PROMOTOR 2/03
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
PRZY PRACACH Z WYKORZYSTANIEM
ELEKTRONARZ
DZI
Ocenę ryzyka przeprowadzono opracowaną przez autora metodą, która jest modyfikacją do-
stępnej w literaturze metody Risk Score. Ocena została przeprowadzona zespołowo przez firmę
Proeduko z Gąbina (więcej informacji  0 603 915 365).
a podstawie dokonanego W zastosowanej metodzie
Wartość P Opis Szansa w %
N
przeglądu i udostępnio- miarą ryzyka jest wartość
10 Bardzo prawdopodobne 50
nych informacji zidentyfikowa- wskaz
nika
6 Całkiem możliwe 10
no zagrożenia, sytuacje wy-
3 Mało prawdopodobne, możliwe 1
padkowe i zdarzenia niebez- WR=P E S
pieczne, które mogą wystąpić 1 Tylko sporadycznie możliwe 10-3
podczas realizacji prac, tj. eks- gdzie:
0,5 Możliwe do pomyślenia 10-4
ploatacji elektronarzędzi. Dla P  wartość liczbowa, zależna od
0,2 Praktycznie możliwe 10-5
usystematyzowania zagroże- prawdopodobieństwa (szan-
0,1 Teoretycznie możliwe 10-6
nia zostały odpowiednio pose- sy) wystąpienia zdarzenia
Tab. 1. Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia niepożądanego
gregowane. Do identyfikacji niepożądanego (tab.1.),
zagrożeń wykorzystane zosta- S  potencjalne skutki zagroże-
Wartość S Szacowanie straty Straty ludzkie
Å‚y listy kontrolne oraz doku- nia (tab. 2.),
100 Poważna katastrofa Wiele ofiar śmiertelnych
mentacje techniczne. Po do- E  ekspozycja na zagrożenie
40 Katastrofa Kilka ofiar śmiertelnych
konaniu identyfikacji zagrożeń (tab. 3.).
zweryfikowano je i sprawdzo- 15 Bardzo duża Jedna ofiara śmiertelna
no, czy wszystkie zostały W zależności od wyliczonego
7 Duża Ciężkie uszkodzenie ciała
uwzględnione. Na pytania za- wskaz
nika WR oceniam wartość
3 Åšrednia Absencja
warte w listach kontrolnych ryzyka (tab. 4.).
1 Mała Udzielenie pierwszej pomocy
odpowiedzieli zarówno pra- Do oceny ryzyka zawodowego
Tab. 2. Potencjalne skutki zagrożenia
cownicy, jak również zespół stosuję skalę pięciostopniową.
oceniajÄ…cy. Ponadto pracowni-
E Opis E Opis
cy określili ewentualne nie- MODEL RYZYKA
(ekspozycja) ekspozycji (ekspozycja) ekspozycji
bezpieczne wydarzenia oraz
ich konsekwencje. W przypad- Po zebraniu i analizie niezbęd- 8 Stała 2 Okazyjna
ku zdarzeń, które miały miej- nych informacji zespół oceniają-
(raz w miesiÄ…cu)
sce w okresie ich dotychcza- cy opracował model ryzyka.
6 Częsta 1 Minimalna
sowej pracy zawodowej, po-
(codzienna) (kilka razy w roku)
dali częstotliwość i rzeczywi- Rodzaje zagrożeń:
3 Sporadyczna 0,5 Znikoma
ste skutki. Bardzo ważną infor-
(raz na tydzień) (raz w roku)
macją był staż pracy na danym  uderzenie obrabianym materia-
stanowisku. łem, Tab. 3. Ekspozycja na zagrożenia
OSZACOWANIE DOPUSZCZALNOŚĆ NIEZB
DNE DZIAA
ANIA
RYZYKA ZAWODOWEGO RYZYKA ZAWODOWEGO
W zależności od WR Kategoria ryzyka
WR powyżej 400 bardzo duże niedopuszczalne Praca nie może być rozpoczęta ani kontynuowana do czasu zmniejszenia
ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
200 < WR e 400 duże Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z pracą już wykonywaną, działania
w celu jego zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast. Planowana praca
nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego
do poziomu dopuszczalnego.
70 < WR e 200 średnie dopuszczalne Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest
zmniejszenie ryzyka zawodowego.
20 e WR e 70 małe Zaleca się rozważenie możliwości dalszego zmniejszania poziomu ryzyka
zawodowego lub zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje najwyżej
na tym samym poziomie.
