NOWY JORK
Informacje podstawowe
Liczba mieszkańców: 8,5 mln
Konsulat RP: Konsulat RP: 233 Madison Avenue, New York, N.Y. 10016, tel. 646) 237-
21-00,237-21-49
Numer kierunkowy telefonu: 001/212 dla Manhattanu, 718 dla Brooklynu, Bronxu,
Queens i Staten Island, 516 dla Long Island i 914 dla Westminster County.
Ważniejsze numery telefonu:
Policja: 911
Pierwsza pomoc: 911
Czas lokalny: Warszawa 12.00, Nowy Jork 6.00
Komunikacja miejska:
Metro: Wejścia oznaczone są zwykle podświetlona kulą w kolorze czerwonym lub
zielonym. Żetony kupujemy w kiosku przed przejściem przez automatyczną  bramkę .
Metro obejmuje 20 linii po których kursują pociągi zwykłe i ekspresowe nie zatrzymujące
się na części stacji. Ogólna informacja znajduje się w Grand Central Station, tel. 532 49
00
Pociąg: Pociągi dalekobieżne i lokalne przyjeżdżają na Grand Central Station
(skrzyżowanie 42nd Street i Park Ave) lub Pennsylvania Station (33rd St. i 7th Ave.).
Autobus: Autobusy kursują po mieście przez całą dobę po większości głównych alei i
ulic. Przystanki autobusowe oznakowane są znakami w kolorach biało-czerwono-
niebieskim i żółtą farbą na krawężniku. Numery autobusów poprzedzone są literami
wskazujÄ…cymi kierunek jazdy: BX  Bronx, B  Brooklyn, M  Manhattan, Q  Queens, S
 State Island. Do autobusu wsiada siÄ™ przednimi, a wysiada tylnymi drzwiami. Kierowcy
płaci się gotówką albo żetonem takim jak w metrze. Planując przesiadkę należy poprosić
o bilet przesiadkowy (transfer stub), który oddaje się kierowcy kolejnego autobusu.
Adres informacji turystycznej: New York Convention&Visitors Bureau. Columbus
Circle 2 (przy stacji metra). Filia znajduje siÄ™ przy Tiomes Square u zbiegu z 42nd Street,
między Broadwayem, a 7th Ave.
Historia
Zanim w rejon dzisiejszego Nowego Jorku dotarli Europejczycy, teren ten zamieszkiwany
był przez plemiona indiańskie: Rechgawawanc, Weckquaesgeek i Canarsee. Z ich
języka pochodzi nazwa  Manhattan : dawniej Minna-atn, czyli  Wyspa Wzgórz . W 1524
r. dotarł tu włoski żeglarz Verazzano. Wizyta Holendrów w 1609 r. zaowocowała
1
nadaniu przez tego kraju Kompanii Zachodnioindyjskiej 24-letniego monopolu
handlowego w tym rejonie wraz z prawem do kolonizacji.
Pierwsza osada kupiecka założona została tu w 1624 r. przez osadników
pochodzących z Belgii. Byli to głównie protestanci uciekający przed prześladowaniami
religijnymi. Kolejne rodziny przybyły tu w 1625 r., a osadzie nadano nazwę Nowy
Amsterdam. W kwietniu 1626 r. Kompania zdecydowała się założyć tu fort dla kolonii
zamieszkanej wówczas przez około 300 Europejczyków. W 1653 r. północną część
miasta otoczono murami, które miały chronić przed Indianami, z którymi koloniści toczyli
z przerwami krwawe wojny o ziemie praktycznie od 1626 r.
W 1664 r. kolonię przejęli Brytyjczycy nazywając ją Nowy Jork (New York). W 1673 r.
przybyła tu flota holenderska z żądaniem zwrotu kolonii. Holendrzy przejęli ponownie
osadÄ™ tylko na 15 lat., po czym zamienili Nowy Amsterdam na brytyjskÄ… koloniÄ™ Surinam
w Ameryce Południowej.
Rozwój miasta spowodował w 1699 r. rozebranie murów miejskich i założenie pierwszej
ulicy poza nimi  Wall Street (ulica pod murem - wałowa). Na początku XVIII w. zaczęły
wychodzić pierwsze nowojorskie gazety  New York Gazette i  Weekly Journal .
