ISSN 1234  8112
TrzydzieS
ci lat encykliki HUMANAE VITAE
R
wiadectwo wiernoS
ci
Ks. Władysław Gasidło
tym roku, 23 lipca, minąło to jednak wielu katolików i niekatoli-
trzydzieści lat od ogłosze- Encyklika powstawała w burzliwym cy oraz niektórzy teologowie i bisku-
Wnia przez Ojca Świątego czasie, podczas natą onego fermentu pi, niekoniecznie w złej wierze, doma-
Pawła VI głośnej encykliki Humanae myśli i nieoczekiwanych prądów w ło- gali sią zmiany dotychczasowego
vitae - O zasadach moralnych w dzie- nie samego Kościoła po Soborze Wa- stanowiska Kościoła w kwestii prze-
dzinie przekazywania życia ludzkiego. tykańskim II; w atmosferze niezbyt kazywania ycia ludzkiego, o której
W ciągu minionego trzydziestolecia sprzyjającej studiowaniu i przyjmowa- traktuje encyklika, uznając to zadanie
powiedziano wiele na temat tego do- niu trudnych prawd ewangelicznych, jako bardzo doniosły obowiązek mał-
kumentu, który poruszył sumienia których trzeba było wtedy bronić. Sam onków (por.HV 1). Tak e zdecydo-
świata. Jedni gwałtownie go atakowa- Sobór Watykański II, jako wydarzenie wana wiąkszość papieskiej komisji
li, inni namiątnie polemizowali z za- doniosłej wagi, mo e dlatego, e nie ekspertów, powołanej jeszcze przez
wartymi w nim zasadami, zarzucając tak cząste, był rozmaicie pojmowany Jana XXIII w 1963 r., a rozszerzonej
Papie owi wstecznictwo i nienadą a- zarówno przez wielu członków Ko- do 75 osób przez Pawła VI, po piąciu
nie za duchem czasu. Z drugiej jednak ścioła jak i osoby stojące poza nim. latach pracy przedło yła w 1967 r.
strony, encyklika - jako świadectwo Byli i tacy, dla których Sobór stano-
Dokończenie na s. 4-5
wierności wobec Pana wszelkiego y- wił okazją do przykrawania Kościoła
cia, poszanowania Bo ego Prawa i po- na własny u ytek. Powoływanie sią na
słuszeństwa Urządowi Nauczyciel- Sobór nie rzadko było tylko pretek-
W tym numerze:
skiemu Kościoła - była przedmiotem stem do krytyki rzekomo niesoboro-
l
wnikliwych analiz oraz wywa onych wych porządków panujących w Ko-
l
komentarzy teologicznych i duszpa- ściele posoborowym. Ta atmosfera
sterskich. Owa wielość postaw i reak- udzielała sią nie tylko zaanga owanym
cji wobec  Humanae vitae świadczy w ycie Kościoła, ale tak e prostym
o wadze tej encykliki, która wywołała wiernym. Pewne, wrącz groteskowe
ogromne poruszenie w świecie i po- sytuacje mogły obrazować panującą l
budziła wielu ludzi do studiowania wówczas w niektórych krągach atmos-
Magisterium Ecclesiae, katolickiej ety- ferą: jedni postulowali zniesienie ce-
l
ki mał eńskiej, a tak e do weryfikacji libatu kapłańskiego, a inni skrócenia
własnych postaw moralnych. Papieski modlitw brewiarzowych. Krą ył dow-
l
dokument po prostu zmuszał do okre- cip, e Sobór z pewnością ograniczy
ślenia jasnego stanowiska wobec Bo- modlitwy kapłańskie do trzech Alle-
W numerze grudniowym
ej wizji mał eństwa i rodziny, do opo- luja, przy czym jedno z nich bądzie
między innymi:
wiedzenia sią za Ewangelią ycia, za mo na antycypować, czyli odmówić
świątością rodzicielstwa lub przeciw dzień wcześniej. Trzeba przyznać, e
yciu, za cywilizacją śmierci a do ak- o ile wiąkszość episkopatów świata
ceptacji zabijania włącznie. i teologów stanąło po stronie Pawła VI,
PRAKTYKA
arta, którą prezentujemy tym
razem, została przysłana przez
Kkobietą prowadzącą obserwa-
cje od siedemnastu lat, szcząśliwą
matką trojga dzieci, mającą du e do-
świadczenie w karmieniu ekologicz-
nym (zacząła prowadzić obserwacje,
bądąc jeszcze nastolatką, na długo
przed mał eństwem  to dobry przy-
kład dla matek dorastających córek, by
spróbowały zachącić je do zaintereso-
wania sią naturalnym planowaniem
rodziny).
Mamy tu zapis czwartego cyklu po
przyjściu na świat trzeciego dziecka,
które mając półtora roku, nadal jest
karmione piersią. Natomiast płodność
powróciła po dwunastu miesiącach od
porodu (po poprzednich dwóch poro-
dach niepłodność związana z karmie-
niem trwała 17 i 14 miesiący).
Zanim przeanalizujemy kartą, war- nowe wartości z boku wykresu. wzrost temperatury: dni 22, 23, 24.
to zwrócić uwagą na niezwykle rzetel- W przedstawionym tu cyklu za- Według reguły A (trzy dni pełnego
ne i skrupulatne zapisywanie obja- uwa amy rozbie ność pomiądzy prze- wzrostu, potwierdzone co najmniej
wów: temperatury, śluzu i szyjki biegiem objawów temperatury i szyj- dwoma dniami wysychania śluzu)
macicy  dziąki temu mamy dokładny ki macicy a śluzem. Dzień 20 jest faza III zaczyna sią wieczorem 24
i pełny obraz cyklu. Właścicielka kar- bowiem pierwszym dniem wzrostu dnia cyklu.
ty stosuje te własne symbole: K  temperatury po jajeczkowaniu, jest to Jeśli chodzi o wyznaczenie końca
krwawienie, Pl  plamienie, NR  śluz zarazem pierwszy dzień zamykania sią fazy I to mo emy to zrobić na kilka
nierozciągliwy, W  wilgotno. Napi- szyjki, natomiast odczucie wilgotno- sposobów. Według reguły klinicznej
sała równie :  Ponieważ mam wielo- ści, które  przypominamy  równie pierwszych sześć dni cyklu uznamy za
letnie doS
wiadczenie (17 lat obserwa- jest oznaką płodności, utrzymuje sią niepłodne; według reguły 21 dni bą-
cji), pewne rzeczy traktuję bardziej na jeszcze do dnia 22. Gdyby była to kar- dzie to siedem dni; zaś zgodnie z re-
wyczucie, np. kiedy zacząć mierzyć ta kobiety niedoświadczonej, mo na gułą ostatniego dnia suchego faza I
temperaturę . Rzeczywiście, zauwa - by podejrzewać, e mo e nie ma ona kończy sią dnia 9, tak samo jak we-
my, e w tym cyklu pomiary zostały jeszcze pewności w obserwacji od- dług reguły D ringa (najwcześniejszy
rozpocząte w dniu 13 i to zupełnie wy- czuć, ale właścicielka karty zapewni- dzień wzrostu temperatury z dotych-
starczyło. Natomiast osobom zdoby- ła, e nie miała tu adnych wątpliwo- czasowych cykli minus siedem).
wającym dopiero doświadczenie radzi- ści. Cykl ten mo e wiąc ilustrować I jeszcze jedna bardzo wa na spra-
my, by zacząły mierzenie od szóstego podstawową zasadą metody objawo- wa: zdobycie wprawy w prowadzeniu
dnia cyklu - z upływem czasu i wy bą- wo  termicznej: objawy wzajemnie i interpretacji obserwacji pozwala cie-
dziecie mogli dostosować praktyką do sią uzupełniają i nie mo emy ulegać szyć sią sobą tak e w tych okresach
coraz bogatszej wiedzy. Przy okazji pokusie zignorowania któregoś z nich. naszego mał eńskiego ycia, kiedy
zwróćmy jeszcze uwagą, na ogólnie W tym wypadku, mimo e temperatu- mamy powody, by poczekać z kolej-
niski, ale  jak napisała - typowy dla ra i szyjka wskazywały ju na niepłod- nym począciem. W naturalnym plano-
tej pani, poziom temperatury. Takie ność, mał onkowie musieli poczekać waniu rodziny nie chodzi przecie o
niskie temperatury (najni sza 35,9) na szczyt śluzu, by zastosować którąś to, by odmawiać sobie tej radości i bli-
mogą być te charakterystyczne dla ze standardowych reguł. Sześć dni skości.
matek karmiących. W związku z takim przed wzrostem: 14  19, poziom ni -
niskim poziomem trzeba było dopisać szy: 36,2, poziom wy szy: 36,4, pełny
Fundamenty Rodziny  nr 5/1998
MEDYCYNKI
ności ojca, grozi dwukrotnie wiąksze
ryzyko trafienia do wiązienia przed
ukończeniem 30 roku ycia ni ich ró-
Nowiny
wieśnikom z pełnych rodzin. W progra-
mie badawczym, który trwał od 1979
do 1993 roku, uczestniczyło 6 400 mą -
z medycyny
czyzn w wieku od 14 do 22 lat.
Naukowcy stwierdzili, e obecność
troskliwego naturalnego ojca jest nie do
zastąpienia. Jego braku nie rekompen-
suje ojczym, poniewa w rodzinach
rozbitych pojawiają sią ró ne proble-
I I ł prowadzonych na zlecenie czeskiego
Kobiety starające się o poczęcie rządu oraz Agencji Ochrony Środowi- my, które mogą skomplikować sytuacją
dziecka powinny zrezygnować z al- ska ONZ badaniach nawyków związa- dzieci. Dziewiąćdziesiąt procent
uczestników programu przyszło na
koholu  stwierdzają duńscy naukow- nych z piciem alkoholu i paleniem
cy, których badania omawia British Me- uczestniczyli osiemnastoletni mą czyz
- świat w pełnej rodzinie, ale przy końcu
badań a 40 procent badanych yło
dical Journal. W eksperymencie wziąło ni. Okazało sią, e u palaczy cząściej
udział 430 mał eństw w wieku 20  35 ni u niepalących wystąpowała niepra- w rodzinie niepełnej.
Wyniki uzyskane w trakcie innego
lat, po raz pierwszy starających sią widłowość polegająca na obecności
badania z udziałem 14 700 nastolatek
o począcie. Okazało sią, e nawet nie- dodatkowego chromosomu Y, a poza
wskazują, e ta sama prawidłowość
wielkie dawki alkoholu (lampka wina, tym w ich płynie nasiennym było mniej
kufel piwa, kieliszek likieru) spo ywa- plemników. Ju dawno wiadomo o ne- powtarza sią w przypadku dziewcząt.
