Patologia emocji
Nienormalny  czyli jaki?
Funkcjonowanie jest nienormalne, gdy odbiega
od wzorca (normy, prototypu).
Wzorzec, do którego porównywane jest
funkcjonowanie może być wyznaczony na
podstawie:
lð Åšredniej czÄ™stoÅ›ci w danej grupie
lð UzgodnieÅ„ czynionych przez kulturÄ™ i
społeczeństwo (normy kultorowo-społeczne)
lð Psychologicznych koncepcji teoretycznych i
opisywanych w nich charakterystycznych
cech, zachowań, sposobu funkcjonowania.
Nienormalny  czyli jaki?
lð Irracjonalność (np. fobie)
lð Nieprzewidywalność i brak kontroli
lð MaÅ‚a czÄ™stość wystÄ™powania w
populacji
lð Uporczywość
lð Dyskomfort obserwatora
lð Naruszanie norm i zasad spoÅ‚ecznych
Norma a patologia
Współczesna definicja nienormalności
funkcjonowania
lð Cierpienie  Miewam "coÅ› , co mnie meczy
od bardzo dawna. Ja wiem, że to jest
głupie, ale to mnie naprawdę meczy
lð Nieprzystosowanie (zagraża dobru
jednostki i ogółu. Zakłócenia w
funkcjonowaniu, którego skutkiem są
zachowania autodestukcyjne)
lð niemożność zaspokojenia wÅ‚asnych
potrzeb
lð niemożność obrony wÅ‚asnej osoby
przed niebezpieczeństwami
Normalne wahania nastroju
lð Naturalne fluktuacje nastroju, dzienne,
miesięczne, wielotygodniowe (np.
badanie 10 tygodni, 100 dni).
lð Chandra a depresja
lð WiÄ™kszość stanów depresyjnych nie
wymaga leczenia
lð Obniżenie nastroju na skutek
niepowodzenia i stresu
lð przygnÄ™bienie poporodowe
lð Depresja jako reakcja na żaÅ‚obÄ™
lð Stany emocjonalne charakterystyczne
dla danego okresu rozwojowego
Klasyfikacje zaburzeń psychicznych
1. ICD  10 Międzynarodowa Statystyczna
Klasyfikacja Chorób i Problemów
Zdrowotnych (International Classification
of Mental and Behavioural Disorders
opracowana przez ÅšwiatowÄ… OrganizacjÄ™
Zdrowia (WHO)
2. DSM-IV Diagnostyczny i Statystyczny
Podręcznik Zaburzeń Psychicznych
(Diagnostic and Statistical Manual of
Mental Disorders)
opracowany przez Amerykańskie Towarzystwo
Psychiatryczne (APA)
Zawartość podręczników do
klasyfikacji zaburzeń
lð Typy zaburzeÅ„. Każda kategoria ma
przypisany numer. Pod numerem tym kryje
siÄ™ jednostka chorobowa.
lð DefinicjÄ™ zaburzenia psychiatrycznego
lð Opisy kliniczne: symptomy i objawy
zaburzenia
lð Zasady i wskazówki diagnozowania
zaburzenia
lð W tym: warunki konieczne dla
zdiagnozowania zaburzenia.
lð WspółwystÄ™powanie z innymi jednostkami
chorobowymi
lð Porównanie do innych jednostek
chorobowych
ICD 10 - zaburzenia afektywne (F30 do
F39)
lð 5 klas zaburzeÅ„ nastroju
lð F30 Epizod maniakalny. Może przybrać
postać hipomanii, manii z objawami
psychotycznymi lub bez objawów
lð F31 zaburzenia afektywne
dwubiegunowe. A
agodne lub nasilone,
z objawami psychotycznymi lub bez
objawów
lð F32 epizod depresyjny o przebiegu
łagodnym, umiarkowanym lub ciężkim,
z objawami psychotycznymi lub bez
objawów
ICD 10 - zaburzenia afektywne
lð F32  F34 nawracajÄ…ce (uporczywe)
zaburzenia depresyjne oraz
nawracajÄ…ce zaburzenia nastroju
lð F38  F39 inne, nieokreÅ›lone
zaburzenia nastroju, modele mieszane
Kryteria wyodrębniania zaburzeń
emocji
lð Walencja (znak) emocji i czas trwania
emocji.
