plik


ÿþZasady nauczania resuscytacji 9 Jasmeet Soara,*, Koenraad G. Monsieursb, John H.W. Ballancec, Alessandro Barellid, Dominique Biarente, Robert Greiff, Anthony J. Handleyg, Andrew S. Lockeyh, Sam Richmondi, Charlotte Ringstedj, Jonathan P. Wylliek, Jerry P. Nolanl, Gavin D. Perkinsm a Southmead Hospital, North Bristol NHS Trust, Bristol, UK b Emergency Department, Ghent University Hospital, Ghent, Belgium c Woolhope, Herefordshire, UK d Department of Clinical Toxicology  Poison Centre and Emergency Department, Catholic University School of Medicine, Rome, Italy e Paediatric Intensive Care and Emergency Medicine, Université Libre de Bruxelles, Queen Fabiola Children s University Hospital, Brussels, Belgium f Department Anesthesiology and Pain Therapy, University Hospital Bern, Inselspital, Bern, Switzerland g Honorary Consultant Physician, Colchester, UK h Calderdale and Huddersfield NHS Trust, Salterhebble, Halifax, UK i Sunderland Royal Hospital, Sunderland, UK j University of Copenhagen and Capital Region, Rigshospitalet, Copenhagen, Denmark k James Cook University Hospital, Middlesbrough, UK l Royal United Hospital, Bath, UK m University of Warwick, Warwick Medical School, Warwick, UK Wstp jaj i zapamituj wiedz oraz praktyczne umiejtno[ci w stopniu, który pozwoli im dziaBa prawidBowo w trak- Prze|ywalno[ pacjentów po nagBym zatrzymaniu kr|enia cie rzeczywistych zatrzymaD kr|enia i wpBynie na po- zale|y od jako[ci dowodów naukowych le|cych u podstaw praw wyników koDcowych. wytycznych, efektywno[ci nauczania i [rodków przeznaczo- Krótkie kursy samoksztaBcce video czy komputero- nych na implementacj wytycznych1. Dodatkowym czynni- we z minimalnym udziaBem lub bez udziaBu instruk- kiem jest ch wdra|ania wytycznych do praktyki klinicz- tora, poBczone z praktycznym wiczeniem umiejtno- nej i wpByw czynnika ludzkiego na przeksztaBcanie teorii [ci, mog stanowi efektywn alternatyw dla opartych w praktyk2. Implementacja Wytycznych 2010 ma wiksze na pracy instruktora kursów podstawowych zabie- szanse powodzenia pod warunkiem starannego planowa- gów resuscytacyjnych (resuscytacja kr|eniowo-odde- nia i caBo[ciowej strategii wprowadzania, obejmujcej tak|e chowa [RKO] i automatyczna defibrylacja zewntrzna edukacj. Jako przyczyny w opóznieniu wdra|ania Wytycz- [AED]). nych 2005 uwa|a si opóznienia w dostarczaniu materiaBów Idealnie byBoby przeszkoli wszystkich obywateli z za- edukacyjnych i umo|liwianiu personelowi udziaBu w szko- kresu typowej RKO, obejmujcej uci[nicia klatki pier- leniach3, 4. siowej i wentylacj. W niektórych okoliczno[ciach do- RozdziaB ten obejmuje kluczowe zagadnienia eduka- puszczalne jest nauczanie RKO z wyBcznym uciska- cyjne, które zostaBy zidentyfikowane w trakcie analizy prac niem klatki piersiowej (np. okazyjne, krótkie szkolenia). naukowych przez International Liaison Committee on Re- Osoby przeszkolone w zakresie wykonywania RKO suscitation (ILCOR)5, omawia podstawy naukowe szkoleD z wyBcznym uciskaniem klatki piersiowej nale|y za- z zakresu resuscytacji na poziomie podstawowym i zaawan- chca do uczenia si typowej RKO. sowanym oraz aktualizacje, wprowadzone do kursów Euro- Wiedza i umiejtno[ci z zakresu podstawowych i zaawan- pejskiej Rady Resuscytacji (ERC)6. sowanych zabiegów resuscytacyjnych zanikaj w krótkim czasie 3 6 miesicy. Czste powtarzanie oceny pomo|e zidentyfikowa te osoby, które wymagaj szkoleD przy- Kluczowe zalecenia z zakresu nauczania pominajcych w celu utrzymania wiedzy i umiejtno[ci. Kluczowe problemy zidentyfikowane przez zespóB ds. edu- Urzdzenia dajce instrukcje lub informacje zwrotne kacji, implementacji i zespoBów (Education, Implementation o jako[ci wykonywanej RKO poprawiaj przyswajanie and Teams  EIT) ILCOR podczas analizy dowodów nauk- i zapamitywanie wiedzy z tego zakresu i powinny by owych Wytycznych 2010 s nastpujce5: stosowane podczas szkoleD zarówno osób niezwiza- Metody nauczania powinny podlega ocenie w celu nych zawodowo z medycyn, jak i personelu medycz- upewnienia si, |e ich zastosowanie pozwala niezawod- nego. nie speBni postawione zadania. Celem jest upewnie- Zwikszony nacisk na dodatkowe, pozamerytoryczne nie si, czy osoby uczestniczce w szkoleniu przyswa- umiejtno[ci (Non-technical Skills  NTS), jak kierowanie zespoBem, praca zespoBu, podziaB obowizków i umiejt- no[ prawidBowego komunikowania si, poprawi jako[ * Corresponding author. E-mail: jas.soar@btinternet.com ( J. Soar). wykonywania RKO i opiek nad pacjentem. www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2010 www.prc.krakow.pl Zasady nauczania resuscytacji 267 Nale|y przeprowadza odprawy dla zespoBów, których Szkolenia z zakresu RKO i wykonywanie RKO w rze- celem jest planowanie przebiegu resuscytacji (briefing) czywistym zatrzymaniu kr|enia w wikszo[ci przypadków oraz spotkania, w trakcie których omawianie s czynno- s bezpieczne. Osoby uczestniczce w szkoleniu z zakresu [ci wykonywane podczas symulowanych bdz rzeczywi- RKO powinny by poinformowane o rodzaju i intensywno- stych resuscytacji (debriefing). Spotkania takie maj na [ci wysiBku fizycznego, wykonywanego podczas zaj. Oso- celu pomoc w poprawie zarówno pracy caBych zespoBów, by, u których w trakcie wykonywania RKO pojawiaj si nie- jak i umiejtno[ci ich poszczególnych czBonków. pokojce objawy (np., ból w klatce piersiowej, nasilona dusz- Badania na temat wpBywu szkoleD z zakresu resuscytacji no[), powinny j przerwa. Ratownicy, u których podczas na wyniki leczenia pacjentów s ograniczone. Chocia| wykonywania rzeczywistej RKO pojawiaj si niepokojce badania z wykorzystaniem manekinów s przydatne, objawy, powinni rozwa|y przerwanie resuscytacji (dodat- nale|y zachca do badaD oceniajcych wpByw metod kowe informacje o ryzyku dla ratownika znajduj si w wy- nauczania na rzeczywiste wyniki leczenia pacjentów. tycznych BLS)31. Program szkolenia z zakresu podstawowych Kogo i jak szkoli zabiegów resuscytacyjnych i automatycznej defibrylacji zewntrznej W sytuacji idealnej wszyscy obywatele powinni posiada wiedz z zakresu RKO. Nie ma dowodów naukowych Program kursu z zakresu podstawowych zabiegów resu- przemawiajcych za lub przeciw szkoleniom osób z populac- scytacyjnych i AED powinien by maksymalnie prosty i do- ji wysokiego ryzyka. Jednak|e szkolenie mo|e zmniejszy lk stosowany do potrzeb docelowych odbiorców. Program ten u pacjenta i czBonków jego rodziny, poprawi emocjonaln powinien obejmowa nastpujce kluczowe elementy5,32: adaptacj i spowodowa, |e kto[ bdzie w stanie rozpocz Czynniki ryzyka zwizane ze [rodowiskiem i poszko- RKO5. dowanym w trakcie wykonywania RKO. Populacja wymagajca szkoleD obejmuje osoby bez wy- Rozpoznanie zatrzymania kr|enia na podstawie oceny ksztaBcenia medycznego, peBnice jednak funkcje spoBeczne przytomno[ci, udro|nienia dróg oddechowych i oceny nakBadajce na nie obowizek udzielania pomocy (np. ratow- oddechu31,32. nicy WOPR, osoby udzielajce pierwszej pomocy w zakBa- Rozpoznanie westchni (gasping) lub nieprawidBowych dach pracy), jak równie| personel medyczny ró|nych szcze- oddechów jako oznak zatrzymania kr|enia u nieprzy- bli systemu ochrony zdrowia  pracujcy w przychodniach, tomnej, niereagujcej osoby33,34. pomocy doraznej, ogólnych oddziaBach szpitalnych czy od- Dobrej jako[ci uci[nicia klatki piersiowej (wBczajc dziaBach intensywnej terapii. czsto[, gBboko[, peBn relaksacj klatki piersiowej Szkolenia powinny by dostosowane do potrzeb ró|nych i minimalizowanie przerw w uciskaniu) oraz oddechy grup osób szkolcych si, a styl nauczania powinien zapew- ratownicze. ni przyswajanie oraz zapamitywanie wiedzy i umiejtno[ci Zwrotna informacja i instrukcje (równie| z odpowied- praktycznych. Osoby czsto wykonujce RKO (bdce nieja- nich urzdzeD) powinny by stosowane w celu lepszego ko ekspertami w tej dziedzinie) powinny zna aktualne wy- przyswajania i zapamitywania umiejtno[ci praktycz- tyczne i umie efektywnie je zastosowywa, dziaBajc w ze- nych podczas szkoleD z zakresu podstawowych zabie- spole wielospecjalistycznym. Takim osobom potrzebne jest gów resuscytacyjnych35. bardziej kompleksowe szkolenie, obejmujce zarówno meryto- Wszystkie kursy BLS i AED powinny mie na celu ryczne, jak i pozamerytoryczne umiejtno[ci (np. praca w ze- nauczanie standardowej RKO, wBczajc oddechy ra- spole, kierowanie zespoBem, efektywna komunikacja)7,8. W na- townicze/wentylacj. W niektórych szczególnych sytu- stpnej cz[ci arbitralnie podzielili[my te poziomy ksztaBcenia acjach nauczanie RKO z wyBcznym uciskaniem klat- na podstawowy i zaawansowany, chocia| tak naprawd stano- ki piersiowej ma potencjaln przewag nad nauczeniem wi one kontinuum. Wikszo[ badaD na ten temat opiera si standardowego RKO10,15,18,23,24,27,36,37. Zalecane podej[cie na szkoleniach ratowników z zakresu umiejtno[ci resuscytacji do nauczania RKO przedstawiono poni|ej. osób dorosBych. Wiele z tych badaD ma równie| zastosowanie Nauczanie standardowej RKO i RKO z wyBcznym w szkoleniach z zakresu resuscytacji dzieci i noworodków. uciskaniem klatki piersiowej Istniej kontrowersje co do tego, jakich umiejtno[ci Poziom podstawowy i szkolenia z zakresu z zakresu RKO powinno si uczy ró|ne grupy ratowni- u|ycia AED ków. Uczenie RKO z wyBcznym uciskaniem klatki piersio- wej jest prostsze i szybsze, szczególnie gdy szkolenie dotyc- 9 RKO wykonywana przez przypadkowych [wiadków i wcze- zy du|ej liczby osób, które prawdopodobnie nie bd miaBy sna defibrylacja ratuj |ycie. Wiele czynników zmniejsza dostpu do szkoleD z zakresu standardowej RKO. W wie- ch [wiadków zdarzenia do podejmowania RKO, midzy lu sytuacjach RKO obejmujca uci[nicia klatki piersiowej innymi panika, strach przed zaka|eniem, mo|liwo[ wyrz- i oddechy ratownicze jest lepsza, np. u dzieci38, w zatrzyma- dzenia krzywdy osobie poszkodowanej lub strach przed nie- niach kr|enia w asfiksji lub kiedy RKO wykonywana przez prawidBowo wykonywan RKO9 24. Szkolenia osób niezwi- przypadkowego [wiadka trwa dBu|ej ni| kilka minut32. Std zanych zawodowo z medycyn zwikszaj ich ch podej- zalecane jest uproszczone podej[cie do nauczania w oparciu mowania RKO12,18-20,25-30. o nastpujce zasady edukacyjne: www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2010 www.prc.krakow.pl J. Soar, K.G. Monsieurs, J.H.W. Ballance, A. Barelli, D. Biarent, R. Greif, 268 A.J. Handley, A.S. Lockey, S. Richmond, Ch. Ringsted, J.P. Wyllie, J.P. Nolan, G.D. Perkins Optymalnie wszyscy obywatele powinni by uczeni Zastosowanie AED przez osoby bez wcze[niejszego umiejtno[ci wykonywania standardowej RKO (uci- szkolenia mo|e by skuteczne i ratowa |ycie45,56-60. Umie- [nicia i wentylacja w stosunku 30 : 2). jtno[ci zastosowania AED (np. szybko[ u|ycia, prawidBo- Je|eli szkolenie odbywa si w ograniczonym czasie lub we umieszczenie elektrod) mog by doskonalone poprzez w szczególnych okoliczno[ciach (np. telefoniczne in- krótkie szkolenia zarówno osób niezwizanych zawodowo struowanie [wiadka zdarzenia przez dyspozytora po- z medycyn, jak i personelu medycznego45,50,61,62. gotowia, zdarzenia masowe, kampanie publiczne, wideo na portalach internetowych, np. YouTube, osoby, któ- Czas trwania i czstotliwo[ powtarzania kursów podstawowych zabiegów resuscytacyjnych i AED re nie chc by szkolone), powinno koncentrowa si prowadzonych przez instruktorów na wykonywaniu RKO z wyBcznym uciskaniem klatki piersiowej. Optymalny czas trwania prowadzonego przez instruk- Osoby przeszkolone w wykonywaniu RKO z wyBcz- tora szkolenia z podstawowych zabiegów resuscytacyjnych nym uciskaniem klatki piersiowej w trakcie kolejnego i AED nie zostaB okre[lony i mo|e ró|ni si w zale|no[ci od szkolenia powinny uczy si zarówno uci[ni klatki grupy uczestników (np. osoby niezwizane zawodowo z me- piersiowej, jak i wentylacji. Optymalnie takie osoby po- dycyn, personel medyczny, poprzednie szkolenia, wiek), pro- winno si szkoli w wykonywaniu RKO z wyBcznym gramu, stosunku liczby instruktorów do liczby uczestników, uciskaniem klatki piersiowej, a nastpnie zaoferowa czasu trwania zaj praktycznych i sposobu oceny koDcowej. szkolenie obejmujce uciskanie klatki piersiowej i wen- Wikszo[ badaD wykazaBa, |e praktyczne umiejtno[ci tylacj podczas tej samej sesji. z zakresu RKO, takie jak wzywanie pomocy, uciskanie klat- Osoby niezwizane zawodowo z medycyn, ale majce ki piersiowej i wentylacja zanikaj w czasie od 3 do 6 mie- obowizek udzielania pomocy, takie jak policjanci, stra- sicy43,46,63-68. Praktyczne umiejtno[ci zastosowania AED |acy, pracownicy