Okazało sią, e dziewcząta, które mia-
ne kilka razy w tygodniu (1  5 razy) gatywnym wpływie palenia tytoniu na
spowodowało obni enie płodności ilość nasienia, natomiast po raz pierw- ły troskliwych ojców, o wiele rzadziej
o około czterdzieści procent w porów- szy odkryto, e mo e ono równie po- rozpoczynały współ ycie seksualne
naniu z kobietami, które nie spo ywały wodować defekty materiału genetycz- przed ślubem, rzadziej siągały po alko-
hol i narkotyki i wykazywały ni szy
alkoholu. Natomiast kobiety, które sią- nego.
poziom agresji.
gały po alkohol cząściej ni 10 razy w Z kolei dr Ken Takeda oraz jego
(Reuters 28 VIII 1998)
tygodniu, miały płodność obni oną współpracownicy z Uniwersytetu Tokij-
o około 66 procent w stosunku do ko- skiego zbadali wpływ długotrwałego
biet niepijących. Aby uniknąć błądów oddziaływania wysokiego stą enia spa- I
Do interesujących wniosków doszli
spowodowanych innymi czynnikami, lin z silników diesla na ilość nasienia
naukowcy uwzglądniali równie takie u szczurów. Przez sześć miesiący, dwa- naukowcy z Uniwersytetu Stanowego
w Pensylwanii i z Uniwersytetu Północ-
elementy jak: indeks masy ciała kobiet, naście godzin dziennie poddawano
nej Karoliny. 23 sierpnia tego roku
przebyte choroby narządów rodnych, zwierząta działaniu trzech poziomów
w San Francisco, na dorocznym zjez
-
ilość plemników w nasieniu. stą eń spalin, z których najni szy był
Ju wcześniej było wiadomo, e odpowiadał dwukrotnej zawartości spa- dzie Amerykańskiego Towarzystwa So-
nadu ywanie alkoholu osłabia płod- lin w mocno zanieczyszczonej atmos- cjologicznego przedstawili oni wyniki
ność, ale nie sądzono, e równie jego ferze Tokio. Okazało sią, e w porów- badań przeprowadzonych wśród 500
rodzin mieszkających w wiejskich re-
umiarkowane spo ycie mo e mieć po- naniu ze szczurami z grupy kontrolnej
gionach stanu Iowa. Badaczy intereso-
dobne skutki. Jest to istotne odkrycie, ilość nasienia u zatruwanych gryzoni
wał związek pomiądzy religijnością
poniewa wraz ze wzrastającym spo- była o 21, 36 i 53 procent mniejsza,
yciem alkoholu w wielu krajach, staje w zale ności od poziomu stą enia spa- dziadków a ich zaanga owaniem
sią jasne, e nawet niewielki negatyw- lin. Wyniki tych badań nie są zbyt opty- w opieką i wychowanie wnuków. Oka-
zało sią, e jeśli dziadkowie chodzili
ny wpływ tego zjawiska na płodność nie mistyczne, szczególnie dla mą czyzn
cząsto do kościoła, byli zaanga owani
pozostaje bez znaczenia dla zdrowia mieszkających w du ych miastach.
w prowadzenie szkółki niedzielnej lub
społeczeństw  stwierdza British Me- (Internet  Parents Place)
prowadzili katechezą i modlili sią, tym
dical Journal.
bli sze były ich relacje z wnukami: czą-
(BMJ, vol. 317/1998, s. 505)
ściej je odwiedzali, opiekowali sią nimi
Ojcowie nie zdają sobie często
sprawy z tego, jak ważną rolę odgry- podczas choroby, byli ich przyjaciółmi
Palenie papierosów przez mło- wają w życiu swoich dzieci, a szcze- i nauczycielami. Religijni dziadkowie
dych mężczyzn może spowodować gólnie synów. Wyniki badań przepro- byli równie bardziej związani z pozo-
stałymi członkami rodziny.
uszkodzenia materiału genetycznego wadzonych na Uniwersytecie Północnej
(Internet  Baby Center)
zawartego w plemnikach, a co za tym Karoliny w USA wskazują, e chłop-
idzie, póz
niejszą niepłodność. W prze- com, którym zabrakło troskliwej obec-
Fundamenty Rodziny  nr 5/1998
!
MORALNOR
Ć
co wiącej - pozostał sam, nie znajdu-
jąc oparcia nawet w komisji, której
celem była pomoc w powstawaniu do-
R
wiadectwo
kumentu, poniewa jej badania i osta-
teczne wnioski poszły w niewłaści-
wym kierunku. Ale czy rzeczywiście
wiernoS
ci
Papie pozostał sam? Ojciec Świąty,
Głowa Kościoła i stró depozytu wia-
cyklika jako dokument póz
niejszy ry zaczerpnął z niezmąconego z
ródła:
dokończenie ze s. 1
miała być rzekomo pomysłem Pawła zagłąbił sią w Kościół, siągnął po nie-
słynny raport, w którym postulowała VI, a zatem normy w niej zawarte nie- zmienną nauką Chrystusa i w świetle
nową interpretacją prawa natury koniecznie muszą być całkowicie obo- Ducha Świątego znalazł oparcie w re-
i uznanie antykoncepcji. Tylko czte- wiązujące. Zarzuty te były chybione alizacji swego zamierzenia.
rech członków komisji zło yło swoje najpierw dlatego, e Konstytucja dusz-
votum separatum. Komisja ta składa- pasterska o Kościele w świecie współ- I
ła sią w wiąkszości z zachodnich eks- czesnym Gaudium et spes Soboru ł
pertów w dziedzinie teologii, biologii, Watykańskiego II w rozdziale pt. Po- Obok wspomnianych z
ródeł i ja-
medycyny i socjologii zafascynowa- parcie nale ne godności mał eństwa snych wytycznych Soboru Watykań-
nych postąpami techniki, zwłaszcza i rodziny naucza o mał eńskiej płod- skiego II wielką pomocą dla Pawła VI
w dziedzinie produkcji środków anty- ności i o uzgodnionej miłości mał eń- okazały sią memoriały zło one na jego
koncepcyjnych, szczególnie nowymi skiej z poszanowaniem ycia ludzkie- rące w latach 1967-1968. Wspomną tu
preparatami hormonalnymi i wkładka- go (zob. KDK 50-51). Paweł VI o dwóch. Pierwszy, tzw. Memorandum
mi domacicznymi. Chyba nie zdawa- nawiązał do nich i wyciągnął praktycz- z Ulm, został opracowany i przedsta-
no sobie jeszcze wtedy sprawy z całej ne wnioski w postaci norm moralnych. wiony Ojcu Świątemu przez lekarzy,
prawdy o niszczącym działaniu prepa- Błądne oceny dokumentu papieskiego, uczestników sympozjum medycznego
ratów antykoncepcyjnych ani nie bra- a tak e atmosfera sensacji, a mo e na- w Ulm (RFN) w 1967 r. Argumenta-
no pod uwagą faktu, e niektóre z tych wet w niektórych środowiskach prze- cja uzasadniająca normy etyczne za-
środków działają poronnie, a wiąc ra enie, jakie towarzyszyły ogłoszeniu warte w encyklice miała wprawdzie
niszczą począte ycie ludzkie. Ojciec encykliki i wywołane sprzeciwy charakter empiryczny, dlatego traktu-
Świąty został postawiony w bardzo w odniesieniu do zasad etycznej regu- jąc o zasadach przekazywania ycia
trudnej sytuacji odrzucając werdykt lacji począć zawartych w dokumencie, ludzkiego nie odwoływała sią do na-
komisji ekspertów, tym bardziej, e miały swoje z
ródło przede wszystkim uki objawionej. Niemniej jednak wy-
podobne tezy głoszono w wielu za- w przeniesieniu całej dyskusji na taką niki badań przedstawione w tym Me-
chodnich ośrodkach teologicznych, płaszczyzną, na której nie mo na po- morandum miały wielkie znaczenie,
zwłaszcza w Niemczech (o. Bernard szukiwać uzasadnienia norm zawar- zwłaszcza w konfrontacji z werdyktem
H ring, Karl Rahner). Jakby tego było tych w Humanae vitae. Właściwą papieskiej komisji ekspertów. Przede
mało, w 1966 roku, w diecezji mona- płaszczyzną rozwa ań i drogą rozwią- wszystkim ujawniono, e niektóre
chijskiej, za czasów kard. Juliusza zywania zagadnień zawartych w ency- środki uznawane za antykoncepcyjne
D pfnera wydano instrukcją duszpa- klice jest eklezjologia ze swoimi z
ró- mają działanie wczesnoporonne i e
sterską zezwalającą dopuszczanie do dłami i właściwą metodologią. z punktu widzenia biologii i medycy-
Sakramentów św. tych wiernych, któ- Encyklika nie mo e być owocem aka- ny są nie do przyjącia równie środki
rzy stosują antykoncepcją. Echa tam- demickiej dysputy, nie jest te wyni- antykoncepcyjne. Memorandum z Ulm
tych wydarzeń docierały równie do kiem spekulacji filozoficznych czy dla Pawła VI miało wielkie znaczenie
Polski. Osławiony artykuł Karla Rah- nawet teologicznych. Jest dokumen- jako głos uczonych reprezentujących
nera, w którym autor wyra a swój ne- tem Urządu Nauczycielskiego Kościo- nauki doświadczalne. Dokument urósł
gatywny stosunek do nauki zawartej ła. A zatem konieczna jest znajomość jeszcze do wiąkszej rangi kiedy pod
w Humanae vitae, opublikował w 1969 nauki o wspólnocie Kościoła - tylko nim znalazły sią równie nazwiska
r. miesiącznik  Wiąz
 . Krytyką zasad sam Kościół mo e mówić o sobie. powszechnie znanych uczonych takich
wyło onych w encyklice Humanae vi- Właśnie na Soborze stawiano takie py- jak J. R tzer (twórca naturalnej meto-
tae próbowano opierać na błądnych tania: Kościele co mówisz sam o so- dy regulacji począć), prof. E. Blechsch-
twierdzeniach, jakoby Sobór nie zaj- bie? Nie mo na Kościoła oceniać midt z Getyngi (twórca anatomii czyn-
mował sią problematyką mał eńską z punktu widzenia metody i wymagań nościowej okresu embrionalnego
i rodzinną, zwłaszcza w odniesieniu do stawianych rozprawom z dziedziny człowieka) oraz prof. J. Lejeune z Pary-
zasad moralnych w dziedzinie przeka- nauk przyrodniczych. Papie stanął a (słynny genetyk, póz
niejszy Przewod-
zywania ycia ludzkiego. Dlatego en- przed niezwykle trudnym wyzwaniem, niczący Papieskiej Akademii Życia).
Fundamenty Rodziny  nr 5/1998
"
MORALNOR
Ć
Drugim niezwykle wa nym z
ró- duszpasterskiej o Kościele w świecie nych metod kierowania płodnością.
dłem, które stało sią zapleczem dla en- współczesnym Gaudium et spes (KDK Krakowski Memoriał opracowany
cykliki był opracowany w Krakowie 50), a tak e w encyklice Pawła VI O przez kompetentnych znawców z za-
memoriał dostarczony Ojcu Świątemu popieraniu rozwoju ludów Populorum kresu teologii, filozofii, seksuologii
przez kard. Karola Wojtyłą. Prace nad progressio (37). W tej cząści zwróco- i medycyny współbrzmiący z nauką
Memoriałem Krakowskim trwały dwa no równie uwagą na zasady moralne Soboru Watykańskiego II, przedstawił
lata (1966-1968). Nosi on tytuł: Pod- odnoszące sią do ycia intymnego szczegółowe opracowanie zasad w
stawy nauki KoS
cioła dotyczącej za- mał onków, stwierdzając, e jedność dziedzinie przekazywania ycia ludz-
sad życia małżeńskiego. Powstał z ini- i rodzicielstwo stanowią nierozłączną kiego. Nic wiąc dziwnego, e Paweł
cjatywy i przy współudziale ówczesnego funkcją zbli enia mał eńskiego, a we- VI przyjął go z wdziącznością. Z całą
Metropolity Krakowskiego w tamtej- wnątrzny ład stosunku mał eńskiego pewnością stał sią oparciem dla Ojca
szym środowisku teologicznym. Wraz wymaga zawsze naturalnego zbli enia, Świątego w czasie, kiedy świat tak
z kardynałem. Karolem Wojtyłą w otwartego na ycie. Na szczególną zaciekle bronił sią przed prawdą, któ-
opracowaniu tego dokumentu brali uwagą zasługuje tu sformułowanie kie- rą miał Papie na nowo światu przed-
udział: póz
niejszy biskup - ks. Stani- stawić w encyklice Humanae vitae.