Konflikt osadników z władzami brytyjskimi spowodował zbuntowanie się kolonii w 1775 r.
i po walce zajęcie miasta w 1776 r. przez wojska brytyjskie. W 1783 r. generał
Waszyngton pokonał Brytyjczyków. Wkrótce Nowy Jork ustanowiono stolicą nowego
państwa, którą pozostał do 1790 r.
Po wojnie władze emitowały obligacje skarbowe na pokrycie długu wojennego. Popyt na
nie był tak duży, iż w 1792 r. założono Giełdę Nowojorską. Od początku XIX w. miasto
rozwijało się szybko wskutek rewolucji przemysłowej, szczególnie po otwarciu kanału
Erie łączącego miasto z głębią lądu drogą wodną. Wzrostu nie zahamowała wojna
secesyjna (1861-1865) w czasie której większość nowojorczyków opowiedziała się po
stronie Północy. W 1851 r. uruchomiono pierwszy dworzec kolejowy Grand Central
Terminal, a w 1870 r. powstała pierwsza kolej miejska poprowadzona nad poziomem
ulic.
Wzrastająca liczba ludności sprawiła, że w mieście zrobiło się ciasno. W 1853 r. w
wysokich budynkach pojawiły się pierwsze na świecie windy, kilkanaście lat póz
niej
pierwsze bloki mieszkalne a na przełomie wieków pierwsze drapacze chmur. W 1886 r.
odsłonięto Statuę Wolności, która odtąd powitała wiele milionów przybywających tu
emigrantów. Miasto nadal się rozrastało  w 1898 r. przyłączono Brooklyn, Queens i
Staten Island. W 1904 r. uruchomiono pierwsze linie metra. Obecnie samo miasto, nie
licząc zurbanizowanych terenów podmiejskich, zamieszkuje 8,5 mln osób.
Główne atrakcje
2
Najbardziej znaną wizytówką miasta jest Statua Wolności (Statue of Liberty). Wykonano
ją w Paryżu w latach 1874-1884. Jej twórcą był francuski rzez
biarz Frédérick August
Bartholdi. Projekt rzez
by wykonał on dla upamiętnienia braterstwa Francuzów i
Amerykanów w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Stalowy szkielet budowli
zaprojektował natomiast Gustave Eiffel. Pomnik o wysokości 46 m odsłonił 28
paz
dziernika 1886 r. prezydent Cleveland. Z głowy posągu roztacza się wspaniały widok
na drapacze chmur dolnego Manhattanu.
Większość zabytkowych budowli Nowego Jorku pochodzi z XVIII i XIX wieku. Są to takie
obiekty jak Kaplica św. Pawła należąca do największych świątyń chrześcijańskich na
świecie, kościół St. Mark s-in-the Bowerie, Trinity Church, katedra St. John s the
Divine, katedra św. Patryka oraz ratusz  City Hall i Nowojorska Biblioteka
Publiczna.
Wielu turystów przyjeżdża do Nowego Jorku by stanąć na dachu drapaczy chmur. Naj
to wzniesiony w latach 1929-1931 Empire State Building (102 pietra, 381 m wysokości,
zaś 448 wraz z masztem telewizyjnym). Są to najwyższe budynki na świecie po Sears
Tower w Chicago. Z ich platform widokowych roztaczają się wspaniałe widoki na okolice.
W The Financial District na Wall Street warto zobaczyć pracę na Giełdzie Nowojorskiej
(New York Stock Exhange) z galerii dla turystów. Na końcu tej samej ulicy stoi gmach
Federal Hall National Memorial z wystawą poświęconą Jerzemu Waszyngtonowi,
który w 1789 r. został na balkonie tego budynku zaprzysiężony na prezydenta kraju.
Interesujący jest Most Brookliński (Brooklyn Bridge), który w chwili otwarcia w 1883 r
był największym na świecie mostem wiszącym i pierwszym w którego konstrukcji użyto
stalowych lin. Jego konstruktorowi Johnowi Augustowi Roeblingowi w wypadku w czasie
prac zmiażdżyło stopę i trzy tygodnie póz
niej zmarł on na gangrenę. Dzieło dokończył
jego syn, który także o mało co nie zginął podczas prac podwodnych.