ochrony, osoby opiekujce si dziemi, utrzymuj si dBu|ej ni| umiejtno[ci z zakresu podstawo- powinny uczy si wykonywania uci[ni klatki piersio- wych zabiegów resuscytacyjnych59,64,69. wej i wentylacji. Przypomnienie lub udoskonalenie wykonywania RKO W przypadku RKO u dzieci nale|y zachca ratowni- mo|e odby si poprzez ponown ocen umiejtno[ci, ków, aby zastosowali jakkolwiek znan sobie sekwen- a w razie potrzeby  krótkie szkolenie przypominajce lub cj uci[ni klatki piersiowej i wentylacji stosowan powtórzenie szkolenia ju| po 3 6 miesicach64,70-73. u dorosBych, poniewa| wyniki koDcowe s gorsze, je[li nie podejmuje si RKO w ogóle. Osoby niebdce spe- Zastosowanie urzdzeD dajcych informacj zwrotn lub instrukcje gBosowe w czasie RKO cjalistami, które chc si szkoli z zakresu resuscytacji dzieci z racji odpowiedzialno[ci za ich zdrowie (np. ro- Urzdzenia dajce informacj zwrotn lub instrukcje dzice, nauczyciele, pielgniarki szkolne, ratownicy itp.) gBosowe w czasie RKO mog by u|ywane w czasie szko- powinni by uczeni, |e zaleca si modyfikacj podsta- leD personelu medycznego, jak i innych osób35. Urzdzenia wowych zabiegów resuscytacyjnych stosowanych u do- te mog wydawa instrukcje (np. komunikat o konieczno[ci rosBych  tzn. wykonanie najpierw piciu oddechów ra- wykonania kolejnej czynno[ci, sygnaBy dzwikowe metrono- towniczych, a nastpnie prowadzenie RKO przez oko- mu dla okre[lenia czstotliwo[ci uci[ni klatki piersiowej Bo jedn minut przed udaniem si po pomoc, je|eli nie lub gBosowe komendy) i informacje zwrotne (np. po wyko- ma nikogo, kto mógBby j wcze[niej wezwa. GBboko[ naniu dziaBania informacje o jego efekcie, przykBadem mo|e uci[ni klatki piersiowej u dzieci stanowi co najmniej by wizualne oznaczenie gBboko[ci uci[ni klatki piersio- 1/3 przednio-tylnego wymiaru klatki piersiowej39. wej), lub te| poBczenie instrukcji i informacji zwrotnych. Uczenie obywateli prowadzenia RKO powinno by sze- Nauczanie z wykorzystaniem takich urzdzeD mo|e popra- roko promowane. Jednak|e brak przeszkolenia nie powi- wi jako[ wykonania RKO, uBatwi jej przyswojenie i za- nien stanowi przeszkody w wykonywaniu RKO z wy- pamitanie. W dostpnych badaniach przyswajanie i zapa- Bcznym uciskaniem klatki piersiowej, które najlepiej mitywanie praktycznych umiejtno[ci RKO byBo oceniane wykonywa z telefonicznym instrukta|em dyspozytora. na manekinach bez wykorzystania przez wiczcych takich urzdzeD63,74-78. Instruktorzy i ratownicy powinni pamita Metody ksztaBcenia z zakresu BLS i AED o tym, |e informacja co do gBboko[ci uci[ni klatki piersi- Istnienie wiele metod stosowanych w trakcie ucze- owej na mikkim podBo|u (np. materac) z u|yciem urzdzeD nia podstawowych zabiegów resuscytacyjnych i AED. dajcych informacj zwrotn lub instrukcje gBosowe w czasie Najcz[ciej stosowan metod s tradycyjne kursy, prowa- RKO mo|e by zawy|ona79,80. dzone przez instruktorów40. Porównanie metod nauczania 9 podstawowych zabiegów resuscytacyjnych i AED osób nie- Szkolenia zaawansowane zwizanych zawodowo z medycyn i personelu medycznego Program kursów zaawansowanych wykazaBo, |e dobrze opracowane programy samoksztaBcenia (np. video, DVD, komputerowe) z minimalnym udziaBem Kursy na poziomie zaawansowanym s zwykle przezna- lub bez udziaBu instruktora, mog stanowi skuteczn al- czone dla pracowników ochrony zdrowia. Program kursu ternatyw kursów, prowadzonych przez instruktora41-55. Jest powinien by dostosowany do indywidualnych potrzeb osób konieczne, aby program kursów zawieraB zajcia praktyczne szkolcych si, obejmowa ró|ne przypadki kliniczne oraz z uci[ni klatki piersiowej i zastosowania AED. uwzgldnia rol, jak mog peBni szkolcy si pracowni- www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2010 www.prc.krakow.pl Zasady nauczania resuscytacji 269 cy ochrony zdrowia w czasie zatrzymania kr|enia. Istniej Liczne badania nad alternatywnymi metodami naucza- ograniczone dowody naukowe dotyczce metod doskonale- nia wskazuj na równorzdno[ lub przewag szkoleD kom- nia nauczania i utrzymywania wiedzy z zakresu zaawanso- puterowych lub opartych na filmach video, które dodatko- wanych zabiegów resuscytacyjnych. wo zmniejszaj czas spdzony przez instruktorów z osoba- Wykazano, |e wprowadzenie kursu Specjalistyczne za- mi uczestniczcymi w szkoleniu100,101,106,109-123. Ka|da metoda biegi resuscytacyjne (ALS) wedBug Wytycznych ERC 2005 przygotowania do kursu, stosowana w celu nabycia wiedzy w symulacjach zatrzymania kr|enia doprowadziBo do skró- i umiejtno[ci praktycznych lub skrócenia czasu spdzonego cenia okresu bez przepBywu ( no-flow ), ale nie wpBynBo na przez instruktora z uczestnikami szkolenia, powinna zosta jako[ innych elementów RKO81. Du|e do[wiadczenie kli- formalnie oceniona, by upewni si co do jej równorzdno- niczne osób szkolcych si ma wpByw na popraw utrzymy- [ci lub przewagi nad standardowymi kursami prowadzony- wania wiedzy i umiejtno[ci praktycznych przez dBu|szy mi przez instruktorów. Trwa du|e wieloo[rodkowe rando- czas82,83. mizowane badanie z grup kontroln, oceniajce, czy jedno- Badania z zakresu specjalistycznych zabiegów resuscy- dniowy kurs ALS uzupeBniony materiaBami typu e-learning tacyjnych dotyczce sytuacji rzeczywistych i symulowanych jest równorzdny z dwudniowym standardowym kursem wewntrzszpitalnych zatrzymaD kr|enia84-94 wykazuj po- ALS [ISRCTN86380392]. praw pracy zespoBu, gdy w program kursu wBczono szko- lenie z zakresu kierowania i pracy zespoBowej. Szkolenie ze- Symulacja i realistyczne techniki szkolenia spoBów i umiejtno[ rozpoznawania rytmów serca bd ko- Szkolenia oparte na symulacjach s kluczow cz[ci nieczne, by zminimalizowa przerwy w uci[niciach klatki nauczania resuscytacji. Istnieje jednak wiele wariantów spo- piersiowej podczas stosowania strategii defibrylacji manu- sobów, w jaki mo|na i jak stosuje si symulacj w nauczaniu alnej wg Wytycznych 2010, która zakBada Badowanie By|ek resuscytacji124. Brak spójnej definicji utrudnia porównanie podczas wykonywania uci[ni klatki piersiowej95,96. badaD dotyczcych ró|nego typu szkoleD symulacyjnych Kluczowymi elementami programów nauczania za- (np. symulacja z wysokim [high fidelity] w porównaniu z ni- awansowanych zabiegów resuscytacyjnych powinny by: skim stopniem realizmu [low fidelity]). Prewencja zatrzymania kr|enia97-98. Szkolenia symulacyjne w wikszo[ci33,125-136, aczkolwiek Dobrej jako[ci uci[nicia klatki piersiowej z uwzgld- nie wszystkie137-143, potwierdziBy popraw nabywania wiedzy nieniem prawidBowej czsto[ci, gBboko[ci, peBnej relak- i umiejtno[ci ocenianych z wykorzystaniem manekinów. sacji klatki piersiowej i minimalizacji przerw oraz wen- Dowody naukowe dotyczce jako[ci czynno[ci ratowni- tylacja z wykorzystaniem podstawowych umiejtno[ci czych wykonywanych w sytuacjach rzeczywistych s ograni- (np. maska kieszonkowa, worek samorozpr|alny z ma- czone. Niewielka ilo[ badaD przeprowadzonych przed i po sk twarzow). szkoleniach (równie| tych z zastosowaniem symulacji), oce- Defibrylacja z uwzgldnieniem Badowania w trakcie wy- niajcych ich wpByw na rzeczywiste dziaBania resuscytacyjne, konywania uci[ni klatki piersiowej w przypadku defi- wykazaBa popraw wyników leczenia pacjentów po szkole- brylatorów manualnych. niach144-148. Wiarygodno[ badaD ogranicza brak mo|liwo- Algorytmy zaawansowanych zabiegów resuscytacyj- [ci oddzielenia wpBywu zastosowania symulacji od efektu in- nych. nych czynników edukacyjnych czy wystpujcych czasowo. Umiejtno[ci pozamerytoryczne (np. kierowanie zespo- W jednym badaniu randomizowanym oraz w badaniu pro- Bem, praca w zespole, komunikacja). spektywnym typu case control, w których uczestnicy badania Rozszerzone szkolenie mo|e obejmowa zaawansowane przydzielani byli do szkolenia symulacyjnego lub standardo- techniki udra|niania dróg oddechowych, leczenia zaburzeD wego, wykazano lepszy poziom wykonania nabytych umie- rytmu serca towarzyszcych zatrzymaniu kr|enia, resuscy- jtno[ci w sytuacji rzeczywistej127,149. tacj w sytuacjach szczególnych, dostpy donaczyniowe, leki Dane dotyczce wpBywu stosowania realistycznych stosowane w zatrzymaniu kr|enia, opiek poresuscytacyjn technik symulacji (np. prowadzenie resuscytacji w warun- i problemy etyczne. kach zbli|onych do rzeczywistych oraz u|ycie manekinów generujcych rzeczywiste parametry pacjenta) na wyniki na- Metody ksztaBcenia w trakcie szkoleD uczania s sprzeczne, a badania oceniajce ich wpByw na wy- zaawansowanych niki leczenia s nieliczne125,128,133,135,137,138,140,141,150-154. W jed- nym badaniu wykazano znaczcy wzrost poziomu wiedzy, Przygotowanie przed kursem gdy podczas szkoleD z zakresu postpowania z pacjentem Uczestnicy kursu mog przygotowywa si do niego urazowym zastosowano manekiny lub pozorantów153. Bada- z wykorzystaniem ró|nych metod, takich jak lektura pod- nie to nie wykazaBo ró|nicy w przyswajaniu wiedzy podczas 9 rcznika, pretesty lub e-learning99-107. Du|e randomizowane szkoleD, niezale|nie czy stosowano manekiny, czy kurs od- badanie z zastosowaniem komercyjnie dostpnego progra- bywaB si z udziaBem pozorantów, jednak|e uczestnicy pre- mu symulacyjnego typu e-learning przed kursem specjali- ferowali u|ycie manekinów. stycznych zabiegów resuscytacyjnych nie wykazaBo poprawy Nie ma wystarczajcych dowodów przemawiajcych za poznawczych i psychomotorycznych umiejtno[ci kandyda- lub przeciw wykorzystaniu bardziej realistycznych technik tów w trakcie oceny prowadzonej w trakcie symulowanego symulacji (np. zaawansowane manekiny [high fidelity], szko- zatrzymania kr|enia w porównaniu ze standardowym przy- lenie w miejscu pracy) w celu poprawy wyników (np. prak- gotowaniem do kursu na podstawie podrcznika107,108. tyczne umiejtno[ci wykonywane na manekinach lub w rze- www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2010 www.prc.krakow.pl J. Soar, K.G. Monsieurs, J.H.W. Ballance, A. Barelli, D. Biarent, R. Greif, 270 A.J. Handley, A.S. Lockey, S. Richmond, Ch. Ringsted, J.P. Wyllie, J.P. Nolan, G.D. Perkins czywistym zatrzymaniu kr|enia, gotowo[ do podejmowa- sy, jak na przykBad dru|yny sportowe, maj spotkania przed nia RKO) w porównaniu ze standardowym szkoleniem (np. i po zawodach. Sonda|e przeprowadzone w Zjednoczonym podstawowe manekiny [low fidelity], centra szkoleniowe) Królestwie193,194 i Kanadzie90 wskazuj, |e zespoBy resuscy- z zakresu podstawowych i specjalistycznych zabiegów resu- tacyjne rzadko maj formalne spotkania przed i po wyda- scytacyjnych. Nale|y okre[li korzy[ci pBynce z zastosowa- rzeniu. Debriefing i informacja zwrotna to dwa osobne, ale nia systemów szkoleD opartych na zaawansowanej symula- spokrewnione dziaBania  ró|ne formy informacji zwrotnej cji (high fidelity) w zestawieniu z rosncymi kosztami tego mog stanowi skBadow debriefingu. Debriefing przewiduje typu szkoleD141. bezpo[redni kontakt i zaanga|owanie obu stron w dyskusj. PrzyszBe badania powinny by ukierunkowane na ocen Informacja zwrotna dostarcza informacji dotyczcych wcze- wpBywu metod nauczania (w tym symulacji) na wyniki odle- [niejszego zdarzenia i mo|e by przekazana z wykorzysta- gBe leczenia pacjentów i rzeczywiste postpowanie terapeu- niem wielu metod (zapis video, zapis wydarzeD z defibry- tyczne. Analiza kart obserwacyjnych pacjentów155, ocena jako- latora, informacja od trenera-obserwatora). Debriefing wy- [ci leczenia149 oraz jako[ technologii monitorowania prowa- daje si by efektywn metod poprawy jako[ci resuscytacji dzenia RKO89,156 potwierdziBy, |e istnieje taka mo|liwo[. i potencjalnie wyników leczenia pacjentów, dopóki dysku- sja oparta jest na obiektywnych danych87,89,127,129,149,187,195-205. Odstpy czasowe miedzy szkoleniami Optymalny format debriefingu nie zostaB okre[lony. z zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych Wiedza i umiejtno[ci praktyczne po wstpnym szko- Kursy Europejskiej Rady Resuscytacji leniu z zakresu resuscytacji szybko zanikaj. Aby utrzyma wiedz i umiejtno[ci niezmienione, potrzebne s szkole- ERC opracowaBa ofert kursów, których celem jest przeka- nia przypominajce, jednak|e ich optymalna czstotliwo[ zanie umiejtno[ci osobom, potencjalnie mogcym podej- nie zostaBa okre[lona. Wikszo[ badaD wskazuje, |e wiedza mowa resuscytacj  niezwizanym zawodowo z medycy- i umiejtno[ci z zakresu zaawansowanych zabiegów resuscy- n, pracownikom sBu|b publicznych, pracownikom ochro- tacyjnych zanikaj, je|eli s oceniane po 3 6 miesicach od ny zdrowia i systemu ratownictwa medycznego, oddziaBów szkolenia65,157-164, dwa badania