Zarys sÄ…dowego
Przedawnienie
prawa procesowego
roszczeń
Unii Europejskiej
deliktowych
Przemysław Sobolewski
Michał Warciński
Zarys sÄ…dowego
Dozór Policji
prawa procesowego
jako środek
Unii Europejskiej
zapobiegawczy
Międzynarodowe postępowanie cywilne przed
sądami Państw Członkowskich
w polskim
i sÄ…dami polskimi jako sÄ…dami Unii Europejskiej
Postępowanie przed sądami Unii Europejskiej
 Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości,
procesie karnym
SÄ…dem Pierwszej Instancji i SÄ…dem
do spraw Służby Publicznej
Jacek Kosonoga
Kazimierz Piasecki
Warszawa 2009
Wydawca:
Grzegorz Jarecki
Redaktor prowadzÄ…cy:
Adam Choiński
Opracowanie redakcyjne:
JustLuk
Korekta:
Monika Matczak, Justyna Szumieł
Skład, łamanie:
JustLuk, Justyna Szumieł, A
ukasz Drzewiecki
© Copyright by Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2009
ISBN: 978-83-7601-305-3
ISSN: 1897-4392
Wydane przez:
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o.
Redakcja Książek
01-231 Warszawa, ul. PÅ‚ocka 5a
tel. [phone]
31-156 Kraków, ul. Zacisze 7
tel. [phone]
e-mail: [e-mail]
www.wolterskluwer.pl
Księgarnia internetowa: www.profinfo.pl
Spis treści
Spis treści
Wykaz skrótów.
...................................................................................................11
Wstęp.....................................................................................................................13
Część pierwsza
y
ródła prawa Unii Europejskiej stosowane w procesach
przed sÄ…dami krajowymi..................................................................................17
Rozdział 1
Cechy charakterystyczne z
ródeł prawa Unii Europejskiej
Nadrzędność prawa Unii Europejskiej..................................................... 19
Rozdział 2
System i klasyfikacja z
ródeł prawa Unii Europejskiej ze
szczególnym uwzględnieniem norm mogących stanowić
podstawę decyzji sądów krajowych................................................... 34
Rozdział 3
Traktaty i traktaty międzynarodowe .................................................. 38
Rozdział 4
RozporzÄ…dzenia i dyrektywy .............................................................. 43
Rozdział 5
Zalecenia i inne akty prawa miękkiego ............................................. 49
Rozdział 6
Zasady ogólne prawa Unii Europejskiej............................................ 52
Część druga
Wykładnia i stosowanie prawa Unii Europejskiej.....................................61
Rozdział 1
Doktrynalne metody wykładni norm prawnych UE ...................... 63
5
Spis treści
Rozdział 2
Wykładnia sądowo-jurysdykcyjna prawa UE  references 
preliminary rulings ................................................................................ 68
Rozdział 3
Wykładnia sądowo-jurysdykcyjna  case law w zakresie
prawa UE ................................................................................................ 73
Rozdział 4
Wykładnia prawa krajowego przez sądy krajowe w duchu
prawa UE ................................................................................................ 78
Część trzecia
Koncepcja i rozwój legislacji w przedmiocie
międzynarodowego procesu w zakresie transgranicznych
stosunków prawnych między Państwami Członkowskimi UE...............83
Rozdział 1
Autonomia sądów krajowych Państw Członkowskich UE
i autonomia proceduralna .................................................................... 85
Rozdział 2
Ogólne problemy kształtowania się odrębnego porządku
proceduralnego Unii Europejskiej w odniesieniu do sądów
Państw Członkowskich UE .................................................................. 93
Rozdział 3
Twórczy koncepcyjnie etap kształtowania się
międzynarodowego procesu cywilnego: konwencja
brukselska i lugańska ............................................................................ 96
Rozdział 4
Kolejne etapy kształtowania międzynarodowego
postępowania cywilnego w postaci aktów legislacyjnych
UE  rozporządzeń Unii Europejskiej.............................................. 105
Rozdział 5
Regulacje prawne UE w zakresie obrotu
międzynarodowego dotyczące doręczeń
i przeprowadzenia dowodów w sprawach
transgranicznych oraz pomocy prawnej (sÄ…dowej)
i organizacji Europejskiej Sieci SÄ…dowej .......................................... 119
6
Spis treści
Rozdział 6
Europejski nakaz zapłaty i europejski tytuł egzekucyjny ............ 153
Rozdział 7
Regulacje prawne Unii Europejskiej normujÄ…ce stosunek
do konwencji międzynarodowych łączących Państwa
Członkowskie Unii Europejskiej ....................................................... 162
Rozdział 8
Status prawny prawników innych Państw Członkowskich
mogących występować przed sądami krajowymi Państw
Członkowskich..................................................................................... 173
Rozdział 9
Projekt kodeksu sÄ…dowego Unii Europejskiej ................................ 190
Rozdział 10
Standardy proceduralne Rady Europy (Council of Europe) ........... 192
Część czwarta
Jurysdykcja międzynarodowa w świetle legislacji Unii Europejskiej.
