Shanta R. Dube, Robert F. Anda, Janet B. Croft, Valerie J. Edwards,
Wayne H. Giles
National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion,
Centers for Disease Control and Prevention, Atlanta
Vincent J. Felitti
Southern California Permanente Medical Group, San Diego
Dorastanie z rodzicami nadużywającymi
alkoholu a krzywdzenie i zaniedbywanie
dziecka oraz inne dysfunkcje rodzinne
Niniejsze badanie jest szczegółową analizą związków między nadużywaniem alkoholu
przez rodziców (tylko przez matkę, tylko przez ojca lub przez oboje rodziców) a rozmaity-
mi formami krzywdzenia i zaniedbywania dzieci oraz innymi dysfunkcjami występują-
cymi w rodzinie, zwanymi także negatywnymi doświadczeniami dziecięcymi (adverse
childhood experiences  ACE).
Kwestionariusz dotyczący negatywnych doświadczeń dziecięcych, między innymi krzyw-
dzenia i zaniedbywania dzieci oraz innych dysfunkcji rodzinnych, a także nadużywania al-
koholu przez rodziców, został wypełniony przez 8629 dorosłych pacjentów systemu podsta-
wowej opieki medycznej. Na tej podstawie oszacowano retrospektywnie związek między do-
rastaniem z rodzicami nadużywającymi alkoholu a każdym z dziesięciu ACE oraz wielo-
rakimi negatywnymi doświadczeniami dziecięcymi (wynikiem ACE).
W porównaniu z osobami, których rodzice nie nadużywali alkoholu, skorygowany współ-
czynnik szans (OR) dla każdej z kategorii negatywnych doświadczeń dziecięcych był od 2 do
13 razy wyższy, jeśli matka, ojciec lub oboje rodzice nadużywali alkoholu (p < 0,05). Na przy-
kład prawdopodobieństwo tego, że matka danej osoby była bita, wzrastał trzynastokrotnie
wśród mężczyzn, których oboje rodzice nadużywali alkoholu (współczynnik szans OR
= 12,7; 95% przedział ufności CI). W wypadku niemal każdego z negatywnych doświadczeń
dziecięcych, wśród osób dorastających w rodzinach, w których zarówno matka, jak i ojciec
nadużywali alkoholu, obserwowano najwyższe prawdopodobieństwo ACE. Średnia liczba
negatywnych doświadczeń dziecięcych wśród osób, których rodzice nie nadużywali alkoho-
lu, oraz dorastających w rodzinach, w których nadużywał go tylko ojciec, tylko matka lub
oboje rodzice, wynosiła odpowiednio 1,4; 2,6; 3,2 oraz 3,8 (p < 0,001).
Mimo że retrospektywne badanie doświadczeń dziecięcych nie pozwala na jednoznaczne
ustalenie zależności przyczynowych, dorastanie z rodzicami nadużywającymi alkoholu
okazało się silnie związane z negatywnymi doświadczeniami dziecięcymi. Udoskonalona
koordynacja opieki zdrowotnej dla dorosłych i dzieci, a także działań odpowiednich służb
społecznych oraz instytucji zajmujących się przeciwdziałaniem uzależnieniom, może pro-
wadzić do wcześniejszego wykrywania, leczenia i zapobiegania zarówno nadużywaniu al-
koholu przez dorosłych, jak i negatywnym doświadczeniom dziecięcym, co zmniejszyłoby
niekorzystne następstwa ACE u dorastającej młodzieży i dorosłych.
1
Dube, Anda, Croft, Edwards, Giles, Felitti / Dorastanie z rodzicami nadużywającymi...
Wprowadzenie
Powszechnie wiadomo, że nadużywa- skupiali się wyłącznie na alkoholizmie ojca
nie alkoholu przez rodziców prowadzi do (Sher i in. 1997; Zeitlen 1994). Być może
zaburzeń w środowisku rodzinnym. Dzieci wynikało to z faktu, że alkoholizm wystę-
alkoholików w większym stopniu niż inne puje wśród mężczyzn częściej niż wśród
dzieci są narażone na działanie rozmaitych kobiet (HHS 1997). Jednak zważywszy
stresorów, takich jak krzywdzenie, zanied- na to, iż w większości rodzin to przede
bywanie, bycie świadkiem przemocy do- wszystkim kobiety opiekują się dziećmi,
mowej czy też dorastanie w rodzinie, zbadanie związków między alkoholizmem
w której występują inne rodzaje dysfunkcji matki oraz obojga rodziców a negatyw-
(Sher i in. 1997; Sher i in. 1991; Windle nymi doświadczeniami dziecięcymi może
i in. 1995; US Department of Health and się okazać niezwykle istotne.
Human Services [HSS] 1997). Szacuje Celem niniejszego opracowania jest więc
się, że uzależnieni od alkoholu rodzice są wzbogacenie dotychczasowej literatury
sprawcami 30% przypadków krzywdze- empirycznej przez opisanie związku mię-
nia dzieci, a w 60% przypadków przemo- dzy nadużywaniem alkoholu przez rodzi-
cy domowej sprawca działa pod wpły- ców (tylko przez matkę, tylko przez ojca
wem alkoholu (Collins, Messerschmidt lub przez oboje rodziców) a prawdopodo-
1993; HHS 1997). bieństwem wystąpienia innych negatyw-
Niewiele badań poświęcono dotąd nych doświadczeń dziecięcych. W szcze-
związkowi między wielu współwystępu- gólności starano się określić ilościowo si-
jącymi formami krzywdzenia dzieci bądz
łę związku między nadużywaniem alko-
dysfunkcjami rodzinnymi a alkoholi- holu przez rodziców a narażeniem dziec-
zmem rodziców (Sher i in. 1997). Wyniki ka na krzywdzenie, zaniedbywanie, nad-
poprzednich badań nad negatywnymi do- używanie substancji odurzających w ro-
świadczeniami dziecięcymi (Adverse Chil- dzinie, przestępczość członków rodziny
dhood Experiences  ACE) wskazują, że oraz kłótnie między rodzicami. Ponadto
ACE rzadko występują w odosobnieniu, badano związek między nadużywaniem
zwykle tworzą raczej złożony zespół wza- alkoholu przez rodziców a wieloma współ-
jemnie powiązanych doświadczeń (Felit- występującymi negatywnymi doświadcze-
ti i in. 1998). niami dziecięcymi. Starano się także
W badaniach, w których uwzględniono oszacować siłę owych wzajemnych zależ-
wielorakie negatywne doświadczenia dzie- ności po to, by:
cięce (wynik w ACE), obserwowano silne,
1) pogłębić wiedzę na temat czynników,
stopniowane związki łączące je z rozmaity-
które mogą się przyczyniać do długotrwa-
mi problemami zdrowotnymi, takimi jak
łych, niekorzystnych skutków dorastania
palenie tytoniu, choroby przenoszone dro-
z rodzicami, którzy nadużywają alkoholu
gą płciową, problemy alkoholowe u doro-
(Beichtman i in 1992; Briere, Runtz 1988;
słych czy też nieplanowana ciąża (Anda
Heath, Martin 1994; Jaffe i in. 1986;
i in. 1999; Dietz i in. 1999; Dube i in w dru-
Johnson, Leff 1999; Sher i in. 1991);
ku; Felitti i in. 1998; Hillis i in. 2000).
Ponadto autorzy poprzednich badań 2) udokumentować złożony zespół proble-
pomijali na ogół współwystępowanie al- mów występujących często w rodzinach,
koholizmu u obydwojga rodziców albo w których rodzice nadużywają alkoholu.
2
Dube, Anda, Croft, Edwards, Giles, Felitti / Dorastanie z rodzicami nadużywającymi...