sugerowaBy okres 7 12165,166, ogólnych, wzmo|onego nadzoru i intensywnej terapii lub a jedno 18 miesicy167. dziaBajcych w zespoBach resuscytacyjnych  na oczekiwa- nym od nich poziomie. Ocena w trakcie szkoleD zaawansowanych Kursy ERC s ukierunkowane na nauczanie w maBych Najlepsza metoda oceniania na kursach nie zostaBa okre- grupach z zastosowaniem interaktywnych dyskusji, praktycz- [lona. Testy pisemne u|ywane na kursach ALS nie pozwa- nego nauczania umiejtno[ci oraz symulowanych sytuacji laj wiarygodnie przewidzie poziomu praktycznych umie- klinicznych z wykorzystaniem manekinów6,206. Kursy charak- jtno[ci i nie powinny by stosowane jako ekwiwalent oce- teryzuje du|a liczba instruktorów w stosunku do uczestni- ny umiejtno[ci praktycznych168-171. Wydaje si, |e egzamin ków kursu (np. 1: 3 do 1: 6 w zale|no[ci od rodzaju kursu). koDcowy na kursie ma pozytywny wpByw na wykonywanie PeBna i aktualna informacja na temat kursów ERC i termino- i zachowanie uczonych umiejtno[ci i dlatego powinien by logii dostpna jest na stronach internetowych: www.prc.kra- rozwa|ony jako element zakoDczenia kursu172, 173. kow i www.erc.edu. Alternatywne strategie mogce poprawi wykonywanie Etos specjalistycznych zabiegów resuscytacyjnych Na kursach Europejskiej Rady Resuscytacji pracuj in- struktorzy przeszkoleni w zakresie technik uczenia i oceny. Zastosowanie listy zadaD i innych [rodków poznawczych ZaBo|eniem kursów ERC jest stworzenie przyjaznego [ro- Zrodki poznawcze, takie jak listy zadaD, mog by sto- dowiska, sprzyjajcego nabywaniu wiedzy. Aby zminimalizo- sowane w celu poprawy zgodno[ci dziaBaD z wytycznymi, wa stres, zarówno uczestnicy kursu, jak i instruktorzy zwra- o ile wBa[ciwie wybierze si list i nie opózni to rozpoczcia caj si do siebie po imieniu. Kreowane s pozytywne relacje RKO174-186. Przydatno[ listy zadaD nale|y oceni podczas midzy instruktorami i uczestnikami, a nauczanie prowa- symulacji, zanim zostanie ona wprowadzona do u|ycia84-94. dzone jest z wykorzystywaniem informacji zwrotnej i debrie- fingu. W celu wsparcia uczestników oraz wzmocnienia in- Pozorowane akcje resuscytacyjne formacji zwrotnej zaleca si równie| wprowadzenie systemu Pozorowane akcje resuscytacyjne daj mo|liwo[ oce- mentorskiego. Stresu nie da si unikn207, zwBaszcza w cza- ny indywidualnych i systemowych dziaBaD w odpowiedzi na sie oceny, jednak|e zadaniem instruktorów jest umo|liwie- zatrzymanie kr|enia. Takie wiczenia mog poprawi wie- nie uczestnikom osignicia jak najlepszych wyników. 9 dz187 i wykonywanie umiejtno[ci praktycznych188, pewno[ Zarzdzanie kursami siebie189, znajomo[ [rodowiska pracy190 i pozwalaj wykry typowe bBdy na poziomie systemu i jednostki191,192. Kursy nadzorowane s przez odpowiednie komitety poszczególnych Narodowych Rad Resuscytacji oraz przez Spotkania zespoBu (briefing i debriefing) midzynarodowy komitet ERC do spraw kursów. Europej- Odprawy dla zespoBu resuscytacyjnego (briefing i de- ska Rada Resuscytacji stworzyBa dostpny za po[rednictwem briefing) powinny by stosowane zarówno w trakcie szko- internetu system zarzdzania kursami (http://courses.erc. leD, jak i w praktyce klinicznej. ZespoBy odnoszce sukce- edu). System sBu|y rejestracji poszczególnych kursów ERC, www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2010 www.prc.krakow.pl Zasady nauczania resuscytacji 271 Etap instruktora kandydata umo|liwia organizatorom zgBaszanie kursów niezale|nie od kraju, przyznawanie uprawnieD instruktorskich, rejestrowa- Osoba, która pozytywnie ukoDczyBa kurs instruktor- nie danych dotyczcych uczestnictwa poszczególnych osób ski, zostaje mianowana instruktorem kandydatem (Instructor w szkoleniach i osiganych przez nie wyników, pozwala ar- Candidate  IC). Bdzie ona uczy pod opiek do[wiadczo- chiwizowa raporty z kursów. Uczestnicy mog rejestrowa nego instruktora w czasie dwóch kolejnych kursów, podczas si na kursy lub kontaktowa z organizatorem poprzez In- których uzyska informacje dotyczce sposobu prowadzenia ternet. Po ukoDczeniu kursu system generuje certyfikaty dla przez ni zaj. Pozytywne zaliczenie przez instruktora kan- uczestników i instruktorów. Ka|demu certyfikatowi przy- dydata dwóch kursów prowadzi do uzyskania statusu peBne- pisywany jest unikatowy numer, a organizatorzy lub dyrek- go instruktora. Sporadycznie zespóB instruktorski mo|e zde- torzy kursów maj w ka|dej chwili dostp do certyfikatów. cydowa o konieczno[ci odbycia przez tak osob kolejnego Uczestnicy, którzy pozytywnie ukoDczyli kurs, zdobywaj kursu sta|owego lub, rzadziej, zadecydowa, i| kandydat nie status provider. PrzykBadowo, uczestnik kursu ALS po po- speBnia kryteriów koniecznych, aby zosta peBnym instrukto- zytywnym zakoDczeniu kursu nazywany jest ALS-provider. rem. Ewentualne odwoBanie skBada si do International Co- Narodowe Rady Resuscytacji maj dostp do informacji do- urse Committee (ICC), do którego nale|y ostateczna decyzja. tyczcych wszystkich kursów powadzonych w poszczegól- Status dyrektora kursów nych krajach. Ka|dy kurs ERC jest prowadzony przez dyrektora kursu Jzyk (Course Director  CD). Wybrane osoby mog uzyska status Pocztkowo kursy ERC byBy prowadzone w jzyku an- dyrektora kursu. Osoby takie s selekcjonowane spo[ród in- gielskim przez midzynarodowy zespóB instruktorów206. struktorów i zaaprobowane przez odpowiedni komisj na- Z czasem, po przeszkoleniu instruktorów oraz przetBuma- rodowej rady resuscytacji lub International Course Commit- czeniu podrczników i materiaBów do kursów, kursy zacz- tee. Dyrektor kursu jest osob z do[wiadczeniem zawodo- to prowadzi przewa|nie w jzykach narodowych. Szybkie wym, posiadajc wiarygodno[ kliniczn. Powinien wykaza przetBumaczenie wytycznych i materiaBów do kursu jest ko- si cechami dobrego nauczyciela i osoby odpowiedzialnej za nieczne, poniewa| opóznienia w tBumaczeniu na jzyki na- dokonywanie oceny, mie zdolno[ci lidera, by potrafi kiero- rodowe mog powodowa znaczne zahamowanie wdra|ania wa zespoBem instruktorskim. Musi opanowa i posBugiwa wytycznych3. si technikami nauczania wBa[ciwymi dla kursu instruktor- skiego. Kluczowym elementem ka|dego kursu ERC s ze- Instruktorzy brania grona instruktorskiego. Odbywaj si one na poczt- Rozwinito dotychczasowe metody oceny celem iden- ku kursu oraz na koniec ka|dego dnia kursu. Spotkania pro- tyfikacji i szkolenia instruktorów. wadzone s przez dyrektora kursu. Ich celem jest omówienie programu kursu i ocena umiejtno[ci uczestników. Na koDcu Identyfikacja potencjalnych instruktorów (Instructor kursu przeprowadza si spotkanie podsumowujce. Na tym Potential  IP) zebraniu instruktorzy omawiaj wyniki osignite przez ka|- Nominacj IP mog uzyska osoby, które w opinii ze- dego z uczestników i decyduj o zaliczeniu kursu. Jak opisa- spoBu instruktorów ukoDczyBy kurs z wynikiem pozytyw- no wy|ej, uczestnicy, którzy wykazali si wyjtkowymi zdol- nym i zademonstrowaBy wysoki poziom wiedzy i umiejt- no[ciami, s zapraszani do wspóBpracy i zachcani do odby- no[ci oraz, co równie istotne, posiadaj umiejtno[ kiero- cia szkolenia instruktorskiego. Je|eli na kursie s instruktorzy wania zespoBem, pracy w zespole i wiarygodno[ zawodow. kandydaci, informacje zwrotn o sposobie prowadzenia przez Powinny by zmotywowane, posiada umiejtno[ komu- nich zaj dostaj od wyznaczonego mentora lub dyrektora nikowania si i wspierania innych. Osoby takie, zwane po- kursu. Spotkanie daje tak|e instruktorom mo|liwo[ prze- tencjalnymi instruktorami, zostaj zaproszone do udzia- prowadzenia debriefingu na koniec kursu. Bu w kursie instruktorskim. Potencjalni instruktorzy, którzy pragn uczy na kursach Advanced Life Support (ALS), Eu- Kursy BLS (Podstawowe zabiegi resuscytacyjne) oraz ropean Paediatric Life Support (EPLS), Newborn Life Sup- AED (Automatyczna defibrylacja zewntrzna) port (NLS), Immediate Life Support (ILS) i European Paedia- Kursy BLS i AED przeznaczone s dla szerokiej rzeszy tric Immediate Life Support (EPILS), powinni wzi udziaB odbiorców. Mog to by zarówno osoby zwizane zawodo- w kursie Generic Instructor Course (GIC). Ci, którzy pragn wo z medycyn (zwBaszcza te, które na co dzieD nie stykaj uczy na kursie ERC Basic Life Support (BLS)/Automated si z NZK), lekarze rodzinni, denty[ci, studenci medycyny, External Defibrillation (AED), powinni wzi udziaB w kur- ratownicy medyczni i przedmedyczni, czBonkowie grup ra- sie instruktorskim BLS/AED. towniczych, a tak|e osoby opiekujce si innymi (nauczycie- 9 le i pracownicy opieki spoBecznej), jak i ogóB spoBeczeDstwa. Kursy instruktorskie Przeprowadza si osobne kursy BLS i AED, jednak ERC Kursy instruktorskie s prowadzone przez do[wiadczo- zaleca Bczy umiejtno[ci wykonywania podstawowych za- nych instruktorów. W GIC (patrz ni|ej) bierze udziaB tak- biegów resuscytacyjnych i u|ycia AED. |e edukator, osoba przeszkolona w zakresie nauczania doro- Forma kursu typu  provider sBych i technik edukacji medycznej. Uczestnicy s poddani ocenie cigBej i na bie|co jest im przekazywana informacja Celem kursu jest uzyskanie przez kandydata odpowied- dotyczca ich postpów. niego poziomu umiejtno[ci z zakresu BLS oraz opanowa- www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2010 www.prc.krakow.pl J. Soar, K.G. Monsieurs, J.H.W. Ballance, A. Barelli, D. Biarent, R. Greif, 272 A.J. Handley, A.S. Lockey, S. Richmond, Ch. Ringsted, J.P. Wyllie, J.P. Nolan, G.D. Perkins nie obsBugi AED. Ka|dy kurs BLS lub AED typu  provi- prowadzonych z u|yciem manekinów. Program zawiera kil- der trwa okoBo póB dnia i skBada si z pokazów umiejt- ka opcji, co pozwala instruktorom dostosowa zakres mate- no[ci praktycznych, stacji wiczeniowych i minimalnej ilo[ci riaBu do potrzeb grupy uczestniczcej w kursie. Kurs ILS jest wykBadów. Zalecany stosunek liczby instruktorów do liczby zbudowany w taki sposób, by jego organizacja i prowadze- uczestników to 1 : 6. Dla ka|dej 6-osobowej grupy uczest- nie byBy Batwe. Wikszo[ kursów jest organizowana w szpi- ników powinien by dostpny co najmniej jeden manekin talach z udziaBem maBych grup kandydatów ([rednio 12 oraz jeden AED. W czasie kursu nie przeprowadza si oceny osób). Centra szkoleniowe powinny d|y ku temu, by uczy formalnej, natomiast ka|dy z uczestników na bie|co otrzy- uczestników wykorzystania sprztu (np. okre[lony typ defi- muje zwrotne informacje na temat swoich postpów. Osoby, brylatora), na którym kandydaci pracuj na co dzieD. które wyra| ch otrzymania certyfikatu ze wzgldów za- wodowych lub osobistych, mog by oceniane w czasie trwa- Zawarto[ merytoryczna kursu nia kursu lub na jego koDcu. W czasie kursu naucza si umiejtno[ci, które warun- kuj skuteczno[ resuscytacji, omawiane s przyczyny i me- Kurs instruktorski tody zapobiegania zatrzymaniu kr|enia, w tym badanie Wielu uczestników na kursach BLS/AED typu  pro- wedBug schematu ABCDE, uczy si podstawowych umie- vider to ludzie niezwizani z medycyn, a niektórzy z nich jtno[ci dotyczcych udra|niania dróg oddechowych, podej- pragn zosta instruktorami. Z tego powodu ERC przygo- mowania RKO oraz wykonywania defibrylacji (manualnej towaBa jednodniowy kurs instruktorski z zakresu BLS/AED. lub za pomoc AED). W kurs wBczony jest jeden opcjonal- Kandydatami do tego kursu powinny by osoby zwizane ny blok zaj na temat wa|ny dla danej grupy uczestników lub niezwizane zawodowo z medycyn, posiadajce certyfi- (np. anafilaksja, sprawdzenie sprztu). Po wiczeniu wybra- kat ERC kursu BLS/AED, które uzyskaBy status IP, co wy- nych umiejtno[ci praktycznych instruktorzy demonstru- maga obecno[ci na zajciach i aktywnego w nich udziaBu, j sposób postpowania w zatrzymaniu kr|enia, zwracajc a nadrzdnym kryterium jest opanowanie wiedzy i posia- uwag na elementy istotne w dziaBaniach osoby podejmuj- danie predyspozycji do nauczania. Kurs instruktorski BLS/ cej resuscytacj. Nastpnie realizowane s symulowane sce- AED prowadzony jest zgodnie z zasadami GIC, z naciskiem nariusze (CASTeach), podczas których uczestnicy doskona- na nauczanie osób niezwizanych zawodowo z medycyn. l nabyte umiejtno[ci. Od uczestników ILS nie oczekuje si Po pozytywnym ukoDczeniu kursu ka|dy z uczestników zo- zazwyczaj podejmowania roli kierownika zespoBu resuscyta- staje IC i prowadzi zajcia w trakcie dwóch kursów BLS/ cyjnego. Uczestnicy kursu powinni umie rozpocz resu- AED, zanim zostanie peBnym instruktorem. scytacj i prowadzi j do czasu przybycia bardziej do[wiad- czonych ratowników. W wybranych sytuacjach instruktor Kurs ILS (Natychmiastowa pomoc w stanach