Wykład 4
Pracownicy w firmie
Podstawowe sposoby zatrudniania pracowników:
" umowa o pracę
" umowy cywilnoprawne
" samozatrudnienie  umowa o świadczenie usług
Podstawowe cechy umowy o pracę i umów cywilnoprawnych
Umowa o pracę Umowa o dzieło Umowa zlecenia
Umowa starannego Umowa starannego
Umowa rezultatu
działania działania
Wykonawca może, lecz Zleceniobiorca
Osobiste świadczenie
nie musi osobiście wykonuje zadanie
pracy
wykonywać dzieło osobiście
Podporządkowanie
pracodawcy, jego
Strony są równorzędnymi podmiotami
kierownictwu, kontroli i
poleceniom
Forma pisemna Dopuszczalna każda forma
Odpłatna,
Odpłatna umowa z
wynagrodzenie może być Odpłatna lub
zakazem zrzeczenia się
ryczałtowe, nieodpłatna
wynagrodzenia
kosztorysowe
Może być zawarta tylko
Może być zawarta z osobą fizyczną albo prawną
z osobą fizyczną
1
Umowa o pracę:
" podstawowa forma prawna zatrudniania pracowników
" łączy się z systemem gwarancji i przywilejów pracowniczych,
wynikających z Kodeksu Pracy m.in.:
minimalne wynagrodzenie
prawo do płatnego urlopu, wynagrodzenia oraz zasiłku
chorobowego
unormowany czas pracy
obowiązek zastosowania określonych procedur przy
wypowiadaniu umów
prowadzenie określonej dokumentacji pracowniczej
Umowy cywilnoprawne:
" większa swoboda w kształtowaniu treści stosunku prawnego
łączącego strony umowy
" brak gwarancji i przywilejów wynikających z Kodeksu Pracy 
podstawa prawna: Kodeksy Cywilny
" wynagrodzenie przysługuje z tytułu uzyskania zamierzonego
rezultatu (wykonywania działań), a nie z tytułu samego
świadczenia pracy (uzależnienie świadczenia od efektów)
" określają zakres zadań jakie mają zostać wykonane w ramach
umowy, a nie czas pracy (limit/normy)
Umów cywilnoprawnych oraz o świadczenie usług nie należy
zawierać, jeżeli wykonywanie pracy posiada następujące
cechy:
" praca wykonywana jest osobiście
" praca wykonywana jest w sposób ciągły (powtarzające się
czynności, praca nie jest jednorazowa)
" ma charakter podporządkowany (wykonywanie poleceń
przełożonych oraz wykonywanie pracy w określonym miejscu
i w określonym czasie)
2
Elastyczne formy zatrudnienia
Wykonywanie obowiązków pracowniczych poza
Telepraca siedzibą przedsiębiorstwa przy wykorzystaniu
technologii informatycznych
Umowa o pracę Forma pośrednia pomiędzy umową o pracę a umową
nakładczą o dzieło: zatrudniony posiada część uprawnień
(praca pracowniczych (w tym ubezpieczenia), ale otrzymuje
chałupnicza) wynagrodzenie wyłącznie za wykonaną pracę
Dwie (lub więcej) osoby podejmują łączną
odpowiedzialność za jeden etat w pełnym wymiarze
Dzielony etat
czasowym; podział dotyczy obowiązków, urlopów,
(job-sharing)
świadczeń i wynagrodzeń; pracujący rozliczani są z
wykonania swoich zadań w ustalonym zakresie;
Rozdzielenie pracy pomiędzy pracowników 
tymczasowe zmniejszenie wymiaru czasu pracy i
Work-sharing
ograniczenie wynagrodzeń w celu uniknięcia
zwolnień
Elastyczne formy zatrudnienia
Umowa zawierana pomiędzy pracownikiem,
Praca
pracodawcą i agencją pracy tymczasowej na
tymczasowa
wykonanie określonego zakresu pracy; pracownik
(leasing
tymczasowy jest zatrudniony w agencji (umowa o
pracowniczy)
pracę lub umowa cywilnoprawna)
Nieodpłatne wypożyczenie pracownika -
Wypożyczanie przedsiębiorstwo bezpłatnie oddaje swojego
