CZYNNIKI PRZYRODNICZE WPA
YWAJ
CE
NA ROZWÓJ TURYSTYKI
W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚL
SKIM
1
Spis treści
1. Położenie i ogólna charakterystyka regionu & & & & & & & & & & & & & & & & & .......... 3
2. Czynniki przyrodnicze & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & 4
3. Czynniki przyrodnicze wpływające na rozwój turystyki w subregionach
Dolnego Śląska & & & & & & & & & & ..& & & & & & & & & & & & ..& & & & & & & .. 4
3.1 Karkonosze i Góry Izerskie ...& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & 4
3.2 Pogórze Kaczawskie ..............& & & & & & & & & & & & & & ..& & & & & & & & ... 5
3.3 Masyw Ślęży & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ... 5
3.4 Wzgórza Trzebnickie i Dolina Baryczy ..& & & & & & & & & & & & & & & & ............ 6
3.5 Dolina Odry Wschód ...& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ........ 6
3.6 Sudety Wałbrzyskie .& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ........... 7
3.7 Ziemia Kłodzka & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ... 7
3.8 Bory Dolnośląskie & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & . .& 8
3.9 Nysa  Kwisa  Bóbr & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. 8
3.10 Dolina Odry Zachód & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. 9
4. Podsumowanie & & & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & .. 9
5. Bibliografia & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& 10
6. Spis ilustracji & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...& 10
2
1. POA
OŻENIE I OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA REGIONU
Województwo Dolnośląskie leży w południowo-zachodniej części Polski, granicząc
od zachodu z Niemcami, a od południa z Czechami. Na północy obszar graniczy
z Województwem Lubuskim i Wielkopolskim a na wschodzie  z Opolskim. Powierzchnia
Dolnego Śląska wynosi 19 947,8 km�, co stanowi 6,4% powierzchni całego kraju.
Pod względem administracyjnym województwo składa się z 30 powiatów oraz 169 gmin.
Klimat Dolnego Śląska jest zmienny i nieregularny, co wynika ze znacznego
zróżnicowania rzez
by terenu oraz ścierania się klimatów oceanicznego i kontynentalnego,
a na południu występowania klimatu górskiego. Średnia roczna temperatura województwa
to około 8,5�C.
Tereny województwa rozciągają się na obszarach kilku krain geograficznych, tj.: Niziny
Śląskiej, Niziny Śląsko-A
użyckiej, Przedgórza Sudeckiego i Sudetów, dzielące się na
subregiony turystyczne z cennymi walorami przyrodniczymi.
Ryc. 1 Subregiony Turystyczne Dolnego Śląska
y
ródło: Dolnośląska Organizacja Turystyczna
3
2. CZYNNIKI PRZYRODNICZE
Określenie warunków rozwoju turystyki w danym regionie wiąże się z atrakcyjnością
turystyczną, o której decydują trzy czynniki: stopień dostępności komunikacyjnej,
zagospodarowanie turystyczne i oczywiście ranga walorów turystycznych. Walory
przyrodnicze, klasyfikuje się pod względem powstania  bez udziału człowieka, obiekty
utworzone przez człowieka oraz powstałe w związku z działalnością człowieka. Do
czynników przyrodniczych powstałych bez jakiejkolwiek ingerencji człowieka zalicza się:
osobliwości flory i fauny, skałki i grupy skał, wąwozy, doliny i przełomy rzeczne, wodospady
i z
ródła, jaskinie i groty, głazy narzutowe i głazowiska. Walorami przyrodniczymi
utworzonymi przez człowieka są m.in. ogrody botaniczne i zoologiczne, muzea i zbiory
przyrodnicze, parki zabytkowe. Natomiast do czynników przyrodniczych powstałych w
związku z działalnością człowieka zalicza się m.in.: punkty widokowe, parki narodowe, parki
krajobrazowe, pomniki przyrody, rezerwaty przyrody, obszary NATURA 2000
3. CZYNNIKI PRZYRODNICZE WPA
YWAJ
CE NA ROZWÓJ TURYSTYKI W SUBREGIONACH
DOLNEGO ŚL
SKA
3.1. Karkonosze i Góry Izerskie
Karkonosze i Góry Izerskie położone są w zachodniej części województwa.