Metoda
Badanie negatywnych doświadczeń diagnozy psychospołecznej. W wypadku
dziecięcych (ACE Study) było wspólnym każdej z osób wszystkie te wystandaryzo-
przedsięwzięciem trzech amerykańskich wane informacje umieszczono w skróco-
instytucji: Ośrodka Diagnozy Zdrowia nej formie w bazie danych badania ACE.
w San Diego, w stanie Kalifornia (prowa-
Model badawczy i kwestionariusz ACE
dzonego w ramach projektu Kaiser Health
Plan), Ośrodków Kontroli i Prewencji
Proces gromadzenia podstawowych
Chorób (CDC) oraz Uniwersytetu Emory.
danych podzielono na dwa badania an-
Celem tego przedsięwzięcia było oszacowa- kietowe, w których zastosowano metodo-
nie wpływu licznych, wzajemnie powią- logię opisaną przez Felittiego i in. (1998).
zanych negatywnych doświadczeń dzie- Po upływie dwóch tygodni od zakończe-
cięcych na szeroką gamę zachowań zdro- nia oceny stanu zdrowia w HAC, wszystkim
wotnych i na stan zdrowia, a także na ko- osobom, które odwiedziły ów ośrodek
rzystanie z opieki zdrowotnej (Felitti i in.
w okresie objętym badaniem, wysłano kwe-
1998). Badanie ACE zostało zaaprobowane
stionariusz negatywnych doświadczeń dzie-
przez rady naukowe organizacji Southern
cięcych (kwestionariusz ACE). Kwestio-
California Permanente Medical Group
nariusz ten zawierał szczegółowe informa-
(Kaiser Permanente), Uniwersytetu Emory
cje dotyczące negatywnych doświadczeń
oraz Biura Ochrony przez Zagrożeniami
dziecięcych (krzywdzenia i zaniedbywa-
Badawczymi, działającego przy amerykań- nia) oraz dysfunkcji rodzinnych (przemocy
skich Krajowych Instytutach Zdrowia.
domowej i nadużywania alkoholu przez
rodziców lub innych członków rodziny),
Badana próba
a także dodatkowe informacje odnoszące
Badana próba została wyłoniona spo- się do zachowań związanych ze zdro-
śród osób zarejestrowanych w Ośrodku wiem, podejmowanych w okresie dora-
Diagnozy Zdrowia (HAC), utworzonym stania i po osiągnięciu dorosłości.
w celu przeprowadzenia pełnej, wystan- Poprzednie publikacje dotyczące badania
daryzowanej diagnozy medycznej, psy- ACE obejmowały respondentów pierw-
chospołecznej i prewencyjnej dorosłych szego badania ankietowego (wypełniony
uczestników projektu Kaiser Health Plan kwestionariusz zwróciło wówczas 9508
w San Diego. W ciągu czterech lat 81% osób z 13 494, do których go wysłano,
dorosłych uczestników tego projektu zo- czyli 70% adresatów), przeprowadzonego
stanie poddane takiej kompletnej ocenie między sierpniem a listopadem 1995 r.
stanu zdrowia, przy czym rocznie bada oraz między styczniem a marcem 1996 r.
się ponad 50 tys. osób. Celem wizyty (Anda i in. 1999; Dietz i in. 1999; Edwards
w HAC jest więc przede wszystkim uzyska- i in. 2001; Felitti i in. 1998).
nie pełniej oceny stanu zdrowia, a nie po- Drugie badanie ankietowe prowadzono
szukiwanie pomocy medycznej w związku od czerwca do paz
dziernika 1997 r. Kwestio-
z konkretnymi objawami czy też określo- nariusz odesłało wówczas 8667 z 13 330
ną chorobą. Każda osoba badana w HAC osób (60%). Ogółem na ankietę odpowie-
wypełnia wystandaryzowany kwestiona- działo więc 68% osób (18 175 z 26 824).
riusz, który dotyczy szczegółów jej stanu Kwestionariusz zastosowany w dru-
zdrowia w przeszłości oraz zawiera in- gim badaniu ankietowym zawierał kilka
formacje odnoszące się do jej zachowań dodatkowych informacji (dotyczących za-
związanych ze zdrowiem, oceny funkcjo- niedbywania emocjonalnego i fizyczne-
nowania poszczególnych układów oraz go), odnoszących się do kwestii zdrowot-
3
Dube, Anda, Croft, Edwards, Giles, Felitti / Dorastanie z rodzicami nadużywającymi...
nych, które okazały się istotne po doko- nakowa w obu grupach  wśród responden-
naniu analizy wyników badania pierw- tów i wśród osób, które nie odpowiedzia-
szego (Dietz i in. 1999; Felitti i in. 1998). ły na ankietę. Dane empiryczne nie wska-
zują więc na to, że respondenci częściej
Ocena reprezentatywności próby oraz
niż osoby, które nie odpowiedziały na an-
zniekształcenia odpowiedzi respondentów
kietę, przypisują swoje problemy zdrowot-
W pierwszym badaniu ankietowym ne i społeczne negatywnym doświadcze-
przeanalizowano dane pochodzące z kwe- niom dziecięcym (Edwards i in. 2001).
stionariusza Ośrodka Diagnozy Zdrowia
Wykluczenia z badanej próby
(HAC) zarówno w wypadku osób, które
odpowiedziały na ankietę ACE, jak i tych, Analizowano wyłącznie dane pocho-
które na nią nie odpowiedziały. Umożliwiło dzące z drugiego badania ankietowego.
to szczegółową ocenę reprezentatywno- Wykluczyliśmy 3 respondentów, którzy
ści badanej próby pod względem cech de- nie podali informacji o swojej przynależ-
mograficznych oraz kwestii związanych ności rasowej, oraz dalszych 35  brako-
ze zdrowiem. Szczegółowe wyniki tej wało danych dotyczących poziomu wy-
analizy przedstawiono w innej publikacji kształcenia. Badana próba składała się
(Edwards i in. 2001), zatem w niniejszym więc ostatecznie z 99% wszystkich re-
artykule omówimy je w znacznym skrócie. spondentów (8629 z 8667 osób).
Podobnie jak w wypadku większości
Definicja zmiennej  dorastanie z rodzicami
innych badań ankietowych, osoby, które
nadużywającymi alkoholu
nie odpowiedziały na ankietę, były zwy-
kle młodsze i mniej wykształcone lub po- Zapytaliśmy osoby badane, czy w dzieciń-
chodziły z rasowych/etnicznych grup mniej- stwie mieszkały z osobą nadużywającą alko-
szościowych. Jednakże po uwzględnieniu holu lub z alkoholikiem (Shoenborn 1995).
różnic demograficznych okazało się, że Respondenci mogli zaznaczyć dowolną
respondenci nie różnią się od osób, które liczbę spośród następujących możliwości:
nie odpowiedziały na ankietę, pod wzglę- ojciec, matka, brat, siostra, inny krewny,
dem prawdopodobieństwa podejmowa- inna osoba niespokrewniona. Wskazanie
nia zachowań związanych ze zdrowiem wyłącznie na matkę było równoznaczne
(takich jak palenie tytoniu, nadużywanie z nadużywaniem alkoholu tylko przez matkę
alkoholu czy zażywanie narkotyków), (maternal alcohol abuse), a wskazanie tyl-
a także problemów zdrowotnych (takich ko na ojca  z nadużywaniem alkoholu
jak choroby serca, nadciśnienie, otyłość przez ojca (paternal alcohol abuse). Oso-
oraz przewlekłe choroby płuc). by, które zaznaczyły matkę i ojca, sklasy-
Wyniki przeprowadzonej analizy nie fikowano jako dorastające z obojgiem ro-
wskazywały więc na występowanie różnic dziców nadużywających alkoholu. W ce-
w zachowaniach związanych ze zdrowiem lu oszacowania związku między dorasta-
oraz w stanie zdrowia między responden- niem z rodzicami nadużywającymi alko-
tami a osobami, które nie odpowiedziały holu a doświadczaniem wielorakich ACE
na rozesłaną ankietę (Edwards i in. 2001). (wynikiem ACE) zaliczyliśmy badanych,
Kwestionariusz HAC zawierał także którzy zaznaczyli matkę lub ojca, do gru-
pytania dotyczące doświadczonego w dzie- py osób dorastających z co najmniej jed-
ciństwie wykorzystywania seksualnego. nym rodzicem nadużywającym alkoholu.
