TYDZIEC
SI
GA P
PKA,
" 34 TYDZIEC
 A
UKU ŻEBROWEGO.
EPIDEMIOLOGIA
" URAZY WYST
PUJ
U 6  7% KOBIET CI
ŻARNYCH.
" S
NAJCZ
STSZ
POZAPOA
OŻNICZ
PRZYCZYN

ZGONÓW KOBIET CI
ŻARNYCH.
" WI
KSZOŚĆ URAZÓW TO URAZY T
PE, ZWYKLE
ODNIESIONE W WYPADKACH KOMUNIKACYJNYCH.
" INNE PRZYCZYNY URAZÓW: UPADKI, NAPAŚĆ,
SAMOBÓJSTWA.
" 36% ZGONÓW CI
ŻARNYCH Z POWODU URAZÓW JEST
SPOWODOWANYCH URAZEM PRZENIKAJ
CYM.
" 7% ZGONÓW CI
ŻARNYCH Z POWODU URAZÓW JEST
SPOWODOWANYCH URAZEM T
PYM
" PRZEŻYCIE CI
ŻARNYCH PO URAZIE WYNOSI OKOA
O
90%, A PA
ODÓW OKOA
O 70  80%.
URAZ T
PY
" SKURCZE MACICY,
" PRZEDWCZESNE WYST
PIENIE AKCJI PORODOWEJ,
" PORÓD PRZEDWCZESNY,
" ODWARSTWIENIE A
OŻYSKA,
" PORONIENIE / ŚMIERĆ PA
ODU,
" ZWOLNIENIE AKCJI SERCA PA
ODU,
" KRWAWIENIE Z DRÓG RODNYCH,
" P
KNI
CIE MACICY.
URAZ T
PY
" PRZEDWCZESNE ODDZIELENIE A
OŻYSKA
" BÓL BRZUCHA,
" WZROST NAPI
CIA MACICY,
" KRWAWIENIE Z DRÓG RODNYCH,
" ZABURZENIA CZYNNOÅšCI SERCA PA
ODU,
" WSTRZ
S.
URAZ T
PY
" P
KNI
CIE MACICY:
" WSTRZ
S,
" BÓL BRZUCHA,
" OBJAWY OTRZEWNOWE,
" CZ
ÅšCIOWO POZAMACICZNE
UA
OŻENIE PA
ODU.
URAZ T
PY
" P
KNI
CIE MACICY:
" W RTG:
" SZEROKO UA
OŻONE KOC
CZYNY PA
ODU,
" NIETYPOWE POA
OŻENIE PA
ODU,
" POWIETRZE WEWN
TRZ OTRZEWNEJ.
URAZ T
PY
" PORONIENIE:
" POWIKA
ANIE CI
ŻY POLEGAJ
CE NA SAMOISTNYM WYDALENIU PA
ODU
W OKRESIE, W KTÓRYM DZIECKO NIE JEST ZDOLNE DO ŻYCIA POZA
A
ONEM MATKI.
" OBJAWY:
" KRWAWIENIE Z DRÓG RODNYCH,
" T
PY ROZPIERAJ
CY BÓL W PODBRZUSZU LUB W KRZYŻU,
URAZ T
PY
PORONIENIE  ZAPOBIEGANIE:
żðLEKI ROZKURCZOWE,
żðÅšRODKI USPOKAJAJ
CE,
żðLEKI PRZECIWBÓLOWE,
żðLEKI HORMONALNE
URAZ T
PY
" PORÓD PRZEDWCZESNY:
" CO NAJMNIEJ 3 TYGODNIE PRZED TERMINEM.
KRWOTOK PA
ODOWO-MATCZYNY
" NAWET PRZY NIEWIELKICH URAZACH,
" ISTOTNE PRZY RH UJEMNEJ GRUPIE KRWI MATEK  IMMUNIZACJA.
P
KNI
CIE ÅšLEDZIONY
" KAŻD
CI
ŻARN
PO URAZIE BRZUCHA NALEŻY OBSERWOWAĆ
W WARUNKACH SZPITALNYCH PRZEZ OKRES 2 TYGODNI,
" SAMA CI
ŻA PREDYSPONUJE DO P
KNI
CIA ÅšLEDZIONY I
W
TROBY,
URAZY PRZENIKAJ
CE BRZUCHA
" USZKODZENIU MOŻE ULEC NIE TYLKO ŚCIANA MACICY, ALE TEŻ
NACZYNIA P
POWINOWE, A
OŻYSKO ORAZ SAM PA
ÓD, A TAKŻE
INNE NARZ
DY JAMY BRZUSZNEJ
URAZY PRZENIKAJ
CE BRZUCHA
" WE WCZESNYM OKRESIE CI
ŻY BEZPOŚREDNIE USZKODZENIE
MACICY WYST
PUJE RZADKO
" W CI
ŻY ZAAWANSOWANEJ ZNACZNA WI
KSZOŚĆ RAN
POSTRZAA
OWYCH BRZUCHA B
Dy
RAN ZADANYCH OSTRYMI
PRZEDMIOTAMI DOTYCZY MACICY
URAZY PRZENIKAJ
CE BRZUCHA
" PRZY RANIE POSTRZAA
OWEJ TRUDNO JEST OCENIĆ STOPIEC