Atrakcyjność turystyczna tego regionu wynika głównie z obecności gór, których różnorodne,
powstałe w różnym czasie skały, budując niewielkie
jednostki tektoniczne tworzą mozaikową budowę
geologiczną. Dzięki występowaniu gór rozwinęły
się na tym obszarze formy turystyki aktywnej, którą
można z powodzeniem uprawiać np. w Szklarskiej
Porębie, Karpaczu, czy w Świeradowie Zdroju z
kolejką gondolową. W Jakuszycach znajduje się
1. Widok na Karkonosze
międzynarodowy ośrodek narciarstwa biegowego,
a latem uprawiane jest tu kolarstwo górskie. Coraz bardziej popularne w tym regionie stają się
szlaki piesze i rowerowe, m.in. Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza, Szlak Zamków
Piastowskich a także szlaki lokalne w Mińsku, Starej Kamiennej czy Piechowicach.
W regionie występuje wiele osobliwości przyrody ożywionej jak i nieożywionej, której
przykładami są Wodospady: Kamieńczyka w Szklarskiej Porębie i Szklarki w Piechowicach,
4
oraz rezerwat krokusów w Piechowicach. Dzięki występowaniu z
ródła mineralnego powstało
tu pierwsze w Polsce uzdrowisko  Cieplice. Cenne osobliwości flory i fauny regionu chroni
Karkonoski Park Narodowy. Do najważniejszych form rzez
by parku należą kotły
polodowcowe o wysokich, stromych zboczach skalnych  Wielki i Mały Staw oraz Śnieżne
Kotły. W związku z szeroką bazą walorów turystycznych regionu odbywa się tu wiele imprez
kulturalno-sportowych, np.: Bieg Piastów (Szklarska Poręba, Jakuszyce), Międzynarodowy
Wyścig Kolarski  Bałtyk Karkonosze Tour (Jelenia Góra), Mistrzostwa w Płukaniu Złota
(Karpacz). Ze względu na szeroką ofertę walorów przyrodniczo-kulturowych Karkonoszy i
Gór Izerskich bardzo dobrze rozwinęła się tu baza noclegowa i żywieniowa, skoncentrowane
głównie w miejscowościach stanowiących centra sportów zimowych.
3.2. Pogórze Kaczawskie
Pogórze Kaczawskie leży na północny wschód od Karkonoszy. Jest to jeden z najbardziej
atrakcyjnych rejonów Pogórza Zachodniosudeckiego. Do czynników przyrodniczych regionu
należą zalegające w tym regionie minerały
szlachetne i półszlachetne, m.in. korund czy
agat, oraz złoża złota. Tu właśnie występują
najstarsze skały Polski  łupki radzimowickie
oraz skały wapienne. Ciekawymi obiektami
są wydrążane w nich przez naturę jaskinie
i opuszczone już kamieniołomy. Na terenie
Gór występuje park krajobrazowy 2. Widok na Pogórze Kaczawskie
 Chełmy . Ze względu na zasoby przyrody doskonale nadaje się do uprawiania turystyki
pieszej i rowerowej, gdyż przeważają tu stoki o niewielkim nachyleniu, a drogi są mało
uczęszczane. Znanymi szlakami w rejonie są: Szlak Wygasłych Wulkanów oraz Szlak
Zamków Piastowskich. W miejscowościach Dziwiszów na A
ysej Górze rozwija się turystyka
sportów zimowych. Bogaty jest tu także kalendarz imprez kulturalnych i sportowych.
Organizowane są tu m.in. Międzynarodowe Mistrzostwa w Płukaniu Złota (Złotoryja),
Mistrzostwa Polski w Technikach Jaskiniowych  Złoty Karabinek (Wojcieszów),
Międzynarodowe Warsztaty Rękodzieła (Jawor).
3.3. Masyw Ślęży
Masyw Ślęży to zbudowana z granitu i gabra grupa wzniesień koło miasteczka Sobótka. Stanowi
najwyższe wzniesienie Przedgórza Sudeckiego. Występujące tu walory przyrodnicze stanowią
5
o dobrych warunkach wypoczynkowych regionu. Ślężański Park Krajobrazowy chroni naturalny
krajobraz wraz z urozmaiconą rzez
bą terenu,
zróżnicowaną budową geologiczną, osobliwościami
flory oraz fauny w rzadkimi płazami, ptakami
i ssakami. Na lesistość obszaru składają się głównie
świerki, drzewa liściaste (dęby i buki). Niezwykle
3. Widok na Masyw Ślęży
ważnym czynnikiem przyrodniczym regionu jest
Park Krajobrazowy Doliny Bystrzycy wraz z zbiornikiem Mietkowskim ustanowiony obszarem
NATURA 2000. Jest to największy akwen w województwie Dolnośląskim. Obiekt ten wpływa
na rozwój aktywności wędkarskiej, żeglarskiej oraz myśliwskiej. Ciekawymi imprezami kulturowymi
są Otwarte Mistrzostwa w Biegu na Ślężę, Sabat Czarownic oraz Półmaraton Ślężański.
