Przerost formy nad treścią











Piątek, 21 Kwietnia Imieniny obchodzą: Anzelm, Feliks, Bartosz
 



















  Sciaga.pl > Prace
> Barok
>
Home | Reklama | Info
| Mail






Gdzie Cz@T ???



Gdzie jestSciaga.pl
?
















Przerost formy nad
treścią











kategoria:   J.polski
zakres:   Barok
dodano:   1999-09-13




"Czy zgadzasz się
ze stwierdzeniem, że literatura baroku to przerost formy nad
treścią" Barok to epoka literacka między odrodzeniem a
oświeceniem, obejmująca w zasadzie wiek XVII, choć także zjawiska z
końca XVI. Nazwa Barok pochodzi prawdopodobnie od portugalskiego
słowa "barocco" oznaczającego rzadką i cenną perłę o nieregularnym
kształcie lub też "baroco" - na-zwy sylogizmu, tj sposobu
rozumowania niezbyt skomplikowanego. Termin "barok" zapożyczono z
historii sztuki, gdzie stosowany był dla określenia dziwactwa i
nieregularności w sztuce. Przyjęcie go przez epokę literacką
sugeruje, że będzie w niej mowa o twórczości niezwykłej i dziwnej.
Owa nie-zwykłość wyniknie przede wszystkim z ograniczenia treści
utworów i rozbudowania form jej wyrazu. Barok postawił sobie za
zadanie szokowanie i zaskakiwanie odbiorcy swoją oryginalnością i
formą. Dlatego też twórcy tego okresu, tacy jak Daniel Naborowski
czy Jan Andrzej Morsztyn stwo-rzyli nowy styl poetycki przesycony
środkami stylistycznymi (porównania, przenośnie, epitety, gry słów,
mnożenie określeń na ten sam temat). Rozbudowane, kunsztowne środki
poetyckie często kon-trastowały z zawartością myślową utworu.
Morsztyn uważał, że poezja powinna przede wszystkim zadziwiać,
zachwycać niezwykłością metafor, szokujących paradoksów,
zaskakujących porównań. Podstawą poezji miał być koncept poetycki,
czyli oparcie utworu na zaskakującym, niezwykłym i za-dziwiającym
pomyśle. Dostrzec tu należy przede wszystkim wpływ znanego włoskiego
twórcy baro-kowego, G. Mariniego. Stworzył on nowy kierunek w
poezji, nazwany później od nazwiska swego twórcy marinizmem. Według
marinistów miała ona zaskakiwać niezwykłością formy i olśniewać
czy-telnika, jednocześnie go bawiąc. Była to głównie poezja
salonowa, błyskotliwa, o błahej, nierzadko frywolnej treści i
pięknej, misternej formie. Jan Andrzej Morsztyn jest czołowym
reprezentantem dworskiej poezji barokowej. Jego doro-bek poetycki
określa się mianem "błahej treści w wyszukanej formie". Źródłem
takiego miana jest fakt, iż Morsztyn jako marinista skupił swe
działania literackie na poszukiwaniu nowych, kunsztow-nych i
zaskakujących form wyrażania treści. Tematami jego utworów nie są
ani problemy egzysten-cjalne, ani prawdy filozoficzne. Bywają nimi
życie dworskie, miłość, flirty, "gra miłosna" - stąd inne określenie
J. A. Morsztyna - poeta miłości. Tomiki poezji Morsztyna noszą
tytuły "Kanikuła albo psia gwiazda" i "Lutnia". Morsztyn jest
mistrzem barokowej maniery, używa często kontrastu, paradoksu,
licznie także stosuje oksymorony. W utworze "Do trupa" paradoksy i
kontrasty mają dowieść czytelni-kowi, że trup znajduje się w o wiele
lepszej sytuacji niż człowiek żyjący, a nieszczęśliwie zakochany.
Natomiast w wierszu "Niestatek" spotykamy się z anaforą, czyli
wielokrotnym powtórzeniem tego samego początku wersu. Tu kolejne
linijki tekstu rozpoczynają się od słowa "prędzej", a następnie jest
wyliczany szereg paradoksów: "Prędzej kto wiatr w wór zamknie
(...) . Prędzej morze burzliwe groźbą uspokoi (...)"
Charakterystyczne, przewijające się w jego wierszach obrazy to:
bladość twarzy, łomot serca, skarga, żal. Pojawiają się również
paralelizmy składniowe, czyli kolejne zdania mają analogiczną,
równoległą budowę. Daniel Naborowski łączy w swej poezji
barokową formę wiersza (konceptyzm, kunsztowność, zaskakiwanie
odbiorcy) z istotną, poważną tematyką. Motywy, jakie przewijają się