lð StopieÅ„ nasilenia emocji (nadmierne
nasilenie lub osłabieniem, stępienie
emocji)
lð StopieÅ„ zÅ‚ożonoÅ›ci i różnorodnoÅ›ci
emocji (spłycenie emocjonalne, emocje
prymitywne)
lð Dynamika zmian walencji i treÅ›ci
emocji (zaleganie emocji lub
chwiejność)
Zaburzenie Czas trwania Nasilenie walencja
emocji emocji
Epizod Nie krócej niż Duże nasilenie negatywna
depresyjny 2 tygodnie smutku, apatii,
anhedonia,
poczucie winy
dystymia przewlekle, 2 Umiarkowane negatywna
lata nasilenie
Epizod Co najmniej 1 Nastrój silnie pozytywna
maniakalny tydzień podwyższony
euforyczny, też
rozdrażnienie,
Å‚atwe
reagowanie
gniewem,
płaczliwość
hipomania przewlekle Nastrój lekko pozytywna
podwyższony,
Zaburzenie Czas trwania Nasilenie i treść walencja
emocji emocji
Zaburzenia Faza depresji 6- Umiarkowane Naprzemienna
dwubiegunowe 9 mies.; faza oraz ciężkie (z pozytywna
manii (2 tyg-4,5 objawami (mania) i
mies. psychotycznymi negatywna
(depresja
cyklotymia Przewlekle, A
agodne Naprzemienni
e pozytywna
(hipomania) i
negatywna
(depresja
fobie W zależności od Silny lęk, ujemna
pojawienia siÄ™
bodz
ców
wyzwalajÄ…cych
Zaburzenia niezadowolenie z ujemna
kompulsyjo- działań
obsesyjne bezsensownych
Emocje w zaburzeniach psychicznych
m.inn
lð Depresje i zaburzenia afektywne
lð Zaburzenia lÄ™kowe
lð Zaburzenia stresowe pourazowe
(PTSD)
Objawy depresji dużej wg DSM-IV
lð Nastrój depresyjny, smutek, pÅ‚aczliwość
utrzymująca się przez większość dnia,
zauważany przez pacjenta i otoczenie
lð OsÅ‚abienie zainteresowaÅ„ lub
przyjemności czerpanych z większości
czynności
lð Zmiana apetytu
lð Bezsenność lub nadmierna potrzeba snu
lð Pobudzenie lub zachamowanie
psychomotoryczne
lð ZmÄ™czenie lub utrata energii
Objawy depresji dużej wg DSM-IV c.d
lð Poczucie bezwartoÅ›ciowoÅ›ci lub
nadmierne poczucie winy
lð Spadek zdolnoÅ›ci myÅ›lenia i koncentracji.
Trudności z wykonywaniem zadań
złożonych
lð PowracajÄ…ce myÅ›li na temat Å›mierci lub
rozważania na temat samobójstwa
Aby depresja została rozpoznana, wystąpić
musi co najmniej 5 z opisanych objawów,
w tym objaw 1 i 2.
Przyczyny depresji i zaburzeń
afektywnych
organiczne
Psycho-
Endo-
genne
logiczne
" Genetyczne
" Hormonalne
organiczne
" Neuroprzekaz
nikowe
" Uszkodzenia i choroby OUN
" Reakcja na ważne wydarzenia
życiowe (depresja reaktywna)
" Zaburzenia w postrzeganiu siebie
(Beck)
Psychologiczne
" Wyuczona bezradność
i społeczne
" Brak dostetcznej liczby
przyjemnych zdarzeń
(wzmocnień)
" Bez zwiÄ…zku z
wydarzeniami
Endogenne zewnętrznymi, pochodzenia
organicznego i
psychologicznego
Podłoże organiczne. Pokrewieństwo
lð WÅ›ród osób spokrewnionych w pierwszej
linii ryzyko wystąpienia zaburzeń jest
najwyższe.
lð WÅ›ród osób spokrewnionych, wyższy
poziom ryzyka wystÄ…pienia zaburzenia
dwubiegunowego niż jednobiegunowego.
lð Zaburzenia dwubiegunowe - 12 -20%
zgodności
lð Zaburzenia jednobiegunowe 7% zgodnoÅ›ci
lð Depresja  8-9% zgodnoÅ›ci
Podłoże organiczne.