195
Rozdział 1
Ogólna charakterystyka rozwiązań prawnych dotyczących
jurysdykcji międzynarodowej w prawie Unii Europejskiej......... 197
Rozdział 2
Jurysdykcja międzynarodowa w sprawach cywilnych
i handlowych........................................................................................ 200
Rozdział 3
Jurysdykcja międzynarodowa w niektórych
sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących
odpowiedzialności rodzicielskiej ...................................................... 207
Rozdział 4
Jurysdykcja międzynarodowa w sprawach upadłościowych...... 217
Rozdział 5
Jurysdykcja międzynarodowa w sprawach dotyczących
znaków towarowych i wzorów ......................................................... 223
7
Spis treści
Część piąta
Obrót prawny między sądami Państw Członkowskich
Unii Europejskiej w ramach przysługującej im jurysdykcji
międzynarodowej w zakresie doręczeń, postępowania
dowodowego oraz pomocy prawnej (sÄ…dowej).........................................225
Rozdział 1
Doręczenia w stosunkach prawnych między Państwami
Członkowskimi Unii Europejskiej .................................................... 227
Rozdział 2
Postępowanie dowodowe w trybie pomocy prawnej ................... 235
Rozdział 3
Pomoc prawna (sądowa) w stosunkach prawnych między
Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej................................ 243
Część szósta
Uznanie i wykonanie orzeczeń w transgranicznych stosunkach
między Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej
w sprawach cywilnych i handlowych, w sprawach
małżeńskich i dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej
oraz w sprawach upadłościowych oraz wykonanie orzeczeń
w ramach europejskiego tytułu egzekucyjnego.............................................247
Rozdział 1
Uznanie i wykonanie orzeczenia pochodzÄ…cego z innego
Państwa Członkowskiego Unii Europejskiej w sprawach
cywilnych i handlowych .................................................................... 249
Rozdział 2
Uznanie i wykonanie orzeczeń w sprawach małżeńskich
oraz dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej ...................... 254
Rozdział 3
Uznanie i wykonanie orzeczeń w transgranicznych
sprawach upadłościowych................................................................. 259
Rozdział 4
Europejski tytuł egzekucyjny ............................................................ 262
Część siódma
Postępowanie przed sądami Unii Europejskiej  Europejskim
8
Spis treści
Trybunałem Sprawiedliwości, Sądem Pierwszej Instancji
i Sądem do spraw Służby Publicznej.
