R-W8-przebieg 6. grudzień 2006
R-W8-PRZEBIEG
Lew Wygotski
Uczył się sam. W 1913 roku ukończył gimnazjum ze złotym medalem. Rodzina postanowiła, że
będzie studiował medycynę. Pochodził z rodziny żydowskiej. Ale medycyna nie interesowała go,
bo bardziej interesował się literaturą i filozofią, więc zaczął studiować prawo w carskiej Rosji.
Przeniósł się z uniwersytetu imperatorskiego do ludowego. Już w czasie studiów rozpoczął pracę
krytyczno-literackie, które były drukowane...wtedy zainteresował się psychologią i jego praca
dyplomowa dotyczyła psychologii sztuki.
W 1917 roku ukończył studia i wrócił do Homla (małej miejscowości), gdzie założył gabinet
psychologii eksperymentalnej i pisał artykuły naukowe, ale nadal interesował się literaturą. Pisał
pracę nt. Psychologii literatury. 1924  drugi ogólnoradzicki zjazd psychoneurologiczny.
Był to przełom, bo wtedy stwierdzono, że nie może być psychologii, bo jest to nauka o
duszy...Może być reakcjologia (o reakcjach człowieka). Na tym zjez
dzie Wygotski wygłosił trzy
referaty: 1) metoda badania refleksologicznego i psychologicznego, 2) xxx, 3)xxx.
Jego wykłady przyciągnęły uwagę bardzo znanych uczonych. Na tyle się im zainteresowali, że
zaproponowali mu pracę w Instytucie psychoneurologiczny. Został założony instytut psychologii
eksperymentalnej, gdzie współpracował m.in. Z A
urią. Pisał pracę nt. Dzieci upośledzonych,
głuchych itp.
W 1925 zaproponowano mu wyjazd na międzynarodową konferencję do Londynu. A wtedy nie
wysyłano uczonych do krajów burżuazyjnych. On wtedy odwiedził wiele Instytutów w europie
zachodniej.
Po powrocie z tego wyjazdu zachorował. Tworzył dalej, ale powoli choroba go wykończyła.
Na przełomie lat 20-30' prace Wygotskiego spotkały się z dużą krytyką: że jest pod wpływem
burżuazji, więc zabronino wydawania jego prac.
Prace  Myślenie i mowa oraz  Narzędzie i znak w rozwoju dziecka , oraz  Psychologia sztuki .
KONCEPCJA Wygotskiego: kulturowo-historyczna
1. Na czym polega kulturowo-historyczna rozwoju
Procesy psychiczne rozwijają się pod wpływem stosunków międzyludzkich i produktów kultury,
które to produkty upośredniają działalność człowieka.
Praca ludzka została upośredniona przez narzęzia, a procesy psychiczne zostały upośrednione przez
działalność człowieka. Rozwój jest uwarunkowany prawami rozwoju historycznego społeczeństwa.
Czym są te znaki upośredniające? Otóż one coś znaczą. Są odzwierciedleniem czego. Znaki są
wytworem ludzkiej działalności, ale są wytworem społecznym. Są w świadomości człowieka, ale
nie są jego wytrorem, bo są wytworem społecznym. Prowadzą one do wytworzenia wyższych
procesów psychicznych, które pozwalają człowiekowi oddziaływać na świat i na samego siebie.
Psychika człowieka ma charakter dynamiczny, zarówno w ujęciu filogenetycznym, także w ujęciu
historycznym i w ujęciu ontogenetycznym. A więc badając psychikę ludzką trzeba badać ją w
rozwoju i w różnych stadiach rozwoju ontogenetycznego.
On jest tym autorem, który pozostawił po sobie teorię rozwoju psychicznego, a także testament
psychologiczny-  Struktura i dynamika rozwoju .
W każdym okresie rozwoju proces rozwoju jest jedną całością z określoną strukturą. Zasady
Strona 1 z 5
R-W8-przebieg 6. grudzień 2006
budowy tej całości określają strukturę i przebieg każdego cząstkowego procesu wchodzącego w
całość.
Struktura nie powstaje na zasadzie sumowania części. To struktura wpływa raczej na poszczególne
części.
Okres rozwoju to jednolita struktura, która określa rolę każdej części.
Okres rozwoju jest taką jednolitą formacją.
Jeżeli zmienia się struktura to zmieniają się poszczególne części.
Rozwój polega na zmianie całości struktury i ta zmiana określa zmiany każdej części.
Każda struktura wyznacza inny przebieg danego procesu cząstkowego. W każdej części
charakterystycznej dla danego okresu można znalez
ć centralną nową formę, która kieruje całym
procesem rozwoju.