Siła związku między doświadczeniami
Definicja negatywnych
wykorzystywania seksualnego a rozma-
doświadczeń dziecięcych (ACE)
itymi zachowaniami związanymi ze zdro-
wiem, chorobami oraz problemami psy- Wszystkie pytania dotyczące negatyw-
chospołecznymi okazała się niemal jed- nych doświadczeń dziecięcych odnosiły
4
Dube, Anda, Croft, Edwards, Giles, Felitti / Dorastanie z rodzicami nadużywającymi...
się do pierwszych 18 lat życia osób bada- 1) popychała Cię, szarpała, dawała Ci klap-
nych. W wypadku pytań pochodzących ze sy albo czymś w Ciebie rzucała?;
Skali Strategii Radzenia Sobie z Konfliktami
2) biła Cię tak mocno, że miałeś(-aś) póz
-
(Conflict Tactics Scale  CTS) (Straus,
niej na ciele ślady bicia lub doznawa-
Gelles 1990) badani wybierali jedną z na-
łeś(-aś) urazów fizycznych? .
stępujących kategorii odpowiedzi:  nigdy ,
Uznawano, że dana osoba badana do-
 sporadycznie ,  czasami ,  często i  bardzo
świadczała w dzieciństwie przemocy fi-
często . Pozycje dotyczące zaniedbywania
zycznej, jeśli odpowiadała  często lub
emocjonalnego i fizycznego zaczerpnięto
 bardzo często na pierwsze z tych pytań,
z Kwestionariusza Traumy Dziecięcej (Child-
albo  czasami ,  często lub  bardzo czę-
hood Trauma Questionnaire  CTQ) (Bern-
sto na drugie.
stein i in. 1994), a osoby badane mogły
w ich wypadku wybierać między następują- Wykorzystywanie seksualne
cymi kategoriami odpowiedzi:  nigdy ,  rzad-
Doświadczenie wykorzystywania seksu-
ko ,  czasami ,  często i  bardzo często
alnego oceniano za pomocą czterech pytań
(punktowanymi na skali Likerta od 1 do 5).
pochodzących ze skali Wyatt (1985):
W wypadku niektórych pozycji  w zależności
  Niektórzy ludzie doświadczyli w dzie-
od treści pytania  zastosowano punktację
ciństwie, czyli w ciągu pierwszych 18 lat
odwróconą (Bernstein i in. 1994).
życia, kontaktu seksualnego z osobą
Przemoc słowna
dorosłą, starszą od nich co najmniej
o 5 lat. W tych wydarzeniach mógł uczest-
Przemoc słowną rozpoznawano na
niczyć członek rodziny, przyjaciel ro-
podstawie odpowiedzi osób badanych na
dziny lub nieznajomy. Czy w ciągu
dwa pytania zaczerpnięte ze skali CTS:
pierwszych 18 lat Twojego życia zdarzy-
  Jak często zdarzało się, że któreś
ło się kiedykolwiek, że jakaś osoba doro-
z Twoich rodziców, przybrany rodzic lub
sła  członek rodziny, przyjaciel rodziny
inna osoba dorosła mieszkająca w Twoim
lub ktoś nieznajomy:
domu obrzucała Cię wyzwiskami, obra-
żała Cię albo poniżała? ;
1) dotykała cię lub pieściła w seksualny
  Jak często zachowanie któregoś
sposób;
z Twoich rodziców, przybranego rodzica
2) zmuszała Cię, abyś jej dotykał(-a) w sek-
lub innej osoby dorosłej mieszkającej
sualny sposób;
w Twoim domu sprawiało, że bałeś(-aś)
3) próbowała odbyć z Tobą stosunek sek-
się fizycznego bólu? .
sualny jakiegokolwiek rodzaju (oralny,
Odpowiedz
 często lub  bardzo często
analny lub pochwowy);
na którekolwiek z tych pytań oznaczała,
4) rzeczywiście odbyła z Tobą stosunek
że osoba badana doświadczała w dzieciń-
seksualny jakiegokolwiek rodzaju (oralny,
stwie przemocy słownej.
analny lub pochwowy)? .
Przemoc fizyczna
Jeżeli osoba badana odpowiadała  tak
Do rozpoznawania dziecięcych doświad- na którekolwiek z tych pytań, klasyfikowano
czeń przemocy fizycznej posłużono się dwo- ją jako osobę, która doświadczyła w dzie-
ciństwie wykorzystywania seksualnego
ma pytaniami pochodzącymi ze skali CTS:
z kontaktem fizycznym.
  Czasami rodzice lub inni dorośli zadają
dzieciom ból. Kiedy dorastałeś(-aś), to jest
Zaniedbywanie emocjonalne
w ciągu pierwszych 18 lat Twojego życia,
jak często zdarzało się, że któreś z Two- Miarą zaniedbywania emocjonalnego
były odpowiedzi osób badanych na pięć
ich rodziców, przybrany rodzic lub inna
pozycji zaczerpniętych ze skali CTQ:
osoba dorosła mieszkająca w Twoim domu:
5
Dube, Anda, Croft, Edwards, Giles, Felitti / Dorastanie z rodzicami nadużywającymi...
1)  W mojej rodzinie był ktoś, dzięki ko-   Czasami rodzice używają wobec sie-
mu czułem(-am) się ważny(-a) i wyjąt- bie przemocy fizycznej. W okresie Twoje-
kowy(-a) ; go dzieciństwa, czyli w ciągu pierwszych
18 lat Twojego życia, jak często Twój oj-
2)  Czułem(-am) się kochany(-a) ;
ciec (lub ojczym) albo partner życiowy
3)  Członkowie mojej rodziny troszczyli
matki zachowywał się wobec Twojej mat-
się o siebie nawzajem ;
ki (lub przybranej matki) w którykolwiek
4)  Członkowie mojej rodziny czuli się ze
z wymienionych sposobów:
sobą blisko związani ;
5)  Moja rodzina była dla mnie z
ródłem 1) popychał ją, szarpał, bił otwartą dło-
siły i wsparcia . nią albo czymś w nią rzucał;
2) kopał ją, gryzł, bił ją pięścią lub twar-
Aby określić wyniki osób badanych na
dym przedmiotem;
skalach klinicznych CTQ, wobec wszyst-
kich odpowiedzi stosowano punktację od- 3) wielokrotnie bił ją przynajmniej przez
wróconą, a następnie sumowano punkty kilka minut;
dla każdego z respondentów. Osoby, które
4) groził jej nożem lub pistoletem bądz

uzyskały wynik większy lub równy 15
rzeczywiście użył noża lub pistoletu,
(umiarkowany do skrajnego), uznawano
żeby ją skrzywdzić? .
za ofiary zaniedbywania emocjonalnego.
Jeżeli osoba badana odpowiadała  czasa-
mi ,  często lub  bardzo często na przynaj-
Zaniedbywanie fizyczne
mniej jedno z dwóch pierwszych pytań,
Zaniedbywanie fizyczne mierzono przy
albo udzielała odpowiedzi innej niż  nigdy
użyciu pięciu pozycji pochodzących ze
na przynajmniej jedno spośród pytań
skali CTQ:
3 i 4, uznawano, że w dzieciństwie była
1)  Nie dostawałem(-am) wystarczającej
świadkiem maltretowania matki.
ilości jedzenia ;
Nadużywanie substancji odurzających
2)  Wiedziałem(-am), że jest ktoś, kto
w domu rodzinnym
o mnie dba i mnie chroni ;
Dwa pytania dotyczyły tego, czy re-
3)  Moi rodzice byli zbyt pijani lub na-
spondent mieszkał w dzieciństwie z oso-
ćpani, żeby się o mnie troszczyć ;
bą nadużywającą alkoholu lub z alkoholi-
4)  Musiałem(-am) chodzić w brudnym
kiem (Shoenborn 1995), albo z kimś, kto
ubraniu ;
zażywał narkotyki.