USZKODZEC
 WSKAZANE WYKONANIE LAPAROTOMII W KAŻDYM
PRZYPADKU
" PO OTWARCIU JAMY BRZUSZNEJ I STWIERDZENIU, ZE PA
ÓD ŻYJE,
ZESZYCIE USZKODZONEJ MACICY (JEÅšLI WARUNKI NA TO
POZWALAJ
) Z ZACHOWANIEM PA
ODU NIEKTÓRZY UWAŻAJ
ZA
POST
POWANIE BEZPIECZNE
URAZY PRZENIKAJ
CE BRZUCHA
" CI
CIE CESARSKIE JEST KONIECZNE, GDY POWI
KSZONA MACICA
STWARZA TRUDNOÅšCI W OCENIE LUB ZAOPATRZENIU
USZKODZONYCH NARZ
DÓW
ZA
AMANIA MIEDNICY
POD WPA
YWEM RELAKSYNY DOCHODZI W CI
ŻY DO
ROZLUy
NIENIA SPOJENIA A
ONOWEGO
I STAWÓW KRZYŻOWO-BIODROWYCH, CO W ZNACZ
CY
SPOSÓB UA
ATWIA PORÓD I ZMNIEJSZA RYZYKO ZA
AMANIA
MIEDNICY
ZA
AMANIA MIEDNICY
Z DRUGIEJ JEDNAK STRONY:
" WZRASTAJ
CA NIESTABILNOŚĆ STAWÓW
" ZWI
KSZENIE MASY
" I PRZESUNI
CIE ÅšRODKA CI
ŻKOŚCI
SPRAWIAJ
, ŻE KOBIETA W CI
ŻARNA NARAŻONA JEST CZ
ÅšCIEJ NA
USZKODZENIA TEJ OKOLICY CIAA
A.
URAZY MIEDNICY MOG

SPOWODOWAĆ:
" JEJ ZNACZNE ZNIEKSZTAA
CENIA,
" MASYWNE KRWOTOKI POZAOTRZEWNOWE
" USZKODZENIA PA
ODÓW.
OBRAŻENIOM TYM Z REGUA
Y TOWARZYSZ
ZNACZNE
DOLEGLIWOŚCI BÓLOWE.
URAZY MIEDNICY
W WI
KSZOŚCI WYPADKÓW ZA
AMANIA MIEDNICY NIE
WYMAGAJ
, LECZENIA OPERACYJNEGO I NIE STANOWI

WSKAZANIA DO CI
CIA CESARSKIEGO STAJE SI
ONO JEDNAK
KONIECZNE W PRZYPADKU DUŻEJ DEFORMACJI OBR
CZY MIEDNICY
UNIEMOŻLIWIAJ
CEJ BEZPIECZNY PORÓD I GROŻ
CEJ
USZKODZENIEM NARZ
DÓW WEWN
TRZNYCH
URAZ MIEDNICY
BEZPOÅšREDNIE USZKODZENIE PA
ODU W WYNIKU URAZU MIEDNICY
WYST
PUJE RZADKO I ZDARZA SI
ZWYKLE W TRZECIM TRYMESTRZE
CI
ŻY. DOCHODZI WÓWCZAS NAJCZ
ÅšCIEJ DO USZKODZENIA
KOÅšCI CZASZKI PA
ODU Z WEWN
TRZCZASZKOWYM KRWAWIENIEM.
WST
PNA OCENA
(OKRES PRZEDSZPITALNY)
" STANU PRZYTOMNOÅšCI (GCS),
" DROŻNOŚCI DRÓG ODDECHOWYCH,
" ODDYCHANIA,
" KR
ŻENIA,
" STANU NEUROLOGICZNEGO,
" CI
ŻKOŚCI URAZU WG TRAUMA SCORE (TS)
LUB REVISED TRAUMA SCORE (RTS).
MONITOROWANIE STANU PA
ODU 
KARDIOTOKOGRAFIA (KTG).
" OCENA < 13 PKT W SKALI TS
" OCENA < 6 PKT W SKALI RTS
OZNACZA OBRAŻENIA
WYMAGAJ
CE INTENSYWNEJ TERAPII
ZASADA  BIERZ I P
Dy

