Nowy Jork - przewodnik.
Informacje podstawowe
Liczba mieszkańców: 8,5 mln
Polski konsulat: Konsulat RP: 233 Madison Avenue, New York, N.Y. 10016
Numer kierunkowy telefonu: 001/212 dla Manhattanu, 718 dla Brooklynu, Bronxu, Queens i Staten Island, 516
dla Long Island i 914 dla Westchester County.
Ważniejsze numery telefonu:
- Informacja turystyczna: 397 82 22
- Policja: 911
- Pierwsza pomoc: 911
Czas lokalny: Warszawa 12.00, Nowy Jork 6.00
Komunikacja miejska:
- Metro: Wejścia oznaczone są zwykle podświetlona kulą w kolorze czerwonym lub
zielonym. Żetony kupujemy w kiosku przed przejściem przez automatyczną
"bramkę". Metro obejmuje 20 linii po których kursują pociągi zwykłe i ekspresowe
nie zatrzymujące się na części stacji. Ogólna informacja znajduje się w Grand
Central Station, tel. [phone]
- Pociąg: Pociągi dalekobieżne i lokalne przyjeżdżają na Grand Central Station
(skrzyżowanie 42nd Street i Park Ave) lub Pennsylvania Station (33rd St. i 7th
Ave.).
- Autobus: Autobusy kursują po mieście przez całą dobę po większości głównych
alei i ulic. Przystanki autobusowe oznakowane są znakami w kolorach biało-
czerwono-niebieskim i żółtą farbą na krawężniku. Numery autobusów poprzedzone
sÄ… literami wskazujÄ…cymi kierunek jazdy: BX - Bronx, B - Brooklyn, M - Manhattan,
Q - Queens, S - State Island. Do autobusu wsiada siÄ™ przednimi, a wysiada tylnymi
drzwiami. Kierowcy płaci się gotówką albo żetonem takim jak w metrze. Planując
przesiadkę należy poprosić o bilet przesiadkowy (transfer stub), który oddaje się
kierowcy kolejnego autobusu.
Adres informacji turystycznej: New York Convention&Visitors Bureau. Columbus
Circle 2 (przy stacji metra). Filia znajduje siÄ™ przy Tiomes Square u zbiegu z 42nd
Street, między Broadwayem, a 7th Ave.
Historia
Zanim w rejon dzisiejszego Nowego Jorku dotarli Europejczycy, teren ten
zamieszkiwany był przez plemiona indiańskie: Rechgawawanc, Weckquaesgeek i
Canarsee. Z ich języka pochodzi nazwa "Manhattan": dawniej Minna-atn, czyli
"Wyspa Wzgórz". W 1524 r. dotarł tu włoski żeglarz Verazzano. Wizyta holendrów
w 1609 r. zaowocowała nadaniu przez tego kraju Kompanii Zachodnioindyjskiej 24-
letniego monopolu handlowego w tym rejonie wraz z prawem do kolonizacji.
Pierwsza osada kupiecka założona została tu w 1624 r. przez osadników
pochodzących z Belgii. Byli to głównie protestanci uciekający przed
prześladowaniami religijnymi. Kolejne rodziny przybyły tu w 1625 r., a osadzie
nadano nazwę Nowy Amsterdam. W kwietniu 1626 r. Kompania zdecydowała się
założyć tu fort dla kolonii zamieszkanej wówczas przez około 300 Europejczyków.
W 1653 r. północną część miasta otoczono murami, które miały chronić przed
Indianami, z którymi koloniści toczyli z przerwami krwawe wojny o ziemie
praktycznie od 1626 r.
W 1664 r. kolonię przejęli Brytyjczycy nazywając ją Nowy Jork (New York). W 1673
r. przybyła tu flota holenderska z żądaniem zwrotu kolonii. Holendrzy przejęli
ponownie osadÄ™ tylko na 15 lat., po czym zamienili Nowy Amsterdam na brytyjskÄ…
kolonię Surinam w Ameryce Południowej.
Rozwój miasta spowodował w 1699 r. rozebranie murów miejskich i założenie
pierwszej ulicy poza nimi - Wall Street (ulica pod murem - wałowa). Na początku
XVIII w. zaczęły wychodzić pierwsze nowojorskie gazety "New York Gazette" i
"Weekly Journal".