Interesujące są również nowojorskie parki, a szczególnie Central Park z ogrodem
botanicznym, zoologicznym i planetarium oraz Bronx Park z największym w USA
ogrodem zoologicznym.
Muzea i galeria
Metropolitan Museum of Art. Leży po wschodniej stronie Central Park. Jest jednym z
największych na świecie i zawiera ponad 3 mln eksponatów. Założone zostało w 1870 r.
jako instytucja społeczna, a do obecnych pomieszczeń przeprowadziło się na początku
XX wieku. Skupia się ono głównie na kolekcji amerykańskiego malarstwa, rzez
by, grafiki
i sztuki zdobniczej. Posiada również bogate zbiory malarstwa europejskiego m.in. ponad
3
30 obrazów Rembrandta. Inne znane nazwiska to Jan van Eyck, Bruueghel, El Greco,
Rafael, Manet, Picasso i wiele innych sław. Interesujące są również zbiory sztuki
starożytnej, Bliskiego i Dalekiego Wschodu.
Muzeum Sztuki Nowoczesnej (Museum of Modern Art) w aktualnej siedzibie mieści się
od 1939r., a powstało formalnie 10 lat wcześniej przy wsparciu A.A. Rockefeller. W
latach osiemdziesiątych minionego wieku budynek przebudowano zwiększając
powierzchnię ekspozycji. Na parterze i 1 piętrze obejrzymy zbiory malarstwa i rzez
by. Do
arcydzieł malarstwa należą m.in. Kąpiąca się Cezannea z 1885 r., Gwiaz
dzista noc
Vincenta van Gogha, Panny z Avignon Picassa, czyÅšwiat Christine Andrew Wyetha.
Obrazy ułożone są tematycznie pokazując całe okresy i style w sztuce. Zbiory na piętrze
prezentujÄ… malarstwo i rzez
bę amerykańską. Na 2 piętrze znajdują się wystawy
poświęcone architekturze i wzornictwu przemysłowemu. Natomiast w podziemiach
obejrzymy wystawy czasowe oraz Titus Film Theatres gdzie odbywajÄ… siÄ™ pokazy
filmowe.
Muzeum Guggenheima jest znane przede wszystkim z ciekawej formy architektonicznej
gmachu w kształcie odwróconego stożka zaprojektowanego przez Franka Lloyda
Wrighta. Dla obejrzenia eksponowanych tu dzieł trzeba wjechać na sama górę windą, a
następnie schodzi się spiralną rampą na kolejne poziomy, oglądając eksponowane tu
dzieła. Stała ekspozycja obejmuje dzieła Chagalla, Klee, Delaunaya, Renoira, Van
Gogha, Picassa, Cezanne a, Degasa, Toulouse-Lautreca, Chagalla, Legera.
Muzeum Historii Naturalnej (American Museum of Natural History) jest jednym z
największych na świecie tego rodzaju. Obejmuje 40 sal wystawowych i ponad 35 mln
eksponatów. Można tu między innymi zobaczyć zwierzęta świata, olbrzymią sekwoję
mającą ponad 1300 lat, największy dotąd znaleziony szafir zwany Gwiazdą Indii, czy tez
największego znalezionego dotąd przybysza z kosmosu  meteoryt. Dla dzieci atrakcją
jest też 30 metrowy wieloryb (sztuczny)
Muzeum Indian (National Museum of the American Indian) posiada największą na
świecie kolekcję sztuki i przedmiotów użytkowych Indian Ameryki Północnej, Środkowej i
Południowej. Mimo iż nie uchodzi za największą atrakcję miasta, warto tu zajrzeć by
poznać nieco zwyczaje i życie dawnych mieszkańców tych ziem.
Zakupy
Nowy Jork uchodzi za handlową stolicę świata. Można tu kupić wszystko, wszędzie i o
każdej porze. Głównym rejonem zakupów są okolice Midtown Manhattan. Do znanych
domów towarowych należy Macy s, Broadway przy 34 St, który jest podobno
największym domem towarowym świata (5 mln dolarów dziennego utargu !).