Ale ta forma będzie różna w poszczególnych procesach rozwojowych. Procesy związane z
podstawową formą noszą nazwę centralnych linii rozwoju w danym okresie.
Procesy poboczne tworzą poboczne linie rozwoju.
Centralne linie rozwoju w jednym okresie mogą być pobocznymi w innym i na odwrót.
W wczesnym okkresie rozwoju (niemowlę) gaworzenie stanowi poboczną linię rozwoju. Ważna
jest przede wszystkim motoryka, natomiast mowa jest tutaj procesem pobocznym. Natomiast w
okresie 1-3r.ż. Rozwój mowy stanowi centralną linię rozwoju. Ale w wieku szkolnym mowa (dalej
się rozwija), ale już nie jest centralną linią rozwoju.
Procesy poboczne tworzą poboczne linie rozwoju.
Centralne linie rozwoju w jednym okresie mogą być pobocznymi w innym i na odwrót. Każdy
okres ma specyficzną, jedyną i niepowtarzalną strukturę, Zrozumienie dynamiki rozwoju wymaga
zrozumienia relacji między osobowością dziecka a jego otoczeniem społecznym w każdym z
okresów.
Mówi, że dziecko jest aktywne w tym środowisku. Środowisko to tworzy sytuację społeczną, w
której dziecko funkcjonuje.
Od początku zachodzi jedyny i niepowtarzalny stosunek między dzieckiem i środowiskiem,
zwłaszcza społecznym.
Społeczna sytuacja rozwoju w danym okresie określa formy i drogę rozwoju: z niej czerpie jak ze
z
ródła, następuje przejście od tego co społeczne do tego co indywidualne.
W każdym okresie rozwoju jest specyficzny i określa styl życia dziecka i jego społeczne
funkcjonowanie.
Społeczne funkcjonowanie-->nowa struktura świadomości --> zmiana społecznego funkcjonowania
Nowa struktura oznacza nowy sposób spostrzegania zewnętrznej rzeczywistości działalności w niej
oraz nowy sposób spostrzegania siebie. Te struktury powodują zmiany poszczególnych procesów,
co powoduje zmianę funkcjonowania społecznego.
Podstawowe prawo dynamiki rozwoju: w każdym kolejnym okresie siły napędzające rozwój w
sposób konieczny prowadzą do negowania i niszczenia podstaw, na których opierał się on w okresie
poprzedzającym.
Strona 2 z 5
R-W8-przebieg 6. grudzień 2006
Cały podział na stadia rozwojowe Wygotskiego jest oparty na tych kryzysach. Czasami
gwałtownych, a czasami nie.
Cechy podziału na okresy rozwojowe:
 podstawą okresu jest nowa forma rozwojowa
 wprowadzenie okresów kryzysowych (są to punkty zwrotne w rozwoju)
 wykluczenie ze schematu rozwoju okresu prenatalnego (te zmiany mają charakter fizjologiczny,
dziedziczenie itp, a psychologia tym się nie powinna zajmować)
 wykluczenie póz
nego okresu dorastania (powyżej 17/18 r.ż.)
 włączenie okresu dojrzewania płciowego do okresów stabilnych a nie kryzysowych
Cechy kryzysów rozwojowych:
 płynne granice oddzielające początek i koniec od okresów sąsiadujących; trudno przewidzieć
moment nadejścia i końca; jednocześnie zaznacza się punkt kulminacyjny nasilenia kryzysu.
 Znaczna część dzieci w okresie kryzysu sprawia trudności wychowawcze; rozwój przebiega z
konfliktami z otoczeniem, istnieje wiele wariantów przebiegu kryzysu.
 Nie są wywołane przez czynniki zewnętrzne (mają własną logikę i wynikają z logiki procesu
rozwojowego), ale mogą mieć na niego wpływ
 negatywny charakter rozwoju; rozwój w okresie kryzysu wywołuje zmiany o charakterze
destrukcyjny na pierwszy plan wysuwają się okresy atrofii, zwijania, dezintegracji, rozpadu.
 Powstają nowe formy rozwojowe, swoiste dla każdego procesu krysysowego, ale w przyszłości
zanikają (są tymczasowe) i pozostają utajone, istniją w formie latentnej i uczestniczą w rozwoju
w sposób podziemny.
Podział na okresy rozwojowe:
Kryzys narodzin (pierwsze dwa miesiące) / Człowiek nigdy nie był tak bliski śmierci jak w
czasie narodzin/
Wiek niemowlęcy (0;2-1;0)
Kryzys pierwszego roku życia
Wczesne dzieciństwo (1-3r.ż.)
