Zakres rozszerzony
Modele odpowiedzi do przyk"adowego arkusza
egzaminacyjnego z historii
Arkusz II
Zasady przyznawania Punkty
Zad. Oczekiwane odpowiedzi
punktów za zadanie
34. PrzyczynÄ… opuszczenia Czech by"y obawy 1 pkt za podanie nazwy kraju 2
Úydów przed przeĘladowaniami z powo- i 1 pkt za podanie przyczyny
du I wyprawy krzyÅ»owej. ucieczki Úydów.
35. Masy niewykszta"conej ludnoĘci by"y Po 1 pkt za prawid"owe scha- 3
wrogo nastawione wobec Úydów i doko- rakteryzowanie poszczegól-
nywa"y na nich mordów, warstwy wy- nych grup.
kszta"cone (duchowieł
stwo), mimo Że
by"o niech´tne Úydom, nie aprobowa"o
jednak rozlewu krwi. W"adca pał
stwa
stanÄ…" w obronie Úydów.
36. Dokument wystawi" Boles"aw PoboŻny. 1 pkt za podanie przydomku 2
W jego ksi´stwie po wydaniu przywileju w"adcy i 1 pkt za okreĘlenie
Úydzi znaleÄ™li si´ pod opiekÄ… w"adcy. Po- statusu prawnego Úydów
siadali w"asne sÄ…downictwo w sprawach w Wielkopolsce.
dotyczÄ…cych Úydów oraz równopraw-
noĘç w sÄ…dach paÅ‚
stwowych w spra-
wach z Polakami. Mieli teÅ» swobod´
przemieszczania si´ i handlu.
37. Zatruwanie studni, nieuczciwe metody 1 pkt za podanie trzech przy- 1
zdobywania majątków, pycha i wynosze- czyn.
nie si´ ponad ludnoĘç innych wyznaÅ‚
, ry-
tualne morderstwa chrzeĘcijał
skich dzie-
ci, niesprecyzowane przez kronikarza
niegodziwoĘci.
38. Np. w czasie zajĘç antyÅ»ydowskich do- 1 pkt za opisanie losu ludno- 2
chodzi"o do pobiç, mordów (topienie, pa- Ęci Å»ydowskiej w czasie tu-
lenie i mordowanie Úydów przy uÅ»yciu multów i 1 pkt za podanie
broni), podpaleł
nieruchomoĘci Żydow- trzech realnych przyczyn wy-
skich i rabunku majÄ…tku. Prawdziwymi buchu zajĘç antyÅ»ydowskich.
powodami wybuchu tumultów mog"y
byç: zawiĘç uboÅ»szych warstw spo"e-
czeł
stwa wobec Úydów, którym lepiej
wiod"o si´ materialnie, ch´ç zagarni´cia
Żydowskich majątków, dąŻenie kupców
nieŻydowskich do wyeliminowania kon-
kurencji Úydów w handlu, niech´ç ludno-
Ęci wobec lichwy, którÄ… trudnili si´ Úydzi
(postrzeganie lichwy jako narz´dzia wy-
korzystywania ludzi ubogich lub majÄ…-
cych przejĘciowe k"opoty finansowe),
nietolerancja i l´k niewykszta"conych
warstw spo"eczeł
stwa wobec odróŻnia-
jÄ…cych si´ strojem i zwyczajami Úydów,
mechanizm poszukiwania winnych kl´sk
Żywio"owych (epidemie) raczej wĘród
 obcych niŻ wĘród  swoich (poszukiwa-
nie koz"ów ofiarnych).
39. W"adcy wielu krajów europejskich, ulega- 1 pkt za podanie przyczyn i kie- 2
jÄ…c naciskom spo"ecznym, a czasem runków migracji Úydów i 1 pkt
w zgodzie z w"asnymi przekonaniami, za podanie przyczyn osadnic-
og"aszali edykty nakazujÄ…ce Úydom przy- twa Å»ydowskiego w Polsce.
www. operon. pl
1
 % HI STORI A  ZAKRES ROZSZERZONY
j´cie chrzeĘcijaÅ‚
stwa lub opuszczenie
kraju. Wi´kszoĘç Úydów decydowa"a si´
na emigracj´. G"ównymi kierunkami mi-
gracji Úydów by" wschód Europy oraz
Afryka, obszary imperium osmał
skiego
i Persja. PowtarzajÄ…ce si´ w kolejnych
krajach przeĘladowania tego typu dopro-
wadzi"y do nasilonego osadnictwa Ży-
dowskiego w Polsce, która by"a krajem
tolerancyjnym wobec róŻnowierców. Po-
nadto w Polsce Úydzi znajdowali si´
pod opieką w"adców, nadających im przy-
wileje ekonomiczne.