..........................................................269
Rozdział 1
Europejski Trybunał Sprawiedliwości w systemie organów
wymiaru sprawiedliwości Unii Europejskiej i Sądów
Krajowych Państw Członkowskich .................................................. 271
Rozdział 2
Europejski Trybunał Sprawiedliwości
Sędziowie i adwokaci generalni. Administracja
Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości ..................................... 276
Rozdział 3
Podział jurysdykcji w zakresie skarg bezpośrednich
między Europejski Trybunał Sprawiedliwości
i Sąd Pierwszej Instancji. Wyłączna jurysdykcja
Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości na podstawie
skargi z art. 236 Traktatu ..................................................................... 287
Rozdział 4
Skarga o unieważnienie aktu na podstawie art. 230 Traktatu...... 292
Rozdział 5
Skarga na bezczynność instytucji ..................................................... 295
Rozdział 6
Sprawy i postępowania szczególne z zakresu prawa Unii
Europejskiej należące do kompetencji Europejskiego
Trybunału Sprawiedliwości ............................................................... 297
Rozdział 7
Rozstrzyganie przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości
spraw o ochronÄ™ praw podstawowych ........................................... 308
Rozdział 8
Postępowanie przed Europejskim Trybunałem
Sprawiedliwości w przedmiocie pytań prawnych sądów
krajowych. Zagadnienia proceduralne ............................................ 314
Rozdział 9
Przebieg postępowania przed sądem krajowym
w przedmiocie pytań prawnych oraz tok postępowania
przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości w kwestii
rozstrzygania przedstawionego pytania prawnego ...................... 325
9
Spis treści
Rozdział 10
Koncepcja, instytucje i zasadnicze reguły postępowania
przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości ......................... 337
Część ósma
Przepisy proceduralne mające zastosowanie w postępowaniu
przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości...................................353
Rozdział 1
Statut ETS. Regulamin Trybunału Sprawiedliwości
Wspólnot Europejskich ...................................................................... 355
Rozdział 2
Sąd Pierwszej Instancji. Jego organizacja. Sędziowie.
Administracja ....................................................................................... 430
Rozdział 3
Jurysdykcje i związane z nimi postępowania w zakresie
spraw należących do kompetencji Sądu Pierwszej Instancji ....... 449
Rozdział 4
Przepisy proceduralne majÄ…ce zastosowanie
w postępowaniu przed Sądem Pierwszej Instancji ....................... 455
Rozdział 5
Apelacje od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji wnoszone
do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości oraz
ponowne postępowanie przed Sądem Pierwszej Instancji
po uchyleniu jego orzeczenia ............................................................ 484
Rozdział 6
Sąd do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej ....................... 490
Część dziewiąta
Regulamin Sądu Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich.
..............503
Bibliografia........................................................................................................559
10
Wykaz skrótów
Wykaz skrótów
Akty prawne
k.p.c..  . ustawa.z.dnia.17.listopada.1964.r.. .Kodeks.po-
stępowania.cywilnego.(Dz..U..Nr.43,.poz..296.
z.póz
n..zm.)
p.u.n..  . ustawa.z.dnia.28.lutego.2003.r.. .Prawo.upad-
łościowe. i.naprawcze. (Dz..U..Nr.60,. poz..535.
z.póz
n..zm.)
TWE.  . Traktat. ustanawiający. Wspólnotę. Europejską.
z.dnia.25.marca.1957.r..(Dz..U..z.2004.r..Nr.90,.
poz..864/2.z.póz
n..zm.)
u.p.p.s.c..  . ustawa.z.dnia.17.grudnia.2004.r..o.prawie.pomocy.
w.postępowaniu.w.sprawach.cywilnych.prowa-
dzonym.w.państwach.członkowskich.Unii.Euro-
pejskiej.oraz.o.prawie.pomocy.w.celu.ugodowe-
go.załatwienia.sporu.przed.wszczęciem.takiego.
postępowania.(Dz..U..z.2005.r..Nr.10,.poz..67.
z.póz
n..zm.)
Inne
Dz..U..  . Dziennik.Ustaw
Dz..Urz..UE.  . Dziennik.Urzędowy.Unii.Europejskiej
EFTA.  . European Free Trade Association.(Europejskie.Sto-
warzyszenie.Wolnego.Handlu)
EOG.  . Europejski.Obszar.Gospodarczy.