Badania genetyczne.
Typ depresji Wskaz
nik zgodności
Bliz
nięta Bliz
nięta DZ
MZ
Depresja 40  46 % 11  20 %
jednobiegunowa
Zaburzenia 67  72 % 8  40 %
afektywne
dwubiegunowe
Podłoże organiczne.
Badania genetyczne.
lð Doniesienia genetyki molekularnej. Czy
istnieje gen lub grupa genów
odpowiedzialnych za przenoszenie
zaburzeń emocji.
lð Brak potwierdzonych dowodów.
Zaburzenia organiczne.
Zaburzenia hormonalne
lð U osób z depresjÄ… zdiagnozowano
zaburzenia procesów na osi:
podwzgórze  przysadka- nadnercza
lð Zaburzenia w gospodarce hormonami
sterydowymi (kortyzol) mogÄ…
powodować zaburzenia rytmu
okołodobowego, utrzymywania
człowieka w stanie homeostazy,
szczególnie w sytuacji stresu
lð podwzgórze  przysadka-tarczyca
Schorzenia hormonalne, w których
depresja występuje jako powikłanie
lð Nadczynność i niedoczynność tarczycy
lð Nadczynność i niedoczynność
przytarczyc
lð Cukrzyca
lð Okres pokwitania
lð Okres okoÅ‚oporodowy
lð Okres przedmiesiÄ…czkowy
lð NastÄ™pstwa przerwania ciąży
Zaburzenia organiczne.
Neuroprzekaz
nictwo
Brak równowagi między układami
neuroprzekaz
nictwa w o.u.n.
lð Noradrenergicznego (noradrenalina)
lð Serotoninergicznego (serotonina)
lð Dopaminergicznego (dopamina)
(a nie małej ilości neuroprzekaz
ników)
Schorzenia o.u.n. jako przyczyny
depresji
lð Choroba Alzheimera
lð PlÄ…sawica Huntingtona
lð Choroba Parkinsona
lð Stwardnienie rozsiane
lð Miażdżyca naczyÅ„ mózgowych, udar,
krwiaki
lð Guzy pÅ‚ata czoÅ‚owego
lð Padaczka (ogniska zapalne w pÅ‚acie
czołowym)
lð Stany pourazowe (pÅ‚aty skroniowe i
czołowe)
lð wodogÅ‚owie
Czynniki psychospołeczne.
ważne wydarzenia
lð Pierwszy epizod depresyjny jest
najczęściej związany z wystąpieniem
pierwszego zachorowania oraz
bezpośrednio go poprzedza.
lð 89 % kobiet z rzutem depresji przeżyÅ‚o
w niedawnym czasie jakieÅ› zdarzenie
krytyczne, ważne, stresujące
Czynniki psychospołeczne.
Ważne wydarzenia
lð Sytuacje wpÅ‚ywajÄ…ce na obniżenie
poczucia własnej wartości
lð Niepowodzenia w osiÄ…gniÄ™ciu ważnego
celu
lð ZapadniÄ™cie na chorobÄ™
lð Utrata lub Å›mierć ważnych osób,
lð Utrata lub zagrożenie wartoÅ›ci
duchowych i materialnych
(posiadanych i potencjalnych)
lð Drobne, ale nawarstwiajÄ…ce siÄ™
trudności
lð Opieka nad osobÄ… przewlekle chorÄ…
Koncepcja poznawcza Aarona Becka
U podłoża depresji leżą dysfunkcyjne
przekonania na swój temat.