40. G"ównymi argumentami mieszczan lwow- 1 pkt za opisanie argumen- 3
skich przeciwko dopuszczeniu Úydów tów mieszczan, 1 pkt za sfor-
przedmiejskich do praw handlowych by" mu"owanie oceny i 1 pkt
przewidywany przez nich upadek handlu za uzasadnienie oceny.
i kupiectwa nieŻydowskiego. Ponadto
zdaniem kupców Úydzi w porównaniu
z innymi grupami ludnoĘci zbyt ma"o "oŻą
na utrzymanie infrastruktury i obronno-
Ęci, a mają zbyt wielkie przywileje i ulgi
podatkowe, co prowadzi do uboŻenia in-
nych grup ludnoĘci, a bogacenia si´ ich
kosztem Úydów, którzy jakoby juÅ» wcze-
Ęniej ostentacyjnie obnosili si´ ze swoim
bogactwem. Ocena zasadnoĘci argumen-
tacji wed"ug zapatrywał
ucznia z ko-
niecznoĘcią uzasadnienia swojego zdania.
Np. argumenty mieszczan wydajÄ… si´ byç
trafne, o ile oczywiĘcie Úydzi lwowscy
istotnie zwolnieni byli z op"at na rzecz
miasta i faktycznie obnosili si´ ze swojÄ…
maj´tnoĘciÄ…. Wydaje si´, Å»e nie jest spra-
wiedliwe, by jedne grupy spo"eczne
w równej mierze z innymi korzystające
z infrastruktury i bezpieczeł
stwa miej-
skiego p"aci"y mniej niÅ» inne. Obnoszenie
si´ zaĘ ze swoim bogactwem, choç nie
powinno byç zabronione, to jednak nie
wydaje si´ stosowne.
41. Autonomia Żydowska w Rzeczpospolitej 1 pkt za wyjaĘnienie znacze- 1
przedrozbiorowej polega"a na tym, Å»e Úy- nia autonomii Å»ydowskiej.
dzi mieli wielostopniowo zorganizowanÄ…
struktur´ organów samorzÄ…dowych, któ-
rych cz"onkowie byli wybierani przez sa-
mych Úydów, bez ingerencji w"adz paÅ‚
-
stwa.
42. W Å»yciu rodzinnym Úydów w XIX w. wy- 1 pkt za okreĘlenie zmian 2
st´powa"y konflikty ĘwiatopoglÄ…dowe w Å»yciu rodzinnym i 1 pkt
mi´dzy m"odszym pokoleniem a starszy- za podanie przyczyn tego sta-
mi oraz ozi´bienie stosunków rodzin- nu.
nych. Przyczynami tych zjawisk by"a
szybka modernizacja (rozwój przemys"u,
zmiana tradycyjnego systemu pracy)
i otwieranie si´ cz´Ä˜ci m"odszego pokole-
nia Úydów na nowinki obyczajowe.
43. Chasydzi są wyznawcami nurtu religijne- 1 pkt za podanie treĘci wy- 2
go w judaizmie, który rozpowszechni" si´ róŻnionych i 1 pkt za uzupe"-
w XVIII w. w Europie Ârodkowo-Wschod- nienie.