WR poniżej 20 bardzo małe Nie jest konieczne prowadzenie żadnych działań.
Tab. 4. Ogólne zasady wyznaczania dopuszczalności ryzyka zawodowego oraz zalecenia dotyczące działań wynikających z oceny tego ryzyka (oszacowanie w skali 5-stopniowej)

14
PROMOTOR 2/03
 uszkodzenie ciała przez ostre  urazy kończyn dolnych, zwłasz- narzędzi, nieuszkodzonych Przy ocenie ryzyka przyjęto
wirujące elementy, cza stłuczenia. tarcz szlifierskich, różny czas ekspozycji na nara-
 hałas,  stosowanie ekranów prze- żenie. Wynika to z nw. przyczyn:
 porażenie prądem elektrycznym, Sposoby ochrony przed ciwodpryskowych,  niektóre elektronarzędzia są
 pochwycenie przez ruchome zagrożeniami:  stosowanie właściwej wen- stosowane tylko sporadycz-
elementy, tylacji, nie (nie codziennie),
 uszkodzenie ciała przez odrzu-  dopuszczanie do pracy tylko  stosowanie właściwego  tylko niektóre prace wykonywa-
cony klucz, pracowników o odpowied- oświetlenia, ne są w bardzo specyficznych
 pożar, wybuch, nich kwalifikacjach i stanie  prowadzenie niezbędnej do- warunkach (np. szczególnego
 uszkodzenie ciała przez pyły lub zdrowia oraz przeszkolonych kumentacji eksploatowa- zagrożenia, na powietrzu czy też
odpryski materiału, w zakresie bezpieczeństwa nych elektronarzędzi. w pobliżu materiałów palnych).
 uszkodzenie wzroku w wyniku i higieny pracy, Prawdopodobieństwo zajścia
niewłaściwego oświetlenia.  stosowanie odpowiednich dla KARTA ANALIZY RYZYKA zdarzeń niepożądanych jest rów-
danej operacji metod pracy, nież zróżnicowane, a wynika to
Możliwe skutki zagrożeń:  optyczne bieżące kontrolo- Przedstawiona metoda oce- z faktu, że stan techniczny narzę-
wanie stanu technicznego ny ryzyka umożliwia analizę dzi jest bardzo różny; dwa z nich
 porażenie prądem elektrycz- elektronarzędzi, wpływu poszczególnych zda- (wiertarki) będą w najbliższym
nym (obrażenia ciała, śmierć),  prawidłowe mocowanie na- rzeń niepożądanych na bez- czasie wycofane z eksploatacji i
 ciężkie urazy, śmierć, rzędzi w uchwytach, pieczeństwo pracy elektrona- zastąpione nowymi.
 schorzenia dróg oddechowych,  prawidłowe mocowanie obra- rzędziami. Zaangażowanie do W proponowanej metodzie
 powstanie chorób narządu bianych materiałów, oceny pracowników zwięk- miara ryzyka całkowitego jest
słuchu,  stosowanie dopuszczalnych szyło u nich świadomość wy- zależna od ocen cząstkowych,
 zwyrodnienia i zniekształcenia w prędkości obrotowych i ob- stępujących zagrożeń i jedno- nie jest jednak ich średnią.
układzie kostnym, wodowych narzędzi, cześnie przyczyniło się do ich Ostatecznie ustala ją (na pod-
 odgniecenia kolan,  terminowe przeprowadzanie skuteczniejszego ogranicze- stawie otrzymanych wyników)
 zaburzenia naczyniowo-rucho- okresowych badań technicz- nia przez samych pracowni- zespół oceniający. Ryzyko cał-
we, zwłaszcza palców rąk, nych elektronarzędzi, ków natychmiast po zidenty- kowite dla ocenianego stanowi-
 stłuczenia, skaleczenia, rany cię-  znajomość instrukcji bez- fikowaniu. ska przyjęto jako duże; jednak
te, kłute, szarpane, piecznej pracy i obsługiwa- Zastosowana metoda eliminu- po wycofaniu z eksploatacji
 otarcia, przygniecenia, nych urządzeń, je podstawowe wady jakościo- dwóch niesprawnych wiertarek
 złamania, zwichnięcia,  stosowanie tylko ostrych, wej metody wg PN-N-18001 i można przyjąć, że jest to ryzyko
 urazy oczu, właściwych dla danej pracy PN-N-18002. średnie.
