Istota i funkcje pieniądza
Istota i funkcje pieniądza
Pieniądz  kategoria związana z rozwojem wymiany towarowej, zastępuje
Pieniądz  kategoria związana z rozwojem wymiany towarowej, zastępuje
niedogodności wymiany barterowej;
niedogodności wymiany barterowej;
Pieniądz  powszechnie akceptowany towar za pomocą, którego dokonywana jest
Pieniądz  powszechnie akceptowany towar za pomocą, którego dokonywana jest
wymiana produktów i usług lub jest to rodzaj aktywów powszechnie
wymiana produktów i usług lub jest to rodzaj aktywów powszechnie
akceptowanych jako środek płatniczy,
akceptowanych jako środek płatniczy,
Funkcje pieniądza:
Funkcje pieniądza:
Funkcje pieniądza:
Funkcje pieniądza:
- środek wymiany, cyrkulacji,
- środek wymiany, cyrkulacji,
- jednostka obrachunkowa (słu\
y jako miernik wartości lub jest
- jednostka obrachunkowa (słu\
y jako miernik wartości lub jest
podstawa wyceny wszystkich inny dóbr),
podstawa wyceny wszystkich inny dóbr),
- środek płatniczy (przez realizację odroczonych płatności  transakcje
- środek płatniczy (przez realizację odroczonych płatności  transakcje
kredytowe, spłata zobowiązań),
kredytowe, spłata zobowiązań),
- środek przechowywania bogactwa (tezauryzacji  musi mieć stabilna
- środek przechowywania bogactwa (tezauryzacji  musi mieć stabilna
siłę nabywczą, bogactwo mo\
e być przechowywane w postaci innych
siłę nabywczą, bogactwo mo\
e być przechowywane w postaci innych
aktywów finansowych  obligacje, akcje oraz niefinansowych  złoto,
aktywów finansowych  obligacje, akcje oraz niefinansowych  złoto,
nieruchomości, kapitał ludzki, depozyty na \
ądanie);
nieruchomości, kapitał ludzki, depozyty na \
ądanie);
Aktywa nabywane są w celu zwiększenia konsumpcji w przyszłości;
Aktywa nabywane są w celu zwiększenia konsumpcji w przyszłości;
Systemy pienię\
ne
Systemy pienię\
ne
1. Bimetalizm  system oparty na dwóch kruszcach jako jednostce pienię\
nej,
1. Bimetalizm  system oparty na dwóch kruszcach jako jednostce pienię\
nej,
najczęściej złoto i srebro;
najczęściej złoto i srebro;
Mikołaj Kopernik w  Rozprawie o pieniądzu pt.  Sposób bicia monety ogłasza
Mikołaj Kopernik w  Rozprawie o pieniądzu pt.  Sposób bicia monety ogłasza
w 1526 r. słynny prawo monetarne, \
e pieniądz gorszy wypiera z obiegu
w 1526 r. słynny prawo monetarne, \
e pieniądz gorszy wypiera z obiegu
w 1526 r. słynny prawo monetarne, \
e pieniądz gorszy wypiera z obiegu
w 1526 r. słynny prawo monetarne, \
e pieniądz gorszy wypiera z obiegu
pieniądz lepszy. Podobne prawo formułuje w 1559 r. ekonomista angielski
pieniądz lepszy. Podobne prawo formułuje w 1559 r. ekonomista angielski
Thomas Gresham.
Thomas Gresham.
2. Monometalizm  system pieniądza oparty na jednym kruszcu;
2. Monometalizm  system pieniądza oparty na jednym kruszcu;
W Europie w 1816 r. Anglia jako pierwsza wprowadza monometalizm złoty,
W Europie w 1816 r. Anglia jako pierwsza wprowadza monometalizm złoty,
do I wojny światowej był on stosowany w 44 krajach, a w 15 wymienialność
do I wojny światowej był on stosowany w 44 krajach, a w 15 wymienialność
banknotów na złoto była ograniczona. Obecnie \
adna waluta nie jest
banknotów na złoto była ograniczona. Obecnie \
adna waluta nie jest
wymienialna na złoto, a ostatnia walutą (1971r.) był dolar amerykański.
wymienialna na złoto, a ostatnia walutą (1971r.) był dolar amerykański.