mo|e przejmowa prowadzenie resuscytacji jako kierow- zagro|enia |ycia) nik zespoBu. Nie zawsze jest to konieczne, bowiem niektóre Kurs Immediate Life Support przeznaczony jest dla scenariusze zakBadaj skuteczn resuscytacj przed przyby- wikszo[ci pracowników ochrony zdrowia, którzy rzad- ciem pomocy. Standardowe scenariusze mo|na dostosowa ko s [wiadkami zatrzymania kr|enia, ale mog rozpo- do oczekiwaD grupy uczestników, ich miejsca pracy i zakresu czyna resuscytacj lub pracowa w zespoBach resuscytacy- obowizków klinicznych. jnych208. W czasie kursu naucz si umiejtno[ci, które wa- Ocena runkuj skuteczno[ resuscytacji, a s prowadzone do czasu przybycia zespoBu resuscytacyjnego209. Co istotne, w zakres Postpy uczestników poddawane s ocenie cigBej. Mu- zagadnieD omawianych w czasie kursu ILS wchodzi lecze- sz oni zaprezentowa odpowiedni poziom umiejtno- nie wstpne krytycznie chorego pacjenta i zapobieganie za- [ci w czasie trwania kursu. Aby unikn stresu zwizanego trzymaniu kr|enia. Kurs ten stanowi uzupeBnienie innych, z egzaminem, nie przeprowadza si formalnego zaliczenia krótkich kursów, ukierunkowanych na opiek nad krytycz- na zakoDczenie kursu. Uczestnicy z wyprzedzeniem otrzy- nie chorym pacjentem210. Ostatnio opublikowane badanie muj formularze oceny wraz z materiaBami do kursu. For- kohortowe wykazaBo, |e po wprowadzeniu programu szko- mularze dokBadnie okre[laj sposób ich oceny wraz z wy- leD z zakresu ILS w dwóch szpitalach zmniejszyBa sie ilo[ szczególnieniem jej kryteriów. Umo|liwia to uczestnikowi zatrzymaD kr|enia, jednocze[nie wzrosBa ilo[ wezwaD do u[wiadomienie sobie oczekiwaD w stosunku do jego osoby stanów towarzyszcych zatrzymaniom kr|enia. Po realiza- oraz znalezienie najlepszych sposobów uczenia si, aby osi- cji programu szkoleD obni|yBa si ilo[ zatrzymaD kr|enia, gn zaBo|ony cel. W czasie kursu ILS oceniane s nastpu- a wzrosBo prze|ycie bezpo[rednio po NZK i prze|ycie do jce umiejtno[ci: zabezpieczenie dróg oddechowych, BLS wypisu pacjenta ze szpitala211. i defibrylacja. Przy wsparciu instruktorów wikszo[ uczest- 9 Potencjalni kandydaci na ten kurs to pielgniarki, stu- ników osiga zaBo|one cele nauczania. denci pielgniarstwa, lekarze, studenci medycyny, denty[ci, Kurs ALS (Specjalistyczne zabiegi resuscytacyjne fizjoterapeuci, technicy radiologiczni i kardiologiczni. u osób dorosBych) Forma kursu Uczestnikami tego kursu (Advanced Life Support) s leka- Kurs ILS jest kursem jednodniowym i skBada si z wy- rze oraz do[wiadczone pielgniarki pracujce na oddziaBach kBadów, sesji wiczeniowych oraz symulowanych sytuacji kli- ratunkowych i intensywnej terapii oraz osoby, które mog by nicznych (Cardiac Arrest Simulation Teaching  CASTeach) czBonkami zespoBów resuscytacyjnych212,213. Kurs przeznaczo- www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2010 www.prc.krakow.pl Zasady nauczania resuscytacji 273 Kurs EPLS (Specjalistyczne zabiegi resuscytacyjne ny jest równie| dla do[wiadczonych ratowników medycznych u dzieci) i niektórych techników medycznych. Dla pielgniarek, leka- rzy i ratowników medycznych, którzy rzadko spotykaj si Kurs European Paediatric Life Support zostaB przygotowa- w swojej praktyce z NZK, przeznaczony jest kurs ILS. ny z my[l o pracownikach ochrony zdrowia, którzy maj do Ka|dy z instruktorów jest mentorem dla maBej grupy czynienia z problemami dotyczcymi resuscytacji noworodka, uczestników. Kurs trwa dwa lub dwa i póB dnia. niemowlcia oraz dziecka w warunkach szpitalnych lub poza nim. Kurs ma na celu przekazanie wy|ej wymienionym oso- Forma kursu bom umiejtno[ci oraz wiedzy z zakresu zaopatrzenia dziecka Kurs opiera si na maBej liczbie wykBadów, a proces na- w stanie zagro|enia |ycia oraz podjcia czynno[ci zapobiegaj- uczania realizowany jest gBównie poprzez stacje wiczenio- cych postpowi choroby i wystpieniu zatrzymania kr|enia. we, interaktywne dyskusje grupowe oraz symulowane sytu- EPLS nie jest specjalistycznym kursem intensywnej te- acje kliniczne w maBych grupach z naciskiem poBo|onym na rapii noworodków lub dzieci. kierowanie zespoBem resuscytacyjnym i wspóln dyskusj W chwili przystpienia do kursu wymagane s umiejt- w grupie. Spotkania mentorów z uczestnikami kursu, bdce no[ci z zakresu resuscytacji kr|eniowo-oddechowej u dzie- elementem kursu, maj na celu przekazywanie im informacji ci, jakkolwiek kurs zawiera sesj przypominajc BLS wraz i otrzymywanie od nich informacji zwrotnych. z omówieniem postpowania w przypadku obecno[ci cia- Ba obcego w drogach oddechowych. Kurs EPLS jest prze- Zawarto[ merytoryczna kursu znaczony dla lekarzy, pielgniarek, ratowników medycznych, Zawarto[ merytoryczna kursu bazuje na aktualnych w których zakresie obowizków le|y opieka nad chorymi wytycznych ERC dotyczcych resuscytacji. Od uczestników noworodkami, niemowltami oraz dziemi216,217. oczekuje si dokBadnego zapoznania si z tre[ci materiaBów Aby jak najbardziej zbli|y symulowane sytuacje kli- otrzymanych przed kursem ALS. niczne do rzeczywistych, konieczne jest, aby co najmniej Celem kursu jest edukacja w zakresie przyczyn zatrzy- 50% instruktorów posiadaBo w swojej codziennej praktyce mania kr|enia, rozpoznawania pacjentów zagro|onych po- do[wiadczenie w pracy z niemowltami i dziemi. Kurs trwa gorszeniem si ich stanu oraz leczenia zatrzymania kr|e- zazwyczaj 2 2,5 dnia. nia, a tak|e stanów nagBych, mogcych do niego doprowa- Forma kursu dzi w krótkim czasie. Kurs nie dotyczy intensywnej terapii lub kardiologii. Od uczestników oczekuje si umiejtno[ci Forma kursu zakBada tylko kilka wykBadów. Przekazy- z zakresu prowadzenia BLS nabytych przed zgBoszeniem si wanie wiedzy i nauczanie umiejtno[ci praktycznych odby- na kurs. wa si w maBych grupach, w warunkach symulowanych sy- Du|y nacisk kBadzie si na bezpieczn defibrylacj, in- tuacji klinicznych (np. zatrzymanie kr|enia, niewydolno[ terpretacj zapisu EKG, zaopatrzenie dróg oddechowych kr|enia i oddychania, sytuacje na sali porodowej). GBów- i wentylacj, leczenie zaburzeD rytmu, podstawy równo- ny nacisk poBo|ony jest na ocen i leczenie chorego dziecka, wagi kwasowo-zasadowej oraz postpowanie w sytuacjach prac zespoBow oraz kierowanie zespoBem. szczególnych, mogcych towarzyszy zatrzymaniu kr|enia. Zawarto[ merytoryczna kursu W program kursu wBczone s równie| takie zagadnienia, jak opieka poresuscytacyjna, aspekty etyczne resuscytacji  Tre[ kursu oparta jest na aktualnych wytycznych ERC w tym wsparcie rodziny pacjenta w stanie zagro|enia |ycia. dotyczcych resuscytacji dzieci i niemowlt. Od uczestników oczekuje si dokBadnego zapoznania si z podrcznikiem Ocena przed kursem. Test wstpny przesyBany jest do uczestników Ka|dy z uczestników jest oceniany indywidualnie, a jego wraz z podrcznikiem na 4 do 6 tygodni przed kursem, co postpy analizowane s na zakoDczenie ka|dego dnia kur- ma zachci ich do przeczytania przesBanych materiaBów. su w czasie spotkania grupy instruktorskiej. Je[li to koniecz- Kurs EPLS ma na celu przekazanie wiedzy na temat ne, udziela si uczestnikowi informacji zwrotnej. Od uczest- przyczyn i mechanizmów zatrzymania kr|enia i oddycha- ników oczekuje si umiejtno[ci oceny i leczenia pacjenta we- nia u noworodków i dzieci, umiejtno[ci rozpoznania i le- dBug schematu ABCDE, rozpoznania zatrzymania kr|enia, czenia noworodka, niemowlcia i dziecka bdcych w stanie prowadzenia dobrej jako[ci RKO i wykonania bezpiecznej de- zagro|enia |ycia oraz leczenia zatrzymania kr|enia. Sesje fibrylacji. Na koniec kursu przeprowadzany jest egzamin prak- wiczeniowe po[wicone s: zaopatrywaniu dróg oddecho- tyczny (CASTest). Egzamin ocenia zastosowanie zdobytych wych, wentylacji workiem samorozpr|alnym, elementom przez uczestnika wiedzy i praktycznych umiejtnosci podczas postpowania z pacjentem po urazie, tlenoterapii, szybkiej symulowanego zatrzymania kr|enia. Wiarygodno[ i wBa- intubacji, uzyskaniu dostpu donaczyniowego, bezpiecznej 9 [ciwo[ci oceniajce CASTestu zostaBy potwierdzone w bada- defibrylacji, kardiowersji oraz u|yciu AED. niach naukowych169,214,215. Na zakoDczenie kursu przeprowadza Ka|dy z uczestników jest oceniany indywidualnie przez si równie| sprawdzian pisemny w formie testu wielokrotne- zespóB instruktorski. Je[li to konieczne, przekazywane s go wyboru. Do zaliczenia testu wymaganych jest co najmniej odpowiednie informacje zwrotne. Po sesji przypominajcej 75% prawidBowych odpowiedzi. Badanie wiarygodno[ci te- BLS nastpuje formalne zaliczenie z tego zakresu. Na za- stu z udziaBem 8000 uczestników kursu wykazaBo, |e test jest koDczenie kursu przeprowadzany jest drugi egzamin prak- strukturalnie logiczny i adekwatnie ocenia wiedz (dane Rady tyczny oparty na symulowanych sytuacjach klinicznych, Resuscytacji Wielkiej Brytanii i doktora Carla Gwinnutta). sprawdzajcy sposób oceny chorego dziecka oraz podstawo- www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2010 www.prc.krakow.pl J. Soar, K.G. Monsieurs, J.H.W. Ballance, A. Barelli, D. Biarent, R. Greif, 274 A.J. Handley, A.S. Lockey, S. Richmond, Ch. Ringsted, J.P. Wyllie, J.P. Nolan, G.D. Perkins we umiejtno[ci praktyczne uczestnika. Do zaliczenia testu poproszone o podjcie resuscytacji po narodzinach dziecka. wymaganych jest co najmniej 74% prawidBowych odpowie- Kurs jest przeznaczony dla poBo|nych, pielgniarek oraz le- dzi w te[cie wielokrotnego wyboru. karzy i jak wikszo[ szkoleD daje najlepsze wyniki, je[li gru- pa jest zró|nicowana zawodowo. Kurs EPILS (Natychmiastowa pomoc w stanach zagro|enia |ycia u dzieci) Forma kursu Podrcznik do kursu NLS wysyBany jest do uczestników Forma kursu na 4 tygodnie przed kursem. Ka|dy z uczestników otrzymu- European Paediatric Immediate Life Support trwa je- je wraz z podrcznikiem test wielokrotnego wyboru i pro- den dzieD i obejmuje jeden wykBad, nauczanie praktycznych szony jest o jego rozwizanie i przyniesienie na kurs. Po po- umiejtnosci i nauczanie oparte na symulacji. Program prze- witaniu uczestników kursu odbywaj si dwa krótkie wykBa- widuje zajcia opcjonalne w zale|no[ci od potrzeb grupy dy. Nastpnie uczestnicy dzieleni s na 4 grupy i bior udziaB uczestników. w kolejnych 3 sesjach wiczeniowych. Godziny popoBudnio- we przeznaczone s na prezentacj scenariusza klinicznego Zawarto[ merytoryczna kursu oraz wiczeD (trwajcych 2 godziny), prowadzonych w ma- Kurs skierowany jest do pielgniarek, ratowników i leka- Bych grupach, zakoDczonych ocen praktyczn i teoretyczn rzy, ma na celu przekazanie umiejtno[ci rozpoznawania i le- za pomoc testu wielokrotnego wyboru i stacji egzaminacyj- czenia krytycznie chorych noworodków i dzieci, zapobiegania nej oceniajcej zaopatrzenie dróg oddechowych. W czasie zatrzymaniom kr|enia i leczenia dzieci w NZK w cigu kilku kursu gBówny nacisk poBo|ony jest na zaopatrzenie dróg od- minut do czasu przybycia zespoBu resuscytacyjnego. Kurs jest dechowych, ale omawiane s równie| zagadnienia dotyczce interaktywny i zbudowany w oparciu o krótkie scenariusze sy- uciskania klatki piersiowej oraz dostpu do |yBy ppowino- mulowanych sytuacji klinicznych, dostosowanych do miejsca wej, jak równie| farmakoterapii. pracy uczestników i peBnionych przez nich obowizków. Na kursie powinny by dostpne 1 podstawowy i 4 za- StaBymi elementami kursu s podstawowe zabiegi resu- awansowane manekiny do resuscytacji niemowlt/noworod- scytacyjne, wentylacja za pomoc maski i worka samoroz- ków oraz przyrzdy do wiczenia udra|niania dróg odde- pr|alnego, postpowanie w zadBawieniu, dostp doszpiko- chowych, a tak|e stanowiska do resuscytacji 4 noworodków wy. Farmakoterapia w NZK i zaBo|enie maski krtaniowej wyposa|one w butle z gazem w ilo[ci umo|liwiajcej caBo- nale| do elementów opcjonalnych. Kurs EPILS zbudowa- dzienne prowadzenie wiczeD. ny jest w taki sposób, by mógB by Batwo i szybko przepro- GIC (Europejski kurs instruktorski) wadzany. Wikszo[ kursów jest organizowana w szpitalach z udziaBem maBych grup uczesntików ([rednio 5 6 uczestni- Generic Instructor Course przeznaczony jest dla uczest- ków przypada na 1 instruktora). Na 6 uczestników powinien ników, którzy zostali rekomendowani jako IP na podstawie by dostpny co najmniej 1 manekin noworodkowy i 1 ma- uczestnictwa w kursach ERC typu  provider (ALS, EPLS, nekin dziecicy. Centra szkoleniowe powinny d|y ku temu, NLS, ILS, EPILS). Uczestnicy rekomendowani jako IP na by uczy uczestników wykorzystania sprztu (np. typ defi- innych kursach typu  provider (np. European Trauma Cour- brylatora), na którym kandydaci pracuj na co dzieD. se, Pre