sław Smoleński, ks. Juliusz Turowicz, Natomiast po ukazaniu sią encykliki
ks. Jerzy Bajda, ks. Tadeusz Ślipko Ojciec Świąty Paweł VI przyjął opra-
i o. Karol Meissner. Dokument został cowanie kard. Karola Wojtyły jako
napisany w jązyku francuskim. Skła- oficjalny komentarz do Humanae vi-
da sią z piąciu zasadniczych cząści. tae i polecił go opublikować: La veri-
W pierwszej przedstawiono ró ne ta del Enciclica Humanae vitae
punkty widzenia w odniesieniu do mo- ( L Osservatore Romano 5/1969).
ralnych zasad ycia mał eńskiego, wy- Jest to znana tak e w jązyku polskim
kazano niezmienność nauki Kościoła rozprawa Kardynała Prawda encykli-
i jej nieomylność, tak e wtedy kiedy ki Humanae vitae. Równie Wprowa-
nie jest uroczystym wyjaśnianiem na- dzenie do encykliki Humanae vitae au-
uki objawionej. Ponadto poddano torstwa Kardynała z Krakowa
gruntownej analizie pojącie prawa na- otwierało jej wydanie w 1969 r. przy-
turalnego, antropologii chrześcijań- gotowane przez Wydawnictwo Waty-
skiej na których fundamencie kształ- kańskie. Czytamy tam m.in. słowa
Ojciec R
więty Paweł VI
tują sią zasady moralności o odpowiedzialności jaką Ojciec Świą-
chrześcijańskiej. Zło moralne antykon- ty Paweł VI podjął wobec całego Ko-
cepcji przedstawiono w cząści drugiej. rowanie rozumne, poniewa nieodpo- ścioła i ludzkości w encyklice Huma-
Antykoncepcja jest patologią ycia wiedzialne i nierozumne zachowanie nae vitae, stając sią najbardziej
mał eńskiego, co wynika z samej isto- mał onków, ich błądy i lekcewa enie autorytatywnym i najbardziej auten-
ty miłości. Równie godność osoby zasad są najcząstszymi przyczynami tycznym �świadkiem Boskiej i kato-
ludzkiej uzasadnia nieetyczny charak- komplikacji w kierowaniu płodnością, lickiej prawdy (KK 25). Miał przy
ter współ ycia antykoncepcyjnego, za co z kolei obwinia sią Kościół. tym pełną świadomość, e przez tą
niezgodnego z naturą stosunku seksu- W czwartej cząści, która w dalszym prawdą On Sam i Kościół z nim zjed-
alnego i niszczącego podstawową ciągu zajmuje sią odpowiedzialnym noczony, staje sią �znakiem, któremu
strukturą wspólnoty mał eńskiej. Są to rodzicielstwem, autorzy Memoriału sprzeciwiać sią bądą (A
k 2,34), i dał
bardzo wa ne stwierdzenia, które zło omawiają naturalne metody regulacji tej świadomości wyraz.
antykoncepcji upatrują nie tylko w sa- począć. Wykazują dodatni wpływ sto-
mym jej niszczycielskim charakterze sowania metody termicznej (była ona
z punktu widzenia medycznego czy wówczas powszechnie znana i stoso-
psychofizycznego lecz wskazują na wana). Autorzy podkreślają wielkie
to, e antykoncepcja zawsze bądzie znaczenie naturalnych metod dla zdro-
czynem niemoralnym choćby nawet wia mał onków mające istotny wpływ
nie była szkodliwa dla zdrowia. Cząść na rozwój ich miłości. Ostatnia, piąta
trzecia memoriału zawiera omówienie cząść memoriału dotyczy problemów
podstawowych zasad odpowiedzialne- duszpasterskich, zwłaszcza wychowa-
go rodzicielstwa oraz kryteriów, które nia, działalności duszpasterskiej Ko-
nale y uwzglądnić przy decydowaniu ścioła i zadań laikatu w apostolstwie
o ilości dzieci w rodzinie, a które zo- na rzecz rodzin i ich zaanga owania
stały ju określone w Konstytucji w kierunku upowszechniania natural-
Fundamenty Rodziny  nr 5/1998
#
ROZMOWA
Rozmowa piąćdziesiąt osób - takiej ilości ludzi
z Magdą i Antonim nigdy nie bylibyśmy w stanie zaprosić
Gugulskimi - rodzicami trójki do domu. Jedyną niewiadomą pozosta-
dzieci; instruktorami NPR je pogoda, choć przewa nie zabiezpie-
w Lidze Małżeństwo czamy sią na ró ne okoliczności, przy-
Małżeństwu gotowując jakiś du y namiot czy
wynajdując jakąś szopą.
Jak obchodzicie rodzinne uroczy- Kiedy ju wszystko ustalimy, wte-
stoS
ci? dy przy okazji wiąkszych imprez dru- na czas, przewiezienie jak najwiąk-
Najpierw rodzi sią pomysł. Potem kujemy i rozsyłamy zaproszenia  to szej ilości dzieci - oczywiście wszy-
myślimy gdzie i jak wszystko zorga- prostsze ni dotrzeć do wszystkich scy dopingowali i była świetna za-
nizować, uzgadniamy listą gości i wy- osobiście, a poza tym jest bardziej uro- bawa. Muszą te być jakieś nagrody
myślamy, kto mógłby nam pomóc, czyście. W przeddzień trzeba sią udać  wiąc zawsze przygotowujemy
choćby od strony kulinarnej - mama na miejsce, eby ustalić, gdzie co bą- paczką z zabawnymi drobiazgami.
na przykład zrobiła kiedyś 80 kotletów, dzie stało. Ostatnio Antoni porobił ta- Liczy sią przede wszystkim dobry
zadaniem babci jest przygotowanie kie wielkie napisy na tekturze:  Jedze- pomysł. Ostatnio Asia dostała na uro-
trzech tortów, mama Antoniego piecze nie  Picie ,  Konkursy ,  Mycie  dziny rower i dosłownie na kilka dni
ciasteczka itp. trzeba trochą uzbroić teren: przygoto- przed urodzinami wymyśliliśmy, e
Przy ostatnich chrzcinach pomógł wać wodą w bańkach do obmycia dzie- zrobimy imprezą rowerową. Obdzwo-
nam kolega, który ma du y samochód ciaków, zło yć gdzieś sprząty sporto- niliśmy znajomych i przyjechało kil-
dostawczy. Chcieliśmy urządzić przy- we. No i wreszcie lista konkursów kadziesiąt osób z przeró nymi rowe-
jącie na leśnej polanie i szukaliśmy i zabaw, bo wiadomo, e poza jedze- rami: małymi i du ymi. Wybraliśmy
kogoś, kto by nam przewiózł jakieś niem, ogniskiem i śpiewaniem, musi- sią niedaleko na teren poło onej w le-
mebelki turystyczne, a kolega stwier- my coś zaproponować coś wiącej. Nie- sie szkoły: pagórki, kawałek asfalto-
dził, e zamiast nich mo na wziąć do odłącznym elementem naszych wego boiska  były ró ne konkursy, na
jego auta du y stół i krzesła z naszego spotkań są wiąc ró ne zabawy rucho- przykład przejazd dorosłej osoby na
pokoju gościnnego, tak wiąc na pola- we i zawody, eby wszyscy sią wysza- jak najmniejszym rowerze. Przy innej
nie ustawiliśmy normalną zastawą, jak leli  i młodsi i starsi. Bo je eli po- okazji urządziliśmy dorosłą prywatką:
w domu - z obrusami i wszystkim, co przestalibyśmy na tym, e nas imprezie poprosiliśmy wszystkich, eby poprzy-
trzeba. wszyscy mają tylko jeść, rozmawiać chodzili ubrani w stylu lat sześćdzie-
W przypadku imprez plenerowych i chodzić, to znajdzie sią spora cząść siątych, dobraliśmy odpowiednia mu-
bardzo wa ny jest te wybór takiego ludzi, którzy sią nie znają i którzy zyką.
miejsca, eby wspólnie nacieszyć sią mogą sią nudzić zdani tylko na swoje Zimą, na imieniny Asi, urządzamy
piąknem nowej okolicy - bardzo uda- towarzystwo. Oprócz tego, poniewa tradycyjne ju  tropienie rannego nie-
ne imieniny dzieci urządziliśmy kie- są to zawsze imprezy bezalkoholowe, dz
wiedzia . Znaczymy  trop koloro-
dyś na nadwiślańskich łąkach, była te wiąc miejsce, które w innej sytuacji wymi bibułkami, Antek przebiera sią
impreza na polanie w Kampinosie. zajmuje alkohol, trzeba wypełnić in- za niedz
wiedzia i chowa sią w ró nych
Poza tym takie miejsce powinno być nymi atrakcjami: gra w badmintona, miejscach ze słoikiem miodu za pazu-
równie w miarą bezpieczne, eby mecz w piłką, zabawy dzieci na linie chą. Dziecko, które pierwsze go wy-
dzieci, których jest zawsze du o, mo- (w ogóle jak sią ma dzieci, to nale y tropi, dostaje w nagrodą miód. Stało
gły sią spokojnie rozbiec i rozpełznąć. zaopatrzyć sią w liną): przeciąganie, sią to ju tradycją i dzieci co roku py-
Na przykład ostatnio natrafiliśmy na huśtanie, przechodzenie po linie roz- tają, czy i tym razem bądzie nie-
bardzo du ą leśną działką, która miała wieszonej miądzy drzewami. Na na- dz
wiedz
.
tą zaletą, e była ogrodzona. Odszu- szej imprezie rocznicowej najwiąk- Chyba dobrym pomysłem jest to,
kaliśmy jej właściciela, poprosiliśmy szym powodzeniem cieszyły sią e w przypadku imprez dzieciących
o zgodą i urządziliśmy imprezą na sto konkursy z taczkami: przejazd z oną wyznaczamy godziną, na którą rodzi-
Fundamenty Rodziny  nr 5/1998
$
ROZMOWA
ce przysyłają pociechy, zostawiając je z usłyszaną właśnie Ewangelią. Stara- mi Jerzyka i imieninami Antka. Roze-
pod naszą opieką. Korzyści są takie, my sią wtedy zaprosić jak najwiącej słaliśmy zaproszenia na Mszą, przy-
e rodzice mają czas dla siebie, a poza osób, bo jest to te jakaś forma świa- szło du o osób i co nas ogromnie za-
tym je eli przychodzą rodzice i dzie- dectwa wiary: ludzie widzą, e mo na skoczyło  ci ludzie naznosili mnóstwo
ci, to wtedy trzeba ugościć tak e do- taką uroczystość przygotować i prze- prezentów, które zająły pół du ego
rosłych, a dzieciaki na takiej imprezie yć w nieco inny sposób - kiedyś jed- pokoju - czuliśmy sią jak nowo eńcy.
czują sią jak ucią liwy dodatek. Sta- na z sąsiadek przyznała, e a popła-
ramy sią przygotować ró ne atrakcje, kała sią ze wzruszenia. Czy to przywiązanie do hucznego
eby dzieci miały satysfakcją, e do- Tak właśnie przygotowaliśmy na- S
więtowania wynieS
liS
cie z domów
rośli zrobili coś specjalnie dla nich: jest szą Mszą ślubną: teksty pieśni, eby rodzinnych?
