The Cyrillic HOWTO: Obsługa cyrylicy w LaTeXie Następna strona Poprzednia strona Spis treści 4. Obsługa cyrylicy w LaTeXie W tej sekcji opiszę kilka sposobów nakłonienia TeXa i LaTeXa do składania tekstu w cyrylicy. Istnieje kilka sposobów, które różnią się wyrafinowaniem instalacji i wygodą w obsłudze. Dla przykładu, jedną z możliwości jest zacząć bez żadnej wstępnej instalacji i użyć fontów cyrylicowych Washington AMSTeX. Z drugiej strony, możesz zainstalować pakiet LaTeX, który zapewnia wysoki stopień ustawień dotyczących cyrylicy. Mam pewne doświadczenia z dwoma pakietami. Pierwszy to pakiet cmcyralt autorstwa Wadima W. Żytnikowa ( mailto:[e-mail]) i Aleksandra Harina ( [e-mail]), a ten drugi to pakiet LH autorstwa CyrTUG [Cyrillic TeX Users Group] ze stylami i dzieleniem wyrazów dla LaTeX2e autorstwa Sergieja O. Naoumowa ( [e-mail]). Opiszę obydwa. Zauważ że dostępne są dwie wersje LaTeXa : 2.09 jest wersją starszą, podczas gdy 2e jest nowszym wydaniem pre-3.0. Jeśli używasz LaTeXa 2.09, przestaw się szybko na 2e. Ten drugi pozostaje kompatybilny z tym pierwszym, ale ma o wiele więcej funkcji. Miejmy nadzieję że wersja 3 zostanie wkrótce wypuszczona. Opiszę ustawienia dla LaTeXa 2e. Uwaga: oba te pakiety wymagają aby tekst w cyrylicy składany był z użyciem zestawu znaków Alt, nie KOI-8! Spowodowane jest to przyczynami historycznymi, ponieważ twórcy tych pakietów pracowali byli z EmTeXem - MS-DOSową wersją TeXa (nie wiedzieli jeszcze o Linuxie :-). Przestawienie ich na KOI-8 wymaga nieco wysiłku i spodziewane jest niebawem. Na razie, używaj jakiegoś narzędzia do konwersji tekstu rosyjskiego z KOI-8 do Alt. Patrz sekcja "Narzędzia użytkownika". 4.1 Używanie Washington Cyryliic Pakiet ten został stworzony przez American Mathematics Society w celu uzupełnienia dokumentów o odnośniki po rosyjsku. Dlatego też autorzy nie byli zbyt uważni, a czcionki wyglądają raczej niezręcznie. Pakiet ten określa się zwykle jako 'całkiem kiepski pakiet cyrylicy dla TeXa'. Niemniej jednak omówimy go, ponieważ jest on bardzo łatwy w użyciu i nie wymaga żadnej konfiguracji - kolekcja ta dostarczana jest z większością dystrybucji TeXa. Oczywiście nie będziesz mógł sobie pozwolić na taki luksus jak automatyczne przenoszenie wyrazów, ale jednak... Poprzedź swój dokument następującymi dyrektywami: \input cyracc.def \font\tencyr=wncyr10 \def\cyr{\tencyr\cyracc} Teraz aby napisać literę w cyrylicy, wprowadzasz \cyr i używasz odpowiedniej litery łacińskiej albo komendy TeXa. I tak małe litery rosyjskiego alfabetu wyrażają następujące kody: a b v g d e \"e zh z i {\u l} k l m n o p q r s t u f kh c ch sh shch {\cprime} y {\cdprime} \'e yu ya Jest bardzo niewygodnym przekonwertować twoje teksty rosyjskie na takie kodowanie, lecz proces można zautomatyzować. Program translit (sekcja 11) obsługuje wynik w postaci TeXowej. 4.2 Pakiet KOI-8 dla LaTeXa Pojawił się jakiś nowy pakiet teTeX-rus. Podobno obsługuje on zestaw znaków KOI-8 i ma wszystkie podstawowe rzeczy wymagane dla TeXa i LaTeXa. Osobiście jeszcze go nie próbowałem, chociaż słyszałem o pomyślnym go używaniu. 