Złote monety wybite w krajach, w których
Złote monety wybite w krajach, w których
obowiązywał złoty standard w latach 1873  1895
obowiązywał złoty standard w latach 1873  1895
(w tonach)
(w tonach)
1469
1600
1400
1200
1200
920
1000 792
647
603
800
600
345
268
400
200
0
Stany Niemcy Australia Rosja Zjednoczone Francja Austro -
Zjednoczone Królestwo Węgry
Brytyjskie
y
ródło: Gazeta Wyborcza  Magazyn nr 28 z dniu 12.07.2001
y
ródło: Gazeta Wyborcza  Magazyn nr 28 z dniu 12.07.2001
Światowe rezerwy złota w roku 1998 (w tonach)
Światowe rezerwy złota w roku 1998 (w tonach)
Zasoby światowe złota 330 441 ton
Zasoby światowe złota 330 441 ton
8137
9000
8000
7000
6000
5000
3701
3184
4000
2590
2593
3000
2000 1052
754
715 625 608
458
1000
0
Stany Niemcy Francja Włochy Szwajcaria Holandia Japonia Wielka Portugalia Hiszpania Rosja
Zjednoczone Brytania
y
ródło: Gazeta Wyborcza  Magazyn nr 28 z dniu 12.07.2001
y
ródło: Gazeta Wyborcza  Magazyn nr 28 z dniu 12.07.2001
Zasoby pieniądza
Zasoby pieniądza
Zasoby pieniądza  stanowią sumę wszystkich zidentyfikowanych form
Zasoby pieniądza  stanowią sumę wszystkich zidentyfikowanych form
pieniądza, będących w posiadaniu ludności.
pieniądza, będących w posiadaniu ludności.
W Polsce wyodrębnia się 2 agregaty pienię\
ne:
W Polsce wyodrębnia się 2 agregaty pienię\
ne:
L
L
M3
M3
- M1 obejmuje pieniądz gotówkowy
- M1 obejmuje pieniądz gotówkowy
M2
M2
w obiegu oraz depozyty avista gospodarstw
w obiegu oraz depozyty avista gospodarstw
domowych i przedsiębiorstw;
domowych i przedsiębiorstw;
M1
M1
M1
M1
- M2 obejmuje agregat M2 oraz depozyty
- M2 obejmuje agregat M2 oraz depozyty
terminowe gospodarstw domowych i
terminowe gospodarstw domowych i
przedsiębiorstw ( agregaty te nie obejmują
przedsiębiorstw ( agregaty te nie obejmują
rachunków walutowych
rachunków walutowych
W ka\
dym kraju funkcjonują ró\
ne miary ilościowe zasobów pieniądza do
W ka\
dym kraju funkcjonują ró\
ne miary ilościowe zasobów pieniądza do
najczęściej występujących nale\
ą:
najczęściej występujących nale\
ą:
M1 = gotówka + wkłady avista + depozyty na rachunkach czekowych;
M1 = gotówka + wkłady avista + depozyty na rachunkach czekowych;
M2 = M1+ wkłady terminowe ludności;
M2 = M1+ wkłady terminowe ludności;
M3 = M2 + wkłady oszczędnościowe terminowe podmiotów gospodarczych;
M3 = M2 + wkłady oszczędnościowe terminowe podmiotów gospodarczych;
L - stanowi najszerszą definicję pieniądza, są nimi gotówka + wkłady + na
L - stanowi najszerszą definicję pieniądza, są nimi gotówka + wkłady + na
rachunkach banku centralnego w tym obowiązkowa rezerwa banków,
rachunkach banku centralnego w tym obowiązkowa rezerwa banków,
dokumenty handlowe, bony skarbowe i obligacje oraz inne papiery wartościowe
dokumenty handlowe, bony skarbowe i obligacje oraz inne papiery wartościowe
i formy oszczędzania
i formy oszczędzania
Popyt i poda\
na pieniądz
Popyt i poda\
na pieniądz
Mimo tych kosztów istnieją trzy uzasadnione motywy by trzymać pieniądze lub
Mimo tych kosztów istnieją trzy uzasadnione motywy by trzymać pieniądze lub
zgłaszać na nie popyt (J. M. Keynes):
zgłaszać na nie popyt (J. M. Keynes):
1. Transakcyjny popyt na pieniądz wią\
e się z dą\
eniem do posiadania sald
1. Transakcyjny popyt na pieniądz wią\
e się z dą\
eniem do posiadania sald
gotówkowych w celu realizacji przewidywanych zakupów dóbr i usług.