3.4. Wzgórza Trzebnickie i Dolina Baryczy
Subregion Wzgórza Trzebnickie i Dolina Baryczy położony jest w północno-wschodniej części
województwa. Wzgórza Trzebnickie stanowią pozostałość zwałów piasku pchanego przez czoło
lodowca. Zapewnia to urozmaiconą rzez
bę terenu
i rozległe widoki. Okolice Trzebnicy są urodzajne w gleby,
przez co rozwinęło się tu sadownictwo i warzywnictwo.
Występujące tu z
ródła siarczane przyczyniły się także
do tego, że miasto stało się ośrodkiem uzdrowiskowym.
Rejon jest idealny dla rozwoju turystyki pieszej
4. Widok na Wzgórze Trzebnickie
i rowerowej. Dolina Baryczy natomiast to kraina lasów
i stawów rybnych tworzących krajobraz bardzo naturalnym. W okolicach Milicza znajduje się jeden z
największych w Europie rezerwatów ornitologicznych   Stawy Milickie . Oferują one połączenie
walorów przyrodniczych (ptasi raj) z tradycją rybacką. Zróżnicowana rzez
ba terenu, mokradła, czyste
środowisko przyrodnicze, bogata flora i fauna sprawiły, że utworzono tu Park Krajobrazowy Doliny
Baryczy oraz obszar NATURA 2000. Ciekawymi imprezami kulturowymi są m.in.; Dni Doliny
Baryczy  Święto Karpia Milickiego, Trzebnickie Święto Sadów, Międzynarodowy Bieg Sylwestrowy
w Trzebnicy.
3.5. Dolina Odry Wschód
Subregion Dolina Odry Wschód położona jest we wschodniej części województwa. Teren ten
można podzielić na dwa obszary przyrodnicze: dolinę Odry z dużą ilością wód powierzchniowych
oraz zwarte kompleksy lasów liściastych, sprzyjające rozwojowi turystyki rowerowej, konnej i pieszej.
Obszary te bogate są w dziką zwierzynę a czysta woda w rzece zapewnia dobre warunki wędkarskie.
Utworzone zostały tu liczne obszary chronione, m.in. rezerwaty przyrody:  Kanigóra ,  Grodzisko
6
Raczyńskie ,  Zwierzyniec czy  Leśna Woda . Ciekawostką jest że na terenie regionu, we wsi
Nadolice Wielkie znajduje się jedyny w Polsce i jeden z trzech w Europie Parków Pokoju.
3.6. Sudety Wałbrzyskie
Sudety Wałbrzyskie stanowią teren dla aktywnych form wypoczynku. Region jest bogaty w wody
mineralne, które stwarzają klimat uzdrowiskowy obszaru. Miejscowości Jedlina Zdrój oraz Szczawno
Zdrój to znane w skali europejskiej miejsca
uzdrowiskowe. Dominują tu wody bogate
w wodorowęglany, sód, wapń i magnez.
Do niedawna na terenie tych Gór istniały
kopalnie węgla, dziś w tym miejscu
znajduje się Park Wielokulturowy Stara
Kopalnia ukazujący górniczą tradycję
5. Widok na Sudety Wałbrzyskie
regionu. Ciekawym miejscem jest też
niedawno odwiedzony przeze mnie Kompleks Osówka  podziemne sztolnie i hale hitlerowskiej
fabryki zbrojeniowej. Na łąkach i w lasach Sudetów Wałbrzyskich spotkać można sarny, dziki
a czasem także stado muflonów. Niewielką część Gór Wałbrzyskich obejmuje Park Krajobrazowy
Sudetów Wałbrzyskich oraz Książański Park Krajobrazow, w których szczególnie licznie występują
bezkręgowce, mchy i porosty. Ciekawą imprezą kulturową regionu jest Ogólnopolski Bieg Szlakiem
Uzdrowiskowym w Jedlinie Zdrój. Przez Sudety Wałbrzyskie przebiegają liczne szlaki turystyczne,
m.in. Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza oraz Szlak Zamków Piastowskich.