5)  Był ktoś, kto zabierał mnie do lekarza,
Odpowiedz
twierdząca na pytanie
kiedy tego potrzebowałem(-am) .
o to, czy badany mieszkał w dzieciństwie
Odpowiedzi osób badanych punktowano,
z bratem, siostrą, innym krewnym lub
a punkty sumowano. W wypadku pozycji
z osobą niespokrewnioną, która naduży-
2 i 5 stosowano punktację odwróconą.
wała alkoholu, cierpiała na chorobę alko-
Uznawano, że osoby, które uzyskały wynik
holową lub zażywała narkotyki, wskazy-
większy lub równy 10 (umiarkowany do
wała, że doświadczył on w dzieciństwie
skrajnego), doświadczyły w dzieciństwie
nadużywania substancji odurzających
zaniedbywania fizycznego.
w domu rodzinnym.
Maltretowana matka
Choroba psychiczna w domu rodzinnym
Wykorzystaliśmy cztery pytania za- Jeżeli osoba badana zaznaczyła, że w trak-
czerpnięte ze skali CTS, żeby ocenić dzie- cie jej dzieciństwa któryś z mieszkańców
cięce doświadczenie bycia świadkiem jej domu rodzinnego cierpiał na depresję
maltretowania matki. Pytania poprzedza- lub na chorobę psychiczną, albo próbo-
ło następujące zdanie: wał popełnić samobójstwo, to uznawano,
6
Dube, Anda, Croft, Edwards, Giles, Felitti / Dorastanie z rodzicami nadużywającymi...
że zetknęła się w dzieciństwie z chorobą rodziców uzyskano przy użyciu wielo-
psychiczną w domu rodzinnym. zmiennowej analizy regresji liniowej.
We wszystkich modelach wyodrębniono
Separacja lub rozwód rodziców
następujące współzmienne: wiek, płeć,
O takim doświadczeniu świadczyła twier- rasę (biała albo inna) oraz wykształcenie
(średnie, nieukończone wyższe, wyższe
dząca odpowiedz
respondenta na pytanie:
 Czy Twoi rodzice kiedykolwiek rozwie- albo poniżej średniego).
Osoby, które dostarczyły niepełnych
dli się lub żyli w separacji? .
informacji dotyczących określonych ne-
Uwięzienie członka najbliższej rodziny
gatywnych doświadczeń dziecięcych (n =
516; 6% respondentów), uznano za wol-
Jeżeli którykolwiek z mieszkańców do-
ne od tych doświadczeń. Mogło to prowa-
mu rodzinnego osoby badanej trafił w trak-
dzić do zaniżonych oszacowań siły
cie jej dzieciństwa do więzienia, to uznawa-
związku między nadużywaniem alkoholu
no, że osoba badana zetknęła się w dzie-
przez rodziców a negatywnymi doświad-
ciństwie z uwięzieniem członka najbliż-
czeniami dziecięcymi, bo przy takim po-
szej rodziny.
dejściu osoby, które być może doświad-
Analiza statystyczna
czyły danego zdarzenia (ale nie zawarły
w kwestionariuszu informacji na ten te-
Zastosowano modele wielozmienno-
mat), są zawsze klasyfikowane jako wol-
wej analizy regresji logistycznej do oceny
ne od takiego doświadczenia. Taki rodzaj
związków między nadużywaniem alkoholu
błędnej klasyfikacji mógł wypaczyć uzy-
przez rodziców a każdą z 10 kategorii ne-
skane przez nas wyniki w kierunku zera
gatywnych doświadczeń dziecięcych z osob-
(Rothman 1986).
na. W ten sposób uzyskano skorygowane
Aby jednak sprawdzić, czy rzeczywi-
współczynniki szans (OR) oraz 95% prze-
ście tak się stało, przeprowadziliśmy po-
dział ufności (CI). Wielorakie negatywne
nowną analizę po wykluczeniu wszyst-
doświadczenia dziecięce (wynik ACE) ob-
kich respondentów, którzy nie podali in-
liczono przez zsumowanie liczby ACE
formacji dotyczących któregokolwiek
ujawnionych przez każdego z badanych.
z negatywnych doświadczeń dziecięcych.
Średnie wyniki ACE skorygowane względem
Wyniki obu analiz nie różniły się.
zmiennej nadużywania alkoholu przez
Wyniki
Charakterystyka badanej próby
W badanej próbie było 4674 (54%) kobiet alkoholikiem było znacznie wyższe niż
i 3955 (46%) mężczyzn. Średni wiek osób prawdopodobieństwo dorastania z uza-
badanych (ą SD) wynosił 55 lat (ą 15,5) leżnioną od alkoholu matką  odpowied-
wśród kobiet oraz 57 lat (ą 14,5) wśród nio 18% i 2% wśród kobiet oraz 15% i 2%
mężczyzn. 73% kobiet i 75% mężczyzn na- wśród mężczyzn (tab. 1). Częstość dora-
leżało do rasy białej; 32% kobiet i 42% męż- stania z obojgiem rodziców uzależnio-
czyzn miało wykształcenie wyższe (ukoń- nych od alkoholu wynosiła 4% wśród ko-
czyło college). Zaledwie 8% kobiet i 7% biet i 3% wśród mężczyzn.
mężczyzn nie ukończyło szkoły średniej. Jeśli chodzi o 10 kategorii negatyw-
22% osób badanych zaznaczyło, że przy- nych doświadczeń dziecięcych, częstość
najmniej jedno z ich rodziców było alko- ich występowania była wyższa wśród ko-
holikiem (24% kobiet i 20% mężczyzn). biet niż wśród mężczyzn w wypadku
Prawdopodobieństwo dorastania z ojcem wszystkich kategorii, z wyjątkiem prze-
7
Dube, Anda, Croft, Edwards, Giles, Felitti / Dorastanie z rodzicami nadużywającymi...
mocy fizycznej i zaniedbywania fizycznego kich negatywnych doświadczeń dziecię-
(tab. 1). Ponad 17% kobiet i 11% męż- cych, najsilniejszy związek zaobserwowa-
czyzn ujawniło co najmniej cztery spo- no między dowolnym typem nadużywa-
śród negatywnych doświadczeń dziecię- nia alkoholu przez rodziców a dorasta-
cych (tab. 2). niem z maltretowaną matką (tab. 3).
Współwystępowanie kilku kategorii
Nadużywanie alkoholu przez rodziców
ACE było najczęstsze wśród osób, które
a prawdopodobieństwo występowania
dorastały z dwojgiem rodziców naduży-
negatywnych doświadczeń dziecięcych
wających alkoholu. Skorygowana śred-
Zaobserwowaliśmy silny związek mię- nia liczba ACE (suma = 10) dla osób, któ-
dzy nadużywaniem alkoholu przez rodzi- rych rodzice nie byli uzależnieni od alko-
ców a każdym z 10 negatywnych do- holu, oraz dla osób, w których wypadku
świadczeń dziecięcych (ACE). Owe zależ- tylko matka, tylko ojciec lub oboje rodzi-
ce nadużywali alkoholu, wynosiła odpo-
ności były najsilniejsze w wypadku osób,
wiednio 1,4; 2,6; 3,2 i 3,8 (p < 0,001 dla
które dorastały z dwojgiem rodziców
nadużywających alkoholu, w porówna- wszystkich porównań z osobami rodzi-
niu z tymi, których rodzice nie naduży- ców nie-alkoholików). Kobiety i mężczyz
-
wali alkoholu. Wyjątek stanowili tu męż- ni nie różnili się pod względem siły
czyz
ni, którzy doświadczyli wykorzysty- związku między nadużywaniem alkoholu
przez rodziców a średnim wynikiem
wania seksualnego, rozwodu rodziców
ACE. Rozkład wielorakich ACE wzrastał
oraz uwięzienia członka bliskiej rodziny,
a także kobiety, które zetknęły się z cho- gwałtownie, jeśli któreś z rodziców było
alkoholikiem (wykres 1). Odsetek osób
robą psychiczną w domu rodzinnym (tab. 3).
