Wartości
Które z podanych na tej liście wartości są dla Pana(i) najważniejsze
w życiu? Proszę wybrać maksymalnie trzy odpowiedzi
Sukces, sław a
Możl. udz. w demokrat. życiu społ.-polit.
Kontakt z kulturą
Życie pełne przygód i w rażeń
Wolność głoszenia w łasnych poglądów
Grono przyjaciół
Pomyślność ojczyzny
Dobrobyt, bogactw o
Szacunek innych ludzi
Wykształcenie
Wiara religijna
Spokój
Uczciw e życie
Praca zaw odow a
Zachow anie dobrego zdrow ia
Szczęście rodzinne
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
Cztery wymiary: życie społeczno-kulturowe (publiczne), godne życie osobiste
CBOS, 2005
(prywatne), utylitarny i egzystencjalny.
1
Cele maturzystów (Gfk, 2010  badania dla  Rzeczpospolitej )
1. Założenie rodziny,
2. Zabezpieczenie materialne (dla siebie i rodziny),
3. Praca przynosząca wysokie dochody,
4. Życie w zgodzie z sumieniem,
5. Utrzymywanie dobrych relacji z rodzicami,
6. Posiadanie dzieci,
Pomiar preferencji wartości w psychologii
2
Metody do badania preferencji wartości:
" Studium Wartości (G. Allport i P. Vernon)
" Test oddziaływańwartości (J. Shorr)
" Inwentarz wartości (A. Ewell)
" Drogi Życia (Ch. Morris)
" Survey wartości interpersonalnych (L. Gordon)
" Zmiennośćorientacji wartościujących (F. Kluckhohn i F. Strodbeck)
" Skala wartości personalnych (W. Scott)
" Kwestionariusz wartości (Value Survey) M. Rokeacha
" Skala Wartości Schelerowskich  SWS (P. Brzozowski)
" Kwestionariusz Portretów (Portrait Value Questionnaire) S. Schwartza
Studium Wartości G. Allporta i P. Vernona
" najstarsza i powszechnie stosowana technika; oparta na koncepcji
Sprangera  typów ludzkich wyróżnionych ze względu na
podstawowe dążenia jednostki;
" klasy wartości: teoretyczne, ekonomiczne, społeczne, estetyczne,
polityczne, religijne
3
TYPY LUDZI:
1. typ teoretyczny  najważniejszą wartością jest poznanie prawdy:
racjonalista, krytycznie usposobiony, dążący do pogłębienia i
systematyzowania wiedzy;
2. typ ekonomiczny  naczelna wartość to użyteczność  zainteresowany
sprawami praktycznymi, ocenia rzeczy i przedmioty ze względu na ich
użyteczność;
3. typ estetyczny  ceniący najwyżej piękno i harmonię, skoncentrowany
na przeżyciach artystycznych;
4. typ społeczny  dający pierwszeństwo wartościom altruistycznym,
miłości filantropijnej, człowiek jako wartość najwyższa;
5. typ polityczny  stawiający na czele wartość władzy i wpływu, dąży do
przewodzenia;
6. typ religijny  ceniący zjednoczenie z Bogiem (ewentualnie z
kosmosem). Człowiek tego typu jest mistykiem idealistą,
podkreślającym związki jednostki z całością kosmosu.
Sposób badania:
" 2 części
" test składa się z 45 kwestii. Spośród nich 30 (część I)
wymaga dokonania wyboru pomiędzy dwiema alternatywami.
Część II - badany ma możliwość rangowania 4 odpowiedzi na
daną kwestię, przyznając najbardziej preferowanej randze 4
punkty najmniej 1 pkt.