EPS.  . Europejski.PrzeglÄ…d.SÄ…dowy
11
Wykaz skrótów
ETS.  . Europejski.Trybunał.Sprawiedliwości.
EWEA.  . Europejska.Wspólnota.Energii.Atomowej.ustano-
wiona.Traktatem.z.dnia.25.marca.1957.r..(Dz..U..
z.2004.r..Nr.90,.poz..864/3.z.póz
n..zm.)
EWWiS.  . Europejska.Wspólnota.Węgla.i.Stali.ustanowiona.
Traktatem.paryskim.z.dnia.18.kwietnia.1951.r.
KPP.  . Kwartalnik.Prawa.Prywatnego
NSA.  . Naczelny.SÄ…d.Administracyjny
OJ.  . Official Journal
SPI.  . SÄ…d.Pierwszej.Instancji
UE.  . Unia.Europejska
WSA.  . Wojewódzki.Sąd.Administracyjny
12
Wstęp
Wstęp
Wstęp/ Przedmowa
Na zarys sądowego międzynarodowego prawa procesowego Unii
Europejskiej (UE) składają się trzy bloki tematyczne: 1) międzynarodowe
postępowanie cywilne przed sądami Państw Członkowskich UE ze szcze-
gólnym uwzględnieniem postępowania przed sądami polskimi jako sąda-
mi UE, 2) postępowanie przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości
(ETS), Sądem Pierwszej Instancji (SPI) oraz przed Sądem do spraw Służby
Publicznej, 3) przedstawienie związków (powiązań) między organami są-
downictwa UE a sÄ…dami polskimi jako sÄ…dami UE.
Na tej problematyce koncentrujÄ… siÄ™ przede wszystkim zasadnicze
analizy i rozważania. Prawo procesowe jednak nie jest odizolowane od
z
ródeł innych dziedzin prawa Unii Europejskiej, całego porządku praw-
nego Unii Europejskiej. Normy bowiem procesowe funkcjonujÄ… w kon-
tekście całokształtu norm prawnych Unii Europejskiej. Z tego też wzglę-
du niezbędne jest poprzedzenie zagadnień ściśle proceduralnych analizą
poszczególnych z
ródeł prawa i ich określonego znaczenia w postępowa-
niach przed sądami krajowymi z uwzględnieniem swoistych problemów
wykładni prawa.
Sędzia krajowy, któremu przysługuje jurysdykcja międzynarodowa
na podstawie przepisów proceduralnych UE, musi najpierw wstępnie, po
kwalifikacji sprawy z zakresu całego corpus iuris uniae, dokonać wyboru
normy materialnoprawnej, która determinuje treść postępowania i pod-
stawę materialnoprawną wyroku, z czym wiąże się konieczność przedsta-
wienia w zarysie zasadniczych z
ródeł prawnych UE.
Poszczególne z
ródła prawne omawiane są w niezbędnym zakresie
głównie pod kątem widzenia ich normatywności jurydycznej i mocy wią-
żącej, tylko bowiem tego rodzaju przepisy, normy prawne mogą być bezpo-
13
Wstęp
średnio stosowane w ramach jurysdykcji międzynarodowej przysługującej
sądom polskim jako już sądom Unii Europejskiej. Inne przepisy niemające
elementu normatywnego we właściwym tego słowa znaczeniu mogą mieć
tylko znaczenia pomocnicze, towarzyszÄ…ce autentycznym normom praw-
nym Unii Europejskiej. Nie mogą one jednak być pominięte. Są one bowiem
nieodłącznym elementem systemu prawnego Unii Europejskiej.
Sądy polskie odpowiednio do okoliczności stosują oprócz polskiego
prawa materialnego prawo materialne (substantive law) Unii Europejskiej.
Z tego też względu prawnicy polscy w ogóle, a nie tylko sędziowie, powin-
ni mieć wiadomości o wszystkich z
ródłach prawa Unii Europejskiej, ich obo-
wiązywaniu, mocy normatywnej, stosowaniu prawa i jego skuteczności.