3.7. Ziemia Kłodzka
6. Panorama Ziemi Kłodzkiej
Ziemia Kłodzka położona jest w południowej części Dolnego Śląska. Urozmaicona rzez
ba tego
terenu tworzy niezapomniane krajobrazy  panorama Szczelińca, Wzgórza Orlickie, skalne miasta,
labirynty  Błędne Skały, Skalne Grzyby, Szczeliniec. Unikatowe i cenne osobliwości natury
chronione są przez Park Narodowy Gór Stołowych oraz liczne rezerwaty- Wodospad  Wieliczki
w Międzygórzu. Występujący tu Park Narodowy obejmuje najwyższy człon Gór Stołowych, krajobraz
parku tworzą unikatowe w Polsce formy górskie o charakterystycznej budowie geologicznej
7
i morfologicznej. Znane na skalę międzynarodową są występujące tu wody mineralne. Ich z
ródła
wypływają z głębokich spękań, uskoków w starych skałach krystalicznych oraz młodszych osadowych
 na granicy gór Bystrzyckich i Stołowych. Posiadają one cenne właściwości lecznicze, dzięki czemu
powstały tu miejscowości uzdrowiskowe  Polanica Zdrój, Kudowa Zdrój. Region obszerny jest
w sieć szlaków turystycznych. Najbardziej znanym jest wspomniany przeze mnie już wcześniej
Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza. Optymalne nachylenie terenu oraz liczne ścieżki
sprzyjają rozwojowi turystyki rowerowej.
3.8. Bory Dolnośląskie
Bory Dolnośląskie stanowią najcenniejszy dla mnie subregion Dolnego Śląska. Region
obejmuje północno-zachodnią część województwa. Charakteryzuje się występowaniem
licznych, śródleśnych stawów, torfowisk, bagien i wydm śródlądowych. Niespotykane w skali
kraju jest nagromadzenie gatunków roślin atlantyckich, np. nawodnik sześciopręcikowy
czy rosiczka pośrednia. Obszar stanowi miejsce występowania wielu zwierząt, np. wydra,
popielica, żółw błotny, dudek a także danieli jeleni i dzików. W związku z występowaniem
tu tak różnorodnej flory i fauny, utworzono szereg form ochrony przyrody, np. Mużakowski
Park Krajobrazowy, przemkowski Park Krajobrazowy, Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy
Park Słowiański oraz Obszar Chronionego krajobrazu Dolina Czerwonej Wody. Bory
Dolnośląskie stanowią idealne miejsce do jazdy konnej. Utworzone szlaki z dala od przemysłu,
zabudowań i dróg dają idealną szansę na aktywny wypoczynek miłośnikom jazdy konnej. Na obszarze
ze względu na bogatą zwierzynę łowną  jelenie, daniele, dziki, sarny a także występowanie stawów
hodowlanych o starym rodowodzie istnieją dobre warunki myślistwa i wędkarstwa. Najciekawszą
imprezą kulturalną regionu są Mistrzostwa Europy w zbieraniu grzybów, podczas święta grzybów
w Węglińcu.
3.9. Nysa  Kwisa  Bóbr
Na północ od Karkonoszy występuje subregion Nysa  Kwisa  Bóbr. Walory
przyrodniczo-krajobrazowe tego obszaru wynikają
oczywiście z położenia nad trzema rzekami.
Stanowią one oś turystyczną regionu, których
górski charakter oddalą malownicze przełomy,
np. przełom Bobru przez rudawy Janowickie i Góry
Kaczawskie, czy cenny dla mnie samej przełom
malowniczej rzeki Kwisy na Pogórzy
7. Rzeka Kwisa w rejonie Świeradowa
Izerskim. Na rzekach powstało kilka zbiorników wodnych, np. Jezioro Leśniańskie
8
i Złotnickie w okolicach Leśnej. Warunki te sprzyjają tworzeniu wielu obszarów chronionych,
których przykładem jest Park Krajobrazowy Doliny Bobru, gdzie schronienie znajdują
rzadkie gatunki zwierząt i roślin. Region charakteryzuje się obecnością skał osadowych
i wulkanicznych. W miejscowości Płuczki Górne znajduje się tzw. Agatowe pole. Z związku
z występowaniem wielu kopalin część z nich zaczęto wydobywać. W latach 1175-1240
wydobyto ok. 50 ton złota. Powstały też kopalnie m.in. węgla brunatnego (Bogatynia)
i koalinowych (Bolesławiec). Region ze względu na występowanie trzech rzek stwarza
idealne warunki dla miłośników spływów kajakowych. Na obszarze tego subregionu
organizowane są liczne imprezy kulturowo-sportowe, m.in. Międzynarodowy Spływ
Kajakowy im. Andrzeja Strycharczyka na rzece Bóbr, Lwóweckie Lato Agatowe, Święto
ceramiki (Bolesławiec).