4
Drogi Życia Ch Morris a
" autor opracował 13 dróg życia w oparciu o różne systemy filozoficzne i
religijne
Sposób badania:
1. po przeczytaniu dróg osoba ma za zadanie wybrać drogę najbardziej
odpowiedniądla siebie;
2. Uszeregowaćtrzy najbardziej dla siebie właściwe;
3. Ocenićna skali od 1 do 7 atrakcyjnośćwszystkich dróg.
Kwestionariusz wartości (Value Survey)
M. Rokeacha
(polska adaptacja: P. Brzozowski Skala Wartości  SW)
" skala do badania systemu wartości w młodzieży i osób dorosłych
" stosuje się ją głównie do celów badawczych (poznania preferencji
wartości określonych grup)
5
Teoria wartości Rokeacha część ogólniejszej teorii osobowości.
Osobowość - systemem przekonań, w którym można wyodrębnić
dziesięć głównych części (podsystemów, od najbardziej centralnych
do najbardziej peryferyjnych):
" przekonania na temat własnego  ja
" system wartości ostatecznych (wartości indywidualne i społeczne)
" system wartości instrumentalnych (wartości moralne i kompetencyjne)
" systemy postaw
" pojedyncze postawy
" przekonania o własnych zachowaniach
" przekonania o postawach osób znaczących
" przekonania o wartościach i potrzebach osób znaczących
" przekonania o zachowaniach osób znaczących
" przekonania o zachowaniu sięobiektów niespołecznych
Wartość  trwałe przekonanie, że określony sposób postępowania lub
ostateczny stan egzystencji jest osobiście lub społecznie preferowany w
stosunku do alternatywnego sposobu postępowania lub społecznego stanu
egzystencji.
System wartości  trwała organizacja przekonańo preferowanych sposobach
postępowania lub ostatecznych stanach egzystencji, uporządkowanych według
względnej ważności.
6
Podział wartości
wartości ostateczne (WO) wartości instrumentalne (WI)
" najważniejsze, ponadsytuacyjne cele " ogólne sposoby postępowania
ludzkiego życia mające charakter środków przydatnych
przy realizacji wartości ostatecznych
1 1 1 1
. . . .
bezpieczeństwo przyjemność ambitny opanowany
narodowe równowaga czysty o szerokich
2 2 2
. . .
2 3
. .
bezpieczeństwo wewnętrzna intelektualista horyzontach
rodziny równość kochający pogodny
3 4 3
. . .
3 4 5 4
. . . .
dojrzała miłość szczęście logiczny pomocny
4 5 6 5
. . . .
dostatnie życie świat piękna niezależny posłuszny
5 6 7 6
. . . .
mądrość uznanie społeczne obdarzony wyobraz
nią uczciwy
6 7 8 7
. . . .
poczucie dokonania wolność odpowiedzialny uprzejmy
7 8 9 8
. . . .
poczucie własnej zbawienie odważny uzdolniony
godności życie pełne wrażeń wybaczający
9 9
. .
8
.
pokój na świecie
9
.