W dziedzinie z
ródeł prawa Unii Europejskiej prawnicy, zwłaszcza sę-
dziowie, spotykają się z takimi pojęciami i instytucjami prawnymi, które
nie majÄ… odpowiednika w prawie polskim. Dlatego wymagajÄ… one pew-
nego scharakteryzowania.
SÄ…dy polskie, rozstrzygajÄ…c w ramach przypadajÄ…cej im jurysdykcji
międzynarodowej sprawy, w swojej działalności w razie potrzeby mogą
sięgać do uregulowań prawnych, które nie są bezpośrednio objęte ich kom-
petencją merytoryczną. Z tego wynika konieczność przedstawienia w nie-
zbędnym zakresie pełnej panoramy z
ródeł prawa Unii Europejskiej.
Należy podkreślić, że jedynie niektóre przepisy prawne europejskie-
go porządku prawnego nadają się do bezpośredniego stosowania przez
sÄ…dy krajowe w formach sÄ…dowo-proceduralnych. Dlatego w ramach roz-
ważań o z
ródłach prawa należało położyć akcent na te akty prawne, któ-
rych normy mogą stanowić podstawę decyzji sądów krajowych.
Poza ogólną charakterystyką z
ródeł prawnych Unii Europejskiej istot-
ne znaczenie z punktu widzenia problemów proceduralnych ma przedsta-
wienie z
ródeł prawnych Unii Europejskiej dotyczących zagadnień ściśle
proceduralnych, z uwzględnieniem ewolucji legislacji w tym zakresie.
Na kolejny zespół zagadnień składają się szczegółowe problemy ju-
rysdykcji międzynarodowej w świetle aktów prawnych Unii Europejskiej.
Następny zespół zagadnień obejmuje doręczenia, postępowanie dowodowe
w innym Państwie Członkowskim i pomoc sądową. Oprócz tego przed-
stawione są zagadnienia dotyczące uznawania i wykonywania orzeczeń
wydanych przez sądy w innych Państwach Członkowskich oraz problemy
europejskiego tytułu wykonawczego.
Osobna część opracowania koncentruje się na systemie własnych ory-
ginalnych sądów Unii Europejskiej, a więc na Europejskim Trybunale Spra-
14
Wstęp
wiedliwości, Sądzie Pierwszej Instancji i Sądzie do spraw Służby Publicz-
nej oraz na postępowaniu przed tymi organami wymiaru sprawiedliwości.
W tym układzie najistotniejsze znaczenia mają relacje między sądami pol-
skimi jako sądami Unii Europejskiej a sądami własnymi Unii Europejskiej.
W tej strefie istotne znaczenia majÄ… powiÄ…zania merytoryczne, instytucjo-
nalne i proceduralne.
15
Wstęp
16
Wstęp
Część pierwsza.
y
ródła prawa Unii Europejskiej...
stosowane w procesach
przed sÄ…dami krajowymi
17
Część pierwsza. y
ródła prawa Unii Europejskiej...
18
Rozdział 1. Cechy charakterystyczne z
ródeł prawa Unii Europejskiej
Rozdział 1.
Cechy charakterystyczne z
ródeł
prawa Unii Europejskiej
Nadrzędność prawa Unii Europejskiej
Bezpośrednie obowiązywanie, bezpośrednie stosowanie i bezpośred-
nia skuteczność prawa Unii Europejskiej.
Prawo Unii Europejskiej charakteryzujÄ… dwie fundamentalne cechy:
nadrzędność (primacy, supremacy, precedence) oraz effet utile obejmujące trzy
pojęcia, a mianowicie obowiązywanie, bezpośrednie stosowanie i skutecz-
ność norm prawnych Unii Europejskiej.
Fundamentalną cechą Unii Europejskiej, która wysuwa się na plan pierw-
szy jest nadrzędność jej systemu prawnego1 w stosunku do krajowych porząd-
ków prawnych poszczególnych Państw Członkowskich. Tę cechę prawa Unii
Europejskiej określa się jako supreme over conflicting norms of national law.