Kryzys trzeciego roku życia (brak tego uniemożliwiłby rozwój woli i samodzielności)
/krnąbrności itp./
Wiek przedszkolny (3-7lat) /względnie stabilny/
Kryzys siódmego roku życia (dziecko przestaje być dzieckiem, a zaczyna być uczniem,
wtedy wzrasta samodzielność dziecka i polepsza się stosunek do innych dzieci)
Wiek szkolny (8-12 lat) /wzgl.stabilny/
Kryzys trzynastego roku życia (negatywna faza dojrzewania płciowego  wyraz
ne
pogorszenie procesów poznawczych, obniżenie gotowości do pracy, nasila się negatywizm,
świat zewnętrzny i świat JA rozdzielają się tutaj)
Wiek dojrzewania płciowego (14-17lat)
Kryzys osiemnastego roku życia (wygotski się już tym nie interesuje)
Rozwój ma rewolucyjny charakter. Tu nie chodzi o spokojne przemiany, ale o to, że są momenty
gwałtownych zmian. Pedagogika nie nadąża nad zmianami rozwojowymi dziecka.
Cały rozwój charakteryzuje się tym, że następuje przejście od tego co społeczne do tego co
indywidualne.
Jest to proces interrioryzacji.
Strona 3 z 5
R-W8-przebieg 6. grudzień 2006
2. Mechanizm rozwoju  interioryzacja tego, co społeczne
Procesy zewnętrzne są transformowane do tworzenia się procesów wewnętrznych.
Każda funkcja psychiczna pojawia się w dwu planach: w planie społecznym jako funkcja
interpsychiczna, bo dotyczy relacji z innymi osobami oraz w planie indywidualnym jako funkcja
wewnętrzna.
W procesie interioryzacji ważną rolę odgrywa mechanizm powstawania kontroli zewnętrznych
form znaku. W znakach zewnętrznych przekazywane są doświadczenia ludzkości. Dziecko
przejmuje znaki zewnętrzne, których używa w interakcjach, przez co możliwy staje się jego rozwój.
Wygotsu wysunął hipotezę naturalnej historii operacji znakowych.
Początkowo znak wiąże się z sytuacją. Z czasem staje się uproszczonym rysunkiem bodz
ca. W
końcu staje się upośredniający a operacja wewnętrzna staje się wewnętrzna.
Zabawka psa jako znak psa. Potem dziecko będzie w stanie narysować psa i wreszcie dziecko może
użyć upośrednionego znaku, jakim jest słowo, słowo  pies .
INTERIORYZACJA
Dziecko i herbata. Matka przerywa i ostrzega, bo się oparzy.
matka<--->dziecko
----> nie
kontakt społeczny  czynność interpsychiczna
mowa zewnętrzna  funkcja komunikacyjna
dziecko odmawia jedzenia
matka<----> dziecko
nie<----
kontakt społeczny  czynność interpsychiczna
mowa zewnętrzna  funkcja komunikacyjna
Rozwój dokonuje się w interakcjach społecznych. Dziecko robi to, co zrobiła jego matka.
4letnie dziecko rysuje w pokoju. Matka obok w kuchni. Dziecko rysuje, po czym kreśli wszystko i
wyrzuca.
dziecko<-----NIE
kontakt z sobą samym  mowa zewnętrzna (egocentryczna)  funkcja regulacyjna
osoba zawróciła podczas marszu
osoba<----XXX
kontakt z samym sobą  czynność intrapsychiczną
mowa wewnętrzna  funkcja regulacyjna
Najpierw mamy do czynienia z mową zewnętrzną, a potem z wewnętrzną  ta zmiana dotyczy
struktury i funkcji.
Strona 4 z 5
R-W8-przebieg 6. grudzień 2006
W wewnętrznej często omijamy temat, posługujemy się skrótami, neologizmami itp., często
stosujemy jakieś skróty. Zmienia się zarówno struktura jak i funkcja (z komunikacyjnej do
regulacyjnej).
Tak następuje przejście od działań zewnętrznych do wewnętrznych
od praktycznych do upośrednionych
od elementarnych do wyższych procesów psychicznych
od działań niezależnych od słowa do słów, które są działaniem
Interioryzacja jest:
przejściem od działań zewnętrznych działań na przedmiotach do działań wewnętrznych, działań na
symbolach i znakach. Przeczytanie testamentu Wygostskiego!!!
Strona 5 z 5