Zarządzanie logistyką
Dr Mariusz Maciejczak
Metody sterowania zapasami
" ABC
" XYZ
" EWZ
www.maciejczak.pl
Zapasy
Zapasy w przedsiębiorstwie można tradycyjnie
rozumieć jako zgromadzone dobra, które w chwili
obecnej nie są wykorzystywane, lecz ich obecność
pozwala lub pozwoli na osiągnięcie określonych
celów.
Cele te to przede wszystkim możliwość zapewnienia
odpowiedniego poziomu obsługi klienta przez
zapewnienie dostępności przedmiotu oferty, nawet przy
zwiększeniu się popytu; osiągnięcie korzyści
kosztowych, przede wszystkim dzięki wykorzystaniu
efektów skali produkcji i dostaw, dzięki zabezpieczeniu
się przed wzrostem cen i nieoczekiwanymi przerwami w
dostawach; oraz uniezależnienie się od dostawców
Zapasy
Współczesna logistyka definiuje zapasy jako
fazę przepływu dóbr przez łańcuch logistyczny.
Takie ujęcie zapasów ułatwia zobrazowanie zasad, które
są stosowane, by zapasy spełniały swoje podstawowe
zadania w systemie logistycznym:
" Zapasy należy składować w tym obszarze łańcucha
logistycznego w którym wiąże się to z optymalizacją
kosztów globalnych (przy pewnym przyjętym poziomie
obsługi klientów),
" Miejsce składowania, ilość oraz rodzaj zapasów powinny
umożliwiać synchronizację popytu z podażą,
" Aktualny i przewidywany poziom, koszty oraz tempo
przepływu zapasów powinny być znane wszystkim
podmiotom w systemie logistycznym.
Przyczyny utrzymywania zapasów
" Poprawa obsługi klienta
" Wspieranie ekonomiki produkcji
" Umożliwienie osiągnięcia korzyści skali w sferze
zaopatrzenia i transportu
" Zabezpieczenie przed zmianami cen
" Ochrona przed niespodziewanymi zmianami
popytu i czasu realizacji zamówienia
" Zabezpieczenie przed następstwami klęsk
żywiołowych i innych niebezpieczeństw
y
ródło: Rutkowski, Beier (2006): Logistyka. Wyd SGH
Problemy decyzyjne kontroli zapasów
" Wybór pozycji, których zapasy powinny
być utrzymywane
" Określenie wielkości zamawianych partii
" Określenie czasu składania zamówień
" Określenie systemu kontroli zapasów
y
ródło: Rutkowski, Beier (2006): Logistyka. Wyd SGH
Problemy decyzyjne kontroli zapasów
" Wybór pozycji, których zapasy powinny
być utrzymywane
" Określenie wielkości zamawianych partii
" Określenie czasu składania zamówień
" Określenie systemu kontroli zapasów
y
ródło: Rutkowski, Beier (2006): Logistyka. Wyd SGH
Merge in Transit  redukcja magazynów
System szybkiej rotacji zapasów przynosi wymierne
oszczędności
Merge-In-Transit (MIT) stały się wyzwaniem
współczesnych operacji logistycznych, zwłaszcza w
przemyśle motoryzacyjnym, high-tech i telekomunikacji.
Tu koszty zapasów materiałowych oraz cykl życia
produktu są głównymi składnikami wartości produktu
finalnego. Zredukowanie czasu dostawy oraz zapasów
magazynowych poprzez eliminację punktów składowania
istotnie redukuje koszty kapitału związanego w
zapasach. Zmniejsza także ryzyko posiadania
przestarzałego lub nietrafionego produktu.
y
ródło: Merge-In-Transit, czyli bezmagazynowa struktura dystrybucyjna.
Redkowiak Krzysztof, dyrektor zarządzający Frans Maas Polska.
Eurologistics 1/2004 (20)
Metoda ABC
Analiza ABC jest prowadzona w celu uzyskania tzw. klasyfikacji
ABC. Polega ona na przyporządkowaniu materiałów lub
wyrobów z pewnego ich zbioru do jednej z trzech grup
wyróżnionych do potrzeb planowania zakupów, produkcji lub
gospodarki maszynowej.
Kryterium przyporządkowania może stanowić wyrażona w
różnych miarach wielkość zapotrzebowania, produkcji lub
sprzedaży w danym okresie. Klasyczny podział na grupy
wyznaczany jest na ogół proporcjami udziału: grupa A  80%
sumarycznej wartości, B  15%, C  5%.
Według tzw. Zasady Pareto grupa A, pod względem liczności,
stanowi ok. 20% rozpatrywanych pozycji, choć zdarza się że
jest to zaledwie 10-15% pozycji asortymentowych
znajdujących się w ofercie firmy, grupa B to około 30%
pozycji, a grupa C  50%.
y
ródło: Krzyżniak S. (2005): Podstawy zarządzania zapasami w przykładach. Wyd. III.Wyd. Instytut Logistyki i Magazynowania. Poznań
ABC  krok po kroku
1. Obliczenie wartości wykorzystania (rozchodu, zużycia,
sprzedaży) każdego asortymentu
(iloczyn ilości zapasu i jego wartości jednostkowej).
2. Posortowanie tabeli asortymentowej wg wartości
wykorzystania od największej do najmniejszej.
3. Obliczenie sumy ilości wszystkich asortymentów.
4. Obliczenie udziału procentowego ilości każdego
asortymentu w sumie ilości wszystkich asortymentów.
5. Obliczenie sumy wartości wykorzystania wszystkich
asortymentów.
6. Obliczenie udziału procentowego wartości wykorzystania
każdego asortymentu w sumie wartości wykorzystania
wszystkich asortymentów.