pracowników pracownika do dyspozycji innego pracodawcy,
najczęściej w ramach współpracy
Pracownik ma obowiązek stawienia się do pracy na
każde wezwanie pracodawcy (pełna dyspozycyjność
Praca na pracownika)  praca nie jest świadczona w sposób
wezwanie ciągły; forma stosowana w przypadku, gdy nie jest
możliwe określenie rozmiaru i czasu
zapotrzebowania na pracę
Dane osobowe, których pracodawca ma prawo żądać od osoby
ubiegającej się o zatrudnienie:
imię (imiona) i nazwisko
imiona rodziców
data urodzenia
miejsce zamieszkania (adres do korespondencji)
wykształcenie
przebieg dotychczasowego zatrudnienia
dodatkowo:
inne dane osobowe, a także imiona, nazwiska i daty urodzenia
dzieci pracownika
numer PESEL
3
Zatrudnienie pracownika:
" skierowanie na badania lekarskie  zaświadczenie lekarskie dopuszczające
do pracy na określonym stanowisku
" umowa o pracę
" zakres czynności
" szkolenie BHP  zaświadczenie o odbyciu szkolenia
" informacja dodatkowa o szczegółowych warunkach zatrudnienia i
uprawnieniach pracowniczych
" oświadczenie o uprawnienia związanych z rodzicielstwem
" oświadczenie o zapoznaniu się z przepisami zakładowymi (w tym z
przepisami o równym traktowaniu)
" oświadczenie dla celów obliczania miesięcznych zaliczek na podatek
dochodowy od osób fizycznych (PIT 2)
" oświadczenie o zwiększeniu kosztów uzyskania przychodów
" upoważnienie do przekazywania wynagrodzenia na rachunek bankowy
Podstawowe rodzaje umów o pracę:
" umowa na czas próbny
" umowa na czas określony
" umowa na czas nieokreślony
" umowa na czas wykonywania określonej pracy
" umowa na zastępstwo
Treść umowy o pracę
" strony umowy
" rodzaj umowy
" data zawarcia umowy
" warunki pracy i płacy:
rodzaj wykonywanej pracy
miejsce wykonywania pracy
wynagrodzenie za pracę
termin rozpoczęcia pracy
wymiar czasu pracy
4
Pozostałe informacje przekazywane przez pracodawcę pracownikowi nie
póz
niej niż w terminie 7 dni od zawarcia umowy o pracę:
" obowiązująca pracownika dobowa i tygodniowa norma czasu pracy
" częstotliwość wypłat wynagrodzenia za pracę
" wymiar przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego
" obowiązująca pracownika długość okresu wypowiedzenia umowy o
pracę
" w firmach zatrudniających powyżej 20 pracowników - układ zbiorowy
pracy, którym pracownik jest objęty
" w firmach zatrudniających poniżej 20 pracowników - dodatkowo:
pora nocna, miejsce, termin i czas wypłaty wynagrodzenia oraz
przyjęty sposób potwierdzania przez pracowników przybycia i
usprawiedliwiania nieobecności w pracy
http://www.gofin.pl
http://www.gofin.pl
5
I. Obowiązkiem pracownika jest sumienne i staranne wykonywanie pracy i
stosowanie się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie
są sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Pracownik jest
obowiązany w szczególności przestrzegać:
 obowiązującego u pracodawcy czasu pracy,
 regulaminu pracy i ustalonego porządku,
 przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także
przepisów przeciwpożarowych,
 tajemnicy określonej w odrębnych przepisach,
 zasad współżycia społecznego,
 ponadto dbać o dobro pracodawcy, chronić jego mienie oraz zachować
w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić
pracodawcę na szkodę.