4
Bloomingdale s przy 1000 Third Ave jest zbliżony wielkością do Macy's, ale ma wyższą
klasę, z luksusowymi i drogimi artykułami każdego asortymentu. Naprzeciw niego
znajduje się mniejszy Alexander's (Lexington Ave, 731), oferujący szeroki wybór
odzieży i butów.
Książki można kupić w Scribner's (5th Ave 597), Barnes and Noble (5th Ave, 115 
największa księgarnia w Nowym Jorku z najtańszym działem wyprzedaży), Rizzoli (57th
St. 31  wybór wydawnictw o sztuce). Największy wybór płyt znajduje się w dwóch
oddziałach Tower records: oddział Village przy Broadway 692, zaś drugi na rogu
Broadwayu i 66th St. Zabawki dla dzieci można zakupić w najsłynniejszej sieci sklepów
FOA Schwartz przy 5th Ave, 767. Artykuły sportowe i turystyczne w Paragon (Broadway
867), kosmetyki, biżuterię i odzież w ekskluzywnym Tiffany's (5th Ave, 727), Van
Cleef&Arpels (Bergdorf's, 5th Ave, 744) perfumy w Bordels (3rd Ave na rogu East 56th
St.). Znany na całym świecie z odzieży najlepszych stylistów mody jest Saks Fifth
Avenue przy 5th Ave. Modną damską odzież sprzedaje także po bardziej przystępnych
cenach sklep Henri Bendel (5th Ave. 712).
Sprzęt fotograficzny można zakupić w 47th Street Photo (West 47th St. 67). Za
najdroższe miejsce do zakupów uchodzi dzielnica Upper West Side.
Gdzie zjeść
Caribe, 117 Perr St. to głośna i pełna ludzi restauracja karaibska w której wystrój
wnętrza naśladuje dziką dżunglę. Zjeść tu można ostro przyprawione dania i koktajle z
owoców tropikalnych.
Flor de Mayo, 2651 Brodway i 171 Third Ave. Niezwykle popularna, a przy tym tania
restauracja kubańsko-chińska z dużym wyborem dań mięsnych.
Katz's, 205 E.Houston St. W barze tym można zjeść nowojorskie pastrami, czyli
posypaną grubo mielonym zielonym pieprzem wędlinę z ziołami czy marynowana
pieczeń wołową. Lokal znany jest z filmu Gdy Harry spotkał Sally.
Oyster Bar, Grand Central Terminal. Lokal położony pod dachem dworca Grand Central.
Na uwagę zasługują dania z małży i ostryg.
Third Word Cafe, 700 W 125th St. Położona w Harlemie restauracja serwująca dania
kajuńskie, indyjskie i karaibskie. Wyśmienite dania w dobrej atmosferze i przy niskich
cenach.
Trattoria del'Arte, 900 Seventh Ave. Włoska restauracja z obszernym wnętrzem i
wyborną obsługą. Bardzo dobre są tu dania typowo włoskie  spaghetti czy pizza.
Rozrywka
Miasto oferuje dowolny typ rozrywki dla każdego. Duże koncerty odbywają się w
5
Madison Square Garden między Seventh, a Eight Ave i w 31st  33rd St. oraz w Radio
City Museum Hall, Sixth Ave przy 50th St. Mnóstwo jest klubów muzycznych.
Rock i Pop można posłuchać na przykład w Irving Plazving Place czy Lone Star Cafe
Roadhouse, 240 W 52nd St., Jazzu w The Blue Note, 131 W Third St, Village Gate,
Bleecker St. przy Tompson St. MuzykÄ™ klasycznÄ… za darmo w Central Parku, a
odpłatnie w Carnegie Hall przy 154 W 57th St. Występy baletowe w Brooklyn Academy
of Music na 30 Lafayette St, Brooklyn City Center, 131 W 55th St.
Najlepsze produkcje sceniczne Broadwayu obejrzeć można w teatrach położonych
między 40th a 51st Street, Broadway. W całym mieście mnóstwo jest też kin. Można
także udać się na mecz baseballowy na Bronx, czy zobaczyć amerykański futbol
(rugby) w Meadowlands Sport Complex.
Dostępne opisy miejsc turystycznych:
Chicago, Los Angeles, Nowy Jork, San Francisco, Waszyngton
6