7. Obliczenie skumulowanych ilościowych i wartościowych
udziałów procentowych asortymentów.
8. Podjęcie decyzję o podziale asortymentów na klasy A, B, C.
Przykład ABC w sklepie [Excel]
wartość obrotu [%]
100
80
60
40
20
0
0 8 20 50 100
A B C
Metoda XYZ
Analizę ABC można uzupełnić o analizę XYZ, która polega na
sklasyfikowaniu pozycji asortymentowych wg regularności
zapotrzebowania na nie i dokładności sporządzonych prognoz (inne
ujęcie: charakteru i wielkości sprzedaży):
" grupa X (regularne zapotrzebowanie), czyli materiały, na które jest
regularne zapotrzebowanie przy założeniu możliwości
występowania niewielkich wahań, jak również wysoką dokładnością
prognozowania poziomu tego zapotrzebowania (zużycia); ciągłe
zużycie, produkt masowy, wahania okazyjne równające się
wielkości niedostatków < 20 % stałego zużycia.
" grupa Y (wahania sezonowe występujące w popycie), materiały te
charakteryzują się zapotrzebowaniem mającym charakter wahań
sezonowych lub/i występowaniu istotnego przyrostu ze średnią
trafnością prognoz; zużycie podlega wahaniom wynoszącym 20-50
% stałego zużycia.
" grupa Z (zapotrzebowanie występujące sporadycznie), materiały te
zakwalifikowane do grupy Z charakteryzują się bardzo
nieregularnym zapotrzebowaniem i niską dokładnością jego
prognoz; zużycie podlega silnym wahaniom wynoszącym > 50 %
zużycia stałego.
XYZ w praktyce
" Kryteria podziału XYZ wynikają zazwyczaj z
charakteru branży i lokalizacji zapasu w
łańcuchu logistycznym.
" Podziału XYZ najczęściej dokonuje się
arbitralnie - metodą ekspercką - określając
wielkości sprzedaży, np.. 1-100 szt. grupa X,
101-500 szt. grupa Y, powyżej 500 grupa Z.
Możliwe jest zastosowanie również kryterium
wahań sprzedaży.
" W praktyce logistycznej zastosowanie podziału
XYZ ma sens w połączeniu z klasyfikacją ABC
ABC/XYZ
Dokładność diagnozy Wartościowość
A B C
Wysoki poziom Średni poziom Niski poziom wartości
wartości zużycia wartości zużycia zużycia
X
Wysoka dokładność prognozy
Wysoki poziom Średni poziom Niski poziom wartości
wartości zużycia wartości zużycia zużycia
Y
Średnia dokładność prognozy
Wysoki poziom Średni poziom Niski poziom wartości
wartości zużycia wartości zużycia zużycia
Z
Niska dokładność prognozy
" Materiały w polu XA powinny być traktowane ze szczególną starannością, z uwagi na wysoką
wartość, a ich zapasy powinny być niskie, ponieważ występuje wysoka dokładność
prognozowanie ich zużycia.
" Materiały w polu ZC, dla nich dokonuje się rutynowych działań w sferze gospodarki
zaopatrzeniowej z powodu niskiej wartości. Poziom ich powinien być dość wysoki, gdyż
istnieje niska dokładność prognozy poziomu zapotrzebowania na nie.
" JAK TRAKTOWAĆ MATERIAA
Y Z GRUP: XB, XC, YA, YB, YC, ZA, ZC? [praca w grupach]
ABC/XYZ
Zlecenie materiałowe
niska
sporadyczne, ok. 30 %
pozycji materiałowych
wartość
zużycia
Ok. 60 % pozycji
materiałowych
wysoka
A B C Materiały
JIT, z dokł. do 1h, ok. 1%
pozycji materiałowych
Ekonomiczna Wielkość Zamówienia  EWZ
ang. Economic Order Quality - EOQ
Ekonomiczna wielkość zamówienia (EWZ) jest
to obliczona za pomocą formuły matematycznej
wielkość zapasów jaką należy zamawiać aby
zminimalizować łączne koszty składania
zamówień oraz koszty utrzymywania zapasów.
gdzie:
Kz - koszt pojedynczego zamówienia
Z - roczne zapotrzebowanie
Cj - wartość jednostki zapasu
Ku - koszt utrzymania jednostki zapasu (wyrażony w procentach)
Ekonomiczna wielkość
zamówienia
W miarę zwiększania wielkości pojedynczego zamówienia koszty składania zamówień
maleją (im większe jest pojedyncze zamówienie, tym mniejsza jest ilość zamówień),
natomiast koszty utrzymania zapasów rosną.
Formuła EWZ pozwala na obliczenie minimalnej wartości krzywej łącznych kosztów
Ograniczenia EWZ
Założenia EWZ Rzeczywistość
Stałość popytu Popyt ulega wahaniom
Stałość kosztu W przypadku większej ilości
jednostkowego mogą wystąpić rabaty
Jednoczesna dostawa całej Towar może być
partii dostarczany sukcesywnie
Występuje tylko jeden Często u jednego
produkt producenta zamawia się
kilka produktów
EWZ - przykład
Firma handluje sprzętem komputerowym.
Kierownik chce określić ile monitorów LCD powinien
jednorazowo kupować.
Wie on, że:
Kz - koszt pojedynczego zamówienia = 40 zł/zamówienie
Z - roczne zapotrzebowanie = 4800 sztuk
Cj - wartość jednostki zapasu = 100 zł/sztukę
Ku - koszt utrzymania jednostki zapasu = 25%
Ile razy w roku kierownik powinien składać zamówienie?