Na prawo obowiÄ…zujÄ…ce w Unii Europejskiej w najszerszym znacze-
niu składają się: prawo własne Unii Europejskiej (ius proprium) oraz utrzy-
mywane w mocy w określonym zakresie porządki prawne poszczególnych
Państw Członkowskich, dość zróżnicowane z punktu widzenia kompara-
tystycznego. W tym właśnie zestawieniu na tle konfrontacji funkcjonuje
doktryna nadrzędności prawa Unii Europejskiej z wszystkimi konsekwen-
cjami. Cechą jednak charakterystyczną doktryny nadrzędności jest to, że
żaden z organów UE nie jest umocowany do formalnej derogacji jakiejkol-
wiek normy prawa krajowego. Prawo UE funkcjonuje  jako nadrzędne 
na zasadzie pierwszeństwa, prymatu nad prawem krajowym. Tego rodzaju
stan prawny stanowi podstawę do wyeliminowana kolizji między prawem
1
Przegląd poglądów autorów polskich w tej materii zawiera artykuł D. Mięsika, Zasada pierw-
szeństwa prawa wspólnotowego przed prawem krajowym, EPS 2005, nr 1, s. 58 i n.
19
Część pierwsza. y
ródła prawa Unii Europejskiej...
Unii Europejskiej a prawem krajowym Państwa Członkowskiego na rzecz
prawa Unii Europejskiej. Adekwatnym instrumentem prawnym jest właś-
nie doktryna nadrzędności prawa Unii Europejskiej2.
Unia Europejska i stanowiÄ…ce jej podstawy prawne Traktaty oraz akty
legislacyjne, i całe aquis communautaire stanowią nowe jakościowo aksolo-
gicznie i pod względem ideologii prawnej zjawisko prawne.
Prawo Unii Europejskiej, tworzone od samych początków istnienia
prawa wspólnotowego (Community Law Order) charakteryzuje się odrębną
ideologiÄ… prawnÄ… i wieloma autonomicznymi kategoriami prawnymi. Poza
bowiem sferą ekonomiczną, rynkową, największe znaczenia ma sfera ju-
rydyfikacji, tworzenia nowego porzÄ…dku prawnego we wszystkich jego
sektorach oraz sfera judycjalizacji, tworzenia nowego systemu wymiaru
sprawiedliwości.
Doktryna nadrzędności została stworzona z tego względu, że  prawo
Wspólnot i prawa krajowej nie są wspólnym jednorodnym prawem, lecz
odrębnymi systemami prawa, z tym zastrzeżeniem, że prawo Unii Euro-
pejskiej wiąże Unię Europejską jako ius proprium i państwa członkowskie 3.
Doktryna nadrzędności wiąże się niewątpliwie z unifikacją, dążeniem do
stworzenia prawa jednolitego Unii Europejskiej we wszystkich Państwach
Członkowskich.
Unifikacja polegająca na ustanowieniu wspólnego prawa (common,
uniform EC) zastępuje normy krajowe tak, aby stosunki prawne podpo-
rządkować tym samym regułom prawnym. W tym znaczeniu legislacja
UE zasadniczo polega na stworzeniu zintegrowanego porzÄ…dku prawne-
go. Zasada nadrzędności jest również gwarancją kształtowania się nowe-
go porządku prawnego, który jest tworzony kosztem krajowych systemów
prawnych Państw Członkowskich. Nie ma w rzeczywistości podstaw do
sporu o zasadę nadrzędności i obszary jej występowania4.
Ogólnie można stwierdzić, że obowiązywanie, moc prawna normy
prawa UE są ex thesi, z założenia przesądzone na rzecz normy UE. W wy-
padku, gdyby nie została skonstruowana doktryna nadrzędności, z natu-
ry rzeczy powstałby dualistyczny porządek prawny w Unii Europejskiej:
sądy miałyby do wyboru albo stosować prawo UE, albo swoje własne kra-
jowe prawo, przy jednoczesnym braku właściwych norm kolizyjnych, albo
2
W języku angielskim nadrzędność określa się jako supremacy, primacy, precedence.