Negatywna triada poznawcza:
1. Negatywne myśli o samym sobie (jestem
brzydki, bezwartościowy, nic mi się nie
udaje: niska samoocena)
2. Negatywne myśli o własnych
doświadczeniach i otaczającym świecie
(nikt mnie nie kocha, ludzie mnie z
le
traktujÄ…)
3. Negatywne myśli o własnej przyszłości
(nie ma nadziei, nic siÄ™ nie zmieni)
Koncepcja poznawcza Aarona Becka
c.d
Osoby predysponowane do depresji
posługują się automatycznymi, sztywnymi,
dysfunkcjonalnymi przekonaniami:
lð Nisko oceniajÄ… swoje możliwoÅ›ci,
zdolności, kompetencje i szanse
odniesienia sukcesu
lð MajÄ… niskÄ… samoocenÄ™ i maÅ‚e poczucie
wartości
lð MajÄ… przekonanie że sÄ… niekochane,
Wczesne doświadczenie
Formowanie siÄ™ dysfunkcjonalnych
przekonań
Krytyczne wydarzenia
Uaktywnione przeświadczenia
Automatyczne myśli negatywne
Objawy depresji
behawioralne motywacyjne afektywne poznawcze somatyczne
Typy zniekształceń poznawczych
leżące u podłoża depresji
lð Arbitralne wnioskowanie  wyciÄ…ganie
wniosków na podstawie danych, które
nie majÄ… uzasadnienia  To leczenie nie
daje wyników ,  Kompetencje ma się
wypisane na twarzy
lð Rozumowanie dychotomiczne -
wszystko albo nic   Jestem taki głupi
a oni tacy mądrzy ,  Jeśli nie dostane
5 to równie dobrze wcale mogę nie iść
na egzamin
Typy zniekształceń poznawczych
leżące u podłoża depresji
lð Wybiórcza uwaga  koncentrowanie
siÄ™ tylko na jednej cesze a ignorowanie
innych  Nie miałam dziś ani chwili
wytchnienia ,  Podczas rozmowy o
prace patrzyli tylko na moje
obgryzione paznokcie
lð Nadmierne uogólnianie  wyciÄ…ganie
wniosków na podstawie jednego
wydarzenia np. po odniesieniu jednej
porażki:  Wszystko co robię jest złe
Zaburzenia lękowe (F40)
Zaburzenia lękowe pod postacią fobii:
lð Niespecyficznych (agorafobia, lÄ™k
paniczny, zespół leku uogólnionego)
lð Specyficznych (silny lÄ™k wywoÅ‚ujÄ…
konkretne bodz
ce i sytuacje. Jest
nieadekwatny do realnego zagrożenia)
lð Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
Kryterium podziału są bodz
ce
wyzwalajÄ…ce
Fobie niespecyficzne
lð Agorafobia  lÄ™k przed sytuacjami
utrudniającymi powrót do
bezpiecznego miejsca. Obejmuje
strach przed wyjściem z domu, przed
wejściem do sklepu, podróżowaniem
samemu oraz strach przed otwartymi
przestrzeniami, tłumem. Wszędzie
tam, gdzie w sytuacji ataku paniki
pomoc nie przyjdzie natychmiast
Fobie niespecyficzne
lð LÄ™k paniczny - silne napady lÄ™ku, bez
konkretnej, uchwytnej przyczyny.
Poczuciu przerażenia towarzyszą
objawy somatyczne: brak tchu,
zawroty głowy, drżenie, ból w klatce
piersiowej, kołatanie serca.
Spirala paniki
Bodziec wyzwalajÄ…cy
wewnętrzny lub zewnętrzny
Poczucie
zagrożenia
Interpretacja
Napięcie
sygnału jako
lub lęk
katastrofy
Sygnały z
organizmu
Bodziec wyzwalajÄ…cy
(zmęczenie, pobudzenie, złość,
podniecenie, kawa, leki pobudzajÄ…ce
Lęk uogólniony
lð Tzw. lÄ™k wolnopÅ‚ynÄ…cy. Uporczywy, ale
niezależny od okoliczności (nie nasila
się pod ich wpływem).