niej. Za twórc´ chasydyzmu uwaÅ»any jest
Baal Szem Towa (Beszt) z Podola. Chasy-
dyzm róŻni od ortodoksyjnego judaizmu
rabinicznego przywiązywaniem duŻej
V
V
www. operon. pl
2
ARKUSZ I I  MODELE ODPOWI EDZI %
V
V
Zasady przyznawania Punkty
Zad. Oczekiwane odpowiedzi
punktów za zadanie
wagi do kaba"y oraz dopuszczeniem
moŻliwoĘci dokonywania cudów przez
szczególnie poboŻnych Żydów. Chasydzi
k"adą nacisk na bezpoĘrednie mistyczne
obcowanie z Bogiem, g"oszą, Że wiara
musi p"ynÄ…ç z serca i opieraç si´ na uczu-
ciu; chasydyzm dopuszcza róŻne, nie-
sformalizowane sposoby wielbienia Boga
(np. tał
cem i Ępiewem). Chasydzi są nie-
ch´tni ascetyzmowi i drobiazgowemu
rytualizowaniu Życia codziennego, na-
uczyciele i przewodnicy duchowi cha-
sydzcy noszą miano cadyków.
44. Asymilacja Úydów oznacza"a przyswoje- 1 pkt za zdefiniowanie asymi- 2
nie sobie przez cz´Ä˜ç Úydów kultury pol- lacji i 1 pkt za okreĘlenie sto-
skiej. Autor ma niech´tny stosunek sunku autora tesktu do asy-
do asymilacji Úydów. milacji.
45. Krytykowana ideologia to syjonizm, a jej 1 pkt za podanie nazwy ide- 1
twórcą by" Teodor Herzl. ologii oraz imienia i nazwiska
jej twórcy.
46. Fotografi´ zrobiono w latach trzydzie- 1 pkt za poprawne podanie 2
stych XX w. Âwiadczy o tym fakt, Å»e cz"o- dziesi´ciolecia i 1 pkt za uza-
nek SA stojÄ…cy przed witrynÄ… najprawdo- sadnienie.
podobniej pilnuje, aby nikt nie zdjÄ…"
wywieszonej tablicy. W latach dwudzie-
stych naziĘci niemieccy nie mogli sobie
pozwoliç na tego typu otwarte ataki an-
tyŻydowskie, zaĘ w latach czterdziestych
represje antyŻydowskie, by"y zdecydo-
wanie bardziej dotkliwe niÅ» wywieszanie
tablic czy malowanie gwiazd Dawida
na szybach.
47. Shoah (naleÅ»y uznaç takÅ»e holocaust 1 pkt za podanie terminu 2
oraz Endlösung); krajami o najwyÅ»szych okreĘlajÄ…cego eksterminacj´
stratach ludnoĘci pochodzenia Å»ydow- Úydów w czasie II wojny Ęwia-
skiego by"y Polska i ZSRR. towej i 1 pkt za podanie nazw
dwóch krajów.
48. Wi´kszoĘç obozów zag"ady hitlerowcy 1 pkt za podanie przyczyn. 1
rozlokowali w Polsce ze wzgl´du na to,
Że w okresie przedwojennym to w"aĘnie
w Polsce zamieszkiwa"a najwi´ksza spo-
"ecznoĘç Å»ydowska, oraz z powodu do-
godnego, centralnego po"oŻenia geo-
graficznego Polski w Europie. Oba
czynniki minimalizowa"y koszty i proble-
my z transportowaniem Úydów do obo-
zów zag"ady.
49. Od utworzenia pał
stwa Izrael do koł
ca 1 pkt za okreĘlanie relacji 2
lat siedemdziesiątych XX w. jego stosun- Izraela z pał
stwami arabski-
ki z pał
stwami arabskimi by"y wrogie. mi i 1 pkt za podanie trzech
Izrael stoczy" w tym czasie z nimi kilka przyczyn takiego stanu.
wojen, cz´Ä˜ç o charakterze obronnym,
inne zaĘ o charakterze agresywnym.
Przyczynami takiego stanu by"y: jedno-
stronne og"oszenie niepodleg"oĘci przez
Izrael wbrew planom ONZ, niech´ç
pał
stw arabskich do Izraela, niemoÅ»-
noĘç samostanowienia o swoim losie
www. operon. pl
3
 % HI STORI A  ZAKRES ROZSZERZONY
ludnoĘci arabskiej, która znalaz"a si´
na terenie Izraela, niech´ç w"adz Izraela
do wydzielenia obszaru pod utworzenie
samodzielnego pał
stwa palestył
skiego,
wspieranie (polityczne, gospodarcze i mi-
litarne) stron konfliktu przez mocarstwa
w ramach zimnej wojny.