gotówkowych w celu realizacji przewidywanych zakupów dóbr i usług.
2. Przezornościowy popyt na pieniądz oznacza jego posiadanie w celu
2. Przezornościowy popyt na pieniądz oznacza jego posiadanie w celu
finansowania nieoczekiwanych zakupów dóbr i usług.
finansowania nieoczekiwanych zakupów dóbr i usług.
finansowania nieoczekiwanych zakupów dóbr i usług.
finansowania nieoczekiwanych zakupów dóbr i usług.
3. Spekulacyjny popyt na pieniądz to dą\
enie do posiadania pieniądza w celu
3. Spekulacyjny popyt na pieniądz to dą\
enie do posiadania pieniądza w celu
realizowania zakupów związanych ze spadkiem cen dóbr alternatywnych
realizowania zakupów związanych ze spadkiem cen dóbr alternatywnych
w stosunku do pieniądza aktywów względnie innych okazji do korzystnych
w stosunku do pieniądza aktywów względnie innych okazji do korzystnych
lokat.
lokat.
Motywy transakcyjny i przezornościowy traktowane są zwykle łącznie i łączą się
Motywy transakcyjny i przezornościowy traktowane są zwykle łącznie i łączą się
z funkcją pieniądza jako środka cyrkulacji i środka płatniczego.
z funkcją pieniądza jako środka cyrkulacji i środka płatniczego.
Trzeci motyw, spekulacyjny wyjaśnia rolę pieniądza jako środka tezauryzacji.
Trzeci motyw, spekulacyjny wyjaśnia rolę pieniądza jako środka tezauryzacji.
Model poda\
y i popytu na pieniądz
Model poda\
y i popytu na pieniądz
w systemie gospodarki rynkowej
w systemie gospodarki rynkowej
poda\
i popyt
poda\
i popyt
na pieniądz
na pieniądz
produkcja
produkcja
A

CZNY
A

CZNY
POPYT
POPYT
WZAJEMNE
WZAJEMNE
ODDZIAA
YWANIE
ODDZIAA
YWANIE
A
. PODAśY
A
. PODAśY
I A
. POPYTU
I A
. POPYTU
zatrudnienie
zatrudnienie
A

CZNA
A

CZNA
PODAś
PODAś
ceny
ceny
Czynniki wpływające na wielkość popytu na
Czynniki wpływające na wielkość popytu na
pieniądz w gospodarce
pieniądz w gospodarce
L L
L L
L L
L L
P1
P1
Y1
Y1
P0
P0
Y0 r1
Y0 r1
r0
r0
L
L
0 0 0
0 0 0
Qm0 Qm1 Qm0 Qm1 Qm0 Qm1
Qm0 Qm1 Qm0 Qm1 Qm0 Qm1
Ilość pieniądza Ilość pieniądza Ilość pieniądza
Ilość pieniądza Ilość pieniądza Ilość pieniądza
(a) (b) (c)
(a) (b) (c)
Stopa procentowa
Stopa procentowa
Stopa procentowa
Stopa procentowa
Realny dochód narodowy
Realny dochód narodowy
Realny dochód narodowy
Realny dochód narodowy
Przeciętny poziom cen
Przeciętny poziom cen
Przeciętny poziom cen
Przeciętny poziom cen