wiąc teatrzyk z biletami, szukanie tor- na przykład wszyscy mogli zaśpiewać W domu Magdy rzeczywiście świą-
tu itp. Zapowiadamy, o której godzi- mało znany Hymn do Ducha Świąte- towało sią z rozmachem, ale wiąkszość
nie rodzice mają sią zjawić ponownie, go. Magda i ja śpiewaliśmy psalm pomysłów jest naszych. Rodzina Mag-
cząstujemy ich herbatą i wszyscy sią i nieśliśmy dary. Poprosiliśmy te kil- dy bardzo lubiła ró ne okazje - odby-
rozchodzą. Dzieci długo wspominają ka osób, by przyniosły ciasto i przy- wały sią imprezy na działce, zresztą
takie zabawy. gotowaliśmy napoje, poniewa roze- osiemdziesiąciosiedmioletnia babcia
Teraz w ogóle urządzamy mniej słaliśmy około piąćset zaproszeń do tej pory sprasza gości na swoje
typowych imprez dla dorosłych, a wią- i przyszło rzeczywiście mnóstwo osób, imieniny i urodziny.
cej wspólnych, plenerowych, bo one wiąc eby podczas stania w kolejce do Takie tradycje warto podtrzymy-
stwarzają okazją do spotkania sią składania yczeń nikomu sią nie dłu- wać i tworzyć, bo to jest miłe i w ten
ludzi w ró nym wieku, począwszy yło, rozstawiliśmy przed kościołem sposób umacniają sią wiązi rodzinne.
od babć, poprzez rodziną i przyja- stoły i ludzie mogli sią cząstować.
ciół, a skończywszy na maluchach Chcieliśmy jakoś uhonorować tych, któ- (Rozmawiał Maciej Tabor)
 w mieszkaniu byłby z tym pro- rzy przyszli tylko na ślub, bo przecie
blem: o czym rozmawiać, eby nikt nie mogliśmy zaprosić wszystkich na
sią nie nudził, eby dzieci nie prze- wesele, które było przewidziane na oko-
szkadzały i tak dalej. ło osiemdziesiąt osób, chocia w środ-
ku nocy trochą jeszcze doszło, bo roze-
To wszystko chyba kosztuje? szła sią wieść, e jest dobra zabawa.
 WS
ród owoców, które doj-
Du e imprezy wymagają nakładów Wesele było bezalkoholowe i od- rzewają, gdy Prawo Boże jest
finansowych, ale jest to przewidziane bywało sią w noc świątojańską na te- gorIiwie przestrzegane, niezwy-
kIe cenny jest ten, że sami mał-
w naszym bud ecie rodzinnym. Cho- renie ogródków działkowych, gdzie
żonkowie często pragną podzie-
cia na przykład wspomniana impreza było małe jeziorko. Panna młoda roz-
Iić się z innymi wynikami swo-
rowerowa odbyła sią w czasie, kiedy dała kwiaty wszystkim pannom, one
ich doS
wiadczeń. (...) WS
ród
byliśmy dość zapracowani, wiąc ja uwiły wianki, a potem puszczały je na
tyIu form chrzeS
cijańskiego
przygotowałam tylko tort i kupiłam wodą z jednego pomostu, zaś panowie
apostoIatu ta wydaje się obec-
soki i to wszystko  nawet specjalnie z drugiego pomostu starali sią je ła-
nie najpotrzebniejsza (Paweł VI)
nie trzeba było w domu sprzątać. pać; obydwa pomosty śpiewały do sie-
Wszyscy przyszli, świeczki zostały bie. Póz
niej było ognisko ze śpiewa-
ODPOWIEDZMY
zdmuchniąte na ganku, zjedliśmy ka- mi do samego rana.
wałek tortu i ruszyliśmy w plener. Bardzo wa ną, choć chyba zanika-
WSPÓLNIE
jącą tradycją jest podró poślubna i
NA TO WEZWANIE!
A jak S
więtujecie inne okazje? zachącamy wszystkich do jej kultywo-
Jeśli jest to okazja bardziej uroczy- wania. My wyjechaliśmy kilka dni po
Zapraszamy do współpracy
sta, na przykład rocznica ślubu czy ślubie na cały miesiąc i nikt nie wie- małżeństwa, które chciałyby
chrzest, to zaczynamy świątowanie dział dokładnie, gdzie jesteśmy. Jest to
uczyć metod naturalnego
Mszą świątą. Staramy sią, eby była tak szczególny dla mał eństwa czas,
planowania rodziny
to odprawiona specjalnie dla nas, osob- e nale y spądzić go razem - miejsce
INFORMACJE:
na, bardziej uroczysta Msza, zaprasza- nie jest takie wa ne. Po raz pierwszy
Liga Małżeństwo Małżeństwu
my rodziną, sąsiadów i przyjaciół, któ- jesteśmy tylko dla siebie i w związku
KopaIiny 73
rych prosimy, eby przygotowali z tym zaczynają wychodzić na jaw ró - 32 720 Nowy WiS
nicz
śpiewy i czytania; drukujemy dla nice charakterów, a poza tym mo na
a także w Internecie:
wszystkich teksty pieśni. Czasami ka- sią sobą nacieszyć.
www.mateusz.pI/goscie/Iigamm/
zanie przybiera formą spontanicznego Bardzo mile wspominamy te ósmą
dzielenia sią refleksjami związanymi rocznicą ślubu, połączoną z chrzcina-
Fundamenty Rodziny  nr 5/1998
%
ZDROWIE
owe z grubego przemiału (dobre z
ró-
dło mikroelementów);
- nale y pić około 0,5 l chudego mle-
ka lub jogurtu dziennie oraz spo ywać
niskotłuszczowy nabiał (z
ródło wap-
D o
nia, a tak e witamin B2 i B12);
- nale y zwiąkszyć spo ycie drobiu i ryb
morskich (makrela, śledz
, łosoś) oraz
roślin strączkowych, poniewa są one
d ywianie sią kobiety w cią- nia kobiety przed począciem dziecka zdrowszym z
ródłem białka ni czerwo-
y nie odbiega daleko od za- i w okresie prenatalnym rzutuje na ne miąso, a ponadto stanowią bogate
Osad racjonalnego ywienia przyszłe zdrowie jej potomstwa. Dziś z
ródło NNKT (nienasyconych kwasów
ka dego z nas. Oczywiście w związku wiemy, ze niska waga okołourodzenio- tłuszczowych) oraz elaza; zwróćmy
z powstałym i rozwijającym sią w niej wa sprzyja m.in. urazom okołoporo- przy tym uwagą na łączenie tych po-
nowym yciem zapotrzebowanie ener- dowym, opóz
nieniu w rozwoju psy- traw z warzywami i owocami, które,
getyczne wzrasta o około 300 kcal w choruchowym, a tak e wystąpieniu bądąc bogate m.in. w witaminą C, uła-
pierwszej połowie i o około 500 kcal padaczki, nadpobudliwości i proble- twiają przyswajanie elaza;
w drugiej połowie cią y, nie oznacza mów z nauką. - spo ywajmy codziennie ok. 1 kg
to jednak, e kobieta w tym piąknym Tak e nadmierny przyrost wagi cia- warzyw i owoców (z
ródło witamin: C,
okresie swojego ycia ma jeść za dwo- ła dziecka sprzyja m.in. urazom oko- A, E, beta karotenu i flawonoidów, a
je. Nic bardziej błądnego! W latach 90 łoporodowym, póz
niejszym zaburze- tak e kwasu foliowego, mikroelemen-
 tych Amerykańska Akademia Nauk niom w gospodarce tłuszczowo  tów i błonnika)
opracowała dane dotyczące po ądane- wąglowodanowej, otyłości, cukrzycy, - nale y unikać nadmiaru tłuszczów,
go wzrostu masy ciała w czasie cią y. chorobom układu krą enia. Waga no- zwłaszcza zwierzących i zastąpować
Zgodnie z tymi zaleceniami, kobiety worodka nie zale y wprost propor- je olejami roślinnymi;
drobniejsze, szczuplejsze, z wyjścio- cjonalnie od masy ciała jego matki, - zdecydowanie unikajmy słodyczy i al-
wą niedowagą powinny przybrać na bowiem wchodzi tu w grą szereg ró - koholu, czyli tzw. pustych kalorii, któ-
wadze około 12,5 do 18 kilogramów. nych czynników decydujących o jako- re nie dostarczają adnych wartości
W czasie cią y zaś te panie, które jesz- ści przepływu ło yskowego, ale nie- pokarmowych, zaspokajając jedynie
cze przed cią ą miały nieco nadwagi, wątpliwie styl ycia matki i jej stan głód i wypierając z diety produkty bar-
powinny przybrać maksymalnie 6  11 ogólny ma bardzo du e znaczenie. dziej wartościowe;
kg. Zalecenia te uzale niają właściwy - nie nale y zbytnio przetwarzać pro-
przyrost wagi od tzw. indeksu masy duktów  najlepiej spo ywać je świe-
ciała (ang. body mass index), który Dlaczego by zatem nie zadbać o sie- e bądz
wykorzystywać mro onki
obliczamy w nastąpujący sposób: masa bie ju wcześniej? Oto kilka podstawo-
ciała w kilogramach podzielona przez wych zaleceń dotyczących od ywiania I
podniesiony do kwadratu wzrost mie- sią kobiety w tym szczególnym okre- Polski Narodowy Program Ochro-
rzony w metrach. Tak wiąc na przy- sie: ny Zdrowia (na lata 1996  2005) opra-
kład indeks masy ciała pani wa ącej - nale y zwracać uwagą na ró norod- cowany przez zespół ekspertów zaleca
49 kg i mierzącej 1,6 m bądzie wyno- ność spo ywanych pokarmów oraz na w celu zapobiegania wadom wrodzonym
sił: 49 : (1,6)2 - czyli: 49 : 2,56 = 19,1. ich jakość, a nie na ilość; układu nerwowego spo ywanie ok. 0,4
Badania te wnoszą bardzo wiele do - polecam ciemne pieczywo (bogate  1 mg kwasu foliowego dziennie
wiedzy o początkach ycia ludzkiego m.in. w witaminy B1, PP, w elazo przez wszystkie kobiety w wieku roz-
i jego rozwoju, bowiem stan od ywie- oraz błonnik), a tak e produkty zbo- rodczym. Jest to szczególnie wa ne
zwłaszcza w okresie trzech miesiący
Poniższa tabela obrazuje pożądany przybytek masy ciała w ciąży:
poprzedzających planowane począcie
i w pierwszych 12 tygodniach po po-
Indeks masy ciała przed ciążą Pożądany przyrost wagi w ciąży
cząciu. Zaburzenia zamykania sią tzw.
cewy nerwowej w okresie płodowym
Niski (poniżej 19,8) 12,5  18 kg
mogą prowadzić do tzw. bezmózgowia
Normalny (19.8  26) 11,5  16 kg
i przepuklin oponowo  rdzeniowych.
Polska nale y do krajów o najwiąkszym
Wysoki (26  29) 7  11,5 kg
współczynniku zgonów z powodu roz-
Bardzo wysoki (powyżej 29) Do 6 kg szczep krągosłupa i wodogłowia. Stwier-
dzono, e oprócz uwarunkowań gene-
Fundamenty Rodziny  nr 5/1998
&
ZDROWIE
tycznych wa ną rolą odgrywają tu U początych dzieci niedobór cyn- zaburzeń gospodarki magnezem w na-
równie czynniki środowiskowe, a ku zwiąksza prawdopodobieństwo wy- szym organizmie przyczyniają sią
wiąc m.in. dieta uboga w kwas folio- stąpienia wspomnianych ju wy ej m.in.: antybiotyki, leki przeczyszcza-
wy. Dlatego te warto podkreślić ko- wad rozwojowych, a tak e zrośniącia jące i odwadniające, uspokajające, ta-
nieczność spo ywania wiąkszej ilości palców dłoni i stóp, niedorozwoju na- bletki antykoncepcyjne, środki prze-
warzyw i owoców, roślin kalafioro- rządów płciowych, zespołu Downa, ciwzapalne i przeciwbólowe, a tak e
wych, dro d y, pomarańczy, bananów. autyzmu. Jeśli niedobór cynku wystą- stres, alkohol, kuracje odchudzające.