50. Zadanie rozszerzonej odpowiedzi (20 pkt)
Temat I
Porównaj zasady religii Żydowskiej z zasadami dowolnie wybranej innej religii Ęwiata an-
tycznego. (przewidywany czas na rozwiÄ…zanie: ok. 60 min)
Kryteria szczegó"owe dla poszczególnych poziomów Punkty
poziom I: 1 5
Zdający poprawnie umieĘci" temat w czasie i przestrzeni, poda" jedynie kilka informacji
Ęwiadczących o tym, Że rozumie temat. Dobra" do porównania jedną z religii Ęwiata an-
tycznego, lecz nie potrafi" zestawiç ze sobÄ… w"aĘciwych elementów judaizmu i dobranej
religii. Mechanicznie wymieni" kilka zasad judaizmu i kilka zasad dobranej religii.
poziom II: 6 10
ZdajÄ…cy uwzgl´dni" podstawowÄ… faktografi´, nakreĘli" ramy przestrzenne omawianego
tematu, wskazujÄ…c w nieuporzÄ…dkowany sposób pojedyncze analogie mi´dzy judaizmem
i dobraną do porównania religią. UŻy" terminu judaizm (lub religia mojŻeszowa bądę mo-
zaizm), zwróci" uwag´ na monoteizm judaizmu. Wie, Å»e religia Úydów jest jednÄ… z tzw. re-
ligii Ksi´gi, a Ęwi´ta ksi´ga judaizmu nazywa si´ Tora. Wskaza" na Å»ydowskie pochodzenie
dekalogu i rol´ ĘwiÄ…tyni jerozolimskiej (Arka Przymierza).
poziom III: 11 15
ZdajÄ…cy trafnie dobra" faktografi´, poprawnie pos"uÅ»y" si´ terminologiÄ… historycznÄ…,
wskaza" na kluczowe róŻnice i analogie mi´dzy judaizmem a dobranÄ… do porównania re-
ligią, poda" fakty uporządkowane. Porównanie obu religii przeprowadzi" w sposób prze-
myĘlany i usystematyzowany, odnoszÄ…c si´ do takich problemów, jak nazwa bóstwa, sto-
sunek wyznawców do bóstwa, najwaŻniejsze zasady etyczne, funkcjonowanie warstwy
kap"ał
skiej, stosunek do Å»ycia pozagrobowego, ogólna zawartoĘç Ęwi´tych ksiÄ…g (tek-
stów), przejawy liturgii; przywo"a" stosowne przyk"ady, wskaza" na dzia"alnoĘç proroków.
poziom IV: 16 20
Zdający wyczerpująco i w sposób uporządkowany porówna" judaizm z wybraną religią an-
tyczną, wymiennie uŻywa" nazwy judaizm, religia mojŻeszowa, mozaizm. Wskaza"
na wp"yw judaizmu na inne, pozareligijne aspekty Å»ycia Úydów. Wskaza" na Ä™ród"a wiary
u Úydów, podajÄ…c nazwy i specyfik´ Tory, Miszny, Talmudu. Wymieni" nazwy kilku ĘwiÄ…t
Å»ydowskich (np. Jom Kipur, Pesach, Chanuka). Wykaza" si´ zrozumieniem dynamiki w roz-
woju religii i wp"ywem okolicznoĘci zewn´trznych na zasady religijne. Sprawnie pos"uÅ»y"
si´ terminologiÄ… (szabat, menora, koszernoĘç, rabini). Wspomnia" o zróŻnicowaniu we-
wn´trznym judaizmu (saduceusze, faryzeusze, esseÅ‚
czycy, zeloci).