Obejmuje takie objawy jak:
lð ogólne, niewyjaÅ›nione napiÄ™cie,
niemożność spokojnego siedzenia
lð Potliwość, drżenie, bóle napiÄ™ciowe
głowy, niemożność odprężenia się
lð obawy przed przyszÅ‚ymi
niepowodzeniami
Fobie specyficzne  ponad 200
rodzajów
Fobia bodziec
Akrofobia Wysokość
Algofobia Ból
Astrafobia Grzmot
Arachnofobia PajÄ…ki
Klaustrofobia Zamknięta przestrzeń
Frankofobia Francuzi
Hydrofobia Woda
Myrmekofobia Mrówki
Monofobia Samotność
Mysofobia Bakterie
Noktofobia Ciemności
Ochlofobia TÅ‚um
Patofobia Choroby
Pirofobia Ogień
Surifobia Myszy, szczury
Zoofobia Zwierzęta
Zaburzenie obsesyjno - kompulsywne
lð NatrÄ™tne, nawracajÄ…ce myÅ›li - obsesje
lð CzynnoÅ›ci przymusowe - kompulsje
Podłożem zjawisk jest lęk
SÄ… spostrzegane przez pacjenta jako
zabezpieczajÄ…ce siebie lub innych
przed nieprawopodobnymi zdarzeniami
Współwystępuje z uczuciem smutku i
przygnębienia
Syndrom stresu pourazowego
Syndrom PTSD może się rozwinąć u
osób, które doznały lub były świadkami
sytuacji wyjątkowo zagrażającej
zdrowiu lub życiu, syt. katastrofalnej,
odczuwanej jako ekstremalnie
przykrej:
lð Åšmierć lub poważne zranienie, wypadek
lð Pożar, klÄ™ski żywioÅ‚owe
lð Atak fizyczny, walka zbrojna, bycie
zakładnikiem, osobą porwaną, zagrożenie
broniÄ…
lð Zaniedbanie ze strony rodziców,
lð GwaÅ‚t, molestowanie seksualne,
lð Kobiety jako najbardziej przykre
wskazują gwałt i molestowanie
seksualne (w sumie 49 % kobiet z
PTSD)
lð Mężczyz
ni  ekspozycja walkÄ™ zbrojnÄ…
 28% mężczyzn z PTSD
lð Kobiety dwukrotnie częściej zapadajÄ…
na PTSD w porównaniu do mężczyzn
(stosunek 20 %: 8 %)
Objawy PTSD 1/3
3 grupy objawów
1. Osoba wciąż na nowo przeżywa uraz
NawracajÄ…ce wspomnienia urazu,
zawierajÄ…ce obrazy, dz
więki, inne
wrażenia zmysłowe
PowracajÄ…ce sny i koszmary senne
dotyczÄ…ce wydarzenia traumatycznego
Złudzenia, halucynacje, migawki, wrażenia
przeżywania całego zdarzenia na nowo
Cierpienie w zetknięciu z bodz
cami
przypominajÄ…cymi o traumie
Reakcja fizjologiczna w odpowiedzi na
sygnały przypominające
Objawy PTSD 2/3
2. Unikanie bodz
ców związanych z
traumatycznym zdarzeniem
lð Unikanie myÅ›li, uczuć, rozmów o zdarzeniu
lð Unikanie miejsc, osób, dziaÅ‚ać
przypominajÄ…cych o traumie
lð niemożność przypomnienia sobie
zdarzenia,
lð zobojÄ™tnienie wobec innych
lð ograniczenie emocjonalnoÅ›ci np.
niezdolność do miłości
lð brak oczekiwaÅ„ co do przyszÅ‚oÅ›ci
Objawy PTSD 3/3
3. Utrzymujące się objawy pobudzenia, które
nie występowały przed zdarzeniem.
lð TrudnoÅ›ci z zasypianiem lub budzeniem
lð Rozdrażnienie lub wybuchy zÅ‚oÅ›ci
lð TrudnoÅ›ci z koncentracja uwagi,
nadmierna czujność
lð Wyolbrzymiona reakcja strachu
Czy występują objawy, które wiążą się z lękiem i zmianami
wegetatywnymi?