( SCOOP AND RUN)
" DOTYCZY URAZU PRZENIKAJ
CEGO LUB T
PEGO WA

CZNIE Z
USZKODZENIEM DUŻYCH NACZYC
.
" U KOBIETY CI
ŻARNEJ DOTYCZY TAKŻE ODDZIELENIA A
OŻYSKA I
P
KNI
CIA MACICY.
ZASADA  BIERZ I P
Dy
 -
POST
POWANIE
" ZABEZPIECZENIE DROŻNOŚCI DRÓG
ODDECHOWYCH
PRZY STABILIZACJI KR
GOSA
UPA SZYJNEGO.
" ZAPEWNIENIE WYDOLNEJ WENTYLACJI I PODANIE
100% TLENU.
" UA
OŻENIE Z UNIESIENIEM PRAWEGO BIODRA
I PRZEMIESZCZENIEM CI
ŻARNEJ MACICY NA LEW

STRON
.
" OPANOWANIE KRWAWIENIA ZEWN
TRZNEGO.
" OCENA STANU NEUROLOGICZNEGO.
" UNIERUCHOMIENIE ZA
AMAC
.
" KTG.
SZYBKI TRANSPORT DO SZPITALA
WI
ŻE SI
Z LEPSZYM
ROKOWANIEM
NIŻ PRÓBY RESUSCYTACJI
NA MIEJSCU ZDARZENIA.
ZASADA  ZOSTAC
I DZIAA
AJ
(STAY AND PLAY)
W PIERWSZEJ KOLEJNOÅšCI:
" ZABEZPIECZENIE DROŻNOŚCI DRÓG ODDECHOWYCH
PRZY STABILIZACJI KR
GOSA
UPA SZYJNEGO.
" ZAPEWNIENIE WYDOLNEJ WENTYLACJI I PODANIE
100% TLENU.
" ODBARCZENIE ODMY OPA
UCNOWEJ  NAKA
UCIE KLATKI
PIERSIOWEJ W II MI
DZYŻEBRZU W LINII ŚRODKOWO-
OBOJCZYKOWEJ.
ZASADA  ZOSTAC
I DZIAA
AJ
(STAY AND PLAY)
W DRUGIEJ KOLEJNOÅšCI:
" UA
OŻENIE Z UNIESIENIEM PRAWEGO BIODRA
I PRZEMIESZCZENIEM CI
ŻARNEJ MACICY NA LEW

STRON
.
" OPANOWANIE KRWAWIENIA ZEWN
TRZNEGO.
" ZAPEWNIENIE DOST
PU DOŻYLNEGO  DWIE KANIULE
O PRZEKROJU 14G.
" POBRANIE KRWI NA OZNACZENIE GRUPY KRWI I PRÓB

KRZYŻOW
.
ZASADA  ZOSTAC
I DZIAA
AJ
(STAY AND PLAY)
W DRUGIEJ KOLEJNOÅšCI CD.:
" INFUZJA PA
YNÓW  KRYSTALOIDY:KOLOIDY 1:1
(A

CZNIE DO 3 LITRÓW).
" W PRZYPADKACH SKRAJNEJ HYPOWOLEMII:
vð7,5% NACL  4ML/KG M.C.,
vðWLEW KATECHOLAMIN:
DOPAMINA  5-10 śG/KG M.C./MIN.,
DOBUTAMINA  2,5-5 śG/KG M.C./MIN.,
DOPAMINA + DOBUTAMINA,
NORADRENALINA  0,5-1,5 śG/KG M.C./MIN..
ZASADA  ZOSTAC
I DZIAA
AJ
(STAY AND PLAY)
W TRZECIEJ KOLEJNOÅšCI:
" KOA
NIERZ ORTOPEDYCZNY.
" OCENA W GCS.
" OCENA W SKALI TS LUB RTS.
" STERYLNE OPATRUNKI NA RANY.
" UNIERUCHOMIENIE ZA
AMAC
.
" UNIERUCHOMIENIE W MATERACU PRÓŻNIOWYM.
" POWIADOMIENIE ODDZIAA
U RATUNKOWEGO (SOR).
JEÅšLI W TRAKCIE CZYNNOÅšCI PODJ
TYCH
W RAMACH REALIZACJI ZASADY
 ZOSTAC
I DZIAA
AJ
WYST
PI STAN WYMAGAJ
CY POST
POWANIA ZGODNIE Z
ZASAD