Ponadto podstawowym obowiązkiem pracownika jest:
 przestrzeganie przepisów i zasad bhp oraz ochrony przeciwpożarowej w
tym branie udziału w szkoleniach i poddawanie się egzaminom
sprawdzającym,
 dbałość o należyty stan urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i
lad w miejscu pracy,
 stosowanie środków ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz odzieży i
obuwia roboczego. zgodnie z ich przeznaczeniem,
 poddawanie się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym
badaniom lekarskim i stosowanie się do wskazań lekarskich,
 niezwłoczne zawiadamianie przełożonych o zauważonym w zakładzie
pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego.
II. Zakres obowiązków na zajmowanym stanowisku pracy jest następujący:
..& & & & .
& & & & ..
III. Zakres uprawnień i odpowiedzialności
..& & & & .
& & & & ..
Niniejszy zakres czynności, obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności
jest integralną częścią umowy o pracę zawartej w dniu:
& & & & & & & & & &
6
Czas pracy przy umowie o pracę:
" nie może przekraczać 8 godzin na dobę i średnio 40 godzin w
przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy
" każde święto przypadające w dniu innym niż niedziela obniża wymiar
czasu pracy o 8 godzin
" tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może
przekraczać przeciętnie 48 godzin
" pracownikami przysługuje:
w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego
odpoczynku
w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin
nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin
nieprzerwanego odpoczynku dobowego
prawo do przerwy 15 minutowej, wliczanej do czasu pracy, w
przypadku, gdy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co
najmniej 6 godzin
Dodatki za pracę przysługujące pracownikowi:
" 50% wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych,
" 100% wynagrodzenia:
- za pracę w nocy w godzinach nadliczbowych,
- za pracę w niedzielę i święta w godzinach nadliczbowych,
- za pracę w dniu wolnym, udzielonym pracownikowi
w zamian za pracę w niedzielę i święta,
" 20% stawki dziennej minimalnego wynagrodzenia - za pracę w
nocy (21.00  7.00).
Urlop wypoczynkowy:
" nabycie prawa do urlopu przez pracownika podejmującego po raz
pierwszy pracę  z upływem każdego miesiąca w wymiarze 1/12
wymiaru urlopu przysługującego po przepracowaniu roku
" wymiar urlopu:
20 dni  jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat
26 dni  jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat
" urlop może być podzielony na części  co najmniej jedna z nich
powinna trwać nie mniej niż 14 dni kalendarzowych
7
Świadczenia przysługujące w okresie czasowej niezdolności do pracy:
" 80% wynagrodzenia w przypadku choroby lub odosobnienia w
związku z chorobą zakaz
ną łącznie do 33 dni w ciągu roku
kalendarzowego
" 100% wynagrodzenia w przypadku:
wypadku w drodze do pracy lub z pracy
choroby przypadającej w okresie ciąży
poddaniu się badaniom dla dawców komórek, tkanek i
narządów oraz poddania się zabiegowi ich pobrania
Sposoby rozwiązania umowy o pracę:
" na mocy porozumienia stron
" przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu
wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem)
" przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu
wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia)
" z upływem czasu, na który została zawarta
" z dniem zakończenia pracy, dla której wykonania była zawarta
Terminy wypowiedzenia umowy o pracę
Umowa o pracę na czas
określony (pow. 6 2 tygodnie
miesięcy)
Umowa o pracę na
3 dni robocze
zastępstwo
 3 dni robocze - okres próbny nie przekracza
2 tygodni
Umowa o pracę na
 1 tydzień - okres próbny jest dłuższy niż 2