Konieczne jest równie dodatkowe pi w okresie krytycznym dla rozwoju
przyjmowanie kwasu foliowego w ta- mózgu płodu, to liczba komórek ner- I
bletkach (w aptekach mo na go kupić wowych mo e być mniejsza, a jego Ka da kobieta w cią y powinna
bez recepty)  wystarczy za ywać jed- funkcje trwale zaburzone. równie zwrócić uwagą na potencjal-
ną tabletką (5 mg) co cztery dni. Pokarmy bogate w cynk to m.in. ną mo liwość wystąpienia anemii.
Uczeni amerykańscy wskazali tak- miąso, śledzie, ostrygi, mleko, produk- Niedokrwistość związana z niedobo-
e na znaczenie kwasu foliowego w ty zbo owe, pestki dyni, soja, groch. rem elaza wystąpuje u około 30  70
profilaktyce zespołu Downa. Interesu- Nale y wspólnie z lekarzem prowa- procent brzemiennych kobiet. Jest ona
jące mo e być równie to, e dzieciom dzącym rozpoznać potrzebą dodatko- związana ze stopniowym naturalnym
z zespołem Downa zaleca sią dietą bo- wej suplementacji tabletkowej (np. zwiąkszeniem objątości krwi krą ącej
gatą w tzw. antyoksydanty, tj. witami- preparat Zincas  1 tabl. dziennie). i wynikającego stąd stopniowego roz-
ną C i E oraz beta karoten. Stwierdzo- rzedzenia składników morfologicz-
no bowiem, i wystąpowanie defektu nych. Poniewa niedokrwistość rządu
metabolicznego u tych dzieci w po- W wielu reakcjach metabolicznych 11 mg % (i mniej) hemoglobiny nie
staci nadprodukcji tzw. wolnych rod- wzajemnie uzupełniają sią cynk, ma- jest obojątna tak dla zdrowia dziecka
ników mo e prowadzić do szeregu gnez i elazo. W okresie cią y wzra- jak i matki, nale y podkreślić koniecz-
nieprawidłowości, z chorobą nowo- sta zapotrzebowanie na magnez do ność właściwej diety. Bogate w ela-
tworową jako efektem włącznie. około 450 mg dziennie. Magnez od- zo są na przykład: czerwone miąso
grywa m.in. kluczową rolą w przewod- (polądwica, wątroba cieląca) oraz
nictwie nerwowo  miąśniowym, stąd dro d e, soja, otrąby pszenne. Mimo
Zauwa ono te , e zaburzenia ab- te jego niedobór cząsto jest związa- e w produktach roślinnych jest du o
sorpcji folianów w jelicie wią ą sią ny z poronieniami i przedwczesnymi elaza, to jedna zawarte w nich inne
z niedoborem cynku. Zarówno wspo- porodami. Niezwykle interesującą hipo- związki (fityniany, błonnik, kwas
mniana Amerykańska Akademia Nauk tezą przedstawili w 1993 roku uczeni szczawiowy) hamują jego wchłania-
jak równie Polski Instytut Żywności australijscy, kojarząc niedobór magne- nie. Podobne działanie ma te moc-
i Żywienia w Warszawie zalecają pro- zu z nadciśnieniem wywołanym cią ą na herbata.
filaktyczną suplementacją cynkiem w oraz tzw. Zatruciem cią owym. Twier-
ilości 20 mg dziennie w okresie cią y dzą oni, e prawidłowa suplementacja
i 25 mg dziennie w okresie laktacji. magnezu w okresie przed począciem i Odrąbnym zjawiskiem wystąpują-
Nasza dieta, nawet urozmaicona, w czasie cią y mo e przyczynić sią do cym we wczesnym etapie cią y (głów-
nie pokrywa w pełni zapotrzebowania zmniejszenia zachorowalności na te po- nie w I trymestrze) są tzw. poranne
organizmu na cynk, a poniewa okre- wa ne schorzenia, które prowadzą nie- nudności. Stwierdzono, e istnieje ści-
sem magazynowania przez płód mikro- kiedy do tragicznych powikłań. Przy- sły związek pomiądzy hipoglykemią
pierwiastków jest pierwszy trymestr swajaniu magnezu sprzyja równoczesne (tj. niedocukrzeniem) a nudnościami.
cią y (do 12 tygodnia), stąd te istnie- przyjmowanie witaminy B6 (np. polski Wskazane jest rozpoczynanie dnia
je pilna potrzeba uzupełnienia tego preparat Laktomag B6). Dzieci matek z od niezbyt obfitego posiłku  tą zasa-
pierwiastka u obojga rodziców przed niedoborem magnezu cząsto rodzą sią dą małych porcji nale y stosować tak-
począciem oraz we wczesnej cią y. jako wcześniaki, mają osłabione łak- e w ciągu dnia. Mo na popijać posi-
U mą czyzn cynk poprawia ja- nienie, są nerwowe i nadpobudliwe. łek herbatą z imbirem - stwierdzono
kość nasienia, u kobiet zaś jego nie- Objawami niedoboru magnezu bowiem, e ma on właściwości łago-
dobór mo e manifestować sią zabu- u matki mogą być stany tzw. neura- dzące te dolegliwości. Zaleca sią rów-
rzeniami płodności, problemami stenii (to jest m.in. trudności z kon- nie magnez z witaminą B6, kwas fo-
z suchą skórą, rozstąpami w cią y, centracją, zmączenie psychiczne i fi- liowy i inne witaminy z grupy B.
wypadaniem włosów, białymi plam- zyczne  stan ciągłego zmączenia 
kami na paznokciach, atonicznymi poczucie zagro enia, stany ląkowe
krwawieniami w okresie okołoporo- zaburzenia snu, płaczliwość), a tak-
dowym, depresją poporodową, zabu- e wra liwość na zmiany pogody, na-
rzeniami odporności. przemienne biegunki i zaparcia. Do
Fundamenty Rodziny  nr 5/1998
'
KARMIENIE
dr Magdalena Nehring  Gugulska
ściwe postąpowanie w okresie nawa- silnie bolesna. Mo na wyczuć miejsca
łu pokarmu w pierwszych dniach po wyraz
nie twardsze ni pozostała cząść
porodzie, uciskający biustonosz, ubra- gruczołu i bardzo tkliwe. Ponadto do-
nie oraz te, które umo liwiają pene- łącza sią złe samopoczucie, a cząsto
Pierś zaczyna pobolewać z jednej
tracją bakterii: opóz
nione leczenie za- równie objawy typowe dla rozpoczy-
strony, zaczynasz cierpieć na ból gło- stoju lub zablokowanego przewodu nającej sią grypy: dreszcze, uczucie
wy, ka dą czynność wykonujesz z tru- wyprowadzajacego, uszkodzenie bro- rozbicia, bóle kostne, ból głowy oraz
dem, pobolewają cią stawy, czujesz
dawek sutkowych, obecność bakterii podwy szona ciepłota ciała (powy ej
dreszcze. Czy by rozpoczynała sią
w nosogardzieli dziecka, przemącze- 38,4 st. C). Te objawy ogólne odró -
grypa? Takie chłody za oknem. Ale
nie matki, nadmierny wysiłek fizycz- niają zapalenie piersi od zastoju po-
wcale nie boli cią gardło, nie masz
ny, wyczerpanie nerwowe, złe od y- karmu czy zablokowania przewodu
kataru. Pierś nieco bardziej boli w cza- wianie. Proces zapalny, jako wyprowadzającego. Przy tych ostat-
sie karmienia, tak od strony pachy. Ale
odpowiedz
organizmu na obecność nich bywa krótkotrwała gorączka nie
to pewnie przez ten nowy biustonosz,
bakterii toczy sią na poczatku w tkan- przekraczająca 38,4 st. C, nie ma ob-
mo e zbyt dopasowany. Wieczorem,
kach otaczających przewody i pąche- jawów grypopodobnych, bolesność i
przy kąpieli oglądasz pierś. Bolesne w
rzyki mleczne. Tkanki te są bardzo zaczerwienienie są słabiej wyra one.
ciągu dnia miejsce jest teraz zaognio- dobrze ukrwione, dlatego objawy na- Pamietać równie trzeba, e ka da go-
ne, a błyszczące, twardsze ni pozo- silają sią szybko i obejmują cały orga- rączka u karmiącej mamy jest raczej
stała cząść piersi i coraz bardziej bo- nizm. Wraz z krwią doskonale docie- objawem zapalenia piersi ni przezią-
lesne. Czujesz sią fatalnie, ale ju rają leki i na tym etapie poprawa bienia. Znam sytuacją, gdy gorączku-
wiesz....dorobiłaś sią zapalenia piersi. nastąpuje prawie natychmiast. Etap jącą matką skierowano do szpitala i
póz
niejszy jest wtedy, gdy bakterie przebadano w kierunku wszelkich
kolonizują wnątrze przewodów mlecz- mo liwych zaka eń, łącznie z pobra-
Zapalenie piersi ( a poprawnie: po- nych. Ten stan powstaje tylko wtedy, niem płynu mózgowo-rdzeniowego.
łogowe zapalenie sutka) powstaje naj- gdy istnieją zaburzenia w przepływie
cząściej wtedy, gdy pierś nie jest do- mleka z pącherzyków przez przewody
statecznie opró niana i mleko zalega na zewnątrz. Wartki strumień świe e- Jeśli stwierdzimy stan zapalny pier-
w pącherzykach i przewodach mlecz- go pokarmu, cząsto płynący przez si, musimy niezwłocznie zacząć dzia-
nych. Ucisk zalegającego płynu na przewody chroni je przed osiedleniem łać. Ka de zaniedbanie mo e prowa-
delikatne ścianki przewodów unie- sią bakterii. Leczenie na póz
niejszym dzić do przechodzenia zapalenia w
mo liwia dotarcie na miejsce hormo- etapie jest du o bardziej skompliko- kolejne etapy i grozić wiąkszymi kom-
nu oksytocyny. Zaburza to prawidło- wane, trzeba stosować leki, które osią- plikacjami, np. nawracaniem zapaleń
wy skurcz komórek miąśniowych gają wysokie stą enie w pokarmie, cią- lub powstaniem ropnia piersi.
otaczających przewody i w związku z gle dr ąc o to czy nie uformuje sią Najwa niejsze jest cząste, prawi-
tym uniemo liwia wypływ mleka. Ale ropień. dłowe opró nianie pącherzyków i
ta sytuacja to na razie tylko zastój po- przewodów mlecznych co zapewnia
karmu. Aby powstało zapalenie musi stały przepływ mleka przez gruczoł.