Hospital Trauma Care [WBochy]) tak|e mog wzi udziaB w kursie GIC. W kursie mog uczestniczy mak- Ocena symalnie 24 osoby, a na 3 uczestników powinien przypa- W celu uBatwienia przygotowania do kursu materiaBy da 1 instruktor. Wszyscy instruktorzy musz by peBnymi i pretest s wysyBane uczestnikom z wyprzedzeniem. Pre- i do[wiadczonymi instruktorami ERC, którzy w procesie test pomaga upewni si, |e uczestnicy zapoznali si z mate- szkolenia zostali instruktorami kursu GIC. Grupy uczest- riaBami do kursu, i nie wpBywa na wynik koDcowy. W czasie ników nie powinny liczy wicej ni| 6 osób. GBówny nacisk kursu nie przeprowadza si formalnej oceny. Umiejtno[ci na kursie kBadzie si na rozwinicie umiejtno[ci uczenia uczestników podlegaj natomiast ocenie cigBej. Uczestni- i oceny, jak równie| kierowania zespoBem i przekazywania cy na pocztku kursu dostaj karty oceny, gdzie wymienione konstruktywnej informacji zwrotnej. ZakBada si, i| wszy- s elementy podlegajce ocenie, a instruktorzy daj informa- scy uczestnicy posiadaj wiedz z zakresu kursu  provider . cje zwrotne w trakcie caBego kursu. Na kursie EPILS oce- Kurs trwa 2 lub 2,5 dnia. nie podlegaj nastpujce elementy: podstawowe zabiegi re- suscytacyjne, wentylacja za pomoc maski i worka samoroz- Forma kursu pr|alnego, zastosowanie AED. Przy wsparciu instruktorów Podczas kursu przewa|aj zajcia interaktywne. Edu- wikszo[ uczestników osiga postawione cele nauczania. kator odgrywa kluczow rol, prowadzi dyskusje oraz 9 udziela informacji zwrotnych. WykBad urozmaicony jest Kurs NLS (Zabiegi resuscytacyjne u noworodka) zajciami w podgrupach. Reszta zaj na kursie ma for- Kurs Newborn Life Support trwa jeden dzieD i jest prze- m dyskusji w maBych grupach oraz sesji wiczeniowych, znaczony dla pracowników ochrony zdrowia, którzy w ra- opartych na praktycznym nauczaniu umiejtno[ci i prowa- mach swojej codziennej praktyki mog by obecni przy po- dzeniu symulowanych scenariuszy. Na pocztku kursu oraz rodzie. Ma on na celu przekazanie wiedzy i umiejtno[ci pod koniec ka|dego dnia zaj odbywaj si tak|e spot- dotyczcych wBa[ciwego zaopatrzenia noworodka w pierw- kania mentorów z uczestnikami oraz spotkania grona in- szych 10 20 minutach |ycia przez osoby, które mog zosta struktorskiego. www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2010 www.prc.krakow.pl Zasady nauczania resuscytacji 275 Zawarto[ merytoryczna kursu Ocena Od uczestników oczekuje si wnikliwego zapoznania W czasie kursu prowadzona jest cigBa ocena ka|dego si z materiaBami otrzymanymi przed rozpoczciem kursu. uczestnika. Uczestnicy, którzy ukoDczyli kurs z wynikiem Teoretyczne podstawy efektywnego uczenia i edukacji do- pozytywnym, uzyskuj status edukatora kandydata (EC)  rosBych s omówione przez edukatora na pocztku kursu. bd pracowa pod opiek i bd oceniani przez do[wiad- Ka|da umiejtno[ dotyczca uczenia i oceny jest demon- czonego edukatora i dyrektora kursu, dopóki nie zapadnie strowana przez instruktorów. Pózniej ka|dy z uczestników decyzja dotyczca ich samodzielno[ci jako edukatorów. ma mo|liwo[ zapoznania si ze sprztem, przedstawienia wykBadu, umiejtno[ci uczenia metod 4 kroków, prowadze- nia scenariusza symulowanego z zastosowaniem manekina, Bibliografia zajcia w maBej grupie (dyskusja otwarta i zamknita) oraz przeprowadzenia egzaminu. Tematy dla ka|dej nabywanej 1. Chamberlain DA, Hazinski MF. Education in resuscitation. Resuscitation 2003;59:11 43. umiejtno[ci s zapo|yczone z kursu typu  provider . GBów- 2. Yeung J, Perkins GD. Timing of drug administration during CPR and the role of ny nacisk kBadzie si na rol instruktora w trakcie wiczeD, simulation. Resuscitation 2010;81:265 6. 3. Berdowski J, Schmohl A, Tijssen JG, Koster RW. Time needed for a regional ka|dy z uczestników ma okazj znalez si w tej roli. Kon- emergency medical system to implement resuscitation Guidelines 2005  The struktywna krytyka jest kluczowym elementem roli instruk- Netherlands experience. Resuscitation 2009;80:1336 41. tora. Na koniec kursu dyskutowane s role i po|dane cechy 4. Bigham BL, Koprowicz K, Aufderheide TP, et al. Delayed prehospital imple- mentation of the 2005 American heart association guidelines for cardiopulmo- instruktora. nary resuscitation and emergency cardiac care. Prehosp Emerg Care 2010. 5. Soar J, Mancini ME, Bhanji F, et al. 2010. International consensus on cardiopul- monary resuscitation and emergency cardiovascular care science with treatment Ocena recommendations. Part 12: education, implementation, and teams. Resuscitation; Ka|dy z uczestników jest poddany cigBej ocenie w cza- doi:10.1016/j.resuscitation.2010.08.030, in press. 6. Baskett PJ, Nolan JP, Handley A, Soar J, Biarent D, Richmond S. European sie trwania kursu. Postpy uczestników oraz ich postawa na resuscitation council guidelines for resuscitation 2005. Section 9. Principles of kursie s dyskutowane w czasie codziennych spotkaD grupy training in resuscitation. Resuscitation 2005;67:S181 9. instruktorów i, je[li to konieczne, przekazywana jest odpo- 7. Andersen PO, Jensen MK, Lippert A, Ostergaard D. Identifying non-technical skills and barriers for improvement of teamwork in cardiac arrest teams. Resus- wiednia informacja zwrotna. Uczestnicy kursu, którzy ukoD- citation 2010;81:695 702. czyli go z wynikiem pozytywnym, uzyskuj status instruk- 8. Flin R, Patey R, Glavin R, Maran N. Anaesthetists non-technical skills. Br J An- aesth 2010;105:38 44. tora kandydata. Kandydatom, którzy pozytywnie ukoDczyli 9. Axelsson A, Thoren A, Holmberg S, Herlitz J. Attitudes of trained Swedish lay kurs, ale wedBug opinii zespoBu instruktorskiego potrzebu- rescuers toward CPR performance in an emergency: a survey of 1012 recently trained CPR rescuers. Resuscitation 2000;44:27 36. j dodatkowego wsparcia, zaleca si udziaB w kursach sta|o- 10. Hubble MW, Bachman M, Price R, Martin N, Huie D. Willingness of high wych w wyznaczonych centrach szkoleniowych. school students to perform cardiopulmonary resuscitation and automated exter- nal defibrillation. Prehosp Emerg Care 2003;7:219 24. 11. Swor RA, Jackson RE, Compton S, et al. Cardiac arrest in private locations: dif- Kurs EMC (Europejski kurs dla edukatorów) ferent strategies are needed to improve outcome. Resuscitation 2003;58: 171 6. Edukator medyczny jest bardzo wa|nym czBonkiem ze- 12. Swor R, Khan I, Domeier R, Honeycutt L, Chu K, Compton S. CPR training and CPR performance: do CPR-trained bystanders perform CPR? Acad Emerg spoBu instruktorów kursu GIC. Dwudniowy kurs Educator Med 2006;13:596 601. Master Class jest organizowany dla osób pragncych zosta 13. Vaillancourt C, Stiell IG, Wells GA. Understanding and improving low bystand- er CPR rates: a systematic review of the literature. CJEM 2008;10:51 65. edukatorami medycznymi ERC i odbywa si, gdy potrzeb- 14. Boucek CD, Phrampus P, Lutz J, Dongilli T, Bircher NG. Willingness to per- na jest wiksza liczba edukatorów. Odpowiedni kandydaci s form mouth-to-mouth ventilation by health care providers: a survey. Resuscita- wybierani przez ERC Educational Advisory Group (EAG) tion 2009;80:849 53. 15. Caves ND, Irwin MG. Attitudes to basic life support among medical students na podstawie pisemnego zgBoszenia. Osoby te musz posia- following the 2003 SARS outbreak in Hong Kong. Resuscitation 2006;68: da podstawy i kwalifikacje w zakresie edukacji medycznej 93 100. 16. Coons SJ, Guy MC. Performing bystander CPR for sudden cardiac arrest: be- lub musz zademonstrowa zaanga|owanie w proces edu- havioral intentions among the general adult population in Arizona. Resuscitation kacji na przestrzeni lat. Powinni oni uczestniczy w kursie 2009;80:334 40. 17. Dwyer T. Psychological factors inhibit family members confidence to initiate typu  provider i GIC oraz powinni zapozna si z podsta- CPR. Prehosp Emerg Care 2008;12:157 61. wowymi materiaBami do EMC. Instruktorami na tym kursie 18. Jelinek GA, Gennat H, Celenza T, O Brien D, Jacobs I, Lynch D. Community s do[wiadczeni edukatorzy. attitudes towards performing cardiopulmonary resuscitation in Western Austra- lia. Resuscitation 2001;51:239 46. 19. Johnston TC, Clark MJ, Dingle GA, FitzGerald G. Factors influencing Queens- Forma kursu landers willingness to perform bystander cardiopulmonary resuscitation. Resus- citation 2003;56:67 75. Kurs skBada si gBównie z dyskusji w zamknitych gru- 20. Kuramoto N, Morimoto T, Kubota Y, et al. Public perception of and willingness pach, prowadzonych przez 1 lub 2 instruktorów, oraz dysku- to perform bystander CPR in Japan. Resuscitation 2008;79:475 81. 21. Omi W, Taniguchi T, Kaburaki T, et al. The attitudes of Japanese high school stu- sji w mniejszych zespoBach ukierunkowanych na rozwizy- dents toward cardiopulmonary resuscitation. Resuscitation 2008;78:340 5. wanie problemów. 22. Riegel B, Mosesso VN, Birnbaum A, et al. Stress reactions and perceived difficul- 9 ties of lay responders to a medical emergency. Resuscitation 2006;70: 98 106. 23. Shibata K, Taniguchi T, Yoshida M, Yamamoto K. Obstacles to bystander cardio- Zawarto[ merytoryczna kursu pulmonary resuscitation in Japan. Resuscitation 2000;44:187 93. Kurs obejmuje podstawy teoretyczne edukacji medycz- 24. Taniguchi T, Omi W, Inaba H. Attitudes toward the performance of bystander cardiopulmonary resuscitation in Japan. Resuscitation 2007;75:82 7. nej, sposobu oceniania i kontroli jako[ci. Du|o uwagi po- 25. Moser DK, Dracup K, Doering LV. Effect of cardiopulmonary resuscitation [wica si metodologii nauczania, konstruktywnej krytyce training for parents of high-risk neonates on perceived anxiety, control, and bur- den. Heart Lung 1999;28:326 33. oraz roli mentora. Multidyscyplinarne strategie edukacyjne, 26. Axelsson A, Herlitz J, Ekstrom L, Holmberg S. Bystander-initiated cardiopul- a tak|e cigBy rozwój edukatora medycznego stanowi inte- monary resuscitation out-of-hospital. A first description of the bystanders and graln cz[ tego szkolenia. their experiences. Resuscitation 1996;33:3 11. www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2010 www.prc.krakow.pl J. Soar, K.G. Monsieurs, J.H.W. Ballance, A. Barelli, D. Biarent, R. Greif, 276 A.J. Handley, A.S. Lockey, S. Richmond, Ch. Ringsted, J.P. Wyllie, J.P. Nolan, G.D. Perkins 27. Donohoe RT, Haefeli K, Moore F. Public perceptions and experiences of myocar- 54. de Vries W, Turner N, Monsieurs K, Bierens J, Koster R. comparison of instruc- dial infarction, cardiac arrest and CPR in London. Resuscitation 2006;71:70 9. torled automated external defibrillation training and three alternative DVD- 28. Hamasu S, Morimoto T, Kuramoto N, et al. Effects of BLS training on fac- -based training methods. Resuscitation 2010;81:1004 9. tors associated with attitude toward CPR in college students. Resuscitation 55. Perkins GD, Mancini ME. Resuscitation training for healthcare workers. Resus- 2009;80:359 64. citation 2009;80:841 2. 29. Parnell MM, Pearson J, Galletly DC, Larsen PD. Knowledge of and attitudes 56. Mattei LC, McKay U, Lepper MW, Soar J. Do nurses and physiothera- towards resuscitation in New Zealand high-school students. Emerg Med J pists require training to use an automated external defibrillator? Resuscitation 2006;23:899 902. 2002;53:277 80. 30. Swor R, Compton S, Farr L, et al. Perceived self-efficacy in performing and will- 57. Gundry JW, Comess KA, DeRook FA, Jorgenson D, Bardy GH. Comparison of ingness to learn cardiopulmonary resuscitation in an elderly population in a sub- naive sixth-grade children with trained professionals in the use of an automated urban community. Am J Crit Care 2003;12:65 70. external defibrillator. Circulation 1999;100:1703 7. 31. Koster RW, Baubin MA, Caballero A, et al. European resuscitation council 58. Beckers S, Fries M, Bickenbach J, Derwall M, Kuhlen R, Rossaint R. Minimal guidelines for resuscitation 2010. Section 2. Adult basic life support and use of instructions improve the performance of laypersons in the use of semiautomatic automated external defibrillators. Resuscitation 2010;81:1277 92. and automatic external defibrillators. Crit Care 2005;9:R110 6. 32. Koster RW, Sayre MR, Botha M, et al. International consensus on cardiopulmo- 59. Beckers SK, Fries M, Bickenbach J, et al. Retention of skills in medical students nary resuscitation and emergency cardiovascular care science with treatment rec- following minimal theoretical instructions on semi and fully automated external ommendations. Part 5: adult basic life support. Resuscitation; doi:10.1016/j.resu defibrillators. Resuscitation 2007;72:444 50. scitation.2010.08.005. 