okres próbny
tygodnie
 2 tygodnie - okres próbny wynosi 3 miesiące
 2 tygodnie - zatrudnienie krócej niż 6
miesięcy
Umowa o pracę na czas
 1 miesiąc - zatrudnienie co najmniej 6
nieokreślony
miesięcy
 3 miesiące - zatrudnienie co najmniej 3 lata
8
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę:
" z winy pracownika, w razie:
ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków
pracowniczych
popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę
przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnienia go na
zajmowanym stanowisku
zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do
wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku
" z przyczyn niezawinionych:
jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:
- dłużej niż 3 miesiące  gdy pracownik był zatrudniony u danego
pracodawcy krócej niż 6 miesięcy
- dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku
oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące 
gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6
miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem
przy pracy lub choroba zawodową
w razie nieusprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z
innych przyczyn, trwającej dłużej niż 1 miesiąc
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez
pracownika:
" w przypadku wydanie orzeczenia lekarskiego stwierdzającego
szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika,
a pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w
orzeczeniu do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan
jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe
" w przypadku dopuszczenia się przez pracodawcę ciężkiego
naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika
Dokumentacja prowadzona podczas zatrudnienia pracownika:
" dokumentacja związana z przebiegiem zatrudnienia (stosunku
pracy):
akta osobowe pracownika
ewidencja czasu pracy
imienna karta wynagrodzenia
karta zasiłkowa
" pozostałe dokumenty:
dokumenty na potrzeby ubezpieczeń społecznych i
powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego
ewidencja pracowników młodocianych
rejestr wypadków przy pracy
rejestr zachorowań na choroby zawodowe i podejrzeń o takie
choroby
9
Dokumenty zgromadzone przez pracodawcę w związku z ubieganiem
się pracownika o zatrudnienie (A):
" kwestionariusz osobowy wraz z fotografiami
" świadectwa pracy z poprzednich miejsc pracy
" dokumenty potwierdzające kwalifikacje zawodowe
" orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy
" inne dokumenty
Dokumenty dotyczące nawiązania stosunku pracy oraz przebieg
zatrudnienia pracownika (B):
" umowa o pracę
" zaświadczenie o ukończeniu wymaganego szkolenia BHP
" dokumenty dotyczące powierzenia pracownikowi mienia z
obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się
" dokumenty związane z podnoszeniem przez pracownika kwalifikacji
zawodowych
" dokumenty związane z przyznaniem pracownikowi nagrody lub
wyróżnienia oraz wymierzeniem kary porządkowej
" pisma dotyczące udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego,
wychowawczego oraz urlopu bezpłatnego
" orzeczenie lekarskie wydane w związku z przeprowadzonymi
badaniami kontrolnymi i okresowymi
" umowa o zakazie konkurencji
" inne dokumenty związane z przebiegiem zatrudnienia
Dokumenty związane z ustaniem zatrudnienia (C):
" oświadczenie o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy o pracę
" dokumenty dotyczące żądania wydania świadectwa pracy oraz
związane z niewypłaceniem pracownikowi ekwiwalentu pieniężnego
za urlop wypoczynkowy
" kopia wydanego pracownikowi świadectwa pracy
" potwierdzenie dokonania czynności związanych z zajęciem