Konflikt osadników z władzami brytyjskimi spowodował zbuntowanie się kolonii w
1775 r. i po walce zajęcie miasta w 1776 r. przez wojska brytyjskie. W 1783 r.
generał Waszyngton pokonał Brytyjczyków. Wkrótce Nowy Jork ustanowiono stolicą nowego państwa, którą
pozostał do 1790 r.
Po wojnie władze emitowały obligacje skarbowe na pokrycie długu wojennego. Popyt na nie był tak duży, iż w
1792 r. założono Giełdę Nowojorską. Od początku XIX w. miasto rozwijało się szybko wskutek rewolucji
przemysłowej, szczególnie po otwarciu kanału Erie łączącego miasto z głębią lądu drogą wodną. Wzrostu nie
zahamowała wojna secesyjna (1861-1865) w czasie której większość nowojorczyków opowiedziała się po stronie
Północy. W 1851 r. uruchomiono pierwszy dworzec kolejowy Grand Central Terminal, a w 1870 r. powstała
pierwsza kolej miejska poprowadzona nad poziomem ulic.
Wzrastająca liczba ludności sprawiła, że w mieście zrobiło się ciasno. W 1853 r. w wysokich budynkach pojawiły
się pierwsze na świecie windy, kilkanaście lat póz
niej pierwsze bloki mieszkalne a na przełomie wieków pierwsze
drapacze chmur. W 1886 r. odsłonięto Statuę Wolności, która odtąd powitała wiele milionów przybywających tu
emigrantów. Miasto nadal się rozrastało - w 1898 r. przyłączono Brooklyn, Queens i Staten Island. W 1904 r.
uruchomiono pierwsze linie metra. Obecnie samo miasto, nie licząc zurbanizowanych terenów podmiejskich,
zamieszkuje 8,5 mln osób.
Główne atrakcje
Najbardziej znaną wizytówką miasta jest statua wolności (Statue of Liberty). Wykonano ją w Paryżu w latach
1874-1884. Jej twórcą był francuski rzez
biarz Frédérick August Bartholdi. Projekt rzez
by wykonał on dla
upamiętnienia braterstwa Francuzów i Amerykanów w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Stalowy
szkielet budowli zaprojektował natomiast Gustave Eiffel. Pomnik o wysokości 46 m odsłonił 28 paz
dziernika 1886
r. prezydent Cleveland. Z głowy posągu roztacza się wspaniały widok na drapacze chmur dolnego Manhattanu.
Większość zabytkowych budowli Nowego Jorku pochodzi z XVIII i XIX wieku. Są to takie obiekty jak Kaplica św.
Pawła należąca do największych świątyń chrześcijańskich na świecie, kościół St. Mark's-in-the Bowerie, Trinity
Church, katedra St. John's the Divine, katedra św. Patryka oraz ratusz - City Hall i Nowojorska Biblioteka
Publiczna (National Academy of Design).
Wielu turystów przyjeżdża do Nowego Jorku by stanąć na dachu drapaczy chmur. Dwa najwyższe to
wybudowane w latach 1966-1973 r. bliz
niacze wieże (Twin Towers) Światowego Centrum Handlu (World Trade
Center) mające 110 pieter i 411 m wysokości. Trzeci to wzniesiony w latach 1929-1931 Empire State Building
(102 pietra, 381 m wysokości, zaś 448 wraz z masztem telewizyjnym). Są to najwyższe budynki na świecie po
Sears Tower w Chicago. Z ich platform widokowych roztaczają się wspaniałe widoki na okolice.
W The Financial District na Wall Street warto zobaczyć pracę na Giełdzie Nowojorskiej (New York Stock
Exhange) z galerii dla turystów. Na końcu tej samej ulicy stoi gmach Federal Hall National Memorial z wystawą
poświęconą Jerzemu Waszyngtonowi, który w 1789 r. został na balkonie tego budynku zaprzysiężony na
prezydenta kraju.
Interesujący jest Most Brookliński (Brooklyn Bridge), który w chwili otwarcia w 1883 r był największym na świecie
mostem wiszącym i pierwszym w którego konstrukcji użyto stalowych lin. Jego konstruktorowi Johnowi
Augustowi Roeblingowi w wypadku w czasie prac zmiażdżyło stopę i trzy tygodnie póz
niej zmarł on na gangrenę.