dołączyć sią czynnik infekcyjny, któ- Objawy zapalenia mogą dotyczyć Jednocześnie nie mo e to być nadmier-
rym najcząściej w tym wypadku bą- całej piersi lub jej fragmentu. Najczą- ne pobudzanie gruczołu do pracy. Trze-
dzie bakteria. Dlatego pośród czynni- ściej chorują górne, zewnątrzne kwa- ba znalez
ć złoty środek. W tym wy-
ków przyczyniających sią do dranty gruczołu piersiowego, czyli te padku najlepszym złotym środkiem
powstania stanu zapalnego sutka w pod pachą. Choroba dotyka na ogół tą jest dobrze ssące, cząsto chątne do ssa-
okresie laktacji bądą te, które predys- pierś, z której dziecko nie lubi ssać lub nia dziecko. Wobec tego nale y:
ponują do zastoju: nieprawidłowo lub mamie trudniej z niej karmić. Pierś jest
nieefektywnie ssące dziecko, niewła- zaczerwieniona, obrzmiała, gorąca,
Fundamenty Rodziny  nr 5/1998
KARMIENIE
- poprawić technikę karmienia tek dziennie. Oksytocyny nie nale y obni a sią po 24 godzinach nale y po-
tak, aby mieć pewność, e dziecko do- stosować dłu ej ni 14 dni, a najlepiej szukać fachowej pomocy (poradnia
brze chwyta pierś, ma wygodną, do- doraz
nie przed tymi karmieniami, któ- laktacyjna, lekarz, poło na) . Mo e
brą pozycją, wykonuje prawidłowe ru- re stanowią trudność (du o osób w zaistnieć potrzeba podania antybioty-
chy jązykiem i karmienie jest domu, dzieci wracające ze szkoły, wi- ku i nie nale y sią tego obawiać, bo
skuteczne. zyta rodziny itp.) stosuje sią takie leki, które nie szko-
- często karmić, przynajmniej co - jeśli dziecko nie ssie efektywnie, dzą dziecku nawet jeśli przechodzą do
2 godziny, cząściej zaczynając chorą aktywne łykanie trwa krócej ni 5 - 10 pokarmu. Z kolei udowodnione jest, e
piersią. Dobrze jest stosować nastąpu- minut lub w ogóle nie istnieje, pierś ka da zwłoka w rozpocząciu antybio-
jący system karmienia z obu piersi: musi być opró niana poprzez odciąga- tykoterapii zwiąksza ryzyko komplika-
dwa karmienia pod rząd rozpoczynać nie. Odciągniąty pokarm mo e być po- cji. Wskazaniem do zastosowania
od chorej piersi i kończyć zdrową, dawany dziecku. antybiotyku będą:
a trzecie z kolei zacząć od zdrowej, do- - po karmieniu należy stosować - uszkodzone brodawki sutkowe
kończyć na chorej. Zachowując zasa- zimne okłady (lód, zimna kapusta, na- - gorączka i objawy grypopodobne
dą cząstszego karmienia chorą piersią, wet mro onka o obłych kształtach) na utrzymujące sią powy ej 24 godzin
unikniemy nieprzyjemnego przepeł- chore miejsca pomijając brodawką. - nagłe pogorszenie stanu ogólnego
niania sią zdrowej piersi. Trzeba utrzymywać je przynajmniej 30 matki z szybko narastającą gorączką.
- zmieniać pozycję w trakcie jed- minut, a jeśli dłu ej to zdejmować je Ideałem byłoby wykonanie posie-
nego karmienia. Godna polecenia jest na 15 minut przed kolejnym karmie- wu pokarmu i stosowanie antybiotyku
pozycja  spod pachy , zwłaszcza gdy niem. Zimno pomaga ograniczyć stan dobranego zgodnie z antybiogramem.
dolegliwości dotyczą zewnątrznych zapalny, dokuczliwy ból, a tak e wpły- Poniewa jednak flora bakteryjna wy-
cząści gruczołu. Okolica pachy jest wa na zmniejszenie sią produkcji mle- wołująca połogowe zapalenie sutka
bardziej skłonna do zastojów, bo dziec- ka. Stosowanie zimnych okładów jest została wielokrotnie udokumentowa-
ko karmione w sposób klasyczny nie nieodłącznym i bardzo wa nym ele- na badaniami i nie jest ona zbyt ró -
opró nia jej dobrze. Główna siła ssa- mentem leczenia. norodna, w przypadku pierwszego za-
nia dziecka koncentruje sią od strony - można zastosować lek prze- chorowania o typowym przebiegu
jego bródki, czyli tam gdzie pracuje ciwgorączkowy (np. Paracetamol mo na diagnozą i leczenie ustalić na
jązyk. Jeśli to mo liwe trzeba tak kar- w dawce 500-1000 mg co 6 godzin lub podstawie objawów. Najcząściej w
mić, aby chora okolica piersi znajdo- dora nie przed szczytem gorączki). zaka eniach domowych czynnikiem
wała sią jak najcząściej od strony bród- - korzystnie działają leki przeciw- wywołujacym bądzie gronkowiec zło-
ki dziecka. zapalne (np. Ibuprofen), czasem mat- cisty (Staphylococcus aureus), gron-
- dbać o dobry wypływ pokarmu ka tak cierpi z bólu, e trzeba siągnąć kowiec skórny (Staphylococcus epi-
poprzez stworzenie sobie dobrych wa- po lek przeciwbólowy inny ni para- dermidis), rzadziej paciorkowce
runków do karmienia, wygodny fotel, cetamol (np. Pyralginą). (Streptococci). Lekami z wyboru bądą
małe poduszki zapewnią wygodną po- - zachowujemy stałą dla okresu doustne penicyliny gronkowcowe.W
zycją mamie i dziecku, relaks, pozy- laktacji zasadę, e jeśli nie trzeba po- Polsce jedynym zarejestrowanym
tywne nastawienie i przyjemne myśli. dawać leków to ich nie u ywamy, ale przedstawicielem jest oksacylina (Syn-
Mo na uruchomić wypływ przysta- jeśli sytuacja tego wymaga, to nie na- tarpen) stosowana w dawce 500 - 1000
wiajac dziecko do zdrowej piersi, le y ich przesadnie unikać, stosując sią mg co 6 godzin 1 godziną przed lub 2
a zaraz po rozpocząciu sią wyplywu do zdrowego rozsądku i współczesnej po posiłku. Równie lekami pierwsze-
mleka, przeło yć dziecko do chorej wiedzy. go rzutu są nieco wygodniejsze w sto-
piersi. Wypływ mo na te wzbudzać - odpoczywać, le eć w łó ku, nie sowaniu cefalosporyny pierwszej
przez rączne odciągniącie niewielkiej podejmować sią zbyt licznych obo- i drugiej generacji (np.Sefril, Keflex,
ilości pokarmu przed karmieniem. wiązków domowych, skorzystać ze Ceclor). Mo na je przyjmować z po-
- w przypadku kłopotów z wy- zwolnienia lekarskiego. karmami co ogranicza ewentualne ob-
pływem nie poddających sią adnym - nie zapominać w tym całym za- jawy uboczne. Leczenie powinno
naturalnym sposobom trzeba poprosić mieszaniu o jedzeniu i piciu. trwać 10 dni, aby zapobiec nawrotom.
lekarza o przepisanie oksytocyny. Za- - pod adnym pozorem nie maso- Jeśli dziecko z
le toleruje lek brany
sady przyjmowania tego leku są nastą- wać, nie ugniatać , nie naciskać pier- przez matką, kuracją mo na skrócić do
pujące: oksytocyną w ampułkach  Po- si. Żadnego gruczołu nie pobudza sią 6 dni. Jeśli wcześniej wystąpią obja-
lfa stosujemy na waciku i wdychamy do pracy przez zgniatanie, a mo na go wy uboczne (wysypka, biegunka), le-
kilkakrotnie przed karmieniem; tablet- jedynie powa nie uszkodzić, zwłasz- karz zmieni lek na inny. Zmiana leku
ki Sandopart firmy Sandoz stosujemy cza gdy jest on w stanie choroby. powinna nastąpić równie , gdy nie ma
podjązykowo na 5 minut przed karmie- Jeśli przy systematycznym, prawi- poprawy po 3 pełnych dobach lecze-
niem, nie przekraczając dawki 8 table- dłowym postąpowaniu gorączka nie nia. (Dokończenie na s. 13)
Fundamenty Rodziny  nr 5/1998
ZE R
WIATA
D o
o
Korespondencja
ks. Ireneusza Zielińskiego z Norwegii.
orwegia  kraj fiordów, reniferów, gór i morza ropy.
Kraj zamo nych ludzi o wysokim standardzie y-
Budynki katolickiej parafii w Stavanger
Nciowym. Dla wielu kraj tysiąca i jednej nocy. Kraj
wielkich odległości, ograniczeń prądkości i kolorowych
domków. Czy ludzie w tym kraju prze ywają jakiekolwiek Do tej pory strojono sobie arty z  watykańskiej ruletki , a
trudności? Czy to mo liwe, by ktokolwiek mógł tu mieć sprawą współ ycia w mał eństwie pozostawiano samym
jakiekolwiek zmartwienia, oprócz mnie, ksiądza? Na po- mał onkom, pomijając ją milczeniem. Młodzie zaś ma
zór wydaje sią e nie, a jednak ludzie prze ywają tu takie nadal czysty umysł, niezmącony teologią moralną i postą-
same kłopoty finansowe jak gdzie indziej, alkoholizm puje tak, jak jej sią to podoba. Kielicha barku świadomości
i narkomania tak samo degenerują, mał eństwa sią rozpa- dopełnia ustawa norweskiego parlamentu o prawie do abor-
dają, a wartość rodziny odkrywa sią w okolicach Bo ego cji. Brak środków na wydawnictwa i ludzi, którzy zają-
Narodzenia, bo to są takie przyjemne świąta, kiedy wresz- liby sią pisaniem i wydawaniem ksią ek o tematyce ka-
cie mo na pobyć sobie razem. No właśnie - bo gdy sią nie tolickiej i prorodzinnej niech zamkną ten temat.
jest razem, to przezywa sią samotność, która na co dzień Warto tu poświącić parą słów norweskiemu Kościoło-
zagościła tutaj w sercach wielu ludzi. Społeczeństwo o wi Katolickiemu. Jest on diasporą - około 1 % mieszkań-
wysokim standardzie yciowym stać na budowanie domów ców kraju jest katolikami. Odległości miądzy parafiami do-
spokojnej starości, w których osoby starsze i samotne mają chodzą do 400 km. Parafia, w której obecnie pracują (w
wszelkie wygody i pomoc, jakich nigdzie indziej by ju nie mieście Stavanger), jest typową parafią katolicką w Nor-
uzyskały, nawet od swoich dzieci. Ludzie ci, opuszczeni wegii. Jej obszar nie jest najwiąkszy, bo wynosi zaledwie
przez najbli szych, jeszcze mocniej prze ywają swoją sta- 7230 km2, podczas gdy sąsiednia parafia Bergen ma obszar
rość, zmączenie chorobą i wiekiem, samotność i niepro- 29541 km2. Moja parafia liczy 2500 wiernych 59 ro nych
duktywność, i zaczynają rozumieć, e czas na odejście z narodowości, od Norwegów poczynając, przez Wietnam-
tej ziemi, a wiąc najlepszym wyjściem jest eutanazja, bo czyków , Polaków, Chorwatów, Niemców, Anglików, Ame-
przecie nie mo na obcią ać bud etu państwa i tych, któ- rykanów, Francuzów, Meksykańczyków, Hiszpanów, Ta-
rzy płacą podatki. Dlatego co jakiś czas pojawia sią w me- milów, Filipińczyków, Irlandczyków, Wągrów,
diach wątek eutanazji, sprytnie przedstawiany tak, e to Etiopczyków itd. Na mszy niedzielnej jest wiąc bardzo
osoby starsze wypowiadają sią na ten temat, bo przecie kolorowo. Specyfiką jest nie tylko ilość narodowości i
młodzi pozornie nie mają z tym nic wspólnego, chocia związane z tym przeró ne koleje losów, ale i odległości,
chodzi tu przecie tak e o ich przyszłość. które wierni mają do pokonania, by móc znalez
ć sią w ko-
Rodzina  jaka ona naprawdą jest. Na pewno w Norwe- ściele le ącym w centrum stutysiącznego Stavanger, które
gii jest wiącej wolnych związków ni mał eństw zawiera- jest czwartym co do wielkości miastem Norwegii.