wynagrodzenia za pracę w związku z prowadzonym postępowaniem
egzekucyjnym
" umowa o zakazie konkurencji po rozwiązaniu stosunku pracy,
jeżeli strony zawarły taką umowę
" orzeczenie lekarskie wydane w związku z przeprowadzonymi
badaniami okresowymi po rozwiązaniu stosunku pracy
" inne dokumenty związane z ustaniem zatrudnienia
10
Płatnik podatku dochodowego od osób fizycznych  przedsiębiorca
dokonujący osobom fizycznym wypłat wynagrodzeń z tytułu
stosunku pracy, umów zlecenia, umów o dzieło lub praw
autorskich
Obowiązki płatnika:
obowiązek prawidłowego wyliczenia zaliczki podatku
dochodowego od osób fizycznych
obowiązek pobrania z wypłacanego wynagrodzenia naliczonych
kwot zaliczek
obowiązek odprowadzenia pobranych kwot na rachunek
właściwego urzędu skarbowego
Koszty uzyskania przychodów ze stosunku pracy
2015 rok
Dla osoby zatrudnionej:
Miesięcznie Rocznie
W jednym zakładzie pracy 111,25 zł 1.335,00 zł
W kilku zakładach pracy
111,25 zł max. 2.002,05 zł
jednocześnie
Jednym zakładzie, położonym
139,06 zł 1.668,72 zł
poza miejscem zamieszkania
Więcej niż jednym zakładzie
położonym poza miejscem 139,06zł max. 2.502,56 zł
zamieszkania
Mają charakter ryczałtu kwotowego i są niepodzielne tzn. przysługują pracownikowi
niezależnie od liczby przepracowanych dni w miesiącu
Wyższe koszty uzyskania przychodów przysługują pracownikowi wyłącznie w przypadku
złożenia oświadczenia pracodawcy
Koszty uzyskania przychodów w przypadku umów cywilnoprawnych
(zlecenia i o dzieło):
" mają charakter ryczałtu procentowego
" wynoszą 20% obliczane od różnicy pomiędzy wynagrodzeniem
brutto z umowy cywilnoprawnej i składkami na ubezpieczenie
społeczne (jeżeli umowa jest nimi objęta)
" wynoszą 50% w przypadku objęcia umowy prawem autorskim
(podstawa naliczania jest analogiczna jak w przypadku kosztów
20%-wych)
Uwaga: koszty przy prawach autorskich nie mogą przekroczyć 1/2 kwoty
stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej  w
roku 2015 kwoty: 42.764 zł
11
Wybrane obowiązki pracodawcy związane z funkcją płatnika:
ewidencja czasu pracy
imienna miesięczna karta wynagrodzenia
dokumenty na potrzeby ubezpieczeń społecznych oraz
powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego
PIT  4R / deklaracja roczna
PIT  12
PIT - 40
PIT 11 / 8B
Zlecenie Zlecenie
Umowa o ze bez
Lp. Wyszczególnienie
pracę składką składki
ZUS* ZUS
A Kwota brutto 2.000,00 2.000,00 2.000,00
Razem odliczenia składek na
B 274,20 225,20 -
ubezpieczenie społeczne
C Koszty uzyskania przychodu 111,25 354,96 400,00
D Obliczona zaliczka na podatek dochodowy 244,37 255,60 288,00
E Składka na ubezpieczenie zdrowotne (9%) 155,32 159,73 -
Składka na ubezpieczenie zdrowotne
F 133,75 137,55 -
(7,75%)
Zaliczka na podatek dochodowy do
G 111,00 118,00 288,00
zapłaty
H Kwota do wypłaty 1.459,48 1.497,07 1.712,00
Obciążenia ZUS finansowane ze środków
I 414,80 414,80 -
pracodawcy
J Całkowity koszt zatrudnienia 2.414,80 2.414,80 2.000,00
* - bez ubezpieczenia chorobowego
Warianty objęcia ubezpieczeniami społecznymi i powszechnym
ubezpieczeniem zdrowotnym zleceniobiorcy
Rodzaj ubezpieczenia
Charakter wykonywanej umowy
zlecenia
Emeryt. Rent. Chor. Wyp. Zdr.
Umowa zlecenie wykonywana przez
pracownika zatrudnionego na
Obow. Obow. Obow. Obow. Obow.
podstawie umowy o pracę na rzecz
własnego pracodawcy
Umowa zlecenie wykonywana przez
pracownika zatrudnionego na
Dobr. Dobr. Brak Brak Obow.
podstawie umowy o pracę u innego
pracodawcy
Umowa zlecenie wykonywana przez
osobę, która nie posiada innego tytułu Obow. Obow. Dobr. Obow. Obow.
do ubezpieczenia
Umowa zlecenie wykonywana przez
osobę, która nie ukończyła 26 roku
Brak Brak Brak Brak Brak
życia i jednocześnie posiada status
ucznia lub studenta
12