bez negatywnych doświadczeń dziecię-
Dla każdej z kategorii ACE obecność
uzależnionego od alkoholu rodzica podwa- cych (wynik ACE = 0) był wyższy wśród
badanych, których rodzice nie naduży-
jała ryzyko tego doświadczenia zarówno
wali alkoholu (42%), natomiast częstość
wśród mężczyzn, jak i kobiet. Ponadto
zarówno wśród mężczyzn, jak i wśród ko- występowania co najmniej czterech ACE
biet częstość ujawniania każdego z negatyw- (34%) była wyższa w grupie responden-
nych doświadczeń dziecięcych była dwu- tów, którzy dorastali przynajmniej z jed-
nym rodzicem nadużywającym alkoholu.
lub trzykrotnie wyższa, jeśli matka osoby
badanej nadużywała alkoholu (w porówna- Rozkład wyników ACE był więc wyraz
nie
niu z osobami, których rodzice nie nad- zróżnicowany w zależności od zmiennej
używali alkoholu; tab. 3). Spośród wszyst- nadużywania alkoholu przez rodziców.
Dyskusja wyników
Wyniki przedstawionego tu badania po- śród 10 negatywnych doświadczeń dziecię-
twierdzają i uzupełniają wcześniejsze usta- cych. Ponadto wyjątkowo wysokie prawdo-
lenia, dotyczące zależności między naduży- podobieństwo przemocy domowej wobec
waniem alkoholu przez rodziców a dziecię- matki w rodzinach, w których oboje rodzice
cymi doświadczeniami krzywdzenia, zanied- nadużywają alkoholu, dowodzi konieczności
bywania oraz dysfunkcji rodzinnych. W po- szacowania ryzyka przemocy wobec matki.
równaniu z dorastaniem z rodzicami, któ- Należy to czynić nie tylko w trosce o dobro
rzy nie nadużywają alkoholu, nadmierne matki, ale także dlatego, że bycie świadkiem
spożycie alkoholu przez matkę, ojca lub przemocy fizycznej wobec matki wywiera
oboje rodziców istotnie zwiększa prawdo- ogromny, negatywny wpływ na dziecko
podobieństwo wystąpienia każdego spo- (Perry, Pollard 1998; Perry i in. 1995).
8
Dube, Anda, Croft, Edwards, Giles, Felitti / Dorastanie z rodzicami nadużywającymi...
Tabela 1. Częstość nadużywania alkoholu przez rodziców i negatywnych doświadczeń dziecięcych
w zależności od płci
Częstość (%)
Wyszczególnienie
kobiety mężczyz
ni ogółem
(N = 4674) (N = 3955) (N = 8629)
Nadużywanie alkoholu przez rodziców
 żadne z rodziców 75,7 80,4 77,9
 tylko ojciec 18,1 14,8 16,6
 tylko matka 2,4 2,0 2,2
 oboje rodzice 3,8 2,8 3,3
Negatywne doświadczenia dziecięce
Krzywdzenie
 przemoc emocjonalna 12,2 7,8 10,2
 przemoc fizyczna 25,1 27,9 26,4
 wykorzystywanie seksualne 24,3 17,1 21,0
Zaniedbywanie
 zaniedbywanie fizyczne 9,2 10,7 9,9
 zaniedbywanie emocjonalne 16,7 12,5 14,8
Dysfunkcje rodzinne
 maltretowana matka 13,9 12,1 13,0
 separacja lub rozwód rodziców 25,4 22,6 24,1
 choroba psychiczna w domu rodzinnym 25,3 14,3 20,3
 nadużywanie substancji odurzających
w domu rodzinnym 13,5 11,2 12,4
 uwięzienie członka rodziny 6,8 5,0 6,0
Tabela 2. Częstość występowania określonej liczby negatywnych doświadczeń dziecięcych
(wynik ACE) w zależności od płci
Częstość (%)
Wynik ACE*
Kobiety mężczyz
ni ogółem
(N = 4674) (N = 3955) (N = 8629)
0 34,8 37,7 36,1
1 24,3 27,6 25,8
2 14,3 15,2 14,7
3 9,5 8,2 8,9
>4 17,1 11,4 14,5
* Suma 10 ACE, częstości nie skorygowano względem innych zmiennych.
9
Dube, Anda, Croft, Edwards, Giles, Felitti / Dorastanie z rodzicami nadużywającymi...
Tabela 3. Częstość i skorygowane współczynniki szans dla każdego z negatywnych doświadczeń
dziecięcych w zależności od zmiennej nadużywania alkoholu przez rodziców, z podziałem na płeć
Kobiety Mężczyz
ni
Nadużywanie
Kategoria ACE
alkoholu przez
(zmienna zależna)
skorygowany skorygowany
rodziców
% %
współczynnik szans* współczynnik szans*
Przemoc Żadne z rodziców 9,0 1,0 (wartość odniesienia) 5,9 1,0 (wartość odniesienia)
emocjonalna Tylko ojciec 20,2 2,3 (1,9 2,9) 14,7 2,5 (1,9 3,3)
Tylko matka 21,9 2,4 (1,5 3,8) 11,4 1,8 (0,9 3,7)
Oboje rodzice 30,5 3,7 (2,6 5,3) 21,6 3,9 (2,4 6,3)
Przemoc Żadne z rodziców 20,8 1,0 (wartość odniesienia) 24,7 1,0 (wartość odniesienia)
fizyczna Tylko ojciec 35,3 1,9 (1,6 2,3) 38,6 1,8 (1,5 3,3)
Tylko matka 43,8 2,6 (1,8 3,9) 43,0 2,1 (1,3 3,3)
Oboje rodzice 49,1 3,3 (2,4 4,5) 52,2 3,1 (2,1 4,6)
Wykorzystywanie Żadne z rodziców 20,2 1,0 (wartość odniesienia) 15,8 1,0 (wartość odniesienia)
seksualne Tylko ojciec 35,1 2,0 (1,7 2,4) 21,7 1,5 (1,2 1,8)
Tylko matka 35,1 1,8 (1,2 2,7) 29,1 2,2 (1,3 3,6)
Oboje rodzice 47,5 3,1 (2,2 4,2) 19,8 1,3 (0,8 2,2)
Zaniedbywanie Żadne z rodziców 13,2 1,0 (wartość odniesienia) 10,0 1,0 (wartość odniesienia)
emocjonalne Tylko ojciec 25,6 2,1 (1,7 2,7) 19,0 2,0 (1,5 2,2)
Tylko matka 25,4 2,0 (1,3 3,1) 32,9 4,4 (2,7 7,2)
Oboje rodzice 39,0 3,7 (2,7 5,1) 34,2 4,6 (3,0 7,9)
Zaniedbywanie Żadne z rodziców 6,6 1,0 (wartość odniesienia) 8,5 1,0 (wartość odniesienia)
fizyczne Tylko ojciec 14,7 2,4 (1,9 3,0) 17,9 2,5 (1,9 3,2)
Tylko matka 20,2 3,9 (2,4 6,4) 21,5 3,7 (2,1 6,5)
Oboje rodzice 27,7 6,0 (4,2 8,8) 28,8 5,8 (3,7 9,1)
Maltretowana Żadne z rodziców 7,6 1,0 (wartość odniesienia) 7,2 1,0 (wartość odniesienia)
matka Tylko ojciec 31,2 5,2 (4,3 6,3) 29,7 5,3 (4,3 6,7)
Tylko matka 29,8 5,0 (3,3 7,7) 29,1 5,4 (3,3 9,1)
Oboje rodzice 45,2 9,8 (7,1 13,7) 46,8 12,7 (8,4 12,1)
Nadużywanie Żadne z rodziców 8,8 1,0 (wartość odniesienia) 7,5 1,0 (wartość odniesienia)
substancji Tylko ojciec 23,1 2,8 (2,2 3,4) 23,1 3,3 (2,6 4,2)