4.3 Używanie pakietu cmcyralt dla LaTeXa Pakiet cmcyralt znaleźć można na każdym z węzłów CTAN (Comprehensive TeX Archive Network), jak ftp.dante.de. Powinieneś zdobyć dwie kolekcje: kolekcję fontów z [katalogu] /fonts/cmcyralt oraz style i reguły dzielenia wyrazów z [katalogu] /macros/latex/contrib/others/cmcyralt. Uwaga: upewnij się że masz zainstalowany pakiet Sauter, bowiem cmcyralt potrzebuje z niego niektórych fontów. Pakiet ten możesz również zdobyć z węzła CTAN. Powinieneś teraz zrobić co następuje: Umieścić nowe czcionki w drzewie czcionek TeXa. W moim systemie (Slackware 2.2) stworzyłem podkatalog cmcyralt w /usr/lib/texmf/fonts/cm/. Utwórz w nim podkatalogi src, tfm i vf. Umieść tam pliki .mf, .tfm oraz .vf, odpowiednio. Umieść pliki sterowników czcionek (*.fd) z archiwum stylów w odpowiednim miejscu (w moim przypadku był to /usr/lib/texmf/tex/latex/fd). Umieść pliki stylów (*.sty) w odpowiednim katalogu stylów LaTeXa (w moim przypadku /usr/lib/texmf/tex/latex/sty). Teraz konfiguracja dzielenia wyrazów. Wymaga to przerobienia pliku bazowego LaTeXa. Plik hyphen.cfg zawiera dyrektywy dla dzielenia wyrazów w angielskim i rosyjskim. Wytnij to co tyczy się rosyjskiego i umieść to w pliku konfiguracji dzielenia wyrazów LaTeXa, lthyphen.ltx. W moim przypadku plik ten znajdował się w /usr/lib/texmf/tex/latex/latex-base. W tym samym katalogu umieść plik rhyphen.tex. Potrzebny jest on do stworzenia nowego pliku bazowego. Później możesz go usunąć. Wykonaj w tym katalogu make. Nie zapomnij stworzyć odnośnika z Makefile do Makefile.unx. Podczas wykonywania make sprawdź komunikaty. Powinno się pojawić: Loading hyphenation patterns for Russian Jeśli wszystko pójdzie poprawnie, otrzymasz w tym katalogu nowy latex.fmt. Wstaw go w odpowiednie miejsce, tam gdzie znajdował się poprzedni (np. /usr/lib/texmf/ini/). Nie zapomnij zachować starego pliku! Otoż i to. Instalacja gotowa. Spróbuj przetworzyć przykłady z archiwum stylów. Jeśli możesz stworzyć pliki postscriptowe bez żadnych problemów, wszystko jest w porządku. Teraz aby używać cyrylicy w LaTeXie, wstaw na początek swojego dokumentu poniższą dyrektywę: \usepackage{cmcyralt} Po szczegóły patrz plik README w archiwum stylów cmcyralt. Uwaga: jeśli masz problemy z przykładami, założywszy że instalowałeś prawidłowo, to prawdopodobnie twój system TeX nie został zainstalowany poprawnie. Na przykład, przy mojej pierwszym teście każda próba stworzenia plików .pk dla czcionek rosyjskich nie udawała się (etap MakeTeXPK). Dokładne przyjrzenie się plikom wykryło pewien niejawny konflikt między konfiguracjami METAFONT localfont i ljfour. Kiedyś było to działało, ale rozpadło się po instalacji cmcyralt. Skontaktuj się ze swoim lokalnym guru od TeXa - TeX jest bardzo (czasami za bardzo) złożony aby rekonfigurować go bez wcześniejszej znajomości. 4.4 Pakiet CyrTUG Pakiet CyrTUG uzyskać możesz z archiwum SunSite ( ftp://sunsite.unc.edu/pub/academic/russian-studies/Software). Zrzuć stamtąd pliki CyrTUGfonts.tar.gz, CyrTUGmacro.tar.gz i hyphen.tar.Z. Proces instalacji nie różni się od opisanego powyżej. Następna strona Poprzednia strona Spis treści