prawdziwa przyjaz
ń
7
Obliczanie wyników:
Wynikiem są rangi, czyli cyfry przyporządkowane poszczególnym
wartościom, im niższa ranga, cyfra tym bardziej znacząca wartość dla
osoby
Skala Wartości Schelerowskich  SWS
(P. Brzozowski)
" inspirację dla autora skali była teoria obiektywnej hierarchii wartości i
teoria modalności wartości Maxa Schelera
" umożliwia diagnozę ważności 50-ciu wartości, które tworzą sześć
podskal
8
Podskale:
8 pozycji:
1. Hedo?istycz?e dostatnie życie, miłość erotyczna, posiadanie,
(H) przyjemność, radość życia, wygoda, wypoczęcie,
życie pełne wrażeń
2. Wital?e (W) 6 pozycji:
spraw?ość i siła odporność na zmęczenie, siła fizyczna, sprawność,
fizycz?a sprężystość ciała, umiejętność znoszenia chłodu,
wytrzymałość umiejętność znoszenia głodu
3. Estetycz?e 7 pozycji:
(E) elegancja, gustowność, harmonia, ład rzeczy,
proporcjonalność kształtów, regularność rysów,
uporządkowanie
4. Prawdy (P) 8 pozycji:
inteligencja, logiczność, mądrość, obiektywność, otwarty
umysł, rozumienie, szerokie horyzonty umysłowe,
wiedza
5. Moral?e (M) 11 pozycji:
dobroć, honor, miłość bliz
niego, pokój, pomaganie innym,
prawdomówność, rzetelność, szczerość, uczciwość,
uprzejmość, życzliwość
6. Święte (Ś) 10 pozycji:
świętości Bóg, kraj, naród, niepodległość, ojczyzna, państwo,
religij?e patriotyzm, wiara, zbawiećnie, życie wieczne
świętości
świeckie
9
10
" zadaniem badanych jest ocena ważności poszczególnych wartości (nazw
wartości) na 101  punktowej skali
" przeznaczona do badania młodzieży i osób dorosłych
" zastosowanie: badania naukowe i badania indywidualne (wysoka
rzetelnośćskali)
Analiza uzyskanych wyników:
" obliczanie ważności poszczególnych grup wartości
" obliczanie podobieństwa miedzy dwiema dowolnymi hierarchiami wartości
" obliczanie podobieństwa hierarchii wartości w grupie osób
" obliczanie podobieństwa miedzy hierarchiąwartości jednostki i grupy
11
KWESTIONARIUSZ PORTRETÓW
(PORTRAIT VALUE QUESTIONNAIRE)
S. Schwartza
Teoria zintegrowanego systemu wartości Shaloma Schwartza:
" Wartości   pożądane, ponadsytuacyjne cele, o różnym stopniu ważności,
pełniące rolęprzewodnich pryncypiów w życiu człowieka (Schwartz 1996, s.2)
" Ludzka egzystencja stawia podstawowe, uniwersalne wymagania:
Biologiczne wymagania organizmu
Wymagania stawiane przez interakcje z ludz
mi
Wymagania właściwego funkcjonowania grup społecznych
Treść wartości podlega klasyfikacji według motywacji, którą reprezentują
i odzwierciedla stopień, w jakim dany typ motywacji reprezentuje te wymagania
12
Wynikiem założeńjest wyróżnienie 10 motywacyjnie odrębnych typów wartości,
które definiowane sąpod względem centralnego celu, do którego sięodnoszą:
WA
ADZA (Power)  status społeczny i prestiż, kontrola i dominacja nad
WA
ADZA (Power)  status społeczny i prestiż, kontrola i dominacja nad
innymi ludz
mi i zasobami
innymi ludz
mi i zasobami
OSI
GNI
CIA (Achievement)  osobisty sukces osiągnięty dzięki własnym
OSI
GNI
CIA (Achievement)  osobisty sukces osiągnięty dzięki własnym
kompetencjom w zgodzie ze społecznymi standardami
kompetencjom w zgodzie ze społecznymi standardami
HEDONIZM (Hedonism)  przyjemność i gratyfikacja zmysłowa
HEDONIZM (Hedonism)  przyjemność i gratyfikacja zmysłowa
(przyjemność, rozkoszowanie siężyciem)
(przyjemność, rozkoszowanie siężyciem)