 opisy możliwości wystąpie-
Wg PN N 18001 ryzyko
nia określonych zagrożeń
zawodowe to prawdopodo-
i określonych skutków.
bieństwo wystąpienia niepożą-
Analogicznie do metod ana-
danych zdarzeń związanych
lizy ryzyka wyróżniamy dwa ro-
z wykonywanÄ… pracÄ…, powodu-
dzaje modeli ryzyka, różniące
jących straty, w szczególności
się formą opisu możliwości
wystąpienia u pracowników
wystąpienia zdarzeń wywołu-
niekorzystnych skutków zdro-
jących określone stany zagro-
wotnych w wyniku zagrożeń
żeń i możliwości wystąpienia
zawodowych występujących
określonych skutków:
w środowisku pracy lub sposo-
a. modele jakościowe (opisy
bu wykonywania pracy.
słowne),
Do analiz i ocen bezpieczeń-
b.modele ilościowe (opisy ma-
stwa pracy, zwłaszcza ilościo-
tematyczne, np. wartość
wych, konieczne jest dokonanie
oczekiwana lub prawdopo-
wyboru wielkości, które mogą Model ryzyka
dobieństwo).
być potraktowane jako miary ry- Do przeprowadzenia analizy
zyka określające pośrednio po- ryzyka konieczne jest opraco- Każdy model ryzyka możemy
podzielić na dwie podstawowe
ziom bezpieczeństwa. wanie modelu ryzyka, tzn.
części:
(miara ryzyka) = (miara zawod- układu odwzorowującego
noÅ›ci) × (miara zagrożenia) w uproszczony sposób zjawi- a.model zawodnoÅ›ci, tj. opis
rodzajów i miejsc oraz przy-
JednÄ… z miar jest prawdopo- ska i procesy zachodzÄ…ce
czyn i możliwości wystąpie-
dobieństwo (c) pojawienia się w rzeczywistym układzie.
nia określonych zdarzeń nie-
strat nie mniejszych niż c, przy- Na model ryzyka składają się:
padające na przyjętą jednost-  zbiory zagrożeń, tj. zbiory ro- pożądanych,
b.model zagrożeń, tj. opis
kę czasu funkcjonowania okre- dzajów i miejsc możliwego
skutków zdarzeń niepożąda-
ślonego systemu, którym ryzyka,
może być np. stanowisko pra-  opisy przyczyn i skutków za- nych i opis możliwości ich
wystÄ…pienia.
cy albo całe przedsiębiorstwo. grożeń,

16
PROMOTOR 2/03
Tab. 5. Karta analizy ryzyka
Zagrożenie Przyczyny zagrożenia Możliwe skutki zagrożenia P E S WR Kategoria ryzyka Sposoby uniknięcia ryzyka
Prąd elektryczny Przewód zasilający niewłaści- Porażenie prądem elektrycznym 3 6 15 270 duże Zabezpieczać przewody zasilające,
wie chroniony przed uszko- szczególnie po zmianie miejsca pracy
dzeniami mechanicznymi
Możliwość natrafienia na Porażenie prądem elektrycznym 1 2 15 30 małe Stosować w razie potrzeby detektory
przewody elektryczne pod napięcia. Wyłączać odpowiednie obwo-
napięciem podczas wierce- dy zasilające, korzystać z dokumenta-
nia w ścianach cji budowlanej
średnie
Kontakt pracownika z meta- Porażenie prądem elektrycznym 1 6 15 90 Wyposażyć elektronarzędzia w
lowymi elementami elektro- sprawne uchwyty z materiałów
narzędzia, które mogą zna- izolacyjnych
lez
ć się pod napięciem
Stosowanie elektronarzędzi Porażenie prądem elektrycznym 3 6 15 270 duże Pozyskać certyfikat lub dokonać oce-
nieposiadających certyfikatu ny zgodności
średnie
Stosowanie elektronarzędzi Porażenie prądem elektrycznym 3 2 15 90 Prowadzić badania kontrolne, opraco-
bez aktualnych badań kon- wać instrukcję bhp w zakresie stoso-
trolnych (oraz bez kartoteki) wania elektronarzędzi, prowadzić kar-
toteki poszczególnych urządzeń
Stosowanie elektronarzędzi Brak znajomości prędkości roboczej 3 3 15 135 średnie Utrzymywać elektronarzędzia
bez czytelnej tabliczki zna-  możliwość uszkodzenia tarczy szlifier- w czystości, opracować tabliczki
