EiS 2001-12
TECHNOLOGIA
Studyjne techniki mikrofonowe (2)
Mitch Gallagher
Kontynuujemy cykl oparty na publikacji "Microphone Techniques For Music - Studio Recording",
wydanej przez firmę Shure Brothers Incorporated. W ubiegłym miesiącu pisaliśmy o technikach
mikrofonowych stosowanych przy rejestracji chórów i instrumentów strunowych. W tym miesiącu
zajmiemy się instrumentami elektrycznymi współpracującymi ze wzmacniaczami oraz
instrumentami perkusyjnymi.
W przypadku instrumentów elektrycznych nagłaśnianych za pomocą wzmacniacza i zestawu
głośnikowego ten ostatni element należy traktować jako właściwy "instrument" wymagający
omikrofonowania.
Gitara elektryczna
Zawsze kiedy przyjdzie ci nagrywać gitarę elektryczną lub bas, musisz wziąć pod uwagę
specyficzne właściwości głośników zainstalowanych w ich systemach nagłośnieniowych. Każdy z
nich charakteryzuje się różną emisją poszczególnych zakresów częstotliwości pod różnymi kątami
i w różnej odległości. Ustawienie mikrofonu w osi głośnika spowoduje najczęściej uzyskanie
stanowczego, mocno osadzonego brzmienia, podczas gdy umieszczenie mikrofonu pod pewnym
kątem lub w oddaleniu od osi sprawi, że brzmienie będzie bardziej łagodne. Jeszcze więcej
możliwości występuje w przypadku zestawów wielogłośnikowych, a szczególnie w sytuacjach,
gdy zestaw wyposażony jest w oddzielne przetworniki dla różnych zakresów pasma akustycznego
(np. głośnik niskotonowy i wysokotonowy driver).
Podobnie jak w przypadku instrumentów akustycznych, najbardziej zrównoważone brzmienie
uzyskujemy w pewnym oddaleniu od z
ródła dz
więku - w tym wypadku zestawu głośnikowego.
Nieco inaczej postępuje się przy pracy na żywo, gdzie realizatorzy stosują mikrofony kierunkowe,
stawiając je możliwie jak najbliżej z
ródła dz
więku (głośnika). Tą metodą starają się uzyskać jak
największy odstęp sygnału od potencjalnych sprzężeń oraz zapewnić sobie możliwie najlepszą
izolację poszczególnych z
ródeł dz
więku. W warunkach studyjnych, gdzie bez kłopotów można
zadbać o właściwą separację akustyczną poszczególnych instrumentów, zastosowanie techniki
zbierania sygnału z większej odległości pozwala na uzyskanie bardziej reprezentacyjnego
brzmienia.
Równie często mamy do czynienia ze stosowaniem obu technik jednocześnie. Miksując sygnały z
obu mikrofonów można ustawić pożądane proporcje między "prezencją" właściwą dla bliskiego
omikrofonowania, a "przestrzenią" charakterystyczną dla sygnału zbieranego przez dalej ustawiony
mikrofon.
Duże znaczenie dla uzyskanego efektu brzmieniowego ma także pozycja samego zestawu
głośnikowego. Poprzez postawienie go na miękkim podłożu (np. dywanie lub materiałowej
wykładzinie) można zredukować poziom jasno brzmiących dz
więków. Podniesienie zestawu nad
podłoże (ustawienie na stołku lub statywie) pozwoli zmniejszyć poziom niskich częstotliwości. Do
zestawów głośnikowych z otwartym tyłem można przystawić mikrofon zarówno z przodu, jak i z
tyłu. Sporą rolę odgrywa także odległość zestawu od ścian pomieszczenia lub innych znajdujących
się w nim obiektów. Z tego względu warto spędzić nieco czasu przemieszczając się ze
wzmacniaczem i mikrofonami po całym pomieszczeniu. Tą metodą można uzyskać znacznie
ciekawsze wyniki, niż póz
niej kręcąc korekcją czy stosując efekty.
Gitara elektryczna ma
charakterystykę brzmieniową podobną do ludzkiego głosu. Dlatego w jej przypadku najlepszym
wyborem będą mikrofony o charakterystyce przeznaczonej do nagłaśniania i zapisu wokalu.