60. Mitchell KB, Gugerty L, Muth E. Effects of brief training on use of automat- 33. Perkins GD, Walker G, Christensen K, Hulme J, Monsieurs KG. Teaching rec- ed external defibrillators by people without medical expertise. Hum Factors ognition of agonal breathing improves accuracy of diagnosing cardiac arrest. Re- 2008;50:301 10. suscitation 2006;70:432 7. 61. Jerin JM, Ansell BA, Larsen MP, Cummins RO. Automated external defibril- 34. Bobrow BJ, Zuercher M, Ewy GA, et al. Gasping during cardiac arrest in humans lators: skill maintenance using computer-assisted learning. Acad Emerg Med is frequent and associated with improved survival. Circulation 2008;118:2550 4. 1998;5:709 17. 35. Yeung J, Meeks R, Edelson D, Gao F, Soar J, Perkins GD. The use of CPR feed- 62. de Vries W, Handley AJ. A web-based micro-simulation program for self-learn- back/prompt devices during training and CPR performance: a systematic review. ing BLS skills and the use of an AED. Can laypeople train themselves without Resuscitation 2009;80:743 51. a manikin? Resuscitation 2007;75:491 8. 36. Lam KK, Lau FL, Chan WK, Wong WN. Effect of severe acute respiratory 63. Spoone BB, Fallaha JF, Kocierz L, Smith CM, Smith SC, Perkins GD. An eval- syndrome on bystander willingness to perform cardiopulmonary resuscitation uation of objective feedback in basic life support (BLS) training. Resuscitation (CPR)  is compression-only preferred to standard CPR? Prehosp Disaster Med 2007;73:417 24. 2007;22:325 9. 64. Andresen D, Arntz HR, Grafling W, et al. Public access resuscitation program 37. Locke CJ, Berg RA, Sanders AB, et al. Bystander cardiopulmonary resuscitation. including defibrillator training for laypersons: a randomized trial to evaluate the Concerns about mouth-to-mouth contact. Arch Intern Med 1995;155: 938 43. impact of training course duration. Resuscitation 2008;76:419 24. 38. Kitamura T, Iwami T, Kawamura T. Conventional and chest-compression-only 65. Smith KK, Gilcreast D, Pierce K. Evaluation of staff  s retention of ACLS and cardiopulmonary resuscitation by bystanders for children who have out-of-hos- BLS skills. Resuscitation 2008;78:59 65. pital cardiac arrests: a prospective, nationwide, population-based cohort study. 66. Woollard M, Whitfeild R, Smith A, et al. Skill acquisition and retention in auto- Lancet 2010;375:1347 54. mated external defibrillator (AED) use and CPR by lay responders: a prospective 39. Biarent D, Bingham R, Eich C, et al. European resuscitation council guide- study. Resuscitation 2004;60:17 28. lines for resuscitation 2010. Section 6. Paediatric life support. Resuscitation 67. Berden HJ, Willems FF, Hendrick JM, Pijls NH, Knape JT. How frequently 2010;81:1364 88. should basic cardiopulmonary resuscitation training be repeated to maintain ad- 40. Hoke RS, Chamberlain DA, Handley AJ. A reference automated external defi- equate skills? BMJ 1993;306:1576 7. brillator provider course for Europe. Resuscitation 2006;69:421 33. 68. Woollard M, Whitfield R, Newcombe RG, Colquhoun M, Vetter N, Cham- 41. Lynch B, Einspruch EL, Nichol G, Becker LB, Aufderheide TP, Idris A. Effec- berlain D. Optimal refresher training intervals for AED and CPR skills: a ran- tiveness of a 30-min CPR self-instruction program for lay responders: a con- domised controlled trial. Resuscitation 2006;71:237 47. trolled randomized study. Resuscitation 2005;67:31 43. 69. Riegel B, Nafziger SD, McBurnie MA, et al. How well are cardiopulmonary re- 42. Todd KH, Braslow A, Brennan RT, et al. Randomized, controlled trial of vid- suscitation and automated external defibrillator skills retained over time? Re- eo self-instruction versus traditional CPR training. Ann Emerg Med 1998;31: sults from the Public Access Defibrillation (PAD) Trial. Acad Emerg Med 364 9. 2006;13:254 63. 43. Einspruch EL, Lynch B, Aufderheide TP, Nichol G, Becker L. Retention of 70. Castle N, Garton H, Kenward G. Confidence vs competence: basic life support CPR skills learned in a traditional AHA heartsaver course versus 30-min video skills of health professionals. Br J Nurs 2007;16:664 6. self-training: a controlled randomized study. Resuscitation 2007;74: 476 86. 71. Wik L, Myklebust H, Auestad BH, Steen PA. Twelve-month retention of CPR 44. Todd KH, Heron SL, Thompson M, Dennis R, O Connor J, Kellermann AL. skills with automatic correcting verbal feedback. Resuscitation 2005;66:27 30. Simple CPR: a randomized, controlled trial of video self-instructional cardio- 72. Christenson J, Nafziger S, Compton S, et al. The effect of time on CPR and au- pulmonary resuscitation training in an African American church congregation. tomated external defibrillator skills in the public access defibrillation trial. Resus- Ann Emerg Med 1999;34:730 7. citation 2007;74:52 62. 45. Reder S, Cummings P, Quan L. Comparison of three instructional methods for 73. Niles D, Sutton RM, Donoghue A, et al.  Rolling Refreshers : a novel approach teaching cardiopulmonary resuscitation and use of an automatic external defi- to maintain CPR psychomotor skill competence. Resuscitation 2009;80:909 12. brillator to high school students. Resuscitation 2006;69:443 53. 74. Beckers SK, Skorning MH, Fries M, et al. CPREzy improves performance 46. Roppolo LP, Pepe PE, Campbell L, et al. Prospective, randomized trial of the ef- of external chest compressions in simulated cardiac arrest. Resuscitation fectiveness and retention of 30-min layperson training for cardiopulmonary re- 2007;72:100 7. suscitation and automated external defibrillators: The American Airlines Study. 75. Isbye DL, Hoiby P, Rasmussen MB, et al. Voice advisory manikin versus in- Resuscitation 2007;74:276 85. structor facilitated training in cardiopulmonary resuscitation. Resuscitation 47. Batcheller AM, Brennan RT, Braslow A, Urrutia A, Kaye W. Cardiopulmonary 2008;79:73 81. resuscitation performance of subjects over forty is better following half-hour vid- 76. Monsieurs KG, De Regge M, Vogels C, Calle PA. Improved basic life support eo self-instruction compared to traditional four-hour classroom training. Resus- performance by ward nurses using the CAREvent Public Access Resuscitator citation 2000;43:101 10. (PAR) in a simulated setting. Resuscitation 2005;67:45 50. 48. Braslow A, Brennan RT, Newman MM, Bircher NG, Batcheller AM, Kaye W. 77. Sutton RM, Donoghue A, Myklebust H, et al. The voice advisory manikin CPR training without an instructor: development and evaluation of a video self- (VAM): an innovative approach to pediatric lay provider basic life support skill instructional system for effective performance of cardiopulmonary resuscitation. education. Resuscitation 2007;75:161 8. Resuscitation 1997;34:207 20. 78. Wik L, Myklebust H, Auestad BH, Steen PA. Retention of basic life support 49. Isbye DL, Rasmussen LS, Lippert FK, Rudolph SF, Ringsted CV. Laypersons skills 6 months after training with an automated voice advisory manikin system may learn basic life support in 24 min using a personal resuscitation manikin. without instructor involvement. Resuscitation 2002;52:273 9. Resuscitation 2006;69:435 42. 79. Nishisaki A, Nysaether J, Sutton R, et al. Effect of mattress defiection on CPR 50. Moule P, Albarran JW, Bessant E, Brownfield C, Pollock J. A non-randomized quality assessment for older children and adolescents. Resuscitation 2009; 9 comparison of e-learning and classroom delivery of basic life support with auto- 80:540 5. mated external defibrillator use: a pilot study. Int J Nurs Pract 2008;14:427 34. 80. Perkins GD, Kocierz L, Smith SC, McCulloch RA, Davies RP. Compression 51. Liberman M, Golberg N, Mulder D, Sampalis J. Teaching cardiopulmonary feedback devices over estimate chest compression depth when performed on a resuscitation to CEGEP students in Quebec  a pilot project. Resuscitation bed. Resuscitation 2009;80:79 82. 2000;47:249 57. 81. Perkins GD, Boyle W, Bridgestock H, et al. Quality of CPR during advanced re- 52. Jones I, Handley AJ, Whitfield R, Newcombe R, Chamberlain D. A preliminary suscitation training. Resuscitation 2008;77:69 74. feasibility study of a short DVD-based distance-learning package for basic life 82. Jensen ML, Lippert F, Hesselfeldt R, et al. The significance of clinical experience support. Resuscitation 2007;75:350 6. on learning outcome from resuscitation training  a randomised controlled study. 53. Brannon TS, White LA, Kilcrease JN, Richard LD, Spillers JG, Phelps CL. Use Resuscitation 2009;80:238 43. of instructional video to prepare parents for learning infant cardiopulmonary re- 83. Ali J, Howard M, Williams J. Is attrition of advanced trauma life support ac- suscitation. Proc (Bayl Univ Med Cent) 2009;22:133 7. quired skills affected by trauma patient volume? Am J Surg 2002;183:142 5. www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2010 www.prc.krakow.pl Zasady nauczania resuscytacji 277 84. Thomas EJ, Taggart B, Crandell S, et al. Teaching teamwork during the Neonatal 113. Engum SA, Jeffries P, Fisher L. Intravenous catheter training system: computer- Resuscitation Program: a randomized trial. J Perinatol 2007;27:409 14. -based education versus traditional learning methods. Am J Surg 2003;186:67 85. Cooper S. Developing leaders for advanced life support: evaluation of a training  74. programme. Resuscitation 2001;49:33 8. 114. Flynn ER, Wolf ZR, McGoldrick TB, Jablonski RA, Dean LM, McKee EP. Ef- 86. Gilfoyle E, Gottesman R, Razack S. Development of a leadership skills work- fect of three teaching methods on a nursing staff  s knowledge of medication er- shop in paediatric advanced resuscitation. Med Teach 2007;29:e276 83. ror risk reduction strategies. J Nurs Staff Dev 1996;12:19 26. 87. DeVita MA, Schaefer J, Lutz J, Wang H, Dongilli T. Improving medical emer- 115. Fordis M, King JE, Ballantyne CM, et al. Comparison of the instructional effica- gency team (MET) performance using a novel curriculum and a computerized cy of Internet-based CME with live interactive CME workshops: a randomized human patient simulator. Qual Saf Health Care 2005;14:326 31. controlled trial. JAMA 2005;294:1043 51. 88. Cooper S, Wakelam A. Leadership of resuscitation teams:  Lighthouse Leader- 116. Goldrick B, Appling-Stevens S, Larson E. Infection control programmed in- ship . Resuscitation 1999;42:27 45. struction: an alternative to classroom instruction in baccalaureate nursing educa- 89. Edelson DP, Litzinger B, Arora V, et al. Improving in-hospital cardiac ar- tion. J Nurs Educ 1990;29:20 5. rest process and outcomes with performance debriefing. Arch Intern Med 117. Harrington SS, Walker BL. A comparison of computer-based and instructor-led 2008;168:1063 9. training for long-term care staff. J Contin Educ Nurs 2002;33:39 45. 90. Hayes CW, Rhee A, Detsky ME, Leblanc VR, Wax RS. Residents feel unpre- 118. Jeff ries PR. Computer versus lecture: a comparison of two methods of teach- pared and unsupervised as leaders of cardiac arrest teams in teaching hospitals: ing oral medication administration in a nursing skills laboratory. J Nurs Educ a survey of internal medicine residents. Crit Care Med 2007;35:1668 72. 2001;40:323 9. 91. Hunziker S, Tschan F, Semmer NK, et al. Hands-on time during cardiopulmo- 119. Jeff ries PR, Woolf S, Linde B. Technology-based vs. traditional instruction. nary resuscitation is affected by the process of teambuilding: a prospective ran- A comparison of two methods for teaching the skill of performing a 12-lead domised simulator-based trial. BMC Emerg Med 2009;9:3. ECG Nurs Educ Perspect 2003;24:70 4. 92. Makinen M, Aune S, Niemi-Murola L, et al. Assessment of CPR-D skills of 120. Miller SW, Jackson RA. A comparison of a multi-media instructional module nurses in Goteborg, Sweden and Espoo, Finland: teaching leadership makes with a traditional lecture format for geriatric pharmacy training. Am J Pharm a difference. Resuscitation 2007;72:264 9. Educ 1985;49:173 6. 93. Marsch SC, Muller C, Marquardt K, Conrad G, Tschan F, Hunziker PR. Hu- 121. O Leary S, Diepenhorst L, Churley-Strom R, Magrane D. Educational man factors affect the quality of cardiopulmonary resuscitation in simulated car- games in an obstetrics and gynecology core curriculum. Am J Obstet Gynecol diac arrests. Resuscitation 2004;60:51 6. 