Notatki do prezentacji: Teoria produkcji i kosztów
Teoria produkcji
Teoria ta wyjaśnia jak czynniki produkcji wykorzystywane w przedsiębiorstwie przekładają się na efekty 
czyli na wielkość produkcji (wyrażonej w jednostkach naturalnych np. szt.).
Rys.1. Funkcja produkcji dwóch zmiennych:
Produkt
całkowity - X
Czynnik
produkcji
(kapitał) - K
Czynnik
5
produkcji
(praca) - L
6
Produkt całkowity (TPP  total physical product; oznaczamy też jako X) oznacza wielkość produkcji
wyrażoną w jednostkach naturalnych (szt.). -> X=f(K,L)
Dwuczynnikowa funkcja produkcji pozwala na obliczenie wielkości produkcji, przy danym
zaangażowaniu obu czynników produkcji; np. gdy zatrudnimy 5 jednostek kapitału i 6 jednostek pracy.
Jednoczynnikowa funkcja produkcji  rozpatrujemy funkcję produkcji dla jednego czynnika (np. pracy 
L), natomiast drugi czynnik produkcji pozostaje na stałym poziomie. -> X = f(K,L), gdy K=const.
Jednoczynnikowa funkcja produkcji służy do analizy w krótkim okresie, w długim okresie natomiast
producent zmienia zatrudnienie obu czynników produkcji.
Rys. 2. Jednoczynnikowa funkcja produkcji
X
X1
L4
L1 L2 L3 L
A zatem rozpatrujemy funkcję, za pomocą której chcemy się dowiedzieć: ile wyniesie wielkość produkcji
(X w jednostkach naturalnych), gdy zatrudnimy czynnik produkcji L (wyrażony w jednostkach
naturalnych). Innymi słowy gdy zatrudnimy L3 jednostek czynnika L w naszym przedsiębiorstwie
produkcja wyniesie x1 szt.
Ponieważ czynnik produkcji K=const, nie jest możliwe zwiększenie produkcji w nieskończoność wraz ze
wzrostem zatrudnienia czynnika L. I tak: L1  zatrudnienie czynnika L niezbędne do uruchomienia
produkcji; L3  maksymalna produkcja, którą możemy osiągnąć; L4  produkcja dąży do zera, gdy dalej
zatrudniamy czynnik produkcji L. Racjonalnie działający producent nie będzie zatrudniał więcej czynnika
produkcji L niż L3 jednostek.
W następnym kroku, chcielibyśmy poznać odpowiedz
na 2 pytania: 1) O ile przyrasta produkcja (X=TPP),
gdy zatrudniamy kolejną jednostkę czynnika produkcji L MPPL=dTPP/dL  produktywność krańcowa;
oraz 2) ile wynosi produkcja na jedną zatrudnioną jednostkę czynnika produkcji APPL=TPP/L 
produktywność przeciętna
X=TPP
B
A
L
MPP
A
APP
B
APP
L2
L3
L4
L
MPP
Odpowiedz
na pierwsze pytanie zapewnia nam funkcja MPP=dTPP/dL. Maksimum tej funkcji znajduje się
w punkcie A (tj. przy zatrudnieniu L2 czynnika produkcji). Oznacza to, że ostatnia zatrudniona jednostka
czynnika L spowodowała największy przyrost produkcji. Gdy dalej zatrudniamy czynnik L, przyrosty
produkcji są coraz mniejsze, przy zatrudnieniu L4 jedn. czynnika produkcji L, ostatnia zatrudniona
jednostka czynnika przełożyła się na wzrost produkcji o 0 szt. Punkt A z kolei (funkcja produkcji  TPP,
wykres górny) jest punktem przegięcia funkcji produkcji, od tego momentu działa prawo malejącej
produktywności krańcowej tj. każda następna zatrudniona jednostka czynnika L przekłada się na wzrost
produkcji o coraz mniej jednostek X.
Odpowiedz
na drugie pytania zapewnia nam funkcja APP = TPP/L; od punktu B na prawo maleje
produktywność przeciętna, czyli wielkość produkcji na jedną jednostkę czynnika produkcji L. Punkt ten
odpowiada wielkości zatrudnienia L3. Na funkcji produkcji (TPP) w punkcie B promień wyprowadzony z
początku układu jest styczny do funkcji produkcji.