 BIERZ I P
Dy
 ,
NALEŻY NIEZWA
OCZNIE J
WDROŻYĆ!
GENERALNE ZASADY
KWALIFIKACJI CI
ŻARNYCH
DO LECZENIA W SZPITALACH I I II STOPNIA:
" GCS < 13 PKT,
" SKURCZOWE CIÅšNIENIE T
TNICZE < 90 MM HG,
" CZ
STOŚĆ ODDECHÓW < 10/MIN. LUB >29/MIN.,
" TS < 13 PKT, RTS < 6 PKT
" URAZY PRZENIKAJ
CE,
" PARADOKSALNE RUCHY KLATKI PIERSIOWEJ,
" LICZNE ZA
AMANIA KOÅšCI DA
UGICH,
" USZKODZENIA MIEDNICY,
" NIEDOWA
ADY,
" DUŻA ENERGIA URAZU,
" ISTOTNE SCHORZENIA PRZED URAZEM.
W IZBIE PRZYJ
Ć
DIAGNOSTYKA I LECZENIE ZESPOA
OWE Z UDZIAA
EM:
" LEKARZA MEDYCYNY RATUNKOWEJ,
" TRAUMATOLOGA,
" POA
OŻNIKA,
" CHIRURGA,
" ANESTEZJOLOGA,
" NEUROLOGA,
" RADIOLOGA,
" NEONATOLOGA.
WSKAZANIA DO WCZESNEJ INTERWENCJI
CHIRURGICZNEJ LUB POA
OŻNICZEJ:
" KONIECZNOŚĆ LECZENIA OBRAŻEC
U KOBIETY.
" URAZ PENETRUJ
CY.
" ODDZIELENIE A
OŻYSKA.
" P
KNI
CIE MACICY.
" STAN ZAGROŻENIA PA
ODU W CI
ŻY POWYŻEJ
26 TYGODNIA.
" OPARZENIA OBEJMUJ
CE WI
CEJ NIÅ» 50% POWIERZCHNI
CIAA
A W II LUB III TRYMESTRZE.
" WYDOBYCIE PA
ODU PO ÅšMIERCI MATKI.
NAJCZ
STSZA PRZYCZYNA
ZATRZYMANIA KR
ŻENIA
U CI
ŻARNEJ PO URAZIE:
HIPOWOLEMIA
PRZYCZYNY NZK:
" KRWAWIENIE,
" LEKI,
" ZATOROWOŚĆ PA
UCNA,
" ZATOR PA
YNEM OWODNIOWYM,
" STAN PRZEDRZUCAWKOWY I RZUCAWKA,
" CHOROBY UKA
ADU SERCOWO-NACZYNIOWEGO.
" A
OŻYSKO PRZODUJ
CE:
" JASNO-CZERWONE KRWAWIENIE Z DRÓG RODNYCH,
" BRAK TKLIWOÅšCI UCISKOWEJ I BOLESNOÅšCI BRZUCHA,
" ZAZWYCZAJ W TRZECIM TRYMESTRZE CI
ŻY.
RZUCAWKA
" EPH-GESTOZA (OEDEMA, PROTEINURIA,
HYPERTENSIO) JEST ETIOLOGICZNIE NIEJASNYM
NADCIÅšNIENIOWYM SCHORZENIEM WYST
PUJ
CYM
PODCZAS CI
ŻY PRZYPUSZCZALNIE WSKUTEK
NADMIERNEGO WYTWARZANIA SUBSTANCJI
PODWYŻSZAJ
CYCH CIÅšNIENIE T
TNICZE KRWI (NP.
TROMBOKSANU A2).W PRZEBIEGU EPH-GESTOZY
MOG
WYST
PIĆ NAGLE NAPADY KLONICZNO-
TONICZNE DRGAWEK Z UTRAT
PRZYTOMNOÅšCI
PRZED, PODCZAS LUB BEZPOÅšREDNIO PO PORODZIE
OKR
ÅšLANE JAKO RZUCAWKA
RZUCAWKA  OBJAWY:
" EPH-GESTOZA: OBRZ
KI (OEDEMA), BIAA
KOMOCZ
(PROTEINURIA), NADCIÅšNIENIE (HYPERTENSIO)
" STAN PRZEDRZUCAWKOWY: BA
YSKI PRZED OCZAMI,
SZUM W USZACH, BÓLE GA
OWY, UBYTKI W POLU
WIDZENIA, BÓLE BRZUCHA, NUDNOŚCI, WYMIOTY,
NIEPOKÓJ RUCHOWY, OBRZ
KI PODUDZI,
NADCIÅšNIENIE > 160/110 MM HG
" RZUCAWKA: NAGA
E, UOGÓLNIONE TONICZNO-
KLONICZNE NAPADY DRGAWEK Z UTRAT