Dzieło dokończył jego syn, który także o mało co nie zginął podczas prac podwodnych.
Interesujące są również nowojorskie parki, a szczególnie Central Park z ogrodem botanicznym, zoologicznym i
planetarium oraz Bronx Park z największym w USA ogrodem zoologicznym.
Muzea i galeria
Metropolitan Museum of Art. Leży po wschodniej stronie Central Park. Jest jednym z największych na świecie i
zawiera ponad 3 mln eksponatów. Założone zostało w 1870 r. jako instytucja społeczna, a do obecnych
pomieszczeń przeprowadziło się na początku XX wieku. Skupia się ono głównie na kolekcji amerykańskiego
malarstwa, rzez
by, grafiki i sztuki zdobniczej. Posiada również bogate zbiory malarstwa europejskiego m.in.
ponad 30 obrazów Rembrandta. Inne znane nazwiska to Jan van Eyck, Bruueghel, El Greco, Rafael, Manet,
Picasso i wiele innych sław. Interesujące są również zbiory sztuki starożytnej, Bliskiego i Dalekiego Wschodu.
Muzeum Sztuki Nowoczesnej (Museum of Modern Art) w aktualnej siedzibie mieści się od 1939r., a powstało
formalnie 10 lat wcześniej przy wsparciu A.A. Rockefeller. W latach osiemdziesiątych minionego wieku budynek
przebudowano zwiększając powierzchnię ekspozycji. Na parterze i 1 piętrze obejrzymy zbiory malarstwa i rzez
by.
Do arcydzieł malarstwa należą m.in. Kąpiąca się Cezannea z 1885 r., Gwiaz
dzista noc Vincenta van Gogha,
Panny z Avignon Picassa, czyŚwiat Christine Andrew Wyetha. Obrazy ułożone są tematycznie pokazując całe
okresy i style w sztuce. Zbiory na piętrze prezentują malarstwo i rzez
bę amerykańską. Na 2 piętrze znajdują się
wystawy poświęcone architekturze i wzornictwu przemysłowemu. Natomiast w podziemiach obejrzymy wystawy
czasowe oraz Titus Film Theatres gdzie odbywajÄ… siÄ™ pokazy filmowe.
Muzeum Guggenheima jest znane przede wszystkim z ciekawej formy architektonicznej gmachu w kształcie
odwróconego stożka zaprojektowanego przez Franka Lloyda Wrighta. Dla obejrzenia eksponowanych tu dzieł
trzeba wjechać na sama górę windą, a następnie schodzi się spiralną rampą na kolejne poziomy, oglądając
eksponowane tu dzieła. Stała ekspozycja obejmuje dzieła Chagalla, Klee, Delaunaya, Renoira, Van Gogha,
Picassa, Cezanne'a, Degasa, Toulouse-Lautreca, Chagalla, Legera.
Muzeum Historii Naturalnej (American Museum of Natural History) jest jednym z największych na świecie tego
rodzaju. Obejmuje 40 sal wystawowych i ponad 35 mln eksponatów. Można tu między innymi zobaczyć zwierzęta
świata, olbrzymią sekwoję mającą ponad 1300 lat, największy dotąd znaleziony szafir zwany Gwiazdą Indii, czy
tez największego znalezionego dotąd przybysza z kosmosu - meteoryt. Dla dzieci atrakcją jest też 30 metrowy
wieloryb (sztuczny)
Muzeum Indian (National Museum of the American Indian) posiada największą na świecie kolekcję sztuki i
przedmiotów użytkowych Indian Ameryki Północnej, Środkowej i Południowej. Mimo iż nie uchodzi za największą
atrakcję miasta, warto tu zajrzeć by poznać nieco zwyczaje i życie dawnych mieszkańców tych ziem.