Krzywe kosztów produkcji  koszty całkowite
Koszty całkowite dotyczą kosztów dla danej wielkości produkcji, innymi słowy jeżeli produkcja wyniosła
100szt, a koszt całkowity 1000 j.p. to koszt całkowity (=1000jp) dotyczy 100szt. produkcji
W następnym kroku chcielibyśmy się dowiedzieć ile kosztuje nasze przedsiębiorstw produkcja. Już
wcześniej dowiedzieliśmy się jak zatrudnienie czynnika produkcji przekłada się wielkość produkcji (tj. L na
X). Analizę musimy rozszerzyć o fakt, że zatrudnienie czynnika produkcji pociąga za sobą koszt (np.
wynagrodzenie za pracę). A więc poszukujemy odpowiedzi na pytanie jak X przekłada się na koszty
produkcji.
Rys. 3. Funkcja produkcji, produktywność krańcowa i przeciętna, a koszt zmienny
MPPL
TPP
APPL
B
A
B
APPL
A
L
VC = L*PL L
MPPL
B 
A 
X = TPP
Koszt zmienny VC  otrzymaliśmy poprzez uwzględnienie faktu, że przedsiębiorstwo musi płacić za
korzystanie z czynnika produkcji (VC wyrażony jest w jednostkach pieniężnych = liczba jednostek czynnika
produkcji (L) razy cena za jednostkę czynnika produkcji (PL). Punkt A  jest punktem przegięcia funkcji VC,
wtedy koszt zmienny rośnie szybciej, ponieważ produktywność krańcowa spada. Punkt B  został
wyznaczony przez wyprowadzenie promienia z początku układu współrzędnych, który jest styczny do
krzywej VC. Od tego punktu koszt zmienny rośnie jeszcze szybciej, ponieważ produktywność przeciętna
spada.
Wyróżniamy dwa rodzaje kosztów: koszt stały FC (fixed cost)  on nie zależy od wielkości produkcji tj.
wynosi on zawszy tyle samo (np. podatek gruntowy). Koszt zmienny VC (variable cost)  on zależy od
wielkości produkcji. Suma VC i FC oznacza koszt całkowity produkcji TC = FC + VC
Rys. 4. Koszty całkowite produkcji
TC TC
VC
FC
VC
FC
FC
FC
X
Zauważmy, że różnica pomiędzy kosztem całkowitym (TC) i kosztem zmiennym (VC) równa się kosztowi
stałemu (FC)
Krzywe kosztów produkcji  koszty przeciętne
Kolejne pytanie na które chcemy odpowiedzieć to: ile wynosi koszt produkcji na 1 jednostkę dobra
produkowanego przez nasze przedsiębiorstwa?
Odpowiedz
na to pytanie możemy uzyskać poprzez podzielenie kosztów całkowitych przez liczbę
wyprodukowanych sztuk. I w ten sposób otrzymujemy:
ATC (przeciętny koszt całkowity  avarage total cost) = TC/X
AVC (przeciętny koszt zmienny  avarage variable cost) = VC/X
AFC (przeciętny koszt stały  avarage variable cost) = FC/X
TC
VC
FC
ATC = AFC + AVC
C 
TC
VC
B 
FC
A 
X
MC
MPPL
AVC
APPL
ATC
AFC
ATC
MC
A
C 
B
AVC
B 
A 
AFC
X
Przebieg krzywych kosztów przeciętnych jest determinowany przez: przebieg krzywych produktywności
przebieg krzywych kosztów całkowitych i wreszcie poprzez podzielenie kosztów całkowitych przez
liczbę wyprodukowanych sztuk.
Na ostatnim wykresie otrzymaliśmy zależność: kosztów na jedną sztukę wyprodukowanego dobra (ATC,
AVC, AFC) od liczby wyprodukowanych sztuk ogółem (X).
Koszt krańcowy = dTC/dX = dVC/dX; czyli zmiana kosztu całkowitego (lub zmiennego) wywołana zmianą
produkcji dobra X o 1 jednostkę.
Pamiętajmy (!) ATCmin=MC; AVCmin=MC
Wynik Ekonomiczny (WE)
TR  przychody całkowite (trade revenue)
WE = TR  TC
Krzywe kosztów, które analizowaliśmy wcześniej dotyczą kosztu ekonomicznego (!)
Koszt ekonomiczny = Koszt jawny (Cj) + Koszt ukryty (Cu)
Koszt jawny nazywamy także kosztem księgowym (jest wykazywany w sprawozdaniach finansowych).
Koszt ukryty nazywamy także kosztem alternatywnym (nie jest wykazywany w sprawozdaniach
finansowych; odpowiada utraconym korzyściom z niepodjęcia innej działalności).
WE > 0 zysk ekonomiczny ( e), tj. TR > (Cj+Cu)
WE < 0, strata ekonomiczna (Le), tj. TR < (Cj+Cu)
WE = 0, zysk normalny ( n), tj.
Zysk księgowy ( b) gdy: TR > Cj
Strata księgowa (Lb) gdy TR < Cu