PRZYTOMNOÅšCI, CZ
STO BEZDECH, NAJCZ
ÅšCIEJ
JEST NAST
PSTWEM STANU
PRZEDRZUCAWKOWEGO.
UDZIELAJ
C POMOCY NALEŻY:
" OCHRONIĆ PRZED NIEBEZPIECZEC
STWEM ZRANIEC
, URAZÓW W
WYNIKU DRGAWEK
" PRZEWIEy
Ć OSTROŻNIE W POZYCJI LEŻ
CEJ PO UST
PIENIU NAPADU
DRGAWEK.
" JEŚLI TO MOŻLIWE NALEŻY WYELIMINOWAĆ BODy
CE WZROKOWE I
SA
UCHOWE, KTÓRE MOG
WYWOA
AĆ KOLEJNE NAPADY DRGAWEK.
KLUCZEM DO RESUSCYTACJI PA
ODU
JEST
RESUSCYTACJA MATKI.
RESUSCYTACJA KR
ŻENIOWO -
ODDECHOWA
POST
POWANIE ZGODNE
Z ALGORYTMEM BLS I ALS.
MODYFIKACJA ALGORYTMU BLS
" UA
OŻENIE ZNOSZ
CE OBJAWY ZESPOA
U AORTO-KAWALNEGO,
" MIEJSCE UCISKU KLATKI PIERSIOWEJ PODCZAS MASAŻU
POŚREDNIEGO SERCA NIECO WYŻEJ NA MOSTKU 
POTWIERDZIĆ OBECNOŚCI
FALI T
TNA NA T
TNICY SZYJNEJ.
MODYFIKACJA ALGORYTMU ALS
" WCZESNA INTUBACJA Z ZASTOSOWANIEM
MANEWRU SELLICKA RURK
O MNIEJSZEJ ÅšREDNICY,
" UA
OŻENIE ZNOSZ
CE OBJAWY ZESPOA
U AORTO-
KAWALNEGO,
" WYDOBYCIE PA
ODU PO 5 MINUTACH
OD ZATRZYMANIA KR
ŻENIA LUB PO
5 MINUTACH NIESKUTECZNEJ RESUSCYTACJI,
" KONTYNUACJA ZAAWANSOWANYCH ZABIEGÓW
RESUSCYTACYJNYCH W TRAKCIE I PO WYDOBYCIU
PA
ODU.
WYDOBYCIE PA
ODU I A
OŻYSKA
MOŻE POPRAWIĆ ROKOWANIE
KOBIETY Z ZATRZYMANIEM KR
ŻENIA,
NAWET JEÅšLI PA
ÓD JEST NA TYLE MAA
Y,
ŻE NIE POWODUJE UCISKU ŻYA
Y GA
ÓWNEJ DOLNEJ.
RATUNKOWA HISTEROTOMIA:
" W CI
GU OK. 4 MIN OD ZATRZYMANIA KR
ŻENIA,
" < 20 TYGODNIA CI
ŻY  NIE MA KONIECZNOŚCI
WYKONANIA CI
CIA CESARSKIEGO,
" 20-23  RATUNKOWA HISTEROTOMIA W CELU
RESUSCYTACJI MATKI,
" e" 24-25 TYGODNIA CI
ŻY  RATUNKOWA
HISTEROTOMIA W CELU RATOWANIA ŻYCIA MATKI I
PA
ODU.