mionowej (brak znajomości skiej  możliwość ciężkich obrażeń ciała (na podstawie DTR) i zamocować
parametrów technicznych); przeciążenie urządzenia  poparzenie ją do urządzenia
dotyczy jednej wiertarki
bardzo małe
Wymiana narzędzi (elemen- Obrażenia ciała: przecięcie kończyn gór- 1 6 3 18 Zalecić odłączanie elektronarzędzi
tów roboczych) bez odłącza- nych, obcięcie palców z sieci podczas wymiany narzędzi ro-
nia elektronarzędzi z sieci boczych
zasilajÄ…cej
Stosowanie elektronarzędzi Porażenie prądem elektrycznym 3 1 15 45 małe Nie eksploatować elektronarzędzi na
niezabezpieczonych przed powietrzu w czasie opadów
zamoczeniem
Przeciążanie elektronarzędzi Pożar, poparzenie 1 6 7 42 małe Stosować właściwe techniki pracy za-
pewniajÄ…ce odpowiedni docisk narzÄ™-
dzia do materiału, stosować ostre na-
rzędzia robocze i o zalecanej średnicy
Niestosowanie lub niespraw- Porażenie prądem elektrycznym 3 6 15 270 duże Wyłączyć z eksploatacji ewentualnie
ność ochron przeciwporaże- naprawić i uzyskać protokół z prze-
niowych prowadzonych badań kontrolnych
Uszkodzony osprzęt elek- Porażenie prądem elektrycznym 6 3 15 270 duże Naprawić i uzyskać protokół z prze-
tryczny prowadzonych badań kontrolnych
Stosowanie niesprawnych Porażenie prądem elektrycznym 6 2 15 180 średnie Wymienić uszkodzone przedłużacze
przedłużaczy na sprawne i kompletne
średnie
Niestosowanie w sytuacjach Porażenie prądem elektrycznym 10 1 15 150 Wyposażyć stanowisko w elektrona-
skrajnego zagrożenia zasi- rzędzia III klasy ochronności
lania elektronarzędzi napię-
ciem bezpiecznym lub po-
przez transformator separa-
cyjny
średnie
Błędne podłączenia elek- Porażenie prądem elektrycznym 6 1 15 90 Zakazać ślusarzom napraw elektro-
tryczne; przy samodzielnych narzędzi we własnym zakresie
naprawach
małe
Hałas Używanie elektronarzędzi Powstanie chorób narządu słuchu, zwy- 3 3 7 63 Dokonać przeglądu i ewentualnej
wyeksploatowanych, po- rodnienia i zniekształcenia w układzie wymiany zużytych łożysk, przestrze-
nadnormatywny czas eksplo- kostnym, zaburzenia naczyniowo-rucho- gać nakazu stosowania ochronników
atacji, niestosowanie w skraj- we, zwłaszcza palców rąk słuchu
nych przypadkach środków
ochrony indywidualnej słuchu
małe
Uderzenie Stosowanie niesprawnych Urazy zewnętrzne i wewnętrzne 3 6 3 54 Stosować właściwe techniki pracy
obrabianym narzędzi roboczych (możli- zapewniające odpowiedni docisk
materiałem wość wyrwania materiału narzędzia do materiału, stosować
i odrzucenia go w kierunku ostre narzędzia robocze i o zaleca-
pracownika (obróbka drob- nej średnicy
nych elementów)
średnie
Brak lub niewłaściwe moco- Urazy zewnętrzne i wewnętrzne 10 3 3 90 Wymienić zużyte szczęki imadła
wanie obrabianego materiału
małe
Uszkodzenie Stosowanie niesprawnych, Poparzenie nagrzanym materiałem lub 6 6 1 36 Stosować właściwe techniki pracy za-
ciała przez tępych narzędzi roboczych narzędziem pewniające odpowiedni docisk narzę-
elementy dzia do materiału, stosować ostre na-
narzędzi rzędzia robocze i o zalecanej średnicy
bardzo małe
Układanie wielu narzędzi Drobne rany, otarcia naskórka 3 6 1 18 Pobierać z magazynu tylko nie-
jedne na drugich, nadmiar zbędną liczbę narzędzi roboczych
nieużywanych narzędzi na
stanowisku pracy,
nieporzÄ…dek na stanowisku
średnie
Brak lub uszkodzone osłony Urazy ciała (do śmiertelnych włącznie), 3 2 15 90 Wycofać z eksploatacji narzędzia nie-
