POLITECHNIKA ÅšWI
TOKRZYSKA W KIELCACH
WYDZIAA
MECHATRONIKI I BUDOWY MASZYN
KATEDRA PODSTAW KONSTRUKCJI MASZYN
PISMO TECHNICZNE I LINIE
RYSUNKOWE
Marcin Graba
wykład z przedmiotów: Rysunek Techniczny, Grafika Inżynierska, Zapis Konstrukcji; studia stacjonarne i
niestacjonarne; kierunki: MiBM, AiR, Transport, Inżynieria Bezpieczeństwa, Zarządzanie i Inżynieria Produkcji,
Energetyka
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Rysunki wykonawcze i rysunki
złożeniowe
" Rysunek wykonawczy  rysunek opracowany na
podstawie danych projektowych, zawierajÄ…cy wszystkie
informacje, potrzebne do wykonania danego elementu.
" Rysunek złożeniowy  rysunek przedstawiający
wzajemne usytuowanie oraz kształt zespołu na
wyższym poziomie strukturalnym zestawianych części.
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Formaty arkuszy rysunkowych
" Formatem arkusza rysunkowego nazywa siÄ™ wymiary,
określające jego szerokość i długość. Powstaje on poprzez
składanie arkusza papieru, przy czym liczba złożeń
uzależniona jest od zaplanowanego dla arkusza wymiaru
rysunku.
" Format arkusza o wymiarach 841 x 1189 mm jest
formatem zasadniczym i oznacza siÄ™ go symbolem A0.
Po złożeniu na pół tworzy on format A1 o wymiarach 594 x
841 mm, z którego analogicznie powstaje format A2 o
wymiarach 420 x 594 mm itd. Kolejne formaty tworzone sÄ…
więc poprzez podział formatu A0.
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Formaty arkuszy rysunkowych
Kolejne formaty tworzone są więc poprzez podział formatu A0, według schematu na rysunku. Cyfra przy literze
A wskazuje, ile razy należy złożyć arkusz zasadniczy A0 (pamiętając, aby każdorazowo składać na połowę
dłuższy bok arkusza), aby otrzymać żądany format. Oprócz wymienionych powyżej formatów rysunkowych, w
wyjątkowych sytuacjach Polska Norma dopuszcza wykorzystanie formatu A5, który jest połową formatu A4.
Oba formaty można stosować jedynie w pionowej orientacji. Formaty od A4 do A0 nazywa się formatami
pod-stawowymi.
A0
Format Wymiar formatu
podstawowy [mm x mm]
A2
A0 841 x 1189
A1 594 x 841
A1
A2 420 x 594
A4
A3 297 x 420
A3
A4 210 x 297
A5
Dla szczególnych przypadków, gdy
wymagany jest mały format rysunkowy
można stosować format A5: 148 x 210 mm.
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Linie rysunkowe
Rodzaje linii rysunkowych: Podział linii rysunkowych ze względu
na grubość:
" linia gruba;
" linia bardzo gruba, której grubość wynosi 2a;
" linia kreskowa;
" linia gruba, której grubość wynosi a;
" linia punktowa;
" linia cienka, o grubości b = a/3;
" linia dwupunktowa;
" linia falista;
" linia zygzakowata;
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Linie rysunkowe
Grubość linii rysunkowych dobiera się w zależności od wielkości rysowanego przedmiotu, stopnia
złożoności jego budowy, a także przeznaczenia rysunku. Ze względu na grubość wyróżnia się
cztery grupy linii rysunkowych, które oznacza się symbolami 2, 3, 4 i 5.
Grupa linii rysunkowych
Rodzaj linii
2 3 4 5
rysunkowych
[mm] [mm] [mm] [mm]
Bardzo gruba 1,0 1,4 2,0 2,0 (2,8)
Gruba 0,5 0,7 1,0 1,4
Cienka 0,18 0,25 0,35 0,5
W grupie 5 wcześniej stosowano grubość 2,8 mm dla linii bardzo grubej.
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Linie rysunkowe
W przypadku, gdy na rysunku pokrywają się częściowo dwie lub więcej linii
różnego rodzaju lub o odmiennym przeznaczeniu, niezmiernie ważna jest
kolejność pierwszeństwa linii rysunkowych:
" widoczne zarysy przedmiotu  linia ciągła gruba lub linia cienka;
" niewidoczne zarysy przedmiotu  linia kreskowa cienka;
" ślad płaszczyzny przekroju  kreski grube;
" osie i ślady płaszczyzn symetrii  linia punktowa cienka;
" linie środka ciężkości  linia dwupunktowa;
" linie pomocnicze  linia ciągła cienka;
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Linie rysunkowe - zastosowanie
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Linie rysunkowe - zastosowanie
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Linie rysunkowe - zastosowanie
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Linie rysunkowe - zastosowanie
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Linie rysunkowe - zastosowanie
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Linie rysunkowe - zastosowanie
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Linie rysunkowe - zastosowanie
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Linie rysunkowe - zastosowanie
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Linie rysunkowe - zastosowanie
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Linie rysunkowe - zastosowanie
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Linie rysunkowe - zastosowanie
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Pismo techniczne
" W opisywaniu rysunków technicznych, zgodnie z Polską Normą wykorzystuje się dwa
rodzaje pisma: pismo rodzaju A, pismo rodzaju B.
" W obrębie każdego z rodzajów pisma wyróżnia się: pismo techniczne proste, pismo
techniczne pochyłe.