odurzających Tylko matka 34,2 4,6 (3,0 7,1) 27,8 4,1 (2,4 7,0)
w domu rodzinnym Oboje rodzice 48,0 8,3 (5,9 11,5) 40,5 8,0 (5,3 12,1)
Choroba psychiczna Żadne z rodziców 20,8 1,0 (wartość odniesienia) 11,5 1,0 (wartość odniesienia)
w domu rodzinnym Tylko ojciec 34,5 1,9 (1,6 2,2) 20,2 1,8 (1,5 2,3)
Tylko matka 55,3 4,0 (2,7 5,9) 40,5 4,7 (2,9 7,5)
Oboje rodzice 50,3 3,2 (2,4 4,4) 45,9 5,8 (3,9 8,6)
Separacja lub Żadne z rodziców 19,7 1,0 (wartość odniesienia) 19,0 1,0 (wartość odniesienia)
rozwód rodziców Tylko ojciec 39,6 2,4 (2,0 2,8) 33,0 2,0 (1,6 2,4)
Tylko matka 53,5 4,0 (2,7 5,9) 50,6 4,1 (2,6 6,4)
Oboje rodzice 53,7 4,0 (2,9 5,4) 49,5 4,0 (2,7 5,9)
Uwięzienie członka Żadne z rodziców 5,4 1,0 (wartość odniesienia) 3,9 1,0 (wartość odniesienia)
bliskiej rodziny Tylko ojciec 10,8 1,9 (1,5 2,5) 8,9 2,1 (1,5 3,0)
Tylko matka 9,6 1,9 (1,0 3,6) 11,4 3,0 (1,4 6,2)
Oboje rodzice 13,5 2,8 (1,8 4,5) 9,9 2,7 (1,4 5,3)
* p < 0,05 w modelu regresji logistycznej, uwzględniającym wiek, płeć, rasę i poziom wykształcenia respondentów.
10
Dube, Anda, Croft, Edwards, Giles, Felitti / Dorastanie z rodzicami nadużywającymi...
Wykres 1. Rozkład wyników ACE w zależności od zmiennej nadużywania alkoholu przez rodziców
(częstości nie zostały skorygowane)
Prawdopodobieństwo występowania mogą oddziaływać niekorzystnie na rozwi-
utrzymujących się, wielorakich negatyw- jający się mózg, doprowadzając do upośle-
nych doświadczeń dziecięcych  przeja- dzeń funkcji emocjonalnych, społecznych
wiające się wysokim wynikiem ACE  oka- i poznawczych, zwiększając ryzyko nad-
zuje się szczególnie wysokie wśród doro- używania substancji odurzających, depresji,
słych, którzy zaznaczyli, że jedno z ich ro- samobójstw oraz wielu innych problemów
dziców lub oboje rodzice nadmiernie spo- (DeBellis i in. 1999; Green i in. 1981; Per-
żywali alkohol. Można zatem przypusz- ry i in. 1995; Van der Kolk, Fisler 1994).
czać, że dzieci dorastające z rodzicami, Należy zwrócić uwagę na fakt, że w omó-
którzy nadużywają alkoholu, częściej niż wionym tu badaniu nie określano dokład-
inne dzieci doświadczają rozmaitych form nego wieku, w którym osoby badane do-
krzywdzenia, zaniedbywania i dysfunkcji świadczyły poszczególnych negatywnych
rodzinnych. Współwystępowanie różnych zdarzeń. Dalsze badania poświęcone wie-
ACE jest istotne, bo  jak wielokrotnie wy- kowi występowania negatywnych doświad-
kazano  bezpośredni i długotrwały wpływ czeń dziecięcych mogą się więc przyczy-
negatywnych doświadczeń dziecięcych nić do wyjaśnienia wpływu takich zdarzeń
na zachowania, dobrostan emocjonalny na ośrodkowy układ nerwowy w różnych
i społeczny oraz stan zdrowia fizycznego stadiach rozwoju (Perry, Pollard 1998;
ma charakter kumulatywny (Anda i in. Perry i in. 1995).
1999; Dietz i in. 1999; Dube i in. w druku; Potencjalna słabość przedstawionego
Felitti i in. 1998; Hillis i in. 2000). tu badania wiąże się z retrospektywnym
Biologicznych dowodów szkodliwości charakterem zgromadzonych danych.
doświadczonych w dzieciństwie stresorów Mogło to doprowadzić do zaniżenia oszaco-
dostarcza nam neurobiologia. Wyniki naj- wań dotyczących uzależnienia rodziców
nowszych badań prowadzonych przez neu- od alkoholu i negatywnych doświadczeń
robiologów wskazują, że wczesne doświad- dziecięcych. Gdyby jednak zarówno dane
czenia życiowe  zarówno negatywne, jak dotyczące czynnika ryzyka (nadużywania
i pozytywne  wpływają na neurologiczny alkoholu przez rodziców), jak i jego na-
rozwój dziecka. W szczególności krzyw- stępstw (negatywnych doświadczeń dzie-
dzenie, zaniedbywanie oraz inne stresory cięcych) były zaniżone, to wyniki naszego
11
Dube, Anda, Croft, Edwards, Giles, Felitti / Dorastanie z rodzicami nadużywającymi...
badania byłyby zniekształcone w kierun- wiednio czynnikiem ryzyka i następ-
ku zera (Rothman 1986). stwem. Mimo że dowiedziono istnienia
Istnieje kilka przesłanek do tego, by silnych związków między rozmaitymi
uważać, że nasze oszacowania dotyczące formami alkoholizmu rodziców (matki,
długotrwałej zależności między negatyw- ojca lub obojga rodziców) a negatywnymi
nymi doświadczeniami dziecięcymi a sta- doświadczeniami dziecięcymi, za pomo-
nem zdrowia w okresie dorosłości są cą tego rodzaju badania nie sposób wyjaś-
dość ostrożne. Badania podłużne z udzia- nić szczegółów dynamiki rodziny.
łem dorosłych o dobrze udokumentowanych Ze względu na swój opisowy charak-
dziecięcych doświadczeniach krzywdze- ter, omówiona tu analiza powinna służyć
nia wykazały, że w ich retrospektywnych jako punkt wyjścia do dalszych badań
relacjach dotyczących doświadczonego nad wysoką częstością współwystępowa-
w dzieciństwie krzywdzenia skala opisywa- nia krzywdzenia i zaniedbywania dzieci
nych zdarzeń bywa często mniejsza od oraz dysfunkcji rodzinnych z nadużywa-
rzeczywistej (Femina i in. 1990; Williams niem alkoholu przez rodziców. Jednakże
1995). Zaniżona ocena skali negatywnych pomimo tych ograniczeń nie należy lek-
doświadczeń dziecięcych prowadziłaby ceważyć zaobserwowanego przez nas sil-
do zaniżonych oszacowań siły związku nego związku między nadużywaniem al-
między tymi doświadczeniami a ryzykow- koholu przez rodziców a negatywnymi
nymi zachowaniami i chorobami wystę- doświadczeniami dziecięcymi.