3
Zob. wyrok ETS z dnia 15 lipca 1964 r. w sprawie 6/64, Costa v. ENEL, ECR 1964, s. 585.
4
Zob. jednak A. Sołtys, Spór o zasadę supremacji (w:) Studia z prawa Unii Europejskiej w piątą rocz-
nicę utworzenia Katedry Prawa Europejskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000, s. 3.
20
Rozdział 1. Cechy charakterystyczne z
ródeł prawa Unii Europejskiej
stosować zasadę bliższego powiązania stanu faktycznego sprawy z pra-
wem UE lub z prawem krajowym. W rezultacie prawo UE w sferze pro-
ceduralnej i materialnej działa niezależnie od tradycyjnych, klasycznych
norm kolizyjnych, jest z istoty rzeczy zawsze prawem właściwym (proper
law, la loi applicable).
Nie wchodzi też w ogóle w grę problem oceny, czy norma UE jest bet-
ter rule, czyli lepszym prawem. W konsekwencji nawet norma UE mniej
korzystna dla podmiotów prawnych ma pierwszeństwo przed  lepszym
prawem krajowym. Nawet w wypadku podobieństwa normy UE i normy
prawa krajowego formalnie stosuje się normę UE. Żadna norma prawa kra-
jowego nie może wymuszać swojego pierwszeństwa5.
Z punktu widzenia realności doktryny istotne znaczenie ma kwestia
środków prawnych (instrumentów) służących jej przestrzeganiu. Przede
wszystkim sądy krajowej jako sądy Unii Europejskiej powinny stać na stra-
ży doktryny nadrzędności.
WÅ‚asne sÄ…dy Unii Europejskiej nie majÄ… w czystej, przejrzystej, zasad-
niczej formie bezpośredniej kontroli nad przestrzeganiem doktryny nad-
rzędności prawa UE przez sądy w postępowaniach przed sądami Państw
Członkowskich. Niemniej jednak w konkretnych wypadkach mogą trafić
do ETS sprawy odpowiedzialności Państwa Członkowskiego za narusze-
nia prawa Unii Europejskiej związane między innymi z implementacją
dyrektyw Unii Europejskiej.
W związku z zasadą nadrzędności w ramach sądowego stosowania
prawa praktyczny problem powstaje dopiero wówczas, gdy sędzia sprawę
poddaną jego jurysdykcji międzynarodowej zakwalifikuje jako sprawę,
która będzie rozstrzygana na podstawie prawa UE.
W ramach rozważań dotyczących nadrzędności prawa Unii Europej-
skiej powinien być uwzględniony problem rodzaju norm prawnych UE.
Trybunał Sprawiedliwości w sprawie R v. SAUR zaznaczył, że prawo wspól-
notowe (Unii Europejskiej) będzie miało zastosowanie wówczas, gdy wy-
stępuje powiązanie z jakąkolwiek sytuacją przewidzianą przez prawo Unii
Europejskiej. Stanowisko to znalazło wyraz w wyroku ETS z dnia 19 mar-
ca 1992 r. w sprawie C-60/91, Criminal proceeding v. J.A.B. Morais, ECR 1992,
5
Nie ma żadnego jurydycznego uzasadnienia odmienne stanowisko M. Mataczyńskiego
wyrażone w opracowaniu Kto jest ostatecznym arbitrem konstytucjonalności w Europie? Problem kon-
fliktu kompetencji między Trybunałem Sprawiedliwości a krajowymi sądami konstytucyjnymi (na podstawie
orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Wspólnoty Europejskiej i niemieckiego Sądu Konstytucyjnego) (w:)
Wymiar Sprawiedliwości w Unii Europejskiej, pod red. C. Mika, Toruń 2001, s. 77 i n.
21