nych przed ołtarzem, ale i wiącej mał eństw zawieranych Kościół Protestancki to inna kwestia. Jest on podporząd-
przed ołtarzem ni związków cywilnych. Nie ma jednak z kowany królowi i to praktycznie parlament decyduje o tym,
czego sią cieszyć. Ślub kościelny jest najcząściej sprawą co sią dzieje w Kościele. Ruchy i organizacje obrońców
oprawy, smaku - mniej tradycji, a jeszcze mniej wiary. Przy- ycia nie cieszą sią zbyt wielką popularnością, a gdy zosta-
gotowania do zawarcia związku mał eńskiego w obrąbie ła wprowadzona ustawa proaborcyjna, Kościół Protestancki
Kościoła Katolickiego przygotowania mają formą 3  4 musiał sią jej podporządkować.
indywidualnych spotkań ksiądza z narzeczonymi, podczas Nauczanie papie y, zwłaszcza Pawła VI, spotkało sią w
których wykłada sią im najistotniejsze sprawy związane z kościele katolickim w Norwegii z niewielką aprobatą. Od
zawarciem mał eństwa, podejmując cztery tematy: niero- tego czasu jakiekolwiek pytania dotyczące planowania ro-
zerwalność mał eństwa, jedność, cel i wolna wola. Dopie- dziny kwitowano jednym zdaniem: to mał onkowie decy-
ro przed kilkoma tygodniami ukazała sią prawdopodobnie dują o planowaniu rodziny i o tym, jakich metod bądą u y-
pierwsza w Norwegii ksią ka podejmująca temat natural- wać, zresztą zdanie to te jest zaczerpniąte z encykliki
nego planowania rodziny w oparciu o metodą Billingsa. Humanae vitae, tyle e wyrwane z kontekstu stało sią
Fundamenty Rodziny  nr 5/1998
INICJATYWY
usprawiedliwieniem dla wielu mał-
onków i samego Kościoła Katolickie-
go. Sporo zamieszania narobiły wypo-
wiedzi Jana Pawła II. Ale on przecie
jest Polakiem  tłumaczono z ironią -
D
a Kościół w Polsce jest konserwatyw-
ny, wiąc trzeba mu to wybaczyć, przyj-
dzie inny papie i zmieni to niezrozu- Odpowiadając na proS
by naszych Czytelników, zamieszczamy
pierwszą częS
ć listy 29 polskich szpitali,
miałe podejście Kościoła do tej
które otrzymały tytuł  Szpital Przyjazny Dziecku .
tematyki.
Ciąg dalszy w następnym numerze
Co jest powodem niezrozumienia
wypowiedzi Pawła VI i Jana Pawła II?
Brak informacji! Nauczanie papieskie
jest problemem, dopóki nie zacznie-
1. Wojewódzki Szpital Zespolony w 6. Szpital ZOZ w Grójcu
my sią z nim zapoznawać. W tym
Ciechanowie ul. Piotra Skargi 10, 05-600 Grójec
wzglądzie przed Kościołem w Norwe-
ul. Powstańców Wielkopolskich, 06- (woj. radomskie)
gii daleka droga, bo i daleko stąd do
400 Ciechanów tel. [phone]
Rzymu.
tel.[phone], fax [phone]
7. Szpital ZOZ w Płońsku
2. Szpital Rejonowy w Czarnkowie ul. Sienkiewicza 7, 09-100 Płońsk
ul. Kościuszki 91, 64-700 Czarnków (woj. ciechanowskie)
(woj. pilskie) tel. [phone]
tel. [phone]
Dokończenie ze s. 11
8. Szpital ginekologiczno  poło niczy
3. Szpital Rejonowy w Sokółce im. Ludwika Rydygiera w łodzi
Nie istnieją adne podstawy do
ul. Sikorskiego 40, 16-100 Sokółka ul. Sterlinga 13, 90-217 A
ódz

przerywania karmienia w zwiazku z
(woj. białostockie) tel. [phone] fax 32 34 65
zapaleniem piesi. Takie zalecenie jest
błądem w sztuce lekarskiej. Koniecz- tel. [phone], fax [phone]
9. I Klinika Poło nictwa i Ginekologii
ność kontynuowania karmienia w za-
4. Szpital Rejonowy im. W. Oczki w Śląskiej Akademii Medycznej w By-
paleniu połogowym sutka wynika z
logicznego myślenia i została bez- Miastku tomiu przy Miejskim Szpitalu Zespo-
ul. Gen. Wybickiego 30, 77-200 Miast- lonym
sprzecznie potwierdzona przez wielu
autorów badań naukowych nad tą jed- ko (woj. słupskie) ul. Stefana Batorego 15, 41-902 By-
tel. [phone], fax 29 73 tom, tel. [phone], fax 81 71 06
nostką chorobową. Badania te były
publikowane ju w latach siedemdzie-
5. Szpital Poło niczo  Ginekologicz- 10. Szpital Śląski w Cieszynie
siątych, pó niej wiele razy jedynie
ny św. Zofii w Warszawie ul. Bielska 4, 43-400 Cieszyn
potwierdzane, wiąc dlaczego do dziś
dnia spotykam matki, którym zaleco- ul. Żelazna 90, 01-004 Warszawa tel. [phone]
tel. [phone], fax [phone]
no przerwanie karmienia lub wrącz
hamowano laktacją z powodu zapale-
nia piersi - wybaczcie, nie wiem!
Uwaga! Okres objawów zapa-
lenia piersi nie jest dobry dla po-
dejmowania strategicznych decy-
zji dotyczących np.: zakończenia
karmienia, powrotu do pracy,
Zapraszamy na strony internetowe Ligi Małżeństwo Małżeństwu:
wprowadzania nowych pokar-
http://www.mateusz.pl/goscie/ligamm/ - można tam znalex
ć wiele
mów. To wszystko zostawmy sobie na
interesujących i praktycznych tekstów związanych z naturalnym plano-
czas pełnego powrotu do zdrowia.
waniem rodziny oraz z ekologicznym karmieniem piersią, a także po-
O tym, jak zapobiegać nawracaniu
rady dotyczące związków pomiędzy odżywianiem się a płodnoS
cią. Poza
zapaleń piersi i jak je leczyć - opowiem
tym aktualna lista Szpitali Przyjaznych Dziecku, artykuły z archiwal-
za miesiąc.
nych numerów  Fundamentów Rodziny , katalog naszych publikacji,
tekst encykliki  Humanae vitae wraz z poS
więconymi jej artykułami,
informacje o radiowym kursie NPR.
Międzynarodowy Konsultant Laktacyjny
Fundamenty Rodziny  nr 5/1998
!
POLECAMY
l
h
achącamy do zapoznania sią z wy-
Zdaną przez Fundacją  Głos dla Ży-
cia niedawno ponownie ksią ką, dr
Teresy Kramarek pt.  Naturalne pla-
nowanie rodziny i jego biologiczne
uwarunkowania .
Autorka jest doktorem nauk me-
dycznych ze specjalizacją ginekolo-
giczno  poło niczą i wieloletnią prak-
tyką w dziedzinie naturalnego
planowania rodziny. Prowadząc porad-
nie ginekologiczne we Wrocławiu, a
póz
niej w Poznaniu, była jednocześnie
przez 20 lat zaanga owana w Diece-
zjalnej Poradni Rodzinnej we Wrocła-
wiu. W tym czasie zająła sią tak e zarówno dla osób zajmujących sią po-
szkoleniem instruktorek w zakresie radnictwem rodzinnym jak i samych
naturalnego planowania rodziny. mał eństw pragnących yć zgodnie z
l
Wieloletnie doświadczenia zawo- naturą.
dowe pozwoliły autorce na wnikliwą Dodatkową zaletą ksią ki jest jej
analizą praktycznego zastosowania przejrzystość, du y format oraz du a
wiedzy o naturalnym planowaniu ro- ilość zamieszczonych przykładów ilu-
Zapraszamy też
dziny w yciu wielu par mał eńskich strowanych graficznie. To wszystko
do zamawiania większej iloS
ci
znajdujących sią w ró nych warun- sprawia, e ksią ką czyta sią z praw-
(minimum 10) kach, posiadających ró ny stopień do- dziwą satysfakcją.
świadczenia i motywacji. Owocem Książkę można zamówić w siedzi-
kolejnych numerów
tego jest niniejsza ksią ka, mogąca słu- bie fundacji:
 Fundamentów Rodziny
yć jako podrącznik dla wszystkich ul. Forteczna 3
do kolportażu zainteresowanych tą tematyką. Mate- 60-362 Poznań
riał w niej zawarty bądzie pomocny tel. [phone] w. 191
wS
ród znajomych,
w rodzinie, w parafii.
Ci z Państwa, którzy zechcą w
Zachącamy te do siągniącia po wyda- energiami miłoS
ci będą w stanie powie-
ten sposób pomóc nam
wany przez Polską Federacją Ruchów dzieć: Abba, Ojcze. Wtedy dopiero rodzi-
w upowszechnianiu
Obrony Życia miesiącznik GA
OS DLA na będzie miała piękną przyszłoS
ć .
ŻYCIA. Grudniowy numer otwiera frag- Na temat ojcostwa w rodzinie pisze te
odpowiedzialnego
ment referatu kardynała. A.Trujillo  Oj- znany ju czytelnikom  Głosu.... psycho-
rodzicielstwa, otrzymują
costwo Boga jako model ojcostwa w ro- log dr Henryk Jarosiewicz w artykule pt.
dzinie - wygłoszonego we Wrocławiu:  Męskie rodzicielstwo . Polecamy tak e
dodatkowo jeden egzemplarz
 W dzisiejszym S
wiecie idącym na nie- kilka refleksji na temat sytuacji rodziny we
gratis, zaS
za pozostałe płacą
bezpieczny ekstremalny kompromis zmo- współczesnym świecie i jej roli w yciu
po 1 zł plus koszty przesyłki
wy negujący funkcję ojcowską, wydaje się konkretnych ludzi; artykuł  Być ojcem 
ogromną koniecznoS
cią odnowić tę odpo- być matką , a tak e na temat doświadcze-
wiedzialnoS
ć i to prawo w S
wietle wiary. nia ycia w rodzinie z niepełnosprawnym
(...) Dlatego należy powrócić do Boga, bratem  który okazuje sią najwiąkszym
Prosimy o składanie zamówień
utkwić wzrok w miłosnym obliczu Boga, darem i kryterium prawdy i miłości w ro-
na formularzu ze str. 15
aby przyjąć Go jako doskonały model. Oj- dzinie.
Dziękujemy! cowie, i to musimy wyrax
nie powtórzyć, Informacje o prenumeracie GŁOSU
mogą być takimi modelami w miarę sta- DLA ŻYCIA można uzyskać w redakcji
wania się synami, którzy mocą Ducha miesięcznika: ul. Wierzbięcice 41a/10, 61-
R
więtego, słowem, życiem, wszystkimi 558 Poznań, tel. [phone].