pującymi u osób dorosłych. Zgromadzone w trakcie badania ACE
Inna potencjalna przyczyna zaniżonej dane dotyczące częstości występowania
oceny siły tych zależności wiąże się z mniej- negatywnych doświadczeń dziecięcych
szą liczbą negatywnych doświadczeń dzie- są niemal identyczne z wynikami innych
cięcych ujawnionych przez starszych uczest- badań populacyjnych. Z zebranych przez
ników naszego badania. Być może jest to nas danych wynika, na przykład, że 16%
artefakt wynikający z przedwczesnej śmier- mężczyzn i 25% kobiet miało w dzieciń-
telności osób o wielorakich negatywnych stwie doświadczenia zgodne z definicją
doświadczeniach dziecięcych  zjawisko przypadku wykorzystywania seksualnego
kumulacji czynników ryzyka wśród osób z kontaktem fizycznym.
o wielorakich, negatywnych doświadcze- W 1990 r. Finkelhor, Hotaling, Lewis
niach dziecięcych wydaje się zgodne z tą i Smith (Finkelhor 1990) przeprowadzili
hipotezą (Felitti i in. 1998). ogólnokrajową ankietę telefoniczną wśród
Podsumowując, rzeczywiste związki mię- dorosłych Amerykanów, stosując podobne
dzy negatywnymi doświadczeniami dzie- kryteria wykorzystywania seksualnego,
cięcymi a ryzykownymi zachowaniami, i oszacowali, że 16% mężczyzn oraz 27%
stanem zdrowia i chorobami wśród osób kobiet było w dzieciństwie wykorzysty-
dorosłych mogą być jeszcze silniejsze, niż wanych seksualnie. 28% mężczyzn uczest-
wynika to z naszych badań. Wydaje się niczących w naszym badaniu doświad-
także możliwe, że badani w różnym stopniu czyło w dzieciństwie przemocy fizycznej,
przypominali sobie rozmaite doświadcze- a odsetek ów jest zbliżony do wyniku
nia, w zależności od charakteru i wagi (31%) uzyskanego w badaniu przeprowa-
zdarzeń (np. wykorzystywanie seksualne dzonym niedawno wśród mężczyzn ze
a zaniedbywanie emocjonalne). stanu Ontario, w którym wykorzystano
Kolejne potencjalne ograniczenie ni- pytania pochodzące z tych samych skal
niejszego badania wiąże się niepewno- (MacMillan i in. 1997).
ścią co do tego, czy nadużywanie alkoho- Ponadto 22% uczestników naszego ba-
lu przez rodziców i negatywne doświad- dania zaznaczyło, że dorastało z osobą
czenia dziecięce są rzeczywiście odpo- nadużywającą alkoholu. Przeprowadzona
12
Dube, Anda, Croft, Edwards, Giles, Felitti / Dorastanie z rodzicami nadużywającymi...
w 1988 r. Krajowa Ankieta na Temat Zdro- podwyższonym ryzykiem uzależnienia od
wia (National Healh Interview Survey) wy- alkoholu w dorosłym życiu (Bensley i in.
kazała, że 18,1% badanych osób dorosłych 2000; Dube i in. w druku; Felitti i in.
mieszkało w dzieciństwie z osobą nadmier- 1998). Może się to przyczyniać do po-
nie spożywającą alkohol (Shoenborn 1995). wstawania międzypokoleniowego cyklu
Zbliżone oszacowania częstości wystę- nadużywania alkoholu i negatywnych do-
powania negatywnych doświadczeń dzie- świadczeń dziecięcych.
cięcych w badaniu ACE oraz w innych Lekarze zajmujący się terapią alkoho-
badaniach populacyjnych sugerują, że lików powinni być świadomi konieczności
uzyskane przez nas wyniki można uogól- przeprowadzenia wnikliwej diagnozy ich
niać na szerszą populację. rodzin, z uwagi na wysokie prawdopodo-
Podsumowując, dzieci dorastające z ro- bieństwo współwystępowania zjawisk
dzicami nadużywającymi alkoholu znacz- krzywdzenia i zaniedbywania dzieci, prze-
nie częściej niż inne dzieci doświadczają mocy domowej oraz innych form dys-
rozmaitych negatywnych zdarzeń. Mimo funkcji rodzinnych. Podobnie osoby zaj-
że uzyskane przez nas wyniki nie pozwa- mujące się diagnozą i terapią dzieci krzyw-
lają jednoznacznie określić zależności dzonych i zaniedbywanych powinny w każ-
przyczynowej między nadmiernym spo- dym wypadku dopilnować tego, by spraw-
życiem alkoholu przez rodziców a nega- dzono, czy rodzice tych dzieci nie naduży-
tywnymi doświadczeniami dziecięcymi wają alkoholu. Powinny także być świado-
(ACE), pojedyncze i wielorakie ACE wy- me faktu, że negatywne doświadczenia dzie-
stępują częściej w rodzinach, w których cięce często ze sobą współwystępują, i sta-
jedno z rodziców lub oboje rodzice mają rać się ustalić, czy dane dziecko nie doświad-
problemy alkoholowe. cza także innych niekorzystnych zdarzeń.
Do formułowania wniosków o zależno- Nowe podejście do omawianych tu pro-
ściach przyczynowych skłania siła zaob- blemów powinno więc jednoczyć w sobie
serwowanego przez nas związku oraz zależ- obszary, które uważano dotąd za zdecy-
ność typu dawka-skutek (dose-response) dowanie odrębne dziedziny zdrowotne
między skalą zjawiska nadużywania alkoho- i społeczne. Być może dzięki temu zdoła-
lu przez rodziców a liczbą negatywnych my usunąć bariery, które uniemożliwiają
doświadczeń dziecięcych. Te wyniki, w po- rozpoznawanie i przeciwdziałanie znacz-
łączeniu z dobrze znanymi negatywnymi nej części owych negatywnych doświad-
następstwami wielorakich ACE, mają prak- czeń. Udoskonalona koordynacja opieki
tyczne implikacje dla pracowników służ- zdrowotnej dla dorosłych i dzieci, a także
by zdrowia oraz pomocy społecznej. działań odpowiednich służb społecznych
Po pierwsze, zarówno nasze badanie, oraz instytucji zajmujących się przeciw-
jak i badania innych autorów wskazują działaniem uzależnieniom, może prowa-
na stopniowaną zależność między doświad- dzić do wcześniejszego wykrywania, le-
czonym w dzieciństwie krzywdzeniem czenia i zapobiegania zarówno naduży-
(bądz
, bardziej ogólnie, negatywnymi do- waniu alkoholu przez dorosłych, jak i ne-
świadczeniami dziecięcymi) a wyraz
nie gatywnym doświadczeniom dziecięcym.
Tłumaczenie: Agnieszka Nowak
Przedruk za zgodą wydawcy  Elsevier Science z Shanta R. Dube, Robert F. Anda,
Vincent J. Felitti, Janet B. Croft, Valerie J. Edwards, Wayne H. Giles (2001), Growing
up with parental alcohol abuse: exposure to childhood abuse, neglect, and household
dysfunction, Child Abuse and Neglect vol. 25, nr 12, s. 1627 1640.
13
Dube, Anda, Croft, Edwards, Giles, Felitti / Dorastanie z rodzicami nadużywającymi...
This study is a detailed examination of the association between parental alcohol abuse
(mother only, father only, or both parents) and multiple forms of childhood abuse,
neglect, and other household dysfunction, known as adverse childhood experiences
(ACEs). A questionnaire about ACEs including child abuse, neglect, household
dysfunction, and exposure to parental alcohol abuse was completed by 8 629 adult HMO
members to retrospectively assess the relationship of growing up with parental alcohol
abuse to 10 ACEs and multiple ACEs (ACE score). Compared to persons who grew up
with no parental alcohol abuse, the adjusted odds ratio for each category of ACE was
approximately 2 to 13 times higher if either the mother, father, or both psrents abused
alcohol (p<0.05). For example, the likelihood of having a battered mother was increased
13-fold for men who grew up with both parents who abused alcohol (OR, 12.7; 95%
CI:8.4-19.1). For almost every ACE, those who grew up with both an alcohol-abusing
mother and father had the highest likelihood of ACEs. The mean number of ACEs for
persons with no parental alcohol abuse, father only, mother only, or both parents was
1.4, 2.6, 3.2, and 3.8, respectively (p<.001). Although the retrospective reporting of these
experiences to parental alcohol abuse is highly associated with experiencing adverse
childhood experiences. Improved coordination of adult and pediatric health care along
with related social and substance abuse services may lead to earlier recognition,
treatment, and prevention of both adult alcohol abuse and adverse childhood
experiences, reducing the negative sequelae of ACEs in adolescents and adults.