w jego wierszach są na wskroś barokowe. Naborowski, tak jak inni
twórcy tego okresu, rozważali bowiem takie proble-my, jak
przemijalność, ulotność i kruchość życia, destrukcyjny i niszczący
wpływ czasu. Rozważa również kondycję człowieka, ułomność jego ciała
i trwałość duszy. Poeta także porusza tę tematykę, szukając
jednocześnie najlepszej formy, by wyrazić swe przemyślenia. Mówi o
konieczności pogo-dzenia się z wyrokami Boga, a nie o próżnym
lamentowaniu i rozpaczaniu. Poezja Naborowskiego jest przede
wszystkim refleksją filozoficzną. Uwiecznia ona rozterki człowieka,
który odczuwa swą prze-mijalność, szuka wartości stałych i trwałych,
analizuje relacje Bóg - człowiek, człowiek - czas, czło-wiek -
świat. Można określić ten typ poezji jako poezję metafizyczną i
intelektualną. Jednakże o cha-rakterystycznych własnościach stylu
barokowego przesądza nasycenie go ogromną ilością różnorakich nowych
elementów poetyckich. Stosował on najbardziej wyszukane porównania,
przenośnie, epitety, anafoty ("Do Anny"). Naborowski podczas pisania
wierszy używa również inwersji tak jak w wierszu "Cnota grunt
wszystkiego" "Tą kto żyje, ma dosyć, choć nie ma niczego"
Innym reprezentantem nurtu dworskiego był Wacław Potocki. Pisał
wiele, jego spuścizna lite-racka jest niezwykle obfita. W swoich
utworach poruszał sprawy ówczesnej Rzeczpospolitej. Kryty-kował
społeczeństwo za brak patriotyzmu, nietolerancję religijną i egoizm.
Duchowieństwu zarzucał zachłanność, zakłamanie. Ostrzegał
społeczeństwo przed upadkiem państwa. Wartość poezji Potockie-go
podnosi jego język, który jest szczególnie barwny, o niepowtarzalnej
obrazowości i sile wyrazu, zbliżonej w swej prostocie do mowy
ludowej. Jego utwory mają charakter podniosły, występują liczne
kontrasty, przenośnie, inwersje oraz wtrącenia równoważników. Jednym
słowem utwory jego są połą-czeniem barokowej, rozbudowanej formy z
poważną tematyką. Przedstawicielem literatury sarmackiej jest
Jan Chryzostom Pasek, który wybił się nad innych talentem i
popularnością. Uprawianym przez niego gatunkiem był pamiętnik, przez
który stał się wspaniałym gawędziarzem. Jego "Pamiętniki" tętnią
życiem, pojawiają się mocne dowcipy. Dzieło jest barwne, pełne
ruchu, gwaru, werwy i temperamentu. Wartki tok opowiadania świadczy
o dużym talencie pisarskim autora. Ludzie i zdarzenia, wyprawy
wojenne, uczty i kłótnie, których jest pełno są doskonale opisane.
Pasek opisywał wszystko z humorem, potocznym językiem, jakim zwykła
mówić w XVII wieku szlachta polska. Był to język rubaszny, gęsto
przetykany łaciną. W utworze nie brak też przenośni i kwiecistych
porównań. Pamiętniki Paska są skarbnicą wiedzy o codziennym życiu,
zwy-czajach ówczesnej szlachty. Były one również podręcznikiem
języka staropolskiego dla twórców ko-lejnych epok, Mickiewicza,
Sienkiewicz. Po przedstawieniu krótkich charakterystyk
twórczości czterech znaczących twórców polskiego baroku mogę
odpowiedzieć na zadane wcześniej pytanie. Odpowiadam, że nie zgadzam
się ze stwier-dzeniem, że literatura baroku to przerost formy nad
treścią. Jak wiadomo w baroku bardzo przywiązy-wano uwagę do formy,
co u niektórych twórców miało wpływ na błahą treść jak u Morsztyna.
Jednak byli twórcy, którzy oprócz wyszukanej formy zwracali również
uwagę na treść. Wacław Potocki i Jan Chryzostom Pasek opisywali
rzeczywistość pozostawiając innym pokoleniom w spadku
"dokumenta-cję" tamtych lat. Również Daniel Naborowski łączył w swej
poezji barokową formę wiersza z proble-matyką nurtującą barokowego
człowieka.







Autor: KaCha

Ocena : 4 








oceń
prace:
1 2 3 4 5 6


Home | Reklama | Info
| Mail


Prace | Pomoc | Książki | Artykuły | News | Katalog | Forum
| Rozrywka






Wszelkie prawa zastrzeżone / All
rights reserved  Sciaga.pl
2000