Tak Nie Diagnoza inna niż
zaburzenia lękowe
Czy powodujÄ… cierpienie albo utrudniajÄ… funkcjonowanie?
tak Nie Objawy nie osiÄ…gÄ…jÄ…
nasilenia klinicznego
Czy miało miejsce traumatyczne zdarzenie? (A1)
tak Nie Inne niż PTSD i ASD
zaburzenie lękowe
Czy reakcja podczas zdarzenia obejmowała przerażenie, brak nadziei (A2)
tak Nie Inne niż PTSD i ASD
zaburzenia lękowe
Czy występuje co najmniej jeden z objawów uporczywego odtwarzania,
przeżywa na nowo (koszmary, wspomnienia, złudzenia, halucynacje, przebłyski,
reakcja fizjologiczna na bodz
ce przypominajÄ…ce)
tak Nie Inne niż PTSD i ASD
zaburzenia lękowe
Czy występują co najmniej trzy objawy unikania
tak Nie Inne niż PTSD i ASD
zaburzenia lękowe
Czy występują co najmniej dwa objawy zwiększonej psychologicznej wrażliwości i
stany wzbudzenia, które nie występowały przed pojawieniem się stresora?
tak Nie Inne niż PTSD i ASD
zaburzenia lękowe
Czy zaburzenie trwa dłużej niż miesiąc
tak Nie OSTRE ZABURZENIE
STRESOWE ASD
ZABURZENIE STRESOWE
POURAZOWE PTSD
Konsekwencje zaburzeń emocji
Współwystępowanie zaburzeń w sferze
emocji oraz uzależnień od alkoholu
lð Depresja może być wynikiem
długotrwałego nadużywania alkoholu,
lð Stany depresyjne w okresie
odstawienia używki (kilka tygodni lub
miesięcy po, 1 rok po)
lð Nadużywanie alkoholu jako maska
stanów depresyjnych
lð Poczucie krzywdy, żalu do otoczenia,
niechęć i agresja skierowana ku innym
Depresja i samobójstwa
lð WedÅ‚ug WHO rocznie na Å›wiecie ginie ponad
500 tys. osób w zamachu samobójczym.
lð ½ samobójstw jest dokonywana w depresji
lð NajwiÄ™cej na Litwie i w Rosji (50 os./100
tys.)
lð Najmniej Egipt (0,1 os./100 tys.)
lð Australijscy Aborygeni nie podejmujÄ… w
ogóle prób samobójczych, a agresję kierują
na innych.
lð WiÄ™cej prób podejmujÄ… kobiety, ale bardziej
skuteczni są mężczyz
ni (powyżej 45 r.ż,
samotni, alkoholicy)
Cechy zespołu depresyjnego a
samobójstwa
lð Wysoki poziom lÄ™ku
lð Uporczywe zaburzenia snu
lð Poczucie beznadziejnoÅ›ci, sytuacji bez
wyjścia
lð Poczucie winy, grzechu, dążenie do
poniesienia kary
lð DolegliwoÅ›ci bólowe i przywlekÅ‚e
schorzenia somatyczne
Społeczny aspekt zaburzeń emocji
Przemoc i zabójstwa
lð Silne emocje negatywne sÄ… trudne do
kontrolowania  efekt: przemoc
lð Zabójstwa noworodków - depresja
poporodowa z objawami
psychotycznymi  urojenia, że dziecko
jest demonem i wcieleniem zła
Społeczny aspekt zaburzeń emocj
lð Niepodejmowanie pracy zawodowej,
bezrobocie,
lð Konflikty rodzinne, wykluczenie z życia
rodzinnego i społecznego
lð Samotność  brak wsparcia
lð Depresyjne matki opuszczajÄ…
emocjonalnie swoje dzieci, co
predysponuje je do zachorowania w
przyszłości