Bibliografia
Anda R.R, Croft J.B., Felitti V.J., Nordenberg D., Giles W.H., Williamson D.F., Giovino G.A.
(1999), Adverse childhood experiences and smoking during adolescence and adul-
thood,  Journal of the American Medical Association , nr 282, s. 1652 1658.
Beichtman J.H., Zucker K.J., Hood J.E., DaCosta G.A., Akman D., Cassavia E. (1992),
A review of the long term effects of child sexual abuse,  Child Abuse & Neglect
nr 16, s. 101 118.
Bensley L.S., Van Eenwyk J., Simmons K.W. (2000), Self-reported childhood sexual
and physical abuse and adult HIV-risk behaviors and heavy drinking,  American
Journal of Preventive Medicine , nr 18, s. 151 158.
Bernstein D.P., Fink L., Handelsman L., Foote J., Lovejoy M., Wenzel K., Sapereto E.,
Ruggiero J. (1994), Initial reliability and validity of a new retrospective measure
of child abuse and neglect,  American Journal of Psychiatry nr 151, s. 1132 1136.
Briere J., Runtz M. (1988), Symptomatology associated with childhood sexual victimi-
zation in a nonclinical adult sample,  Child Abuse & Neglect , nr 12, s. 51 59.
Collins J.J., Messerschmidt P.M. (1993), Epidemiology of alcohol-related violence,  Alcohol
Health Research World nr 17, s. 93 100.
DeBellis M.D., Baum A.S., Birmaher B., Keshavan M.S., Eccard C.H., Boring A.M.,
Jenkins F.J., Ryan N.D. (1999), A.E. Bennett Research Award. Developmental
traumatology. Part I: biological stress systems,  Society of Biological Psychiatry
nr 45, s. 1259 1270.
Dietz P.M., Spitz A.M., Anda R.F., Williamson D.F., McMahon P.M., Santelli J.S.,
Nordenberg D.F., Felitti V.J., Kendrick J.S. (1999), Unintended pregnancy
among adult women exposed to abuse or household dysfunction during their child-
hood,  Journal of the American Medical Association nr 282, s. 1359 1364.
Dube S.R., Anda R.F., Felitti V.J., Edwards V.J., Croft J.B. (w druku), Adverse childhood
experiences and personal alcohol abuse as an adult,  Addictive Behaviors .
14
Dube, Anda, Croft, Edwards, Giles, Felitti / Dorastanie z rodzicami nadużywającymi...
Edwards V.J., Anda R.F., Nordenberg D.F., Felitti V.J., Williamson D.F., Wright J.A.
(2001), Factors affecting probability of response to a survey about childhood abuse,
 Child Abuse & Neglect nr 25, s. 307 312.
Felitti V.J., Anda R.F., Nordenberg D., Williamson D.F., Spitz A.M., Edwards V., Koss
M.P., Marks J.S. (1998), Relationship of childhood abuse and household dys-
function to many of the leading causes of death in adults,  American Journal of
Preventive Medicine nr 14, s. 245 258.
Femina D.D., Yeager C.A., Lewis D.O. (1990), Child abuse: adolescent records versus
adult recall,  Child Abuse & Neglect nr 14, s. 227 231.
Finkelhor D., Hotaling G., Lewis I.A., Smith C. (1990), Sexual abuse in a national su-
rvey of adult men and women: prevalence, characteristics, and risk factors,  Child
Abuse & Neglect nr 14, s. 19 28.
Green A.H., Voeller K., Gaines R.W., Kubie J. (1981), Neurological impairment in
maltreated children,  Child Abuse & Neglect nr 5, s. 129 134.
Heath A.C., Martin N.G. (1994), Genetic influences on alcohol consumption patterns
and problem drinking: results from the Australian NH&MRC twin panel follow-
up survey,  Annals of the New York Academy of Sciences nr 708, s. 72 85.
Hillis S.D., Anda R.F., Felitti V.J., Nordenberg D., Marchbanks P. (2000), Adverse
childhood experiences and sexually transmitted diseases in men and women: a retro-
spective study,  Pediatrics nr 106, E11.
Jaffe P., Wolfe D., Wilson S.K., Zak L. (1986), Family violence and child adjustment:
a comparative analysis of girls and boys behavioral symptoms,  American Journal
of Psychiatry nr 143, s. 74 76.
Johnson J.L., Leff M. (1999), Children of substance abusers: overview of research findings,
 Pediatrics nr 103, s. 1085 1099.
MacMillan H.L., Fleming J.E., Trocme N., Boyle M.H., Wong M., Racine Y.A., Beardslee
W.R., Offord D.R. (1997), Prevalence of child physical and sexual abuse in the
community: results from the Ontario Health Supplement,  Journal of the Ameri-
can Medical Association nr 278, s. 131 135.
Perry B.D., Pollard R. (1998), Homeostasis, stress, trauma, and adaptation a neurode-
velopmental view of childhood trauma,  Child and Adolescent Psychiatric Clinics
of North America nr 7, s. 33 51.
Perry B.D., Pollard R.A., Blakely T.L., Baker W.L., Vigilante D. (1995), Childhood trauma,
the neurobiology of adaptation and use-dependent development of the brain: how
states become traits,  Infant Mental Health Journal nr 16, s. 271 291.
Rothman K.J. (1986), Modern epidemiology, Little, Brown, Boston, MA.
Sher K.J., Gershuny B.S., Peterson L., Raskin G. (1997), The role of childhood stressors
in the intergenerational transmission of alcohol disorders,  Journal on the Studies
of Alcohol nr 106, s. 414 427.
Sher K.J., Walitzer K.S., Wood P.K., Brent E.E. (1991), Characteristics of children of
alcoholics: putative risk factors, substance use and abuse and psychopathology,
 Journal of Abnormal Psychology nr 100, s. 427 448.
Schoenborn C.A. (1995), Exposure to alcoholism in the family: United States, 1988, Advance
Data From Vital and Health Statistics, No. 205, National Center for Health Sta-
tistics, US Dept of Health and Human Services Publication No. (PHS) 95 1880,
Hyattsville, MD.
Straus M., Gelles R.J. (1990), Physical violence in American families: risk factors and
adaptations to violence in 8,145 families, Transaction Press, New Brunswick, NJ.
15
Dube, Anda, Croft, Edwards, Giles, Felitti / Dorastanie z rodzicami nadużywającymi...
US Department of Health and Human Services [HSS] (1997), Ninth Special Report to
the US Congress on Alcohol and Health, Rockville, MD: Author.
Van der Kolk B.A., Fisler R.E. (1994), Childhood abuse and neglect and loss of self-regula-
tion,  Bulletin of the Menninger Clinic nr 58, s. 145 168.
Williams L.M. (1995), Recovered memories of abuse in women with documented child
sexual victimization histories,  Journal of Traumatic Stress nr 8, s. 649 673.
Windle M., Windle R.C., Scheidt D.M., Miller G.B. (1995), Physical and sexual abuse
and associated mental disorders among alcoholic inpatients,  American Journal
of Psychiatry nr 152, s. 1322 1328.
Wyatt G.E. (1985), The sexual abuse of Afro-American and White American women in
childhood,  Child Abuse & Neglect nr 9, s. 507 519.
Zeillen H. (1994), Children with alcohol misusing parents,  British Medical Journal nr 50,
s. 139 151.
16