STYMULACJA (Stimulation)  podekscytowanie, nowość i wyzwania
STYMULACJA (Stimulation)  podekscytowanie, nowość i wyzwania
życiowe
życiowe
SAMOSTEROWNOŚĆ (Self-Direction)  niezależność w myśleniu i
SAMOSTEROWNOŚĆ (Self-Direction)  niezależność w myśleniu i
podejmowaniu decyzji, tworzenie i eksploracja
podejmowaniu decyzji, tworzenie i eksploracja
UNIWERSALIZM (Universalism)  rozumienie, docenianie, tolerancja i
UNIWERSALIZM (Universalism)  rozumienie, docenianie, tolerancja i
opieka, dbałośćo dobrobyt wszystkich ludzi, dbałośćo świat przyrody
opieka, dbałośćo dobrobyt wszystkich ludzi, dbałośćo świat przyrody
ŻYCZLIWOŚĆ (Benevolence)  dbanie o dobro ludzi, z którymi utrzymuje
ŻYCZLIWOŚĆ (Benevolence)  dbanie o dobro ludzi, z którymi utrzymuje
sięczęste kontakty
sięczęste kontakty
TRADYCJA (Tradition)  szacunek, kultywowanie i przyjęcie zwyczajów i
TRADYCJA (Tradition)  szacunek, kultywowanie i przyjęcie zwyczajów i
poglądów zawartych w kulturze i religii
poglądów zawartych w kulturze i religii
KONFORMIZM (Conformity)  ograniczanie działań, skłonności i
KONFORMIZM (Conformity)  ograniczanie działań, skłonności i
impulsów, które mogłyby zaszkodzić, nie podobać się innym lub
impulsów, które mogłyby zaszkodzić, nie podobać się innym lub
przeciwstawiaćsięnormom społecznym
przeciwstawiaćsięnormom społecznym
BEZPIECZEC
STWO (Security)  bezpieczeństwo, harmonięi stabilność
BEZPIECZEC
STWO (Security)  bezpieczeństwo, harmonięi stabilność
społeczeństwa, relacji z innymi i własnej osoby
społeczeństwa, relacji z innymi i własnej osoby
13
Typy wartości łącząsięw  wartości wyższego rzędu  wymiary:
1. OTWARTOŚĆ NA ZMIANY (openness to change)  samosterowność,
stymulacja, hedonizm
2. ZACHOWAWCZOŚĆ(conservation)  bezpieczeństwo, konformizm, tradycja
3. PRZEKRACZANIE JA (self-transcendence)  uniwersalizm, życzliwość
4. UMACNIANIE JA (self-enhancement)  osiągnięcia, władza, hedonizm
Model teoretyczny relacji między typami wartości
14
Charakterystyka metody:
" Skala składa sięz 40 itemów - zdania opisujące osobę, dla której centralna
jest dana wartość;
" Osoba badana ma określićw jakim stopniu konkretnie opisywana osoba jest
podobna do niej samej;
" Ocena odbywa sięna 6-cio stopniowej skali (6-bardzo podobny do mnie, 1-
zupełnie do mnie niepodobny);
" Wynikiem dla poszczególnej osoby w danym wymiarze jest średnia wyników z
itemów wchodzących w skład danego wymiaru .
BP - Bardzo podobny
Przykładowe pozycje skali:
&
ZNP  zupełnie niepodobny
Item: BP P PP TP NP ZNP
BP P PP TP NP ZNP
1. Myślenie nad nowymi ideami i bycie twórczym jest dla niego ważne.
Lubi być oryginalny w tym co robi.
2. Jest dla niego ważne, aby być bogatym. Chce mieć dużo pieniędzy i
wiele drogich rzeczy.
3. Uważa za ważne, aby każda osoba na świecie była traktowana na
równi z innymi. Sądzi, że każdy powinien mieć równe szanse w
życiu.
4. Jest dla niego bardzo ważne, aby inni dostrzegali jego uzdolnienia.
Chce, aby ludzie podziwiali to, co robi.
5. Jest dla niego ważne, aby żyć w bezpiecznym otoczeniu. Unika
wszystkiego, co mogłoby zagrozić jego bezpieczeństwu.
6. Uważa, że ważne jest zajmowanie się różnymi rzeczami w życiu.
Ciągle szuka okazji do wypróbowania nowych rzeczy.
7. Uważa, że ludzie powinni robić to, co im się mówi. Sądzi, że zawsze
powinno się przestrzegać zasad, nawet gdy nikt tego nie sprawdza.
15