" Konstrukcja pisma oparta jest na siatce pomocniczej kwadratowej o boku równym
s (pismo techniczne proste) lub na siatce pomocniczej rombowej o wysokości
rombu s (pismo techniczne pochyłe). Rozmiar s jest równy grubości linii liter, cyfr i
znaków pomocniczych. W przypadku siatki rombowej mówi się o kącie pochylenia
siatki, który zgodnie z PolskÄ… NormÄ… jest równy 15°ð.
siatka kwadratowa siatka rombowa
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Pismo techniczne
W piśmie rodzaju A wysokość pisma h, a więc wysokość wielkich liter i cyfr wynosi 14s. Małe
litery, bez lasek w dół i w górę mają wysokość 10s (rys. 1.9). W przypadku pisma rodzaju B
wysokość h pisma oraz wysokość wielkich liter i cyfr wynosi 10s, natomiast dla małych liter (bez
lasek w dół i w górę) wysokość ta jest równa 7s.
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Pismo techniczne
Podziałka wierszy dla pisma rodzaju A i B jest różna. Minimalna jej wartość powinna wynosić 22s
dla pisma rodzaju A oraz 17s dla pisma rodzaju B. Wyróżnia się następujące normalne wysokości
pisma:
" 2.5s
" 3.5s
" 5s
" 7s
Zalecane wysokości pisma technicznego
" 10s
w zależności od formatu arkusza
" 14s
Wysokość pisma h w napisach Wysokość pisma
" 20s
Format w wymiarowaniu
głównych pomocniczych podrzędnych
arkusza i w uwagach
[mm] [mm] [mm]
[mm]
A0 i
14 i 10 10 i 7 7 i 5 5 i 3,5
większe
3,5 i 2,5
A1 i A2 10 i 7 7 i 5 5 i 3,5
3,5 i 2,5
A3 i A4 7 i 5 5 i 3,5 3,5 i 2,5
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Pismo techniczne rodzaju A pochyłe
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Pismo techniczne rodzaju A pochyłe
Znaki interpunkcyjne i oznaczenia
matematyczne sÄ… charakterystyczne
dla pisma technicznego rodzaju A
prostego.
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Podziałki rysunkowe
Podziałką rysunku nazywa się stosunek liczbowy wymiarów liniowych przedstawionych na
rysunku do odpowiednich rzeczywistych wymiarów liniowych rysowanego przedmiotu.
W rysunku maszynowym stosuje się następujące podziałki rysunkowe, zgodne z Polską
NormÄ…:
" zwiększające  2:1, 5:1, 10:1, 20:1, 50:1 (względnie 2,5:1)
" naturalnÄ…  1:1
" zmniejszajÄ…ce  1:2, 1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500, 1:1000, 1:2000, 1:5000
oraz 1:10000
W zasadzie dopuszcza się rozszerzenie układu podziałek, stosując wielokrotności liczby 10.
Na każdym rysunku technicznym wyróżnić można podziałkę główną, w której wykonana została
większość rzutów lub rysunków na arkuszu rysunkowym, a także podziałki pomocnicze, w których
zostały wykonane pewne szczegóły rysunków  zazwyczaj są to podziałki powiększające, aby
dokładniej odzwierciedlić pewne elementy rysunku. Podziałka główna znajduje się w tabelce
rysunkowej, natomiast podziałki pomocnicze umieszcza się nad odpowiednimi rzutami cząstkowymi
szczegółów przedmiotu.
Wykonując rysunek przedmiotu w dość dużym powiększeniu, można narysować obok (liniami
cienkimi!) ten sam przedmiot w podziałce 1:1 w celu pokazania jego rzeczywistych wymiarów. Ten
poglądowy rysunek wykonuje się bez podawania wymiarów.
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Tabliczki rysunkowe
Tabliczka rysunkowa umieszczana jest w prawym dolnym rogu arkusza
rysunkowego. W przypadku formatu A4 rysunki wykonuje siÄ™ pionowo i w tak
ustawionym arkuszu umieszcza siÄ™ tabliczkÄ™ rysunkowÄ…. Natomiast w
pozostałych przypadkach dopuszcza się wykonanie rysunku na arkuszu
ustawionym pionowo lub poziomo.
Stosowana na Wydziale Mechatroniki i Budowy Maszyn Politechniki
Świętokrzyskiej tabliczka rysunkowa ma 185 mm długości i 55 lub 58 mm
wysokości. Rozróżnia się jednak odmienne (pod względem wysokości) tabliczki
dla rysunków wykonawczych i rysunków złożeniowych.
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Tabliczka rysunkowa rysunku
wykonawczego
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Tabliczka rysunkowa rysunku
złożeniowego
4
3
2
1
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Składanie rysunków technicznych 
format A3
Rysunki techniczne formatów większych niż A4 składa się do formatu
podstawowego (mamy tu na myśli format A4) w celu łatwiejszego ich
przechowywania.
b)
a)
Składanie rysunków technicznych formatu A3 przeznaczonych do przechowywania w
teczkach: a) orientacja pozioma; b) orientacja pionowa.
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011
PISMO TECHNICZNE I LINIE RYSUNKOWE
Składanie rysunków technicznych 
format A3
Rysunki techniczne formatów większych niż A4 składa się do formatu
podstawowego (mamy tu na myśli format A4) w celu łatwiejszego ich
przechowywania.
b)
a)
Składanie rysunków technicznych formatu A3 przeznaczonych do wpinania w
skoroszyty: a) orientacja pozioma; b) orientacja pionowa.
www.tu.kielce.pl/~mgraba Óð Copyright by Marcin Graba, Kielce, marzec 2011