uderzenia, np. rozerwaną tarczą kompletne (bez osłon i zabezpieczeń)
Stosowanie narzędzi z nie- Urazy ciała uderzenia, np. wysuniętym 3 2 7 42 małe Wycofać z eksploatacji narzędzia nie-
sprawnymi uchwytami samoczynnie z uchwytu narzędziem sprawne technicznie
średnie
Pozostawianie klucza Urazy ciała (do śmiertelnych włącznie), 1 6 15 90 Wywiesić znaki przypominające o obo-
w uchwycie uderzenia odrzuconym z uchwytu kluczem wiÄ…zku wyjmowania klucza z uchwy-
tu przed rozpoczęciem pracy
bardzo małe
Niezamierzone uruchomie- Obrażenia ciała: przecięcie kończyn gór- 0,2 6 7 8.4 Zawsze przenosić narzędzia wyłączo-
nie elektronarzędzia nych, obcięcie palców ne spod napięcia, nie użytkować
przy niesprawnym wyłączniku

17
PROMOTOR 2/03
Zagrożenie Przyczyny zagrożenia Możliwe skutki zagrożenia Kategoria ryzyka Sposoby uniknięcia ryzyka
P E S WR
Rozerwanie się tarczy prze- Ciężkie urazy, śmierć 0,5 6 15 45 małe Stosować wyłącznie tarcze posia-
cinarki dajÄ…ce odpowiedni atest, prze-
strzegać doboru tarcz pod wzglę-
dem obrotów i średnicy
Stosowanie elektronarzędzi Utrata panowania nad elektronarzę- 6 2 7 84 średnie Wycofać z eksploatacji narzędzia nie-
o niesprawnych rękojeściach dziem, wypadnięcie urządzenia z rąk, ob- sprawne technicznie
rażenia ciała: przecięcie kończyn gór-
nych, obcięcie palców
Użytkowanie elektronarzędzi Utrata panowania nad elektronarzę- 6 3 7 126 średnie Nie eksploatować elektronarzędzi
brudnych, zaoliwionych, ze dziem, wypadnięcie urządzenia z rąk, ob- brudnych i zaoliwionych, przestrzegać
śladami wycieków oleju rażenia ciała: przecięcie kończyn gór- zasady czyszczenia brudnego sprzę-
nych, obcięcie palców tu technicznego
Praca w pozycji wymuszonej, Utrata panowania nad elektronarzę- 2 3 7 42 małe Zapewnić pracownikowi w razie po-
niegwarantującej utrzymania dziem, wypadnięcie urządzenia z rąk, ob- trzeby asekurację drugiej osoby
równowagi rażenia ciała: przecięcie kończyn gór-
nych, obcięcie palców
Pochwycenie Nieodpowiedni ubiór, nieza- Ciężkie uszkodzenia ciała, np. pochwy- 3 6 7 126 średnie Przestrzegać nakazu stosowania
przez wirujące kryte włosy cenie włosów i ich wyrwanie odzieży roboczej i nakrycia głowy przy
elementy pracach grożących pochwyceniem
Pożar, wybuch Stosowanie elektronarzędzi Pożar, wybuch, śmierć pracownika 3 1 15 45 małe Nie stosować elektronarzędzi w po-
w pobliżu palnych płynów, bliżu palnych płynów, gazów, wypo-
gazów sażyć stanowisko pracy w elektrona-
rzędzia o stopniu ochrony EX
Uszkodzenia Niestosowanie przez pra- Urazy oczu 3 6 7 126 średnie Przestrzegać nakazu stosowania
ciała przez cowników ochron oczu, twa- ochron oczu i twarzy
pyły lub rzy, dróg oddechowych
odpryski materiału Brak skutecznie działającej Schorzenia dróg oddechowych 0,2 6 7 8.4 bardzo małe Przestrzegać nakazu stosowania
wentylacji ochron indywidualnych, sprawdzać
skuteczność działania urządzeń filtru-
jÄ…cych powietrze
Upadki, Brak ładu i porządku w miej- Złamania, zwichnięcia, skaleczenia 3 6 3 54 małe Stale utrzymywać przejścia, zachowy-
potknięcia scu pracy, nierówne podłoże wać dostęp do miejsc wykonywania
czynności, składować narzędzia i ma-
teriały w miejscach do tego przeznaczo-
nych, utrzymywać czystość podłoża
Oświetlenie Oświetlenie naturalne Uszkodzenie wzroku 1 6 7 42 małe Przestrzegać czystości okien i spraw-
i sztuczne ności oświetlenia sztucznego

18