Gitara basowa
W przypadku jednogłośnikowej kolumny współpracującej z gitarą basową nie ma jednoznacznych
metod ustawienia mikrofonu - należy trochę poeksperymentować dla uzyskania poszukiwanego
brzmienia. W każdym razie obowiązują tu podobne zasady jak w przypadku kolumn gitarowych -
mikrofon ustawiony bliżej środka daje niskie, okrągłe brzmienie, a przesuwanie go na zewnątrz
membrany sprawia, że dz
więk staje się bardziej matowy. Gdy basowy zestaw głośnikowy
wyposażony jest w kilka przetworników tego samego typu, najwygodniej jest ustawić mikrofon
tylko w pobliżu jednego z nich. Ustawienie mikrofonu między głośnikami może dać w efekcie
zjawisko znoszenia się fazy dla określonych częstotliwości. W pewnych sytuacjach będzie to
pożądany efekt, dlatego warto go wypróbować we własnym zakresie. Jeśli mamy do czynienia z
kolumną stereo lub zestawem wyposażonym w oddzielne przetworniki służące do odtwarzania
niskich i wysokich częstotliwości, należy skorzystać z techniki wielomikrofonowej.
W przypadku omikrofonowania wzmacniaczy do instrumentów klawiszowych postępujemy
podobnie jak przy wzmacniaczach gitarowych. Warto podciąć niskie tony dla poprawy
klarowności dz
więku i stłumić nieco najwyższe częstotliwości gdy chcemy zredukować zbyt duży
atak lub szum wzmacniacza.
Instrumenty perkusyjne
Zestaw perkusyjny jest jednym z najtrudniejszych do omikrofonowania z
ródeł dz
więku. Aby
osiągnąć możliwie najlepsze efekty należy zapoznać się z podstawowymi i najczęściej
stosowanymi technikami oraz ograniczeniami technologicznymi. Ponieważ poszczególne elementy
zestawu perkusyjnego wytwarzają różne spektrum brzmienia, należy je rozważać jako oddzielne
instrumenty albo jako niewielkie grupy instrumentów: duży bęben (stopa), werbel, tomy, talerze i
pozostałe instrumenty perkusyjne (bongosy, dzwonki, itp.). Do omikrofonowania zestawu
perkusyjnego należy stosować całą gamę różnego typu mikrofonów, o charakterystykach
pozwalających na jak najlepsze zebranie sygnału wytwarzanego przez poszczególne jego elementy.
Instrumenty perkusyjne są w stanie produkować sygnał o bardzo wysokim poziomie ciśnienia
(SPL). Z tego względu najważniejszym wymaganiem, jakie stawiamy mikrofonom do perkusji, jest
zdolność przenoszenia dużych ciśnień bez powodowania zniekształceń sygnału. Pod tym
względem mikrofony dynamiczne sprawdzają się znacznie lepiej niż mikrofony pojemnościowe.
Przed zastosowaniem mikrofonu pojemnościowego należy w danych technicznych sprawdzić jego
maksymalny poziom dopuszczalnego SPL. Dla mikrofonu przeznaczonego do bliskiego
omikrofonowania zaleca się, by wynosił on co najmniej 130dB.
Ponieważ - jak wspomniano wyżej - musimy brać pod uwagę poszczególne elementy zestawu jako
oddzielne instrumenty, do każdego z nich należy stosować oddzielny mikrofon. Z uwagi na bliskie
odległości między poszczególnymi instrumentami mogą wystąpić silne przenikania sygnału z
sąsiedniego z
ródła dz
więku. Dlatego należy korzystać z mikrofonów o dobrym tłumieniu
dz
więków docierających z boku i umieszczonych tak, by zbierały jak najszersze spektrum
brzmienia instrumentu z jednoczesną minimalizacją problemów fazowych.
Tu pojawia się kolejny problem. W przypadku mikrofonów o charakterystyce kierunkowej
występuje tzw. efekt zbliżeniowy, objawiający się nienaturalnym eksponowaniem niskich
częstotliwości przy zbliżeniu mikrofonu do z
ródła dz
więku. Aby zredukować to zjawisko należy
stosować filtry dolnozaporowe zarówno w mikrofonach, jak i w mikserze lub przedwzmacniaczu, z
którym mikrofon współpracuje. Czasami też można wykorzystać efekt zbliżeniowy do uzyskania
odpowiedniego podniesienia poziomu niskich tonów danego instrumentu (to o wiele prostsze i
skuteczniejsze niż użycie korekcji elektronicznej). Poprzez bliskie przystawienie mikrofonu do
z
ródła dz
więku można też skutecznie zredukować przenikanie niskich częstotliwości z sąsiednich
instrumentów.
W warunkach studyjnych perkusja nagrywana jest zwykle w oddzielnym, odizolowanym
akustycznie pomieszczeniu, co zapobiega przenikaniu do mikrofonów sygnałów z innych
instrumentów. W studiach profesjonalnych wysokiej klasy zestaw perkusyjny ustawiany jest
dodatkowo na specjalnym, izolowanym akustycznie podeście, by w ten sposób zredukować emisję
drgań niskiej częstotliwości przez podłogę.