2005;193:1848 51. 94. Morey JC, Simon R, Jay GD, et al. Error reduction and performance improve- 122. Ryan G, Lyon P, Kumar K, Bell J, Barnet S, Shaw T. Online CME: an effective ment in the emergency department through formal teamwork training: evalua- alternative to face-to-face delivery. Med Teach 2007;29:e251 7. tion results of the MedTeams project. Health Serv Res 2002;37:1553 81. 123. Schlomer RS, Anderson MA, Shaw R. Teaching strategies and knowledge reten- 95. Perkins GD, Davies RP, Soar J, Thickett DR. The impact of manual defibrillation tion. J Nurs Staff Dev 1997;13:249 53. technique on no-flow time during simulated cardiopulmonary resuscitation. Re- 124. Perkins GD. Simulation in resuscitation training. Resuscitation 2007;73:202 11. suscitation 2007;73:109 14. 125. Campbell DM, Barozzino T, Farrugia M, Sgro M. High-fidelity simulation in 96. Perkins GD, Lockey AS. Defi brillation-safety versus efficacy. Resuscitation neonatal resuscitation. Paediatr Child Health 2009;14:19 23. 2008;79:1 3. 126. Donoghue AJ, Durbin DR, Nadel FM, Stryjewski GR, Kost SI, Nadkarni VM. 97. Perkins GD, Barrett H, Bullock I, et al. The Acute Care Undergraduate TEach- Effect of high-fidelity simulation on Pediatric Advanced Life Support train- ing (ACUTE) Initiative: consensus development of core competencies in acute ing in pediatric house staff: a randomized trial. Pediatr Emerg Care 2009;25: care for undergraduates in the United Kingdom. Intensive Care Med 2005;31: 139 44. 1627 33. 127. Mayo PH, Hackney JE, Mueck JT, Ribaudo V, Schneider RF. Achieving house 98. De Vita MA, Smith GB, Adam SK, et al.  Identifying the hospitalised patient in staff competence in emergency airway management: results of a teaching pro- crisis  a consensus conference on the afferent limb of rapid response systems. gram using a computerized patient simulator. Crit Care Med 2004;32:2422 7. Resuscitation 2010;81:375 82. 128. Owen H, Mugford B, Follows V, Plummer JL. Comparison of three simulation- 99. Schwid HA, Rooke GA, Ross BK, Sivarajan M. Use of a computerized ad- based training methods for management of medical emergencies. Resuscitation vanced cardiac life support simulator improves retention of advanced cardiac 2006;71:204 11. life support guidelines better than a textbook review. Crit Care Med 1999;27: 129. Wayne DB, Butter J, Siddall VJ, et al. Simulation-based training of internal med- 821 4. icine residents in advanced cardiac life support protocols: a randomized trial. 100. Polglase RF, Parish DC, Buckley RL, Smith RW, Joiner TA. Problem-based Teach Learn Med 2005;17:210 6. ACLS instruction: a model approach for undergraduate emergency medical ed- 130. Ali J, Cohen RJ, Gana TJ, Al-Bedah KF. Effect of the Advanced Trauma Life ucation. Ann Emerg Med 1989;18:997 1000. Support program on medical students performance in simulated trauma patient 101. Clark LJ, Watson J, Cobbe SM, Reeve W, Swann IJ, Macfarlane PW. CPR 98: management. J Trauma 1998;44:588 91. a practical multimedia computer-based guide to cardiopulmonary resuscitation 131. Hunt EA, Vera K, Diener-West M, et al. Delays and errors in cardiopulmonary for medical students. Resuscitation 2000;44:109 17. resuscitation and defibrillation by pediatric residents during simulated cardiopul- 102. Hudson JN. Computer-aided learning in the real world of medical education: monary arrests. Resuscitation 2009;80:819 25. does the quality of interaction with the computer affect student learning? Med 132. Rodgers D, Securro SJ, Pauley R. The Effect of high-fidelity simulation on ed- Educ 2004;38:887 95. ucational outcomes in an advanced cardiovascular life support course. Simul 103. Jang KS, Hwang SY, Park SJ, Kim YM, Kim MJ. Effects of a Web-based teach- Healthc 2009;4:200 6. ing method on undergraduate nursing students learning of electrocardiography. 133. Barsuk D, Ziv A, Lin G, et al. Using advanced simulation for recognition and J Nurs Educ 2005;44:35 9. correction of gaps in airway and breathing management skills in prehospital 104. Kim JH, Kim WO, Min KT, Yang JY, Nam YT. Learning by computer simula- trauma care. Anesth Analg 2005;100:803 9, table of contents. tion does not lead to better test performance than textbook study in the diagno- 134. Kory PD, Eisen LA, Adachi M, Ribaudo VA, Rosenthal ME, Mayo PH. Ini- sis and treatment of dysrhythmias. J Clin Anesth 2002;14:395 400. tial air-way management skills of senior residents: simulation training compared 105. Leong SL, Baldwin CD, Adelman AM. Integrating web-based computer cases with traditional training. Chest 2007;132:1927 31. into a required clerkship: development and evaluation. Acad Med 2003;78:295 135. Marshall RL, Smith JS, Gorman PJ, Krummel TM, Haluck RS, Cooney RN.  301. Use of a human patient simulator in the development of resident trauma man- 106. Rosser JC, Herman B, Risucci DA, Murayama M, Rosser LE, Merrell RC. Ef- agement skills. J Trauma 2001;51:17 21. fectiveness of a CD-ROM multimedia tutorial in transferring cognitive knowl- 136. Wayne DB, Siddall VJ, Butter J, et al. A longitudinal study of internal medicine edge essential for laparoscopic skill training. Am J Surg 2000;179:320 4. residents retention of advanced cardiac life support skills. Acad Med 2006;81: 107. Papadimitriou L, Xanthos T, Bassiakou E, Stroumpoulis K, Barouxis D, Ia- S9 12. covidou N. Distribution of pre-course BLS/AED manuals does not influence 137. Cherry RA, Williams J, George J, Ali J. The effectiveness of a human patient sim- skill acquisition and retention in lay rescuers: a randomised study. Resuscitation ulator in the ATLS shock skills station. J Surg Res 2007;139:229 35. 2010;81:348 52. 138. Curran VR, Aziz K, O Young S, Bessell C. Evaluation of the effect of a comput- 108. Perkins GD, Fullerton JN, Davis-Gomez N, et al. The effect of pre-course erized training simulator (ANAKIN) on the retention of neonatal resuscitation e-learning prior to advanced life support training: A randomised controlled trial. skills. Teach Learn Med 2004;16:157 64. Resuscitation 2010;81:877 81. 139. Friedman Z, You-Ten KE, Bould MD, Naik V. Teaching lifesaving procedures: 9 109. Gerard JM, Scalzo AJ, Laffey SP, Sinks G, Fendya D, Seratti P. Evaluation of the impact of model fidelity on acquisition and transfer of cricothyrotomy skills a novel Web-based pediatric advanced life support course. Arch Pediatr Adolesc to performance on cadavers. Anesth Analg 2008;107:1663 9. Med 2006;160:649 55. 140. Hoadley TA. Learning advanced cardiac life support: a comparison study of the 110. Xie ZZ, Chen JJ, Scamell RW, Gonzalez MA. An interactive multimedia effects of low-and high-fidelity simulation. Nurs Educ Perspect 2009;30: 91 5. training system for advanced cardiac life support. Comput Methods Programs 141. Iglesias-Vazquez JA, Rodriguez-Nunez A, Penas-Penas M, Sanchez-Santos L, Biomed 1999;60:117 31. Cegarra-Garcia M, Barreiro-Diaz MV. Cost-efficiency assessment of Advanced 111. Buzzell PR, Chamberlain VM, Pintauro SJ. The effectiveness of web-based, mul- Life Support (ALS) courses based on the comparison of advanced simulators timedia tutorials for teaching methods of human body composition analysis. Adv with conventional manikins. BMC Emerg Med 2007;7:18. Physiol Educ 2002;26:21 9. 142. Schwartz LR, Fernandez R, Kouyoumjian SR, Jones KA, Compton S. A ran- 112. Christenson J, Parrish K, Barabe S, et al. A comparison of multimedia and stan- domized comparison trial of case-based learning versus human patient simula- dard advanced cardiac life support learning. Acad Emerg Med 1998;5:702 8. tion in medical student education. Acad Emerg Med 2007;14:130 7. www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2010 www.prc.krakow.pl J. Soar, K.G. Monsieurs, J.H.W. Ballance, A. Barelli, D. Biarent, R. Greif, 278 A.J. Handley, A.S. Lockey, S. Richmond, Ch. Ringsted, J.P. Wyllie, J.P. Nolan, G.D. Perkins 143. Wang XP, Martin SM, Li YL, Chen J, Zhang YM. Effect of emergency care sim- 174. Choa M, Park I, Chung HS, Yoo SK, Shim H, Kim S. The effectiveness of cardio- ulator combined with problem-based learning in teaching of cardiopulmonary pulmonary resuscitation instruction: animation versus dispatcher through a cel- resuscitation. Zhonghua Yi Xue Za Zhi 2008;88:1651 3. lular phone. Resuscitation 2008;77:87 94. 144. Pottle A, Brant S. Does resuscitation training affect outcome from cardiac arrest? 175. Choa M, Cho J, Choi YH, Kim S, Sung JM, Chung HS. Animation-assisted Accid Emerg Nurs 2000;8:46 51. CPRII program as a reminder tool in achieving effective one-person-CPR per- 145. Birnbaum ML, Robinson NE, Kuska BM, Stone HL, Fryback DG, Rose JH. formance. Resuscitation 2009;80:680 4. Effect of advanced cardiac life-support training in rural, community hospitals. 176. Ertl L, Christ F. Significant improvement of the quality of bystander first Crit Care Med 1994;22:741 9. aid using an expert system with a mobile multimedia device. Resuscitation 146. Makker R, Gray-Siracusa K, Evers M. Evaluation of advanced cardiac life sup- 2007;74:286 95. port in a community teaching hospital by use of actual cardiac arrests. Heart 177. Ward P, Johnson LA, Mulligan NW, Ward MC, Jones DL. Improving cardiopul- Lung 1995;24:116 20. monary resuscitation skills retention: effect of two checklists designed to prompt 147. Schneider T, Mauer D, Diehl P, Eberle B, Dick W. Does standardized mega- correct performance. Resuscitation 1997;34:221 5. code training improve the quality of pre-hospital advanced cardiac life support 178. Berkenstadt H, Yusim Y, Ziv A, Ezri T, Perel A. An assessment of a point-of- (ACLS)? Resuscitation 1995;29:129 34. -care information system for the anesthesia provider in simulated malignant hy- 148. Bruppacher HR, Alam SK, LeBlanc VR, et al. Simulation-based training im- perthermia crisis. Anesth Analg 2006;102:530 2. proves physicians performance in patient care in high-stakes clinical setting of 179. Lerner C, Gaca AM, Frush DP, et al. Enhancing pediatric safety: assessing and cardiac surgery. Anesthesiology 2010;112:985 92. improving resident competency in life-threatening events with a computer- 149. Wayne DB, Didwania A, Feinglass J, Fudala MJ, Barsuk JH, McGaghie WC. based interactive resuscitation tool. Pediatr Radiol 2009;39:703 9. Simulation-based education improves quality of care during cardiac arrest 180. Schneider AJ, Murray WB, Mentzer SC, Miranda F, Vaduva S.  Helper: A criti- team responses at an academic teaching hospital: a case-control study. Chest cal events prompter for unexpected emergencies. J Clin Monit 1995;11:358 64. 2008;133:56 61. 181. Dyson E, Voisey S, Hughes S, Higgins B, McQuillan PJ. Educational psychol- 150. Cavaleiro AP, Guimaraes H, Calheiros F. Training neonatal skills with simula- ogy in medical learning: a randomised controlled trial of two aide memoires tors? Acta Paediatr 2009;98:636 9. for the recall of causes of electromechanical dissociation. Emerg Med J 2004; 151. Knudson MM, Khaw L, Bullard MK, et al. Trauma training in simulation: trans- 21:457 60. lating skills from SIM time to real time. J Trauma 2008;64:255 63, discussion 182. McCallum Z, South M. Development and use of a portable paediatric resuscita- 63 4. tion card. J Paediatr Child Health 2004;40:477 80. 152. Miotto HC, Couto BR, Goulart EM, Amaral CF, Moreira Mda C. Advanced 183. Mills PD, DeRosier JM, Neily J, McKnight SD, Weeks WB, Bagian JP. A cog- cardiac life support courses: live actors do not improve training results compared nitive aid for cardiac arrest: you can t use it if you don t know about it. Jt Comm J with conventional manikins. Resuscitation 2008;76:244 8. Qual Saf 2004;30:488 96. 153. Ali J, Al Ahmadi K, Williams JI, Cherry RA. The standardized live patient 184. Neily J, DeRosier JM, Mills PD, Bishop MJ, Weeks WB, Bagian JP. Aware- and mechanical patient models  their roles in trauma teaching. J Trauma ness and use of a cognitive aid for anesthesiology. Jt Comm J Qual Patient Saf 2009;66:98 102. 2007;33:502 11. 154. Mueller MP, Christ T, Dobrev D, et al. Teaching antiarrhythmic therapy and 185. Zanner R, Wilhelm D, Feussner H, Schneider G. Evaluation of M-AID, a first ECG in simulator-based interdisciplinary undergraduate medical education. Br aid application for mobile phones. Resuscitation 2007;74:487 94. J Anaesth 2005;95:300 4. 