Temat II
Opisz polityczne losy pał
stwa Żydowskiego w staroŻytnoĘci i scharakteryzuj ich wp"yw
na póęniejsze dzieje narodu Żydowskiego. (przewidywany czas na rozwiązanie: ok. 60 min)
Kryteria szczegó"owe dla poszczególnych poziomów Punkty
poziom I: 1 5
Zdający w przybliŻeniu umieĘci" temat w czasie i przestrzeni. Poda" jedynie kilka informa-
cji Ęwiadczących o tym, Że rozumie temat. Poda" nieliczne i nieuporządkowane wiadomo-
Ęci o politycznych losach narodu Żydowskiego i Izraela w staroŻytnoĘci, nie poda" kluczo-
wych dat i imion (oprócz MojŻesza). Nie sformu"owa" wyraęnie tezy na temat wp"ywu
losów Izraela w staroŻytnoĘci na dalsze koleje dziejów narodu Żydowskiego.
V
V
www. operon. pl
4
ARKUSZ I I  MODELE ODPOWI EDZI %
Kryteria szczegó"owe dla poszczególnych poziomów Punkty
V
V
poziom II: 6 10
Zdający wyraęnie nakreĘli" ramy czasowe i przestrzenne omawianego tematu. Poda" klu-
czowe fakty uporzÄ…dkowane, zna poj´cia niewoli egipskiej i babiloÅ‚
skiej i lokuje je w cza-
sie. Poinformowa" o okupacji Palestyny przez Macedoł
czyków, a nast´pnie Rzymian. UÅ»y"
(choç rzadko) odpowiedniej terminologii. WyraÄ™nie sformu"owa" tez´ na temat wp"ywu
losów Izraela w staroŻytnoĘci na dalsze koleje dziejów narodu Żydowskiego, lecz przyto-
czy" nieliczne i nieuporzÄ…dkowane argumenty.
poziom III: 11 15
ZdajÄ…cy wskaza" na tradycyjnie okreĘlane pochodzenie Úydów od Abrahama. Poda" nazw´
krainy Kanaan. OkreĘli" ogólnie rol´ kluczowych postaci w dziejach narodu Å»ydowskiego
w staroŻytnoĘci  MojŻesz, Saul, Dawid, Salomon, Herod I Wielki, Jezus, Szymon Bar Koch-
ba oraz ulokowa" dzia"alnoĘç tych postaci w czasie. Wskaza" na politycznÄ… rol´ dzia"alno-
Ęci proroków. Przedstawi" podzia" królestwa Salomona na Jud´ i Izrael. UÅ»y" w"aĘciwie ter-
minologii historycznej, pos"uÅ»y" si´ ze znawstwem poj´ciami (np. diaspora). ZdajÄ…cy
wyraÄ™nie sformu"owa" tez´ na temat wp"ywu losów Izraela w staroÅ»ytnoĘci na dalsze ko-
leje dziejów narodu Żydowskiego i przytoczy" kilka argumentów.
poziom IV: 16 20
ZdajÄ…cy rozszerzy" ramy przestrzenne omawianego tematu, wskazujÄ…c na rozprzestrze-
nienie Úydów nie tylko na Bliski Wschód, ale takÅ»e na ca"y ówczesny Ęwiat grecko-rzym-
ski. Wspomnia" o okresie panowania patriarchów. Wskaza" na plemienną początkowo or-
ganizacj´ Úydów. PodkreĘli" paÅ‚
stwowotwórczÄ… rol´ zagroÅ»enia ze strony Filistynów.
Wymieni" imi´ Nabuchodonozora (Nabukadnesara) w kontekĘcie niewoli babiloÅ‚
skiej.
W kontekĘcie powstania Machabeuszy (wojen machabejskich) wymieni" imiona Hasmone-
usza i Judy Machabeusza. Poda" dat´ w"Ä…czenia paÅ‚
stwa Żydowskiego jako prowincji
do Imperium Rzymskiego. Wskaza" na polityczne uwarunkowania dzia"alnoĘci i Ęmierci Je-
zusa Chrystusa. Poda" dat´ zburzenia przez Rzymian ĘwiÄ…tyni jerozolimskiej jako cezury
rozpoczynajÄ…cej narastajÄ…cÄ… emigracj´ Úydów. RozwinÄ…" tez´ na temat wp"ywu losów
Izraela w staroŻytnoĘci na dalsze koleje dziejów narodu Żydowskiego i logicznie ją uargu-
mentowa", przywo"ując stosowne przyk"ady z róŻnych okresów od Ęredniowiecza
po wspó"czesnoĘç.
www. operon. pl
5