Fundamenty Rodziny  nr 5/1998
"
LISTY
nych  jedynie naturalne rozpoznawa- sią, e jeszcze  czegoś nie zrobiłam,
nie cyklu. To, e mamy czwórką dzieci eby nie mieć wiącej dzieci. No wła-
(ktoś powie: nieplanowanych( w wie- śnie, gdybym zgodziła sią na steryliza-
ku 7, 5, 3 lata i ostatnie ma 5 miesiący, cją ju po trzecim dziecku, nie mogła-
nie jest wcale wynikiem tego, e natu- bym cieszyć sią teraz tym kolejnym. A
ralne planowanie rodziny jest zawod- skoro ono jest, to widocznie Bóg ma co
ne. To my zawodzimy, nie dość dokład- do jego osoby swoje plany. Nie mógłby
nie oznaczamy dni płodne, wreszcie nie ich zrealizować, gdybym ja odrzuciła
am na imią Jadwiga, niedłu-
dość dobrze znamy tą metodą. Jego dar. Z czym stanąłabym kiedyś
go skończą 30 lat. Od 8 lat
Wiem, e najlepszy byłby kontakt z przed Nim. Na pewno miałby prawo
Mjestem mą atką. W tym cza-
poradnią rodzinną. Niestety, dla ludzi powiedzieć:  Nie znam Cią .
sie przyszły na świat cztery kochane
mieszkających na wsi nie jest to takie Tak jak wspomniałam, nasze ostat-
córeczki  wszystkie przez ciącia cesar-
proste. Przynajmniej tu, u nas. Kole an- nie dziecko ma piąć miesiący, a my na
skie. Ju przy trzecim ciąciu zapropo-
ka ju trzy miesiące  załatwia nam nowo prze ywamy narzeczeństwo. Cze-
nowano mi sterylizacją (przeciącie ja-
wizytą w Katolickiej Poradni Rodzin- kamy na siebie i jest to cudowne. Na-
jowodów). Nie zgodziłam sią. Za
nej i wcią trzeba czekać, gdy pani jest sza miłość odrodziła sią, pogłąbiła. Je-
niespełna dwa lata ponownie zaszłam
jedna, a osób potrzebujących bardzo, steśmy dla siebie mili, uprzejmi, ja nie
w cią ą. Nawet rodzina wtedy uznała,
bardzo du o. Teraz jest sezon urlopo- jestem taka nerwowa. Poza tym czują
e zrobiłam z
le, nie godząc sią na ste-
wy, wiąc oczekiwanie wcią sią przed- sią dowartościowana, wiem, e mą
rylizacją. Prze ywałam cią kie chwile,
łu a. I właśnie dlatego, e długo czeka- mnie szanuje i nie traktuje jak laką,
załamywałam sią. Gdy nadszedł ten
my, nabyłam pewnych doświadczeń, maskotką. I to jest wspaniałe. Nie chcą
wielki dzień rozwiązania, na stole ope-
którymi chcą sią podzielić. nawet myśleć, co by było, gdybyśmy nie
racyjnym usłyszałam to samo pytanie.
Lepiej zrozumiałam, czym jest płod- mieli adnych hamulców, gdybym sią
Ze stanowczością, która zadziwiła le-
ność. Jest ona darem od Boga i daru zgodziła na sterylizacją. Nigdy nie do-
karzy, odpowiedziałam, e absolutnie
tego nie nale y zmarnować. Ktoś kie- świadczyłabym tej piąknej, wspaniałej
nie yczą sobie tego, co mi propono-
dyś powiedział, e to tak, jakby ktoś miłości, która mo e łączyć mał onków.
wali. Mą był póz
niej u lekarza prowa-
podarował nam piąkny bukiet kwiatów, Muszą zaznaczyć, e taka miłość nie
dzącego i równie dowiedział sią, e
a my zamiast podziąkować i cieszyć sią jest łatwa ani dla mnie, ani dla mą a.
ona postąpiła nierozsądnie, e kolejna
nimi, niszczymy je na oczach ofiaro- Czasami są dni, kiedy wydaje sią nam,
cią a mo e skończyć sią tragicznie itd.
dawcy i wyrzucamy do kosza. Jak czu- e to wszystko nie ma sensu. Ale czy
Nadmieniam, e mą wiedział, i po-
libyśmy sią, gdybyśmy to my ofiarowali ktoś obiecuje, e droga ku Bogu bądzie
dejmą taką decyzją i zaakceptował ją.
te kwiaty. Jak musi czuć sią Bóg, kiedy łatwa? Wrącz przeciwnie. Jest wąska,
Muszą jeszcze powiedzieć, e przez
widzi, jak Jego piąkny dar niszczymy? krąta i pełna wyrzeczeń. Miłość nie tyl-
8 lat naszego mał eństwa nie stosowa-
Ten przykład cząsto podawałam w roz- ko jest mo liwa  ona jest: prawdziwa,
liśmy adnych środków antykoncepcyj-
mowach ze znajomymi, którzy dziwili cudowna, najwiąksza, wspaniała. I wte-
dy mo na sią przekonać, jaka jest
ogromna. Bo miłość to nie  kochanie
sią , ale dawanie siebie. A co mo na
Tytuł Cena IloS
ć NależnoS
ć
dać, gdy sią nic nie ma do zaofiarowa-
 Domowy kurs NPR (komplet) 40,00 zł
nia? A na pewno nic nie damy wtedy,
J.S. Kippley  Sztuka naturalnego planowania rodziny 10,00 zł
gdy wielki Bo y dar płodności marnu-
Przewodnik  Domowego kursu NPR 7,00 zł
jemy lub całkowicie go odrzucamy.
Karty obserwacji codziennych 2,00 zł
Dziąkują Bogu i Matce Najświąt-
Ćwiczenia 2,50 zł
ulotka  Antykoncepcyjne kłamstwa 0,20 zł szej, e pozwolili mi zrozumieć te spra-
ulotka:  NPR - zdrowe, skuteczne, bezpieczne 0,30 zł
wy i kierowali moim wyborem - do-
 Fundamenty Rodziny (minimum 10 egz.) 1,00 zł/egz.
brym, właściwym wyborem.
 Warto karmić piersią 7,00 zł
J.M.
 Młodzi i miłoS
ć 8,00 zł
Dziękujemy redakcji rodzinnej
Encyklika "Humanae vitae" 1,50 zł
Radia Maryja za udostępnienie listu.
"Ludzka płciowoS
ć: prawda i znaczenie..." 5,50 zł
Razem do zapłaty:
(Do łącznej kwoty zostaną doliczone koszty przesyłki.
Nie dotyczy to tylko kompletu materiałów  Kursu domowego )
Zamawiam zaznaczone pozycje i zobowiązuję się zapłacić Podpis
za nie w ciągu tygodnia od daty otrzymania przesyłki
imię i nazwisko adres telefon
Fundamenty Rodziny  nr 5/1998
#
 Chrystusie religia przesta- jest istnieniem w nowości ycia ku (por. Rdz 3, 13). Szatan okłamał go,
je być szukaniem Boga chwale majestatu Boga (por. Ef 1, 12). starając sią mu wmówić, e on sam jest
W niejako po omacku (Dz Całe stworzenie, w szczególności zaś bogiem, e mo e poznać tak jak Bóg
17, 27), a staje sią odpowiedzią wiary człowiek (vivens homo) jest epifanią dobro i zło, nie licząc sią z Bo ą wolą,
daną Bogu, który sią objawia: jest to chwały Bo ej, powołanym do pełni e mo e po swojemu rządzić światem
odpowiedz
, w której człowiek mówi ycia w Bogu. (por. Rdz 3, 5). Je eli Bóg szuka czło-
do Boga jako do swego Stwórcy i Ojca; 7. W Jezusie Chrystusie Bóg nie wieka przez swojego Syna, to dlatego,
odpowiedz
mo liwa dziąki temu jedy- tylko mówi do człowieka - Bóg szuka a eby go wyprowadzić z tych manow-
nemu Człowiekowi, który jest równo- człowieka. Wcielenie Syna Bo ego ców, na które coraz bardziej schodził.
cześnie Słowem współistotnym Ojcu, świadczy o tym, e Bóg szuka czło-  Wyprowadzić , to znaczy wytłuma-
a w którym Bóg mówi do ka dego wieka. To poszukiwanie Jezus sam czyć człowiekowi, e znajduje sią na
człowieka i ka dy człowiek jest zdol- wielokrotnie przyrównywał do poszu- błądnych drogach, ale to znaczy tak e
ny odpowiedzieć Bogu. Wiącej jesz- kiwania zgubionej owcy (por. A
k 15, przezwycią yć zło, które rozpanoszy-
cze, w tym Człowieku odpowiada 1-7). Jest to poszukiwanie, które rodzi ło sią w dziejach człowieka. Właśnie
Bogu całe stworzenie. Jezus Chrystus sią we wnątrzu Boga i osiąga swój to przezwycią enie zła nazywa sią Od-
jest nowym początkiem wszystkiego. szczyt we Wcieleniu Słowa. Jeśli Bóg kupieniem. Dokonuje sią ono za ceną
Wszystko w Nim odnajduje siebie, wychodzi na poszukiwanie człowieka Ofiary Chrystusa, dziąki której czło-
zostaje przyjąte i oddane Stwórcy, od stworzonego na swój obraz i podobień- wiek dostąpuje darowania długu zacią-
którego wziąło swój początek. W ten stwo, czyni to dlatego, e go miłuje od- gniątego przez grzech i łaski pojedna-
sposób Chrystus jest spełnieniem pra- wiecznie w Słowie i pragnie go wy- nia z Bogiem. Syn Bo y stał sią
gnień wszystkich religii świata i dla- nieść w Chrystusie do godności człowiekiem, przyjął ciało ludzkie w
tego jest ich jedyną i ostateczną przy- przybranego dziecka. Bóg wiąc wy- łonie Dziewicy po to, a eby zło yć sie-
stanią. Je eli z jednej strony w chodzi na poszukiwanie człowieka, bie w pełni na Ofiarą Odkupienia. Re-
Chrystusie Bóg mówi ludzkości o so- który jest Jego szczególną własnością ligia Wcielenia jest religią Odkupie-
bie, to z drugiej strony, w tym e Chry- w sposób odmienny ni jakiekolwiek nia świata poprzez Ofiarą Chrystusa.
stusie, ludzkość cała oraz całe stwo- inne stworzenie. Jest własnością Boga W tej Ofierze zawiera sią zwyciąstwo
rzenie mówi o sobie do Boga - wiącej, na podstawie wyboru miłości: Bóg nad złem, nad grzechem i nad samą
oddaje siebie Bogu. W ten sposób szuka człowieka z potrzeby swego oj- śmiercią. Chrystus przyjmując śmierć
wszystko wraca do swego początku. cowskiego serca. na krzy u, równocześnie objawia i daje
Jezus Chrystus jest odnowieniem Dlaczego szuka? Dlatego, e czło- ycie, albowiem zmartwychwstaje.
wszystkiego (por. Ef 1, 10), a zarazem wiek oddalił sią od Boga, ukrył sią Śmierć nad Nim nie ma ju mocy.
spełnieniem wszystkiego w Bogu: przed Bogiem, tak jak Adam pośród
spełnieniem, które jest chwałą Bo ą. drzew rajskiego ogrodu (por. Rdz 3, Jan Paweł II
Religia, która ma swój początek w Je- 8-10). Człowiek dał sią sprowadzić na ( Tertio millenio... , 6 - 7)
zusie Chrystusie, jest religią chwały, manowce przez nieprzyjaciela Boga
FUNDAMENTY RODZINY dwumiesiącznik LIGI MAA
ŻEC
STWO MAA
ŻEC
STWU  stowarzyszenia o charakterze niedochodowym,
którego celem jest nauczanie i popularyzowanie naturalnego planowania rodziny. Redaktor prowadzący: Maciej Tabor.
Współpraca: Magdalena Nehring  Gugulska, ks. Janusz Kaleta, Aleksandra i Roman Strusowie, Ewa Ślizień  Kuczap-
ska, Maria Turuk. Sześć kolejnych numerów FUNDAMENTÓW RODZINY wysyłamy uczestnikom kursów NPR prowadzonych
przez LMM oraz jako wyraz naszej wdziączności wszystkim ofiarodawcom, którzy wesprą działalność Ligi darowizną
w kwocie co najmniej 25 zł, wysłaną przekazem na konto LMM: PKO BP O/Gostynin, numer: 10204014 33167 270 1
(prosimy o pisanie na przekazie, e jest to dar na rzecz LMM). Liga Małżeństwo Małżeństwu, ul. Spokojna 5, 05 502
Piaseczno 3; tel. [phone]; e mail:[e-mail]; www.mateusz.pl/goscie/ligamm/
� LMM 1998 ISSN 1234  8112