186. Nelson KL, Shilkofski NA, Haggerty JA, Saliski M, Hunt EA. The use of cog- 155. Kobayashi L, Lindquist DG, Jenouri IM, et al. Comparison of sudden cardi- nitive AIDS during simulated pediatric cardiopulmonary arrests. Simul Healthc ac arrest resuscitation performance data obtained from in-hospital incident 2008;3:138 45. chart review and in situ high-fidelity medical simulation. Resuscitation 2010;81: 187. Mikrogianakis A, Osmond MH, Nuth JE, Shephard A, Gaboury I, Jabbour M. 463 71. Evaluation of a multidisciplinary pediatric mock trauma code educational initia- 156. Edelson DP, Eilevstjonn J, Weidman EK, Retzer E, Hoek TL, Abella BS. Cap- tive: a pilot study. J Trauma 2008;64:761 7. nography and chest-wall impedance algorithms for ventilation detection during 188. Farah R, Stiner E, Zohar Z, Zveibil F, Eisenman A. Cardiopulmonary resusci- cardiopulmonary resuscitation. Resuscitation 2010;81:317 22. tation surprise drills for assessing, improving and maintaining cardiopulmonary 157. Duran R, Aladag N, Vatansever U, Kucukugurluoglu Y, Sut N, Acunas B. Profi- resuscitation skills of hospital personnel. Eur J Emerg Med 2007;14:332 6. ciency and knowledge gained and retained by pediatric residents after neonatal 189. Cappelle C, Paul RI. Educating residents: the effects of a mock code program. resuscitation course. Pediatr Int 2008;50:644 7. Resuscitation 1996;31:107 11. 158. Anthonypillai F. Retention of advanced cardiopulmonary resuscitation knowl- 190. Villamaria FJ, Pliego JF, Wehbe-Janek H, et al. Using simulation to orient code edge by intensive care trained nurses. Intensive Crit Care Nurs 1992;8:180 4. blue teams to a new hospital facility. Simul Healthc 2008;3:209 16. 159. Boonmak P, Boonmak S, Srichaipanha S, Poomsawat S, Knowledge. skill after 191. Hunt EA, Hohenhaus SM, Luo X, Frush KS. Simulation of pediatric trauma brief ACLS training. J Med Assoc Thai 2004;87:1311 4. stabilization in 35 North Carolina emergency departments: identification of tar- 160. Kaye W, Wynne G, Marteau T, et al. An advanced resuscitation training course gets for performance improvement. Pediatrics 2006;117:641 8. for preregistration house officers. Journal of the Royal College of Physicians of 192. Hunt EA, Walker AR, Shaffner DH, Miller MR, Pronovost PJ. Simulation of London 1990;24:51 4. in-hospital pediatric medical emergencies and cardiopulmonary arrests: high- 161. Semeraro F, Signore L, Cerchiari EL. Retention of CPR performance in anaes- lighting the importance of the first 5 minutes. Pediatrics 2008;121: e34 43. thetists. Resuscitation 2006;68:101 8. 193. Pittman J, Turner B, Gabbott DA. Communication between members of the car- 162. Skidmore MB, Urquhart H. Retention of skills in neonatal resuscitation. Paedi- diac arrest team  a postal survey. Resuscitation 2001;49:175 7. atr Child Health 2001;6:31 5. 194. Morgan R, Westmoreland C. Survey of junior hospital doctors attitudes to car- 163. Trevisanuto D, Ferrarese P, Cavicchioli P, Fasson A, Zanardo V, Zacchello F. diopulmonary resuscitation. Postgrad Med J 2002;78:413 5. Knowledge gained by pediatric residents after neonatal resuscitation program 195. Savoldelli GL, Naik VN, Park J, Joo HS, Chow R, Hamstra SJ. Value of debrief- courses. Paediatr Anaesth 2005;15:944 7. ing during simulated crisis management: oral versus video-assisted oral feedback. 164. Young R, King L. An evaluation of knowledge and skill retention following an Anesthesiology 2006;105:279 85. in-house advanced life support course. Nurs Crit Care 2000;5:7 14. 196. Clay AS, Que L, Petrusa ER, Sebastian M, Govert J. Debriefing in the inten- 165. Grant EC, Marczinski CA, Menon K. Using pediatric advanced life support in sive care unit: a feedback tool to facilitate bedside teaching. Crit Care Med pediatric residency training: does the curriculum need resuscitation? Pediatr Crit 2007;35:738 54. Care Med 2007;8:433 9. 197. Dine CJ, Gersh RE, Leary M, Riegel BJ, Bellini LM, Abella BS. Improving car- 166. O Steen DS, Kee CC, Minick MP. The retention of advanced cardiac life support diopulmonary resuscitation quality and resuscitation training by combining au- knowledge among registered nurses. J Nurs Staff Dev 1996;12:66 72. diovisual feedback and debriefing. Crit Care Med 2008;36:2817 22. 167. Hammond F, Saba M, Simes T, Cross R. Advanced life support: retention of 198. Falcone Jr RA, Daugherty M, Schweer L, Patterson M, Brown RL, Garcia VF. registered nurses knowledge 18 months after initial training. Aust Crit Care Multidisciplinary pediatric trauma team training using high-fidelity trauma sim- 2000;13:99 104. ulation. J Pediatr Surg 2008;43:1065 71. 168. Nadel FM, Lavelle JM, Fein JA, Giardino AP, Decker JM, Durbin DR. Assess- 199. Goffman D, Heo H, Pardanani S, Merkatz IR, Bernstein PS. Improving shoul- ing pediatric senior residents training in resuscitation: fund of knowledge, tech- der dystocia management among resident and attending physicians using simu- nical skills, and perception of confidence. Pediatr Emerg Care 2000;16:73 6. lations. Am J Obstet Gynecol 2008;199, 294 e1 e5. 169. Napier F, Davies RP, Baldock C, et al. Validation for a scoring system of the ALS 200. Hoyt DB, Shackford SR, Fridland PH, et al. Video recording trauma resuscita- 9 cardiac arrest simulation test (CASTest). Resuscitation 2009;80:1034 8. tions: an effective teaching technique. J Trauma 1988;28:435 40. 170. White JR, Shugerman R, Brownlee C, Quan L. Performance of advanced re- 201. Morgan PJ, Tarshis J, LeBlanc V, et al. Efficacy of high-fidelity simulation de- suscitation skills by pediatric housestaff. Arch Pediatr Adolesc Med 1998;152: briefing on the performance of practicing anaesthetists in simulated scenarios. Br 1232 5. J Anaesth 2009;103:531 7. 171. Rodgers DL, Bhanji F, McKee BR. Written evaluation is not a predictor for skills 202. Pope C, Smith A, Goodwin D, Mort M. Passing on tacit knowledge in anaesthe- performance in an Advanced Cardiovascular Life Support course. Resuscitation sia: a qualitative study. Med Educ 2003;37:650 5. 2010;81:453 6. 203. Scherer LA, Chang MC, Meredith JW, Battistella FD. Videotape review leads to 172. Kromann CB, Jensen ML, Ringsted C. The effect of testing on skills learning. rapid and sustained learning. Am J Surg 2003;185:516 20. Med Educ 2009;43:21 7. 204. Townsend RN, Clark R, Ramenofsky ML, Diamond DL. ATLS-based video- 173. Kromann CB, Bohnstedt C, Jensen ML, Ringsted C. The testing effect on skills tape trauma resuscitation review: education and outcome. J Trauma 1993;34: learning might last 6 months. Adv Health Sci Educ Theory Pract 2009. 133 8. www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2010 www.prc.krakow.pl Zasady nauczania resuscytacji 279 205. Weng TI, Huang CH, Ma MH, et al. Improving the rate of return of spontane- 211. Spearpoint KG, Gruber PC, Brett SJ. Impact of the immediate life support ous circulation for out-of-hospital cardiac arrests with a formal, structured emer- course on the incidence and outcome of in-hospital cardiac arrest calls: an obser- gency resuscitation team. Resuscitation 2004;60:137 42. vational study over 6 years. Resuscitation 2009;80:638 43. 206. Baskett PJ, Lim A. The varying ethical attitudes towards resuscitation in Europe. 212. Nolan J. Advanced life support training. Resuscitation 2001;50:9 11. Resuscitation 2004;62:267 73. 213. Perkins G, Lockey A. The advanced life support provider course. BMJ 2002;325:S81. 207. Sandroni C, Fenici P, Cavallaro F, Bocci MG, Scapigliati A, Antonelli M. Hae- 214. Ringsted C, Lippert F, Hesselfeldt R, et al. Assessment of advanced life support modynamic effects of mental stress during cardiac arrest simulation testing on competence when combining different test methods  reliability and validity. Re- advanced life support courses. Resuscitation 2005;66:39 44. suscitation 2007;75:153 60. 208. Soar J, Perkins GD, Harris S, et al. The immediate life support course. Resuscita- 215. Perkins GD, Davies RP, Stallard N, Bullock I, Stevens H, Lockey A. Advanced life tion 2003;57:21 6. support cardiac arrest scenario test evaluation. Resuscitation 2007;75: 484 90. 209. Soar J, McKay U. A revised role for the hospital cardiac arrest team? Resuscita- 216. Buss PW, McCabe M, Evans RJ, Davies A, Jenkins H. A survey of basic resusci- tion 1998;38:145 9. tation knowledge among resident paediatricians. Arch Dis Child 1993;68:75 8. 210. Smith GB, Osgood VM, Crane S. ALERT amultiprofessional training course in 217. Carapiet D, Fraser J, Wade A, Buss PW, Bingham R. Changes in paediatric re- the care of the acutely ill adult patient. Resuscitation 2002;52:281 6. suscitation knowledge among doctors. Arch Dis Child 2001;84:412 4. 9 www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2010 www.prc.krakow.pl Publikacja przygotowana przez Europejsk Rad Resuscytacji (ERC) przy wspóBpracy z Polsk Rad Resuscytacji (PRR). Tekst tBumaczony przez Polsk Rad Resuscytacji. Wiedza i praktyka w zakresie resuscytacji kr|eniowo-oddechowej to stale zmieniajca si dziedzina medycyny. W miar rozwoju wiedzy oraz postpu w nauce i do[wiadczeniu klinicznym zmienia si w sposób cigBy równie| praktyka medyczna oraz sposób stosowania leków. Czytelnik tego podrcznika jest zobowizany do zapoznania si z aktualnymi wiadomo[ciami na temat przedstawionych sposobów post- powania i farmakoterapii ze szczególnym uwzgldnieniem informacji producentów na temat dawek, czasu i drogi podawania oraz efektów ubocznych stosowanych leków. Na ka|dej z osób praktykujcych medycyn resuscytacji spoczywa osobista odpowiedzialno[ za stosowa- ne metody lecznicze, których u|ycie powinno by oparte na gruntownej wiedzy i umiejtno[ciach praktycznych z zachowaniem niezbd- nych warunków bezpieczeDstwa wBasnego i pacjenta. Wydawcy oraz redaktorzy niniejszego opracowania nie ponosz odpowiedzialno[ci za szkody, które mogByby by w jakikolwiek sposób zwizane z materiaBem zawartym w tej ksi|ce. Bibliografia do wszystkich rozdziaBów zostaBa w caBo[ci powtórzona za wydaniem oryginalnym. REDAKTOR NAUKOWY WYDANIA POLSKIEGO prof. dr hab. Janusz Andres TAUMACZENIE Janusz Andres, El|bieta Byrska-Maciejasz, Grzegorz Cebula, Marta Dembkowska, El|bieta Dobrowolska, Edyta Drab, Bartosz Frczek, Anna Jarosz, Piotr Kolda, PaweB Krawczyk, RafaB Surmacz, Jurij SzymaDski, Grzegorz Zajc KOREKTA MERYTORYCZNA Janusz Andres, El|bieta Byrska-Maciejasz, Grzegorz Cebula, Marta Dembkowska, Bartosz Frczek, PaweB Krawczyk ADIUSTACJA I KOREKTA WYDAWNICZA Danuta Ambro|ewicz PROJEKT OKAADKI Polska Rada Resuscytacji wg plakatu V Midzynarodowego Kongresu Polskiej Rady Resuscytacji autorstwa MieczysBawa Górowskiego Publikacj wydano ze [rodków Polskiej Rady Resuscytacji. © Copyright by European Resuscitation Council (ERC), 2010 © Copyright for the Polish edition by Polska Rada Resuscytacji, Kraków 2010 © Copyright for the Polish translation by Polska Rada Resuscytacji, Kraków 2010 Wszystkie prawa zastrze|one. {adna cz[ poni|szej publikacji nie mo|e by kopiowana i przechowywana w jakimkolwiek mechanicznym systemie kopiowania danych, wBczajc fotokopie, kserokopie, nagrania i inne, bez uprzedniej pisemnej zgody PRR (dotyczy terenu Rzecz- pospolitej Polskiej). Wszystkie pro[by o mo|liwo[ wykorzystania materiaBów zawartych w tej publikacji nale|y kierowa do ERC. ISBN 978-83-89610-10-2 KOORDYNATOR STRONY www.prc.krakow.pl ORAZ WERSJI ELEKTRONICZNEJ Wytycznych resuscytacji 2010 WiesBaw Pyrczak prc@prc.krakow.pl ADRES DO KORESPONDENCJI ADRES DO KORESPONDENCJI W POLSCE ERC Secretariat VZW Polska Rada Resuscytacji Drie Eikenstraat 661 ul. RadziwiBBowska 4, 31-026 Kraków BE-2650 EDEGEM tel. +48 12 446 69 71 fax +48 12 446 69 72 Belgium biuro@prc.krakow.pl www.prc.krakow.pl tel. +32 3 826 93 21 fax +32 3 826 93 23 Koordynator kursów info@erc.edu www.erc.edu Tomasz Galewicz kursy@prc.krakow.pl SKAAD I PRZYGOTOWANIE DO DRUKU FALL ul. GarczyDskiego 2, 31-524 Kraków tel. +48 12 413 35 00; +48 12 294 15 28 fall@fall.pl www.fall.pl

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Zasady nauczania
zasady nauczania
Zasady i ogniwa nauczania
hipotermia zasady resuscytacji
1 KOBIETA CIĘŻARNA – URAZ, ZASADY RESUSCYTACJI
plan nauczania technik informatyk wersja 1
Zasady rachunkowości w zakresie prawa podatkowego w Polsce
Fundacje i Stowarzyszenia zasady funkcjonowania i opodatkowania ebook
Ogolne zasady proj sieci wod kan
Zasady Huny Pigułka
Zasady ustroju politycznego państwa UG 2012

więcej podobnych podstron