3.10. Dolina Odry Zachód
Krajobraz Doliny Odry Zachód charakteryzuje się urozmaiconą rzez
bą terenu z licznymi
wzgórzami, poprzecinanymi malowniczymi dolinkami. Główne walory przyrodnicze to bory, lasy
liściaste i mieszane, pomnikowe drzewa, liczne głazy narzutowe i oczywiście rzeka Odra, będąca
jedną z większych rzek Europy Środkowej. Znajdujące się tu zasoby rudy miedzi w Zagłębiu
Lubińskim zaliczane są do najbogatszych w Europie i zajmują jedno z czołowych miejsc w świecie.
Przez obszar ten przebiega kilka ciekawych szlaków turystycznych, m.in.  Mała pętla po Wzgórzach
Dalkowskich czy szlak rowerowy  Szlak Odry .
4. Podsumowanie
Niziny, góry i płynące przez nie malownicze rzeki tworzą bardzo urozmaiconą rzez
bę terenu
Dolnego Śląska. Dodając do wizerunku tych ziem największą w Polsce ilość leczniczych zdrojów,
słynących ze znakomitych wód i przeważającego ciepłego klimatu, otrzymamy wówczas prawdziwą
oazę dla łaknących wytchnienia turystów. W Sudetach utworzone zostały dwa parki narodowe, które
obejmują najciekawsze i najcenniejsze fragmenty tych gór: Karkonosze i Góry Stołowe. Znacznie
więcej jest parków krajobrazowych, rezerwatów i pomników przyrody, które rozsiane są po całym
województwie. Dolny Śląsk jest niewątpliwie jednym z najbardziej atrakcyjnych turystycznie
regionów Polski, oferujący turystom, jaki i mieszkańcom szerokie możliwości spędzania czasu
wolnego w obcowaniu naturą  od wycieczek pieszych przez uczestnictwo w różnorodnych imprezach
kulturalno-sportowych po zimowe szaleństwa na stokach górskich.
9
Bibliografia:
1.  Turystyka na Dolnym Śląsku  Stan i kierunki rozwoju. Redakcja naukowa Jerzy
Wyrzykowski, Wrocław 2004
2.  Geografia Turystyki Polski , T. Lijewski, B. Mikulowski, J. Wyrzykowski,
Warszawa 2002
3.  Wędrówki po dolinie rzeki Kwisy Przewodnik turystyczny, Lubań 2004
4.  Masyw Ślęży, Równina Świdnicka, Kotlina Dzierżoniowska , red. M. Staffa, Wrocław 2005
5.  Słownik geografii turystycznej Sudetów T. 3, Karkonosze, red. M. Staffa, Warszawa 1993
6.  Podstawy Rekreacji i Turystyki pod redakcją Sylwii Toczek-Werner, Wrocław 2005
7.  Ilustrowany Atlas Polski Reader s Digest, Warszawa 2005
8. Notatki własne
9. www.dolnyslask.org
10. www.dot.org.pl
Spis ilustracji:
�� Strona tytułowa  mapa Dolnego Śląska y
ródło: www.linux.heapmail.com.pl .& & & & .. 1
�� Praca:
Ryc. 1 Subregiony Turystyczne Dolnego Śląska
y
ródło: Dolnośląska Organizacja Turystyczna & & & & & & & & & & & & & & & ..& . 3
1.  Widok na Karkonosze , z
ródło: www.polskajestfajna.wp.pl & & & & & ...& & . 4
2.  Widok na Pogórze Kaczawskie , z
ródło: www.villagreta.pl & & & & & & & & 5
3.  Widok na Masyw Ślęży , z
ródło: www.glob-bielsko.com & & & & & & & ...& 6
4.  Widok na Wzgórze Trzebnickie , z
ródło: www.gama.com & & & & & & & & .. 6
5.  Widok na Sudety Wałbrzyskie , z
ródło: www.walbrzych.e-gory.info.pl & & & . 7
6.  Panorama Ziemi Kłodzkiej , z
ródło: www.wikipedia.org & & & & & & ...& & . 7
7.  Rzeka Kwisa w rejonie Świeradowa , z
ródło: www.villahanna.pl & & & ..& & . 8
10