Zakupy
Nowy Jork uchodzi za handlową stolicę świata. Można tu kupić wszystko, wszędzie i o każdej porze. Głównym
rejonem zakupów są okolice Midtown Manhattan. Do znanych domów towarowych należy Macy's, Broadway przy
34 St, który jest podobno największym domem towarowym świata (5 mln dolarów dziennego utargu !).
Bloomingdale's przy 1000 Third Ave jest zbliżony wielkością do Macy`s, ale ma wyższą klasę, z luksusowymi i
drogimi artykułami każdego asortymentu. Naprzeciw niego znajduje się mniejszy Alexander`s (Lexington Ave,
731), oferujący szeroki wybór odzieży i butów.
Książki można kupić w Scribner`s (5th Ave 597), Barnes and Noble (5th Ave, 115 - największa księgarnia w
Nowym Jorku z najtańszym działem wyprzedaży), Rizzoli (57th St. 31 - wybór wydawnictw o sztuce). Największy
wybór płyt znajduje się w dwóch oddziałach Tower records: oddział Village przy Broadway 692, zaś drugi na rogu
Broadwayu i 66th St. Zabawki dla dzieci można zakupić w najsłynniejszej sieci sklepów FOA Schwartz przy 5th
Ave, 767. Artykuły sportowe i turystyczne w Paragon (Broadway 867), Kosmetyki, biżuterię i odzież w
ekskluzywnym Tiffany`s (5th Ave, 727), Van Cleef&Arpels (Bergdorf`s, 5th Ave, 744) perfumy w Bordels (3rd Ave
na rogu East 56th St.). Znany na całym świecie z odzieży najlepszych stylistów mody jest Saks Fifth Avenue przy
5th Ave. Modną damską odzież sprzedaje także po bardziej przystępnych cenach sklep Henri Bendel (5th Ave.
712). Sprzęt fotograficzny można zakupić w 47th Street Photo (West 47th St. 67). Za najdroższe miejsce do
zakupów uchodzi dzielnica Upper West Side.
Gdzie zjeść
Caribe, 117 Perr St. to głośna i pełna ludzi restauracja karaibska w której wystrój wnętrza naśladuje dziką
dżunglę. Zjeść tu można ostro przyprawione dania i koktajle z owoców tropikalnych.
Flor de Mayo, 2651 Brodway i 171 Third Ave. Niezwykle popularna, a przy tym tania restauracja kubańsko-
chińska z dużym wyborem dań mięsnych.
Katz`s, 205 E.Houston St. W barze tym można zjeść nowojorskie pastrami, czyli posypaną grubo mielonym
zielonym pieprzem wędlinę z ziołami czy marynowana pieczeń wołową. Lokal znany jest z filmu Gdy Harry
spotkał Sally.
Oyster Bar, Grand Central Terminal. Lokal położony pod dachem dworca Grand Central. Na uwagę zasługują
dania z małży i ostryg.
Third Word Cafe, 700 W 125th St. Położona w Harlemie restauracja serwująca dania kajuńskie, indyjskie i
karaibskie. Wyśmienite dania w dobrej atmosferze i przy niskich cenach.
Trattoria del`Arte, 900 Seventh Ave. Włoska restauracja z obszernym wnętrzem i wyborną obsługą. Bardzo
dobre są tu dania typowo włoskie - spaghetti czy pizza.
Rozrywka
Miasto oferuje dowolny typ rozrywki dla każdego. Duże koncerty odbywają się w Madison Square Garden między
Seventh, a Eight Ave i w 31st - 33rd St. oraz w Radio City Museum Hall, Sixth Ave przy 50th St. Mnóstwo jest
klubów muzycznych. Rock i Pop można posłuchać na przykład w Irving Plazving Place czy Lone Star Cafe
Roadhouse, 240 W 52nd St., Jazzu w The Blue Note, 131 W Third St, Village Gate, Bleecker St. przy Tompson
St. Muzykę klasyczną za darmo w Central Parku, a odpłatnie w Carnegie Hall przy 154 W 57th St. Występy
baletowe w Brooklyn Academy of Music na 30 Lafayette St, Brooklyn City Center, 131 W 55th St.
Najlepsze produkcje sceniczne Broadwayu obejrzeć można w teatrach położonych między 40th a 51st Street,
Broadway. W całym mieście mnóstwo jest też kin. Można także udać się na mecz baseballowy na Bronx, czy
zobaczyć amerykański futbol (rugby) w Meadowlands Sport Complex.